33. Pomiar kąta pionowego (zenitalnego)

• Ustawienie teodolitu na statywie, poziomowanie, centrowanie ustawienie alidady i lunety w I położeniu (KL)

• Wycelowanie do wybranego punktu celu

• Dokładne spoziomowanie libeli kolimacyjnej za pomocą śruby elewacyjnej

• Wykonanie odczytu O_I i zanotowanie go w dzienniku polowym

• Zmiana położenia lunety na drugie położenie (KP) i wycelowanie do punktu

• Dokładne spoziomowanie libeli kolimacyjnej

• Wykonanie odczytu O_II i zanotowanie go w dzienniku polowym

• Sprawdzenie poprawności obserwacji poprzez obliczenie stałej sumy odczytów (O_I + O_II = 360° + 2µ) i porównanie jej z sumą otrzymaną z poprzednich pomiarów oraz obliczenie kąta pionowego z I i II położenia lunety

• Obliczenie kąta zenitalnego i błędu indeksu w dzienniku

• Sprawdzenie ostatecznych wartości z i u

Wyznaczenie błędu indeksu

Teodolit z podziałem zenitalnym kręgu pionowego umożliwia bezpośredni pomiar kątów zenitalnych z podczas celowania do wybranych punktów lub na podział łaty tachi- metrycznej. W I położeniu lunety (KL) odczyt 0_I jest równy kątowi z, natomiast w II po­łożeniu (KP) odczyt O_II stanowi jego dopełnienie do 360° (360°-z). Jeśli przy kole lewym miejsce zera nie jest dokładnie równe 90°, wtedy oba odczyty są dodatkowo obarczone błędem indeksu µ. Odczyty te wynoszą więc:

0_I = z + µ

O_II=360°-z+µ

Wzory stanowią układ równań liniowych o dwóch niewiadomych: z oraz µ, z których bez trudu można wyznaczyć zarówno poprawny kąt zenitalny z, jak i błąd miejsca zera µ.

O_I + O_II = 360° + 2µ

Wzór ten może być wykorzystany jako kontrola każdej pary odczytów wykona­nych dla tego samego punktu celu w dwóch położeniach lunety, ponieważ suma odczytów KV: O_I + O_II jest dla danego teodolitu wielkością stałą, a więc powtarzalną dla każdego obserwowanego punktu. Zgodnie z powyższą zależnością błąd miejsca zera wyniesie więc:

µ=$\frac{O_{I} + O_{\text{II}} - 360^{o}}{2}$

z=$\frac{O_{I} - O_{\text{II}} + 360^{o}}{2}$