Geneza pojęcia „dydaktyka”.
Nazwa „dydaktyka” pochodzi z języka greckiego, w którym didaktikos znaczy pouczający, a didaktika – uczę. Po raz pierwszy użyto jej w 1613 roku w Niemczech. Krzysztof Helwig i Joachim Jung, analizując działalność Wolfganga Radkego (językoznawcy i rzecznika nauczania) opracowali „Krótkie sprawozdanie z dydaktyki, czyli sztuki nauczania Ratychiusza”. Autorzy uważali dydaktykę za sztukę nauczania. W podobny sposób rozumiał dydaktykę Jan Amos Komeński, autor dzieła „Wielka dydaktyka”, przedstawiającą uniwersalną sztukę nauczania wszystkich wszystkiego. Na początku XIX stulecia Jan Fryderyk Herbart, wybitny pedagog i filozof niemiecki, opracował teoretyczne podstawy dydaktyki, traktował dydaktykę jako teorię nauczania wychowującego. Na przełomie XIX i XX wieku, Amerykanin John Dewey dydaktykę traktował jako teorię uczenia się. Współcześni traktują dydaktykę jako naukę o nauczaniu i uczeniu się.
Przedmiot, zadania i funkcje dydaktyki.
Przedmiot:
Procesy:
uczenie się i nauczanie – organizowane w sposób świadomy, systematyczny i planowy.
• Czynności nauczyciela i uczniów
• Cele kształcenia
• Treści kształcenia
• Zasady kształcenia (reguły, normy)
• Metody kształcenia (sposób postępowania nauczyciela)
• Środki dydaktyczne
• Formy organizacyjne kształcenia
• Osiągnięcia szkolne
• Systemy dydaktyczne
Zadania dydaktyki jako nauki:
• Analiza i opis czynników tj.: cele, treści, metody, formy organizacyjne, środki dydaktyczne.
• Wykrywanie prawidłowości charakterystycznych dla procesu nauczania i uczenia się
• Ustalanie opartych na określonych prawidłowościach norm postępowania
• Analiza i opis systemów dydaktycznych charakterystycznych dla szkolnictwa różnych krajów.
Funkcje dydaktyki ogólnej:
- teoretyczne o charakterze:
• Diagnostycznym (bada, analizuje procesy, wykrywa prawidłowości rządzące procesem)
• Prognostycznym (projektuje działania dydaktyczne)
• Praktyczne – wskazuje metody, formy organizacyjne i środki w wywoływaniu zamierzonych zmian uczniów.
Metody, techniki i narzędzia badawcze.
Metoda jest to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących na ogół całość postępowania badacza zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego. Metoda jest pojęciem najszerszym w stosunku do techniki i narzędzia badawczego.
(Termin „metoda” można stosować w dwóch znaczeniach. W znaczeniu szerszym jest to próba ogólnego określenia charakteru i zakresu danych badań np. metoda monograficzna, metoda historyczno-porównawcza. W węższym znaczeniu metoda służy do określani powtarzalnych sposobów rozstrzygania konkretnych zagadnień, związanych z realizacją badań przez określoną metodę. Jest to całokształt czynności określających sposób zbierania danych i ich opracowania. W węższym znaczeniu termin „metoda” zastępuje się terminem „technika”.)
Metody badań pedagogicznych:
- eksperyment pedagogiczny,
- monografia pedagogiczna (techniki to – badanie dokumentów, ankieta, wywiad, czasami elementy obserwacji uczestniczącej),
- metoda indywidualnych przypadków (techniki to – wywiad, obserwacja, analiza dokumentów osobistych, niekiedy techniki projekcyjne, testy),
- metoda sondażu diagnostycznego (technika to ankieta).
2. Techniki badań pedagogicznych:
- obserwacja
- wywiad
- ankieta
- badanie dokumentów, analiza treści, techniki projekcyjne
- techniki socjometryczne
3. Narzędzia badawcze:
- kwestionariusz wywiadu
- kwestionariusz ankiety
- test socjometryczny
- dyspozycje i arkusz obserwacji
- skale
Klasyfikacja wg T. Pilcha
sondaż- jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz o zjawiskach społecznych, opiniach i poglądach
monografia- to metoda badań, której przedmiotem są instytucje wychowawcze lub jednorodne zjawiska społeczne, prowadząca do rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych
eksperyment- jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości wychowawczej
metoda indywidualnego przypadku- polega na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk
Klasyfikacja wg Łobockiego (to co u Pilcha jest techniką u Łobockiego jest metodą)
obserwacja
eksperyment
testy
socjometria
ankieta
wywiad i rozmowa
analiza dokumentów
arkusze, dzienniki obserwacji