URAZY GŁOWY

Najbardziej rozpowszechniony, jest podział na urazy lekkie, średnio ciężkie oraz ciężkie.

Lekki uraz głowy

To taki, po którym poszkodowany nie wykazuje niepokojących objawów i najczęściej występujący. 
Taki typ urazu głowy wiąże się z:

• otarciami naskórka,

• obrzękiem w miejscu urazu

• siniakami w miejscu urazu.

Czasami takie urazy mogą wymagać opatrzenia opatrunkiem lub rzadziej założenia szwów.

Średnio ciężki uraz głowy

Uraz głowy jest określany mianem średnio ciężkiego, jeśli obserwowane objawy świadczące o obrażeniach ośrodkowego układu nerwowego. 
Do objawów pourazowych zaliczamy:

• bóle i zawroty głowy;

• nudności;

• wymioty;

• zaburzenia świadomości;

• dezorientację poszkodowanego co do swojej osoby, miejsca lub czasu.

Przeważnie takim urazom towarzyszą także zmiany miejscowe, takie jak opisano powyżej czyli:

• otarciami naskórka,

• obrzękiem w miejscu urazu

• siniakami w miejscu urazu.

Ciężkie urazy głowy

Niezależnie od ich przyczyny, charakteryzują się ewidentnymi, długo utrzymującymi się objawami świadczącymi o uszkodzeniu ośrodkowego układu nerwowego, a więc:

• zaburzeniami świadomości trwającym godziny, a nawet dni po urazie;

• drgawkami;

• wielokrotnymi wymiotami.

Poszkodowany wymaga pilnej konsultacji lekarza jeśli :

• bezpośrednio po urazie poszkodowany stracił przytomność;

• jest splątany lub zdezorientowany

• senny;

• wymiotuje lub zgłasza nudności

• zgłasza zaburzenia widzenia

• występują drgawki

• obserwowane są zaburzenia równowagi

Pilna konsultacja lekarska nie jest konieczna jeżeli:

• nie stracił przytomności;

• nie zgłasza ból i / lub zawrotów głowy;

• nie wymiotuje;

• logicznie odpowiada na pytania;

• nie zasypia w nietypowych dla siebie porach;

Poszkodowany który uległ urazowi głowy powinien być obserwowany przez kilka dni oraz ograniczyć swoją aktywność sportową ruchową.

CIAŁO OBCE W OKU

Postępowanie w dużym stopniu zależy od rozmiaru ciała obcego. 
Jeśli jest to duży przedmiot np. ołówek, nożyczki, nóż to należy przyjąć schemat postępowania tak jak przy każdym ciele obcym w ranie.

1. Nie wyciągaj ciała obcego z oka.

2. Wezwij pogotowie ratunkowe!!!

3. W oczekiwaniu na pogotowie zabezpiecz przedmiot, aby nie wypad z rany. Pozostający przedmiot w ranie jest takim "korkiem", który ogranicza krwawienie. Aby zabezpieczyć przedmiot należy wziąć dwa zwykłe bandaże zbliżonych rozmiarów wyciągnąć z opakowania i bez rozwijania przyłożyć po obu stronach przedmiotu i za pomocą plastrów przymocować do skóry tak aby przedmiot się nie poruszał i nie wypad.

4. Drugie zdrowe oko należy zakryć gazikiem ma to na celu ograniczenie ruchu gałek ocznych.

5. Pozostań z poszkodowanym i nie pozwól mu się ruszać.

6. Czekaj na ekipę pogotowia.

W przypadku gdy przedmiot wypadnie z rany nie wkładaj go z powrotem. 

Jeśli ciało obce w oku jest mniejszych rozmiarów np. piasek, muszka, paproch to należy przyjąć następujący schemat

Nie pozwól, aby poszkodowany pocierał oko. Postaraj się wypukać pozostający w oku przedmiot. Można to zrobić za pomocą specjalnego aparatu do płukania oka, który jest dostępny na naszym rynku  Warto mieć coś takiego w domu.  Zamiast tego możesz użyć kieliszka lub szklanki napełnionych przegotowaną i wystudzoną do temperatury pokojowej wodą. Zbliż oko do naczynia tak by szczelnie przylegało i każ poszkodowanemu otwierać i zamykać powiekę ( mrugać ). Jeśli powyższe zabiegi nie zadziałały, rozważ usunięcie ciała obcego. Jeśli istnieje ryzyko, iż drobny przedmiot jest wbity w tkanki oka i nie zdołasz go samodzielnie usunąć, natychmiast zasłoń oczy czystymi opatrunkami, aby ograniczyć ruch gałek ocznych i przewieź chorego do szpitala, najlepiej tam gdzie jest ostry dyżur okulistyczny.

Ciała obcego nie należy usuwać za pomocą chusteczki, gdyż powoduje ona dodatkowe podrażnienie delikatnych tkanek. 
Użycie (bardzo ostrożne) rogu wilgotnej chustki jest uzasadnione tylko w przypadku, gdy dostrzeżesz ciało obce na brzegu lub po wewnętrznej stronie powieki. Wówczas dodatkowo przemyj oko wodą. 
Jeśli mimo usunięcia ciała obcego poszkodowany wciąż skarży się na ból, zgłoś się do okulisty. Nie czekaj, aż przejdzie - może to spowodować powikłania, które leczy się dużo trudniej.

Pierwsza pomoc tonącemu

Najczęstszą przyczyną wypadków, a w skrajnym przypadku śmierci, dzieci i młodzieży podczas okresu letniego są utonięcia lub podtopienia. Szacuje się, że na świecie z powodu utonięcia ginie około 150 tysięcy ludzi. Są to zarówno dorośli jak i dzieci. 

Pierwsza pomoc tonącemu...

1. Oceń sytuację

2. Wezwij pomoc - poproś gapiów o pomoc, o wezwanie pogotowia oraz WOPR-u (nr do WOPR-u to 601 100 100) lub pod 112

3. Wybierz najbardziej bezpieczny sposób ratowania, wyciągania tonącego:

   • za pomocą koła ratunkowego;

   • za pomocą liny;

   • z łodzi;

   • z pomostu podając rękę lub długi przedmiot tonącemu;

   • można podpłynąć i przyholować tonącego do brzegu.

4. Jeżeli to jest możliwe, nie wolno w żadnym wypadku dopuścić do faktu "oddychania" wodą przez tonącego. Jak najszybciej należy wydostać go spod wody, a przy utracie przytomności, oddechu już w momencie wydobycia na powierzchnię zalecane jest podanie mu pierwszego sztucznego oddechu. Przy konieczności holowania go do brzegu, powtórzyć należy ten zabieg kilkakrotnie na płytkiej wodzie. 
   
   Po wyniesieniu na brzeg lub w ogóle przed rozpoczęciem ożywiania nie należy stosować żadnych zabiegów w celu usunięcia wody z przewodu pokarmowego i dróg oddechowych. Jest to zabieg powodujący stratę cennego czasu. W przewodzie pokarmowym nie dochodzi do oddychania.

5. Wykonujemy kolejno czynności reanimacyjne wedle schematu Zobacz dział: resuscytacja...

6. Musimy także być psychicznie przygotowani na różne komplikacje, jakie mogą wystąpić przy stosowaniu ożywiania. Kiedy zdołamy przywrócić oddech i krążenie, należy osobę ratowana ułożyć na boku w pozycji bocznej ustalonej, ponieważ w każdej chwili należy spodziewać się wystąpienia wymiotów. Nie wolno dopuścić do zachłyśnięcia się wymiocinami.

7. Osobom, które odzyskały przytomność można podać do picia nie za gorącą, dobrze osłodzoną herbatę. Absolutnie nie wolno podawać alkoholu. Należy zapewnić suchą odzież i ciepłe okrycie np. kocem termicznym

Uwaga! Każdy, nawet pozornie błahy przypadek tonięcia, przy którym podejrzenie o wciągnięcie nawet niewielkich ilości wody do płuc musi być bezwzględnie skontrolowany przez lekarza. 



Osoba taka musi koniecznie przebywać pod obserwacją na oddziale szpitalnym przez minimum 24 godziny od wypadku, ponieważ istnieje poważne niebezpieczeństwo wystąpienia nagłego pogorszenia stanu zdrowia, ze śmiertelnym skutkiem włącznie.

 

Pierwsza Pomoc przy podejrzeniu 
urazu kręgosłupa.

Kiedy można podejrzewać uraz kręgosłupa.

Otóż urazy tego typu można podejrzewać w następujących przypadkach:

• Upadek z wysokości

• Wypadek komunikacyjny

• Skok do płytkiej wody

• Uderzenie w głowę

• Uderzenie bezpośrednio w kręgosłup

Co robić gdy podejrzewamy uraz kręgosłupa u tonącego

1. Dopłyń do poszkodowanego

2. Poszkodowanego należy ułożyć na plecach w wodzie.

3. Unieruchom głowę najlepiej za pomocą kołnierza, ale jeśli nie mamy takiego sprzętu można wykorzystać do tego zrolowany ręcznik, ubranie, deskę.

4. Sprawdź czynności życiowe przytomność, oddech

Gdy osoba oddycha

Asekuruj poszkodowanego w wodzie i czekaj na fachowa pomoc

Gdy brak oddechu

Wyciągnij poszkodowanego na brzeg i rozpocznij reanimację.

Podsumowanie:

1. Kąp się tylko w miejscach dozwolonych i strzeżonych przez ratowników.

2. Przed skokiem do wody pomyśl o konsekwencjach.

3. Zabawy w wodzie są przyjemne, ale także niebezpieczne, więc zachowuj ostrożność.

4. Gdy przypadkowo wpadniesz do wody lub zostaniesz do niej wrzucony, natychmiast zatkaj ręką usta i nos. Ten odruch zabezpieczy cię przed zakrztuszeniem się wodą i utonięciem

Porażenie prądem - pierwsza pomoc

Powszechne stosowanie energii elektrycznej we wszystkich dziedzinach techniki i w życiu codziennym niesie oprócz wielu korzyści również wiele zagrożeń, zarówno dla człowieka, jak i dla jego środowiska pracy i życia. 
Niewłaściwie eksploatowane urządzenia elektryczne mogą powodować porażenia, awarie, pożary i wybuchy. 

W Polsce wskaźnik liczby wypadków śmiertelnych, spowodowanych porażeniem prądem elektrycznym w 2000 r. wyniósł 7,5 wielokrotnie zatem przewyższa wskaźniki w najbardziej uprzemysłowionych państwach Europy, które wynoszą od 1,3 do 2,0. Jest to spowodowane m.in. niedoskonałością technicznych rozwiązań instalacji elektrycznych i urządzeń w milionach mieszkań, zabudowań gospodarskich i innych obiektów budowlanych. Przyczyną jest również niedostateczna wiedza o występowaniu zagrożenia i sposobach jego ograniczania. 
Poznaj jak pomóc osobie porażonej prądem... 

Objawy porażenia prądem

• Ból

• Poparzenia skóry

• Zaburzenia w oddychaniu

• Utrata przytomności

Pierwsza pomoc

1. Nie wolno dotykać osoby porażonej prądem, zanim nie odłączy się jej od źródła prądu. Odłącz bezpieczniki (korki), wyjmij z gniazdka wtyczkę urządzenia elektrycznego, które spowodowało porażenie. Użyj do tego przedmiotu który nie przewodzi prądu (np. drewnianego kija od szczotki), odsuń kabel elektryczny od poszkodowanego.

2. Sprawdź stan poszkodowanego

   • Czy jest przytomny

   • Czy oddycha

3. Wezwij Pogotowie Ratunkowe nr tel to 999 lub 112

4. Jeśli ratowany nie oddycha przystąp do reanimacji

5. Jeśli ratowany jest nieprzytomny, ale oddycha, ułóż go w pozycji bocznej.

6. Załóż opatrunek na oparzone miejsce.

7. Zostań z poszkodowanym do czasu przybycia Pogotowia Ratunkowego i przejęcia opieki na poszkodowanym.

Użądlenie

Objawy:

• zmiany zabarwienia skóry, zasinienie;

• obrzęk;

• ból;

• zaburzenia w oddychaniu, połykaniu;

• wstrząs;

Pierwsza pomoc

Ustal czy poszkodowany jest alergikiem, czy jest uczulony na użądlenia owadów np. pszczół, os, szerszeni itp. Jeśli poszkodowany jest uczulony to użądlenie może być zagrożeniem dla zdrowia i życia. Zagrożeniem życia może być użądlenie w szyję, język, podniebienie, krtań, wewnętrzną powierzchnię policzka. 

Jeśli poszkodowany NIE jest uczulony

1. Wyciągnij żądło szczypczykami lub pęsetą. Staraj się nie uciskać żądła.

2. Zdejmij biżuterię, później może okazać się to nie możliwe.

3. Zdezynfekuj ranę.

4. Posmaruj miejsce użądlenia np. Fenistil żel. Podaj do picia rozpuszczone w 1/2 szklanki wody 2 tabletki Calcium (wapna medycznego). Zmniejszy to uczucie swędzenia, bólu, złagodzi objawy.

5. W przypadku dużego obrzęku zastosuj zimne okłady lub okłady np. z Altacetu.

6. Poszkodowanego należy obserwować przez co najmniej godzinę i w przypadku pogorszenia stanu skonsultować się z lekarzem.

Jeśli poszkodowany JEST uczulony.

1. Zadzwoń na pogotowie ratunkowe 999 lub 112. Tą czynność może wykonać osoba którą poprosisz o pomoc.

2. Wyciągnij żądło szczypczykami lub pęsetą. Staraj się nie uciskać żądła.

3. Jeśli poszkodowany ma przy sobie leki, które musi zażyć w przypadku

4. Zdejmij biżuterię, później może okazać się to nie możliwe.

5. Zdezynfekuj ranę.

6. Posmaruj miejsce użądlenia np. Fenistil żel. Podaj do picia rozpuszczone w 1/2 szklanki wody 2 tabletki Calcium (wapna medycznego). Zmniejszy to uczucie swędzenia, bólu, złagodzi objawy.

7. Daj poszkodowanemu kostkę lodu do ssania zmniejszy to obrzęk dróg oddechowych - oczywiście tylko wtedy kiedy poszkodowany jest świadomy i przytomny.

8. Obserwuj poszkodowanego kontroluj czynności życiowe w razie konieczności rozpocznij reanimacje.

9. Czekaj na przybycie pogotowia ratunkowego.

Jeśli użądlenie nastąpiło w szyje, język, podniebienie, krtań, wewnętrzną powierzchnie policzka.

1. Zadzwoń na pogotowie ratunkowe 999 lub 112. Tą czynność może wykonać osoba którą poprosisz o pomoc.

2. Wyciągnij żądło szczypczykami lub pęsetą. Staraj się nie uciskać żądła.

3. Daj poszkodowanemu do picia rozpuszczone w 1/2 szklanki wody 2 tabletki Calcium (wapna medycznego). Zmniejszy to uczucie swędzenia, bólu, złagodzi objawy oraz kostkę lodu do ssania zmniejszy to obrzęk dróg oddechowych - oczywiście tylko wtedy kiedy poszkodowany jest świadomy i przytomny.

4. Obserwuj poszkodowanego kontroluj czynności życiowe w razie konieczności rozpocznij reanimacje.

5. Czekaj na przybycie pogotowia ratunkowego.

Pierwsza pomoc w oparzeniach

Przyczyny oparzeń z powodu urazu termicznego.

• Płomień

• Gorące płyny

• Para wodna

• Żarzące się metale

• Promienie ultrafioletowe(oparzenia słoneczne)

Postępowanie

Oparzenia w obrębie "okolic wrażliwych" twarzy, szyi, krocza rąk, stóp lub w okolicach zgięciowych stawów wymagają natychmiastowej pomocy lekarskiej 

1. Upewnij się że nic ci nie zagraża.

2. Jeśli ubranie się pali lub tli - ugaś je. Do tego celu NIE używaj gaśnicy.

3. Wezwij pogotowie jeśli oparzenie jest rozlegle.

4. Zdejmij ubranie. Jeżeli ubranie jest wtopione w ciało to nie zrywaj go tylko wytnij ubranie wokół rany.

5. Jeżeli oparzona jest ręka ściągnij biżuterię - zanim narastający obrzęk uniemożliwi to.

6. Ochładzaj oparzoną część ciała czystą chłodną wodą od 10 do 20 minut.

7. Po ochłodzeniu poczekaj, aż oparzona skóra wyschnie, następnie osłoń opatrunkiem oparzeniowym np AQUA GEL, Hydro Gel, mokry opatrunek.

Czego NIE wolno robić...

• Nie wolno podawać niczego doustnie.

• Nie wolno smarować oparzonej skóry maściami, kremami, tłuszczami.

• Nie wolno przekuwać pęcherzy.

• Nie wolno zostawiać ratowanego samego, jeśli oparzenie jest rozległe.

Uwagi dodatkowe:

Jeżeli używasz opatrunku tradycyjnego to przed jego zmianą na nowy namocz go!!! W ten sposób zmiana opatrunku będzie mniej bolesna. Zwłaszcza wykorzystuj to przy zmianie opatrunków dziecku.

Stopnie oparzeń

I STOPIEŃ OPARZENIA

OBEJMUJE TYLKO NASKÓREK(MARTWICA WARSTWY ROGOWEJ)

• rumień

• obrzęk skóry

• ból

• 

II STOPIEŃ OPARZENIA

Uszkodzenie dotyczy naskórka i powierzchownych warstw skóry właściwej.

• skóra jest zaczerwieniona

• powstają pęcherze

• czucie zachowane

 

III STOPIEŃ OPARZENIA

Martwica całego naskórka i skóry właściwej łącznie z przydatkami oraz uszkodzenie tkanek znajdujących się poniżej skóry.

• skóra jest sucha

• biała lub szara

• może być strup

• brak czucia bólu ponieważ są zniszczone zakończenia nerwowe

Hipotermia

Jest to znacznego stopnia oziębienie ciała, stwierdzone przez zbadanie temperatury głębokiej ciała (np. w odbycie, na błonie bębenkowej).

Wyróżnia się:

• lekką… hipotermię - temperatura głęboka od 34°C do 36°C

• średnią… hipotermię - temperatura głęboka od 30°C do 34°C

• ciężką… /znaczną… hipotermię - temperatura głęboka poniżej 30°C

Czynniki wpływają…ce na wychłodzenie:

• niska temperatura otoczenia: powietrza lub wody przy topieniu

• wiatr, duża wilgotność powietrza

• brak ruchu poszkodowanego

• upojenie alkoholowe

• zażywanie narkotyków

• zażywanie leków uspokajają…cych, nasennych

• choroby psychiczne

• wiek - bardziej podatne na hipotermię są… dzieci i osoby starsze

Skutki hipotermii:

Następuje centralizacja krą…żenia, przez co skóra i końcowe części kończyn szczególnie narażone są… na zmniejszony przepływ krwi i w ten sposób na brak ogrzewania.

Następuje także obniżenie ciśnienia i tętna, a co najważniejsze - zwolnienie metabolizmu i spadek zapotrzebowania na tlen (korzystny skutek).

Objawy kliniczne:

• utrata przytomności

• oddech płytki, zwolniony lub jego brak

• tętno zwolnione, słabo wyczuwalne lub nie wyczuwalne

• skóra chłodna

Postępowanie:

1. W pierwszej kolejności należy zabezpieczyć poszkodowanego przed dalszą… utratą… ciepła poprzez zdjęcie mokrej odzieży i ogrzanie go.

2. Należy ułożyć poszkodowanego na plecach i nie poruszać nim.

3. W przypadku:

   1. Lekkiej hipotermii - stosujemy bierne ogrzanie poprzez okrycie kocami i przeniesienie do ciepłego pomieszczenia lub, gdy jest taka możliwość, czynne ogrzewanie zewnętrzne poprzez zastosowanie ciepłego powietrza, ciepłej ką…pieli.

   2. Średniej hipotermii - stosujemy jak wyżej - bierne ogrzanie lub też czynne ogrzanie zewnętrzne, ale tylko tułowia.

   3. Ciężkiej hipotermii - postępowanie jak w średniej plus konieczne jest zastosowanie ogrzewania czynnego wewnętrznego np. wentylowanie poszkodowanego ciepłym, nawilżonym tlenem (jest to już postępowanie przyrzą…dowe).

4. Jeżeli brak jest oddechu i tętna - prowadzenie wentylacji i masażu serca Resuscytacja krą…żeniowo-oddechowa 

5. Uwaga! - obecność oddechu i krążenia w hipotermii sprawdza się dłużej - nawet do jednej minuty!

Drgawki

Drgawki to reakcja układu nerwowego spowodowana różnymi czynnikami. Towarzyszą… jej zmiany świadomości. Wyróżnia się:

• drgawki toniczne - długoutrzymują…ce się naprężenie mięśniowe

• drgawki kloniczne - skurcze mięśniowe o dużej częstotliwości

Drgawki mogą… dotyczyć części ciała lub obejmować całe ciało - drgawki uogólnione. Często są… powodem powstania wtórnych urazów: złamań, krwiaków, wstrzą…śnień mózgu i krwotoków.

Przyczyny:

• padaczka

• urazy czaszkowo-mózgowe

• zaburzenia przemiany materii

• zatrucia

• niedotlenienie

• długotrwały brak snu

• zespół abstynencji poalkoholowej i polekowej, zespół odstawienia narkotyków

• wysoka temperatura ciała (u dzieci)

Rozpoznanie:

• upadek

• utrata świadomości

• skurcze

• ślinotok, może dojść do przegryzienia języka - krew

• niekontrolowane moczenie się

• okres braku świadomości lub dezorientacji po ustaniu ataku

Postępowanie:

Sprowadza się do zapewnienia poszkodowanemu warunków ograniczają…cych możliwość dalszych obrażeń:

1. zabezpieczenie przed upadkiem i urazami

2. udrożnienie dróg oddechowych, przytrzymywanie głowy

3. nie zaleca się wkładania w usta poszkodowanego jakichkolwiek przedmiotów

4. nie zaleca się silnego krępowania ciała poszkodowanego

5. ułożenie w pozycji bezpiecznej po zakończeniu napadu drgawkowego

6. kontrola drożności dróg oddechowych i funkcji życiowych

7. wezwanie pomocy medycznej w przypadku gdy:

   • drgawki trwają… dłużej niż 5 minut

   • drgawki powracają…

   • w wyniku napadu doszło do urazu

   • poszkodowany nieprzytomny lub splątany powyżej 5 minut po ustaniu napadu

Udar cieplny

Udar cieplny jest stanem zagrożenia życia, w którym temperatura ciała niekontrolowanie wzrasta, ustaje pocenie się i może dojść do utraty przytomności spowodowanej wyczerpaniem się lub całkowitym brakiem mechanizmów regulujących ciepłotę ciała.

Organizm ludzki utrzymuje stałą… temperaturę dzięki wielu mechanizmom regulacyjnym. Przed nadmiernym przegrzaniem broni się, oddają…c ciepło do otoczenia np. poprzez rozszerzenie naczyń skórnych i zwiększone pocenie się. Możliwości regulacji ciepłoty ciała są… jednak ograniczone, szczególnie w gorącym i wilgotnym klimacie, gdy wilgotność względna przekracza 75%. Należy pamiętać, że do udaru cieplnego może dojść także wtedy, gdy przebywa się zbyt długo w samochodzie (szczególnie dzieci!) podczas upalnych dni.

Objawy:

• zaczerwieniona, gorąca i sucha skóra

• wysoka temperatura ciała

• chwiejny chód

• przyśpieszone tętno

• przyśpieszony oddech

• ból i zawroty głowy

• nudności, wymioty

• mrowienie kończyn

• może dojść do wzmożenia odruchów i napadów drgawek

• zaburzenia świadomości

• z czasem także zatrzymanie krążenia

Postępowanie:

1. Przeniesienie poszkodowanego w ciemne i chłodne miejsce, ułożenie w pozycji pół siedzącej, gdy poszkodowany jest przytomny (lub przynajmniej uniesienie głowy).

2. Udrożnienie dróg oddechowych i kontrola ważnych funkcji życiowych.

3. Rozebranie poszkodowanego.

4. Jak najszybsze obniżenie temperatury ciała poprzez polewanie zimną… wodą…, owinięcie całego ciała łą…cznie z głową… mokrymi, zimnymi chustami, wachlowanie powietrzem.

5. Opieka nad poszkodowanym do czasu przybycia lekarza.

Odmrożenie

Odmrożenie to miejscowa zmiana powstająca w tkankach na skutek wpływu na nie zimna. Predysponowane części ciała to: stopy, dłonie, twarz, nos, uszy. Czynniki sprzyjają…ce to: nadużycie alkoholu, narkotyków, palnie papierosów, choroby przewlekłe naczyń obwodowych. Do odmrożenia dochodzi poprzez pozakomórkowe zamarzanie wody, co prowadzi do odwodnienia i rozpadu komórek.

Objawy:
W zależności od głębokości odmrożenia wyróżniamy trzy stopnie:

I stopień: Obejmuje zasięgiem powierzchowne warstwy naskórka. Skóra jest blada, zimna, odczuwalne jest mrowienie w odmrożonych częściach ciała, występuje upośledzenie ruchów palców, zachowane jest czucie bólów.
Postępowanie: przerwanie narażenia na zimno, zdjęcie mokrej odzieży, ogrzanie odmrożonej części ciała, odmrożone dłonie można okryć własnymi bądź włożyć je pod pachy lub między uda.

II stopień: Obejmuje wszystkie warstwy naskórka oraz sięga ogniskowo do skóry właściwej. Skóra jest biała, woskowa, twarda. Pojawiają… się pęcherze, obrzęk, po ogrzaniu zaczerwienie, czucie jest zachowane.
Postępowanie: przerwanie narażenia na zimno, przeniesienie poszkodowanego do ogrzanego pomieszczenia, zdjęcie mokrej odzieży, odmrożonych części ciała nie należy pocierać gdyż kryształki lodu mogłyby pogłębić uszkodzenia - należy je ogrzać własnymi dłońmi następnie okryć jałowym, suchym opatrunkiem. Poszkodowanego powinno się okryć np. kocem, aby nie narażać go na dalszą… utratę ciepła.

III stopień: Obejmuje skóre i głębiej położone tkanki oraz narządy. Skóra jest biała i twarda, są… obecne pęcherze i obrzęk wykraczają…cy poza granice odmrożenia, również martwica, całkowity brak możliwości poruszania objętą… częścią… ciała, utrata czucia.
Postępowanie: przerwanie narażenia na zimno, przeniesienie poszkodowanego do ogrzanego pomieszczenia, zdjęcie mokrej odzieży, ogrzewanie części ciała najbardziej narażonych, szczególnie kończyn, w ciepłej wodzie; innych części ciała takich jak nos czy uszy- własnymi dłońmi. Po osuszeniu ogrzanych części ciała należy okryć te miejsca jałowym, suchym opatrunkiem a w przypadku odmrożenia stóp opatrunek można umieścić także między palcami. Jest wskazane okrycie kocem (zahamowanie dalszej utraty ciepła) i podawanie ciepłych płynów do picia.

Zadławienie to zamknięcie dróg oddechowych przez ciało obce. Charakterystycznymi objawami u poszkodowanego są…:

• niemożność wykonania oddechu

• niemożność mówienia

• niemożność kaszlu

• częstym objawem jest chwytanie się za szyję

Zadławienie osoby dorosłej

Jeżeli poszkodowany jest przytomny należy:

1. nakłonić poszkodowanego do kaszlu

2. uderzyć 5 razy w okolicę międzyłopatkową…

3. wykonać 5 razy uciśnięcie nadbrzusza. Ratownik staje z tyłu poszkodowanego, obejmuje go rękoma kładą…c jedną… pięść na nadbrzuszu (pod mostkiem) drugą… ręką… chwyta pięść pierwszej. Wykonuje silne uciśnięcia w kierunku górno-tylnym. Z uwagi na możliwość utraty przytomności przez poszkodowanego ratownik powinien go asekurować - wstawić stopę między stopy poszkodowanego i oprzeć poszkodowanego o swoje biodro.

4. Powtarzać punkty 2 i 3 do momentu udrożnienia dróg oddechowych lub utraty przytomności przez poszkodowanego

Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny należy:

1. Wezwać pomoc

2. Udrożnić drogi oddechowe. Wykonanie:

   • Stań z boku poszkodowanego. Odegnij głowę ku tyłowi kładąc rękę na czole poszkodowanego i unieś żuchwę dwoma palcami drugiej ręki.

3. Wykonać 2 wdechy i skontrolować rezultaty - obserwacja wychyleń klatki piersiowej.

4. Repozycja głowy - powtórzyć punkt 3 w celu eliminacji wcześniejszego błędu ratownika.

5. Ponownie wykonać 2 wdechy i skontrolować rezultaty - obserwacja wychyleń klatki piersiowej.

6. 5 uciśnięć nadbrzusza - ratownik klękają…c nad poszkodowanym kładzie część dłoniową… nadgarstka jednej ręki na nadbrzuszu poszkodowanego, drugą… dłoń opiera na pierwszej i wykonuje silne uciśnięcia w kierunku głowy i grzbietu poszkodowanego.

Zadławienie kobiety w ciąży

Zarówno u przytomnej jak i nieprzytomnej ciężarnej nie wykonuje się uciśnięć nadbrzusza. Uciska się klatkę piersiową….

Zadławienie dziecka

Jeżeli dziecko jest przytomne należy:

1. nakłonić dziecko do kaszlu

2. uderzyć 5 razy w okolicę międzyłopatkową…

3. wykonać 5 razy uciśnięcia nadbrzusza. Ratownik staje z tyłu poszkodowanego, obejmuje go rękoma kładą…c jedną… pięść na nadbrzuszu (pod mostkiem) drugą… ręką… chwyta pięść pierwszej. Wykonuje silne uciśnięcia w kierunku górno-tylnym. Z uwagi na możliwość utraty przytomności przez poszkodowanego ratownik powinien go asekurować - wstawić stopę między stopy poszkodowanego i oprzeć poszkodowanego o swoje biodro.

4. Powtarzać punkty 2 i 3 do momentu udrożnienia dróg oddechowych lub utraty przytomności przez dziecko

Jeżeli dziecko jest nieprzytomne należy:

1. Wezwać pomoc

2. Skontrolować zawartość jamy ustnej. Usunąć widoczne ciało obce. Nie stosować manewru wymiatania na ślepo.

3. Udrożnić drogi oddechowe. Wykonanie:

   • Stań z boku dziecka. Odegnij głowę ku tyłowi kładąc rękę na czole dziecka i unieś żuchwę dwoma palcami drugiej ręki. Głowa dziecka nie odchyla się tak bardzo jak u dorosłego - uzyskaj efekt skierowania ust w górę.

4. Wykonać 2 wdechy i skontrolować rezultaty - obserwacja wychyleń klatki piersiowej.

5. Repozycja głowy - powtórzyć punkt 3 w celu eliminacji wcześniejszego błędu ratownika.

6. Ponownie wykonać 2 wdechy i skontrolować rezultaty - obserwacja wychyleń klatki piersiowej.

7. 5 uciśnięć nadbrzusza - ratownik klękając nad poszkodowanym kładzie część dłoniową… nadgarstka jednej ręki na nadbrzuszu poszkodowanego, drugą… dłoń opiera na pierwszej i wykonuje silne uciśnięcia w kierunku głowy i grzbietu poszkodowanego.

Zadławienie niemowlęcia

Jeżeli niemowlę jest przytomne należy:

1. Skontrolować otoczenie niemowlęcia w poszukiwaniu możliwych przedmiotów, którymi mogło się zadławić.

2. Stabilizując głowę i tułów niemowlęcia ratownik kładzie je na swoim przedramieniu twarzą… ku dołowi. Głowa niemowlęcia powinna znajdować się niżej niż tułów.

3. Wykonuje 5 uderzeń między łopatkami

4. Bierze niemowlę na drugie przedramię odwracają…c je na plecy

5. Wykonuje 5 uciśnięć w dolnej połowie mostka 1 cm poniżej linii międzysutkowej na głębokość 1,5 - 2 cm.

6. Powtarzać punkty 2 do 5 do momentu udrożnienia dróg oddechowych lub utraty przytomności przez niemowlę.

Jeżeli niemowlę jest nieprzytomne należy:

1. Wezwać pomoc

2. Skontrolować zawartość jamy ustnej. Usuną…ć widoczne ciało obce. Nie stosować manewru wymiatania na ślepo.

3. Udrożnić drogi oddechowe. Wykonanie:

   • Stań z boku niemowlęcia. Odegnij głowę ku tyłowi kładą…c rękę na czole niemowlęcia i unieś żuchwę dwoma palcami drugiej ręki. Głowa niemowlęcia nie odchyla się tak bardzo jak u dorosłego - uzyskaj efekt skierowania ust w górę.

4. Wykonać 2 wdechy i skontrolować rezultaty - obserwacja wychyleń klatki piersiowej.

5. Repozycja głowy - powtórzyć punkt 3 w celu eliminacji wcześniejszego błędu ratownika.

6. Ponownie wykonać 2 wdechy i skontrolować rezultaty - obserwacja wychyleń klatki piersiowej.

7. 5 uderzeń między łopatkami i 5 uciśnięć mostka według schematu przedstawionego wyżej.

Resuscytacja kobiety w ciąży

U ciężarnej może dojść do ucisku żyły głównej dolnej i aorty przez macicę – zespół aortalno-żylny Ucisk na żyłę główną… dolną… prowadzi do zmniejszenia objętości krwi dopływającej do serca, przez co obniża się rzut serca i ciśnienie tętnicze. Ucisk na aortę obniża przepływ krwi w krążeniu łożyskowym i może doprowadzić do niedotlenienia płodu.

Uniesienie prawego biodra o kąt 30 stopni eliminuje ucisk macicy na aortę i żyłę główną… dolną….

Resuscytację należy przeprowadzać według schematu dla osoby dorosłej, uważają…c aby nie uciskać brzucha poszkodowanej.

Resuscytacja dziecka

(Osoba uznana przez ratownika za dziecko)

A - Airway - Drogi oddechowe

• Sprawdź czy dziecko jest przytomne. W tym celu chwyć je za barki i potrząśnij. Zadaj proste pytanie: “Co się stało?” Jeżeli nie reaguje to jest nieprzytomne.

• Wezwij pomoc. Zrób to sam bez oddalania od dziecka, albo jeśli w pobliżu jest inna osoba, niech ona to zrobi. Oddalić się w celu wezwania pomocy możesz po 1 minucie prowadzenia resuscytacji.

• Ułóż dziecko na plecach. Jeżeli dziecko mogło doznać wcześniej urazu głowy lub kręgosłupa - najpierw je unieruchom.

• Zdejmij poszkodowanemu okulary.

• Udrożnij drogi oddechowe. U osoby nieprzytomnej samoistnie dochodzi do zablokowania dróg oddechowych przez opadają…cy język i nagłośnię. Stań z boku dziecka. Odegnij głowę ku tyłowi kładą…c rękę na czole dziecka i unieś żuchwę dwoma palcami drugiej ręki. Głowa dziecka nie odchyla się tak bardzo jak u dorosłego - uzyskaj efekt skierowania ust w górę. Sprawdź wzrokiem zawartość jamy ustnej. Przeszkodą… może być proteza, zabawka, wymiociny lub pokarm. Tylko jeżeli stwierdzisz obecność ciała obcego - usuń je. Nie stosuj manewru wymiatania na ślepo.

B - Breathing - Oddychanie

• Sprawdź czy dziecko oddycha.

  • Pochyl się nad dzieckiem

  • Staraj się usłyszeć szmer wdychanego/wydychanego powietrza

  • Obserwuj ruchy klatki piersiowej

  • UWAGA! Bardzo wolny, nieregularny oddech jak również westchnienia (także w czasie ucisków klatki piersiowej) również należy uznać za BRAK ODDECHU!

  • Oddech bada się przez 10 sekund

• Jeżeli dziecko nie oddycha wykonaj 5 wstępnych wdechów

• Metody wykonywania wdechów ratunkowych:

  • Metoda usta - usta - ratownik obejmuje swoimi ustami usta dziecka, jednocześnie palcami zatyka nozdrza. Po wykonaniu wdechu zwalnia ucisk nosa.

  • Metoda usta - nos - ratownik wdmuchuje powietrze przez nos dziecka zamykają…c jednocześnie jego usta.

• Po każdym wdechu trwają…cym ok. 1 sekundy powinien nastą…pić bierny wydech. Ratownik cały czas powinien kontrolować ruchy oddechowe klatki piersiowej dziecka.

Jeżeli po wykonaniu dwóch wdechów klatka piersiowa poszkodowanego nie opada, należy ponownie sprawdzić stan dróg oddechowych.

C - Circulation - Krążenie

• Uciskanie klatki piersiowej

  • Dziecko leży na plecach na twardym podłożu.

  • Ratownik klęka z boku poszkodowanego i rozpina mu górną… część odzienia

  • Ratownik kładzie część dłoniową… nadgarstka na mostku 2 palce powyżej łuku żebrowego lub gdy ma problem z lokalizacją… łuku żebrowego - na środku klatki piersiowej. Splata palce obu dłoni jedna nad drugą…. Wykonują…c uciśnięcia stara się przenosić ciężar na nadgarstki. Masaż u małego dziecka można wykonywać jedną… ręką….

  • Uciska mostek na głębokość 2,5 - 3,8 cm w tempie 100/minutę

  • Wykonuje się w cyklach 30:2 - 30 uciśnięć - 2 wdechy; ok. 3 cykli/minutę

  • Po każdej serii uciśnięć należy ponownie udrożnić drogi oddechowe przez odgięcie głowy ku tyłowi. Dopiero po tej czynności można wykonywać wdechy ratownicze.

  • Resuscytacja jest mniej męczą…ca przy pochyleniu się nad poszkodowanym zachowują…c wyprostowane łokcie. Wykorzystuje się wtedy ciężar własnego ciała.

Resuscytację dziecka prowadzi się do momentu:

• Powrotu oddychania i krążenia

• Przekazania poszkodowanego lekarzowi

• Zmęczenia ratownika uniemożliwiającego dalszą… akcję ratunkową….

W sytuacji, gdy nie jest możliwe wykonywanie przez ratującego wdechów ratowniczych można wykonywać samo uciskanie klatki piersiowej w tempie 100/min, nieprzerwanie.

Gdy ratowników jest 2 lub więcej, warto zmieniać się co 2 minuty. Zapobiegnie to szybkiemu wyczerpaniu sił.

Resuscytacja niemowlęcia

(dziecko do 1 roku życia)

A - Airway - Drogi oddechowe

• Sprawdź czy niemowlę jest przytomne. W tym celu uderz w stópkę i obserwuj reakcję. Jednocześnie sprawdź reakcję na głos. Jeżeli nie reaguje to jest nieprzytomne.

• Wezwij pomoc. Zrób to sam bez oddalania od niemowlęcia, albo jeśli w pobliżu jest inna osoba, niech ona to zrobi. Oddalić się w celu wezwania pomocy możesz po 1 minucie prowadzenia resuscytacji.

• Ułóż niemowlę na plecach. Jeżeli niemowlę mogło doznać wcześniej urazu głowy lub kręgosłupa - najpierw je unieruchom.

• Udrożnij drogi oddechowe. U osoby nieprzytomnej samoistnie dochodzi do zablokowania dróg oddechowych przez opadają…cy język i nagłośnię. Stań z boku niemowlęcia. Odegnij głowę ku tyłowi kładą…c rękę na czole niemowlęcia i unieś żuchwę dwoma palcami drugiej ręki. Głowa niemowlęcia nie odchyla się tak bardzo jak u dorosłego - uzyskaj efekt skierowania ust w górę. Sprawdź wzrokiem zawartość jamy ustnej. Przeszkodą… może być zabawka, wymiociny lub pokarm. Tylko jeżeli stwierdzisz obecność ciała obcego - usuń je. Nie stosuj manewru wymiatania na ślepo.

B - Breathing - Oddychanie

• Sprawdź czy niemowlę oddycha.

  • Pochyl się nad niemowlęciem

  • Staraj się usłyszeć szmer wdychanego/wydychanego powietrza

  • Obserwuj ruchy klatki piersiowej

  • Oddech bada się przez 10 sekund

  • UWAGA! Bardzo wolny, nieregularny oddech jak również westchnienia (także w czasie ucisków klatki piersiowej) również należy uznać za BRAK ODDECHU!

• Jeżeli niemowlę nie oddycha, wykonaj 5 wstępnych wdechów

• W wentylacji niemowlęcia stosuje się inne metody:

  • Metoda usta - usta - nos - ratownik obejmuje swoimi ustami jednocześnie usta i nos niemowlęcia.

  • Metoda usta - nos - ratownik wdmuchuje powietrze przez nos niemowlęcia zamykają…c jednocześnie jego usta.

• Także objętość powietrza jest mniejsza i zajmuje tyle ile mieści się w ustach ratownika. Wdechy takie określane są… jako pufnięcia. Ratownik cały czas powinien kontrolować ruchy oddechowe klatki piersiowej niemowlęcia. Po każdym wdechu trwają…cym ok. 1 sekundy powinien nastą…pić bierny wydech.

• Jeżeli po wykonaniu dwóch wdechów klatka piersiowa nie opada, należy ponownie sprawdzić stan dróg oddechowych.

C - Circulation - Krążenie

Uciskanie klatki piersiowej

• Metoda pierwsza - dwóch ratowników

  • Niemowlę leży na plecach na twardym podłożu.

  • Ucisk dwoma kciukami w dolnej połowie mostka 1 cm poniżej linii międzysutkowej obejmują…c dłońmi tułów niemowlęcia

  • Ucisk mostka na głębokość 1,5 - 2 cm w tempie powyżej 100/minutę

  • Wykonuje się w cyklach 15:2 - 15 uciśnięć / 2 wdechy; ok. 6 cykli/minutę

• Metoda druga - jeden lub dwóch ratowników

• Niemowlę leży na plecach na twardym podłożu.

• Ucisk opuszkami dwóch palców w dolnej połowie mostka 1 cm poniżej linii międzysutkowej

• Ucisk mostka na głębokość 1,5 - 2 cm w tempie powyżej 100/minutę

• Wykonuje się w cyklach 15:2 - 15 uciśnięć / 2 wdechy; ok. 6 cykli/minutę

• Po każdej serii uciśnięć należy ponownie udrożnić drogi oddechowe przez odgięcie głowy ku tyłowi. Dopiero po tej czynności można wykonywać oddechy ratownicze.

Resuscytację niemowlęcia prowadzi się do momentu:

• Powrotu oddychania i krążenia

• Przekazania poszkodowanego lekarzowi

• Zmęczenia ratownika uniemożliwiającego dalszą… akcję ratunkową….

W sytuacji, gdy nie jest możliwe wykonywanie przez ratującego wdechów ratowniczych można wykonywać samo uciskanie klatki piersiowej w tempie >100/min, nieprzerwanie. Gdy ratowników jest 2 lub więcej, warto zmieniać się co 2 minuty. Zapobiegnie to szybkiemu wyczerpaniu sił.

Nadmuchanie powietrza do żołądka może prowadzić do cofnięcia się treści żołądkowej i przedostania się jej do płuc w efekcie czego może rozwinąć się zachłystowe zapalenie płuc.

• Zbyt silny nacisk na mostek może prowadzić do jego złamania

• Źle zlokalizowany nacisk może prowadzić do złamania żeber, oderwania ich od mostka. Złamane żebra mogą… uszkodzić opłucną… powodując odmę, uszkodzić naczynia powodując krwiak. Złamany wyrostek mieczykowaty może uszkodzić wątrobę i śledzionę

	Dorosły	Dziecko	Niemowlę
A - Airway - Drogi oddechowe
Sprawdź przytomność	Potrzą śnij za barki, zapytaj	Uderz w stopę
Zawołaj pomoc
Połóż na plecach
Sprawdź zawartość jamy ustnej	Usuń widoczne ciało obce. Nie usuwaj na ślepo.
Rękoczyn	Skieruj brodę ku górze	Skieruj usta ku górze
B - Breathing - Oddychanie
Sprawdzenie oddechu przez 10s.
Wdechy wstępne:	Bez wstępnych wdechów	5 wstępnych wdechów
2 wdechy ratownicze po serii uciśnięć metodą :	Usta-usta usta-nos	Usta-usta-nos usta-nos
C - Circulation - Krążenie
Uciskanie klatki piersiowej:	2 rękami na środku klatki piersiowej w tempie 100/min	2 lub 1 ręką na środku klatki piersiowej w tempie 100/min	A) 2 ratowników: obejmują c tułów dłońmi, 2 kciukami 1 cm. poniżej linii międzysutkowej w tempie powyżej 100/min. B) 1 lub 2 ratowników: opuszkami 2 palców 1 cm. poniżej linii międzysutkowej w tempie powyżej 100/min.
Stosunek uciśnięć do wdechów	30:2	15:2
Czas trwania	Do powrotu przytomności, przekazania lekarzowi lub całkowitego wyczerpania ratownika

Krwotok zewnętrzny

Nie ma trudności w jego rozpoznawaniu, widać wypływają…cą… z rany krew.
Postępowanie:

• ocena stanu poszkodowanego: świadomości, oddechu, tętna

• wezwanie pomocy

• nałożenie jałowego opatrunku i uciśnięcie miejsca krwawienia

• umocowanie opatrunku bandażem; kontynuować ucisk do ustania krwawienia. Taki opatrunek nazywamy opatrunkiem uciskowym (nie mylić z opaską… uciskową…!)

• jeśli opatrunek przesiąka krwią… - dołożyć kolejne warstwy nie zdejmują…c starego i nie zwalniając ucisku

• jeśli krwawienie nadal nie ustaje, unieść krwawiącą… kończynę nie zwalniają…c ucisku

• unieruchomić krwawiącą… kończynę

• jeśli powyższe metody zawodzą… - zastosować ucisk na tętnice powyżej miejsca krwawienia (tętnica ramienna poniżej dołu pachowego na kończynie górnej albo tętnica udowa w pachwinie na kończynie dolnej)

• w ostateczności stosować opaskę uciskową…; powinna być stosowana raczej w bardzo ciężkich urazach jak amputacje lub zmiażdżenia.

Użycie opaski uciskowej nie jest zbyt bezpieczne; potencjalne powikłania:

• uszkodzenie nerwów, mięsni bądź naczyń krwionośnych (głównie przy stosowaniu zbyt wąskiej opaski!)

• martwicy tkanek położonych obwodowo od opaski (gdy założona jest zbyt długo i dojdzie do niedokrwienia)

Zakładając opaskę należy pamiętać, że:

• nie wolno zakładać jej na kończynach poniżej łokci lub kolan oraz nigdy nie na tułowiu

• należy stosować szeroki bandaż albo podłożyć pod wąski szeroki opatrunek (aby powierzchnia ucisku była jak największa)

• nie należy poluźniać raz założonej opaski uciskowej

• opaska musi być widoczna przez cały czas, nie wolno jej przykrywać

• należy opisać opaskę hasłem “opaska uciskowa” oraz godziną… jej założenia.

Technika zakładania opaski uciskowej:

• powyżej miejsca krwawienia ratownik kilkukrotnie owija kończynę szerokim bandażem

• końce bandaża wiąże tak, aby można było włożyć w węzeł kawałek drewna (np. gałąź, kij)

• umocowuje w węźle gałąź/kij i obraca nią… tak długo, aż krwawienie ustąpi

• końce kija/gałęzi przymocowuje tak, aby nie doszło do jego poluźnienia (i tym samym do ponownego krwawienia!)

• opisuje opaskę uciskową….

Krwotok wewnętrzny

W przeciwieństwie do krwotoku zewnętrznego, nie ma miejsca wypływ krwi z rany na zewną…trz ciała.
Rozpoznanie:
Na podstawie objawów mogących świadczyć o krwotoku:

• zmiana zabarwienia skóry (ciemnoniebieskie-fioletowe), zwane potocznie “siniakiem”

• wymiotowanie krwią… bądź oddawanie smolistych stolców to często objaw krwawienia z wrzodu żołądka lub dwunastnicy

• oddawanie stolca podbarwionego krwią… - krwawienie z końcowego odcinka przewodu pokarmowego

• oddawanie moczu podbarwionego krwią… - krwawienie z układu moczowego

• wykrztuszanie wydzieliny podbarwionej krwią… lub krwi - krwawienie z płuc

• powiększenie się obwodu brzucha, zasinienie pod którymś z łuków żebrowych - krwawienie z narządów jamy brzusznej (wątroby, śledziony)

• krwawienie towarzyszące złamaniom zamkniętym; może towarzyszyć temu obrzęk, zasinienie, zwiększone ucieplenie.

Postępowanie:

• ocena stanu poszkodowanego - świadomości, oddechu, tętna

• wezwanie pomocy

• zbadanie poszkodowanego i ustalenie rozpoznania

• przy krwawieniu wewnątrz kończyn - unieruchomienie

• ułożenie poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej (z lekko uniesionymi kończynami dolnymi)

• okrycie poszkodowanego

• okresowa kontrola parametrów życiowych

• NIE podawać poszkodowanemu niczego doustnie.

KRWOTOK Z NOSA

Przyczyny krwotoku z nosa mogą być np.:

• urazy mechaniczne - uderzenie;

• złamania

• zapalenie zatok

• polipy nosa

• nadciśnienie tętnicze

• miażdżyca naczyń

• nadmierny wysiłku fizyczny

• przyjmowanie leków zaburzających krzepniecie krwi (polopiryna, aspiryna)

• choroby wątroby

• choroby układu krwiotwórczego- białaczka, niedokrwistość, hemofilia

Pierwsza pomoc przy krwotoku z nosa

1. Posadź ratowanego z głową lekko pochyloną do przodu. Nie odchylaj głowy do tyłu ponieważ powoduje to spływanie krwi do tchawicy lub gardła może to spowodować np. zakrztuszenie lub błędną interpretacje wyników przez lekarzy przy dalszym badaniu. Poza tym przy nisko ułożonej głowie krwawienie się nasila.

2. Poinformować poszkodowanego aby oddychał ustami,

3. Połóż na karku zimy okład np. nasączony zimną wodą ręcznik lub owinięte w ściereczkę kostki lodu. Zimno spowoduje obkurczenie się naczyń krwionośnych i zmniejszy się krwotok.

4. Daj poszkodowanemu gazik lub chusteczkę którą ma przyłożyć sobie do nosa.

Jeżeli krwotok jest masywny, nie ustępuje po zastosowaniu wyżej wymienionych środków (trwa dłużej niż 30 minut), doszło do urazu głowy, szyi lub gdy u ratowanego występują zaburzenia świadomości należy natychmiast skontaktować się z lekarzem.

Podział złamań:

• zamknięte - nie ma przerwania ciągłości skóry w okolicy uszkodzonej kości

• otwarte - uszkodzona jest także skóra; w tym przypadku zawsze przyjmujemy, że rana jest zakażona!

Każdemu złamaniu może towarzyszyć krwawienie , dlatego szczególnie przy złamaniach dużych kości np. udowej należy przewidywać możliwość rozwinięcia się wstrząsu hipowolemicznego

Objawy złamania:

• ból

• obrzęk i zmiana zabarwienia skóry (zasinienie)

• zniekształcenie kończyny (wygięcie w nienaturalny sposób, skrócenie)

• przy złamaniu otwartym - widoczne kości i tkanki je otaczające

• utrata funkcji złamanej kończyny

• czasami słyszalne tarcie o siebie odłamów kostnych. Uwaga! NIE WOLNO poruszać złamaną… kończyną…, by to sprawdzić, ponieważ złamane, ostre końce kości mogą… spowodować uszkodzenie naczyń i nerwów biegnących w pobliżu!

Skręcenie

Jest to uszkodzenie struktur okołostawowych (więzadeł, torebki stawowej itp.)
Nie towarzyszy mu uszkodzenie kości.

Najczęściej skręcenie ma miejsce w obrębie następujących stawów:

• barkowo-obojczykowego

• palców

• odcinka szyjnego kręgosłupa

• kolanowego

• skokowego.

Objawy skręcenia:

• ból

• obrzęk oraz zmiana zabarwienia skóry (zasinienie)

• zniekształcenie stawu na skutek narastającego obrzęku

• utrata ruchomości stawu.

Zwichnięcie

Jest to przemieszczenie przylegających do siebie powierzchni stawowych.
Może towarzyszyć mu uszkodzenie torebki stawowej.

Pomiędzy przemieszczone powierzchnie stawowe mogą… dostać się tkanki miękkie, co zdecydowanie utrudnia nastawienie zwichniętego stawu.
Zwichnięciu może towarzyszyć uszkodzenie są…siadujących naczyń i nerwów, podobnie jak w złamaniu.

Zwichnięcia (urazowe) najczęściej dotyczą… następujących stawów:

• ramiennego

• łokciowego

• palców

• skokowego.

Objawy zwichnięcia:

• ból

• zniekształcenie stawu

• przymusowe ułożenie

• zasinienie kończyny, ochłodzenie, brak wyczuwalnego tętna - obwodowo w stosunku do zwichnięcia - jeśli ma miejsce ucisk na naczynia

• brak czucia, porażenie kończyny - obwodowo w stosunku do zwichnięcia - jeśli ma miejsce uszkodzenie nerwów.

W każdym z przedstawionych powyżej trzech przypadkach postępowanie praktyczne jest podobne, dlatego w razie wątpliwości na miejscu zdarzenia nie ma potrzeby ustalenia właściwego rozpoznania - czy jest to złamanie, skręcenie, czy zwichnięcie.

Postępowanie - przy złamaniach, skręceniach i zwichnięciach:

1. Usunięcie odzieży znad miejsca uszkodzenia, można rozciąć

2. Jeśli są… obecne rany - przykrycie jałowym opatrunkiem

3. Jeśli jest obecne krwawienie - zatamowanie

4. Stabilizacja uszkodzonej kończyny poprzez unieruchomienie w pozycji w jakiej się znajduje. Nastawienie kończyny może spowodować dodatkowe powikłania między innymi nasilenie krwawienia, uszkodzenie naczyń i nerwów oraz - przy złamaniach zamkniętych - możliwość spowodowania złamania otwartego!

Zasada unieruchomienia jest następująca:

• przy złamaniach - unieruchamia się dwa są…siadujące stawy

• przy uszkodzeniach stawu - unieruchamia się staw i są…siadujące z nim kości

• przy złamaniach kończyn - palce ZAWSZE muszą… być widoczne dla zapewnienia kontroli prawidłowego ukrwienia kończyny!

• jeśli na miejscu zdarzenia nie ma materiału do unieruchomienia to:

  • jeśli złamana jest kończyny górna można ją… unieruchomić, mocują…c do tułowia

  • jeśli złamana jest kończyny dolna, można ją… unieruchomić razem z drugą… kończyną… dolną…

• materiał stosowany do unieruchamiania musi być przymocowany za pomocą… np. bandaża lub chust i dzieli się na miękki - części odzieży, poduszki - oraz sztywny np. elementy drewniane, metalowe itp.

Unieruchamiając kończynę, materiał usztywniający najlepiej jest w miarę możliwości wymodelować i dopasować do kształtu uszkodzonej kończyny.

Korzyści wynikające z unieruchomienia:

• zmniejszenie ból na zasadzie braku ruchów uszkodzonej kończyny (wyeliminowanie tarcia odłamów kostnych)

• zmniejszenie powikłań - obrzęku, krwawień itp.

Urazy brzucha

Skutki:

Urazy brzucha mogą… spowodować uszkodzenia powłok jamy brzusznej oraz narządów wewnętrznych. Skutkiem urazów wątroby i śledziony może być krwawienie prowadzące do powstania wstrząsu hipowolemicznego. Uszkodzenie narządów posiadających światło, takich jak np. żołądek czy jelita powoduje wydostanie się ich zawartości do jamy brzusznej, co zwiększa ryzyko powstania zapalenia otrzewnej.

Objawy:

• rana powłok brzusznych - mogą… być widoczne jelita

• zamiana zabarwienia skóry powłok brzusznych

• ból brzucha

• przy badaniu dotykiem - brzuch bolesny na ucisk, stwierdzane wzmożone napięcie powłok brzusznych tzw. obrona mięśniowa

• powiększający się obwód brzucha - często sugeruje masywny krwotok wewnętrzny

• objawy wstrząsu

• spłycenie oddechu - dla zmniejszenia bólu.

Postępowanie:

1. Wezwanie pomocy

2. Jedlinie stwierdza się objawów wstrząsu - ułożenie poszkodowanego w pozycji półleżącej ze zgiętymi kończynami dolnymi

3. W przypadku wstrząsu - ułożenie w tzw. pozycji przeciwwstrząsowej - z uniesionymi kończynami dolnymi o 30st.

4. W razie potrzeby udrożnienie dróg oddechowych oraz kontrola oddechu i tętna

5. Jeśli ma miejsce wytrzewienie, tzn. narządy wydostają… się na zewnątrz jamy brzusznej - często są… to jelita - należy pokryć je wilgotnym, jałowym opatrunkiem. Nie wolno wprowadzać ich do jamy brzusznej!

6. Jeśli widoczne są… tkwiące w powłokach jamy brzusznej ciała obce - nie wolno ich usuwać, należy zabezpieczyć je opatrunkiem!

Urazy miednicy

Skutki:

Urazy miednicy mogą… manifestować się jako złamania kości miednicy, którym często towarzyszy masywne krwawienie. Może dojść do uszkodzenia układu moczowego (pęcherza i cewki moczowej), układu pokarmowego (odbytnicy), a także do uszkodzenia nerwów i naczyń krwionośnych tej okolicy.

Objawy:

• ból (głownie towarzyszący złamaniom)

• niemożność poruszania kończynami dolnymi, chodzenia

• krwotok (zewnętrzny lub wewnętrzny) i rozwijające się objawy wstrząsu

• krwiomocz (przy uszkodzeniu układu moczowego).

Postępowanie:

1. Wezwanie pomocy

2. Ocena stanu poszkodowanego (szczególnie istotna przy współistniejącym krwawieniu)

3. Unieruchomienie miednicy i obu kończyn dolnych

4. Okresowa kontrola oddechu, tętna.

Rana zamknięta

Jest to uszkodzenie głębszych warstw skóry i/lub tkanek leżących głębiej z zachowaniem cią…głości warstwy powierzchownej. Taki rodzaj urazu najczęściej powstaje w wyniku uderzenia tępym przedmiotem. Głęboko w skórze z uszkodzonych naczyń wydostaje się krew i powstaje tzw. siniak.

Objawy:

• powierzchnia skóry nienaruszona, ale ze zmienionym zabarwieniem (ciemno-niebieskie, fioletowe)

• obrzęk

• ból

• jeśli doszło do uszkodzenia dużego naczynia, może powstać krwiak. Najczęściej towarzyszy on złamaniom.

Postępowanie:

Przy niewielkich obrażeniach - brak specjalnego postępowania.

Gdy powstaje obrzęk:

• ucisną…ć i schłodzić uszkodzone miejsce (przyłożyć lód lub polewać zimną… wodą…). Takie postępowanie powoduje obkurczenie naczyń i zmniejszenie krwawienia

• unieść uszkodzoną… część ciała (kończynę); zmniejsza to dopływu krwi i tym samym narastanie obrzęku

• unieruchomić; zmniejsza to krwawienie i ból.

Rana otwarta

Rana otwarta to taka, w której ma miejsce przerwanie ciągłości skóry, co sprzyja zabrudzeniu i zakażeniu rany oraz krwawieniu.

Postępowanie:

• gdy występuje krwawienie - tamować przez przyłożenie jałowego opatrunku
  bezpośrednio na ranę i uciśnięciu go

• unieruchomienie uszkodzonej części ciała (kończyny) - zmniejsz to krwawienie i ból

• zabezpieczenie oderwanych lub amputowanych części ciała. Nieoderwane do końca części ciała należy przyłożyć w swoje oryginalne miejsce i przybandażować. Amputowane - zabezpieczyć w jałowej gazie i przetransportować w wilgoci i chłodzie z chorym do szpitala (UWAGA! Nigdy nie zamrażać!)

• jeżeli w ranie widoczne są… narządy wewnętrzne, np. jelita, nie wolno odprowadzać ich do jamy brzusznej, możne jedynie przykryć je jałową…, wilgotną… gazą…

• jeżeli w ranie widoczne są… wbite w nią… ciała obce, np. pręt, nóż itp. to nie wolno ich wyjmować - ryzyko masywnego krwotoku!

Uszkodzenie naczyń szyjnych

Uszkodzenie naczyń w obrębie szyi może dotyczyć zarówna żył jak i tętnic.
Skutki:

• uszkodzenie żył szyjnych może spowodować zator powietrzny

• uszkodzenie tętnic szyjnych - wskutek szybkiego wypływu krwi, pod ciśnieniem - prowadzi do wykrwawienia poszkodowanego.

Objawy:

• widoczna rana szyi

• krwawienia żylne - wypływa ciemna krew (w przypadku uszkodzonej żyły)

• krwawienie tętnicze - jasnoczerwona krew wypływa pod dużym ciśnieniem (w przypadku uszkodzonej tętnicy).

Postępowanie:

1. W przypadku uszkodzonej żyły należy zatamować krwawienie, przykładają…c jałowy opatrunek, folię. W przypadku braku powyższych materiałów można przyłożyć rękę.

2. W przypadku krwawienia tętniczego działanie musi być bardzo szybkie! Krwawienie należy zatamować, stosują…c ucisk na uszkodzoną… tętnicę. Ucisk (na tętnicę szyjną…) może być tylko jednostronny.
   Uciskanie tętnic po obydwu stronach szyi powoduje zaburzenia ukrwienia mózgowia!

Zatrucie alkoholem etylowym

Jest to najczęstsze zatrucie coraz częściej występujące w wieku dziecięcym i w okresie dorastania. O stopniu zatrucia decydują: dawka alkoholu oraz szybkość jego spożycia (dawka śmiertelna wynosi 300-400ml czystego alkoholu zażytego w ciągu godziny) oraz szybkość jego metabolizmu (zdrowy mężczyzna o wadze 70kg metabolizuje 7-8g czystego alkoholu na godzinę). Niska tolerancja alkoholu jest charakterystyczna dla dzieci, kobiet, chorych na padaczkę. Alkohol etylowy ze względu na powinowactwo do tłuszczu powoduje zmianę przepuszczalności błon komórkowych, wpływając wyraźnie na komórki ośrodkowego układu nerwowego co w początkowym okresie objawia się ogólnym pobudzeniem, później działaniem porażającym głównie ośrodek oddechowy i krążenia. Przy zatruciu alkoholem etylowym często występuje niebezpieczeństwo hipoglikemii (niskiego stężenia glukozy we krwi), zwłaszcza u dzieci i osób przewlekle nadużywających alkoholu, kwasicy metabolicznej, hipokaliemii (zwiększona diureza), hipotermii (rozszerzenie naczyń obwodowych). Możliwe są również napady drgawkowe pochodzenia mózgowego.

Objawy

Do najczęstszych objawów zgłaszanych oraz obserwowanych u osób u których doszło do zatrucia alkoholem etylowym należą:

1. objawy ogólne: wyczuwalna woń alkoholu z ust (foetor alcoholicus), objaw ten czasami może nie występować

2. objawy zatrucia:

   1. stadium I - pobudzenia (stężenie alkoholu we krwi l-2‰): euforia, odhamowanie, podniecenie ruchowe, zaburzenia równowagi i koordynacji ruchowej, zapalenie spojówek, gorąca i sucha skóra, utrata samokontroli, niekiedy z napadami szału, pod koniec okresu występują zaburzenia artykulacji pod postacią bełkotliwej mowy której mogą towarzyszyć zaburzenia akomodacji , widzenie podwójne, rozszerzenie źrenic, zawroty głowy z uczuciem wirowania i utrudniony chód aż do chwiania się

   2. stadium II - senności (stężenie alkoholu we krwi 2-2,5‰): zaburzenia świadomości, wąskie lub prawidłowe źrenice, tachykardia, osłabienie odczuwania dotyku, czasemi zwiotczenie mięśni

   3. stadium III - zamroczenia (stężenie alkoholu we krwi 2,5-4‰): utrata świadomości, adynamia, osłabienie odczuwania bólu, bezwiedne oddawanie moczu i stolca, szerokie wolno reagujące na światło źrenice, tachykardia, spadek ciśnienia krwi, oddech maszynowy, czasem hipotermia i hipoglikemia

   4. stadium IV - asfiksji (stężenie alkoholu we krwi > 4‰): głęboka śpiączka, brak odruchów, szerokie nie reagujące na światło źrenice, sinica, zatrzymanie oddechu, zahamowanie ośrodka krążenia w rdzeniu przedłużonym, hipotermia

Rozpoznanie

W przypadku zatrucia alkoholem etylowym należy pamiętać, że upojenie może maskować inne przyczyny utraty przytomności np. udar mózgu, uraz głowy czy śpiączkę cukrzycową. Rozpoznanie zatrucia alkoholem etylowym polega na :

• rozmowie ze świadkami

• określeniu ilości i stężenia alkoholu

• uwzględnienie możliwości zatrucia mieszanego (leki nasenne, środki psychotropowe, alkohol metylowy)

• charakterystyczny przebieg kliniczny

• koniecznie należy wykluczyć uraz czaszkowo-mózgowy, hipoglikemię

Postępowanie

Postępowanie z osobą u której doszło do zatrucia polega na:

• ochronie przed oziębieniem oraz urazami

• stadium I: przy nietypowych objawach nadal obserwować, w razie potrzeby skierować na leczenie ambulatoryjne, wezwać lekarza do domu

• stadium II: wskazane leczenie szpitalne

• stadium III i IV; przewieźć do szpitala pod opieką lekarza

• dzieci zatrute alkoholem, nieprzytomne, z drgawkami lub zaburzeniami oddechowymi muszą być hospitalizowane w każdym przypadku

Zatrucie cyjankami

Do zatrucia cyjankami (dawka śmiertelna wynosi 150-500 mg) dochodzi najczęściej przypadkowo np. przez wdychanie gazów spalinowych wydzielających się przy spalaniu tworzyw sztucznych lub oparów kwasu cyjanowodorowego w galwanizerniach, rzadko przez spożycie gorzkich migdałów co ma miejsce najczęściej u dzieci, albo też w celach samobójczych, np. przez spożycie soli cyjanku (zazwyczaj pracownicy laboratoriów chemicznych) albo nitroprusydku sodu (personel szpitalny).

Zatrucia drogą oddechową często po kilku minutach a zatrucia drogą pokarmową zazwyczaj po niewielu godzinach ze względu na wysokie powinowactwo jonu cyjankowego do hemu (skłądnika hemoglobiny, nośnika tlenu w organiźmie) prowadzą do zablokowania oksydazy cytochromowej i w konsekwencji zablokowania zużywania tlenu przez tkanki, zahamowania oddychania komórkowego co w konsekwencji prowadzi do porażenia oddechu, zatrzymania krążenia i zgonu.

Objawy

Do najczęstszych objawów zgłaszanych oraz obserwowanych u osób u których doszło do zatrucia cyjankami należy:

• I faza: podrażnienie błon śluzowych, uczucie drapania w gardle, pieczenie języka, zapalenie spojówek, stany pobudzenia, arytmia serca, jasnoczerwone zabarwienie skóry, bóle głowy, rozszerzenie źrenic

• II faza: w późniejszym okresie pojawia się duszność, lęk przed uduszeniem się, przyspieszony oddech, szybkie tętno, zaburzenia świadomości, utrata przytomności, drgawki toniczno-kloniczne, skóra przyjmuje szare zabarwienie, porażenie oddechu

Rozpoznanie

Rozpoznanie ustala się na podstawie wywiadu oraz charakterystycznych objawów.

Postępowanie

Postępowanie z osobą u której doszło do zatrucia polega na:

• usunięcie poszkodowanego ze strefy zagrożenia, w której narażony jest na wpływ szkodliwej substancji, niekiedy przez straż pożarną dysponujących sprzętem ochrony układu oddechowego

• zdjęciu odzieży z poszkodowanego i obmyciu jego ciała wodą

• ułożeniu chorego nieprzytomnego w pozycji bezpiecznej leżącej na boku

• możliwie szybkim ustaleniu rodzaju trucizny

• przewiezieniu chorego do szpitala celem dalszego intensywnego leczenia pod opieką lekarza

Zatrucie pestycydami fosfoorganicznymi

Substancje z tej grupy zazwyczaj są rozpuszczalne w wodzie, dobrze rozpuszczalne w tłuszczu i lipidach odznaczają się zazwyczaj znaczną toksycznością. Powszechnie stosowane są do zwalczania szkodników (np. chlorotion, dichlorfos, demeton, iazinon, enolofos, fozalon, foschlor, fonofos, glifosat, gusation, izofenfos, malathion, metamidofos, mefosfolan, metasystox). Do zatrucia może dojść po spożyciu już 10-20mg tych związków a zgon może nastąpić po spożyciu 300mg. Wskutek zatrucia przypadkowego (inhalacja, kontakt skórny) lub samobójczego dochodzi do przejściowego lub nieodwracalnego zahamowanie czynności enzymu acetylocholinoesterazy w wyniku czego dochodzi do wewnątrzpochodnego zatrucia acetylocholiną. Nagromadzenie acetylocholiny powoduje miejscowe lub układowe objawy nadmiernego pobudzenia układu cholinergicznego (przywspółczulnego). Pobudzenie receptorów muskarynowychcharakteryzuje się naasileniem pozazwojowej aktywności przywspółczulnej w obrębie mięśniówki gładkiej, np. jelit, oskrzeli, źrenicy, gruczołów wydzielniczych a pobudzenie receptorównikotynowych objawia się nasileniem działania acetylocholiny na płytkę motoryczną końcową, z trwałą depolaryzacją mięśni szkieletowych i nerwowo-mięśniowym porażeniem oddechu.

Objawy

Pierwsze objawy mogą wystąpić w ciągu kilkunastu minut po zatruciu drogą wziewną lub po 2-4godz po zatruciu do którego doszło drogą pokarmową. Do najczęstszych objawów zgłaszanych oraz obserwowanych u osób u których doszło do zatrucia związkami fosfoorganicznymi należą:

1. objawy miejscowe (w miejscu kontaktu z substancją szkodliwą): zaburzenia wzroku, zwężenie źrenic, zaczerwienienie spojówek, bóle głowy, nudności, wymioty, poty, drżenia włókienkowe mięśni

2. objawy ogólne:

   • zaburzenia akomodacji, zwężenie źrenic, łzawienie,

   • ślinotok, pienista wydzielina z ust, 

   • wydzielina z nosa, 

   • nudności, wymioty,

   • kolka jelitowa, biegunka, bezwiedne oddawanie moczu

   • splątanie, zaburzenia świadomości (przytomność jest zazwyczaj długo zachowana), 

   • sinica,drżenie mięśniowe, zwiotczenie mięśni, bóle łydek

   • bradykardia (czasami tachykardia), blok przedsionkowo-komorowy, wstrząs

   • drgawki pochodzenia ośrodkowego

Rozpoznanie

Rozpoznanie można ustalić na podstawie zebranego od chorego i od osób postronnych wywiadu oraz charakterystycznego przebiegu zatrucia. Często wyczuwa się woń czosnku z ust oraz można stwierdzić niebieskie wymiocin.

Postępowanie

Postępowanie z osobą u której doszło do zatrucia polega na:

• przewietrzeniu pomieszczenie, usunięciu zanieczyszczonej odzieży, obmyciu skóry wodą i mydłem, ewentualnie z dwuwęglanem sodu (neutralizacja trucizny)

• ułożeniu chorego w pozycji bezpiecznej na boku

• nie należy stosować oddychania usta-usta lub usta-nos aby samemu nie zatruć się

• w każdym przypadku, w którym podejrzewa się zatrucie, wskazana jest hospitalizacja, ponieważ w przebiegu odtruwania zawsze niezbędne jest intensywne leczenie kliniczne

• przewozić poszkodowanego pod opieką lekarza do szpitala

Zatrucie dwutlenkiem węgla

Zatrucie dwutlenek węgla ze względu na jego bezwonny i bezsmakowy charakter jest trudne do wykrycia bez specjalnych przyrządów. Powstający w procesie spalania i fermentacji, która przebiega w warunkach z niską zawartością tlenu powoduj, że u człowieka przebywającego w pomieszczeniu w którym stężenie CO2 jest podwyższone dochodzi do niedotlenienia tkanek organizmu a w konsekwencji do utraty przytomności i bezdechu zagrażającego obrzękiem mózgu, a ponadto metaboliczną kwasicą oddechową.

Objawy

Do najczęstrzych objawów zgłaszanych oraz obserwowanych u osób, u których doszło do zatrucia dwutlenkiem węgla należą:

• bóle głowy, nudności i wymioty, 

• zawroty głowy, zaburzenia wzrokowe, szum w uszach,rozszerzone źrenice

• niepokój ruchowy, 

• zaburzenia świadomości aż do utraty przytomności z towarzyszącymi drgawkami pochodzenia ośrodkowego

• duszność, sinica

• arytmia serca, tachykardia, chwiejne ciśnienie tętnicze krwi

Rozpoznanie

Rozpoznanie choroby ustala się na podstawie charakterystycznego wywiadu, okoliczności znalezienia ofiary zatrucia, oraz po wykluczeniu innych przyczyn podobnych objawów chorobowych.

Postępowanie

Postępowanie z osobą u której doszło do zatrucia polega na:

• wyniesieniu jej z pomieszczenia o dużym stężeniu dwutlenku węgla bez narażania się na niebezpieczeństwo (akcję ratowniczą często prowadzi straż pożarna zaopatrzona w odpowiedni sprzęt ochronny

• ułożeniu ratowanego z uniesionym tułowiem lub w pozycji stabilnej na boku

• przewiezieniu chorego do szpitala celem dalszego nadzoru i leczenia pod opieką lekarza

Zatrucie alkoholem metylowym

Do zatrucia alkoholem metylowym dochodzi zazwyczaj przypadkowo po wypiciu rozpuszczalników z metalnolem, odmrażaczy, itp. Metanol, po wchłonięciu przez organizm ulega przemianie głównie do kwasu mrówkowego, odpowiedzialnego za większość objawów zatrucia takich jak podrażnienie błony śluzowej przewodu pokarmowego, splątanie, zaburzenia świadomości czy toksyczne uszkodzenie wzroku. Dawka śmiertelna alkoholu metylowego wynosi od 30-250 ml chociaż obserwowano zgony po wypiciu już 15ml alkoholu metylowego oraz wyleczenie po wypiciu 600ml metanolu.

Objawy

Objawy zatrucia metanolem wstępują po okresie utajenia wynoszącym od 6 do 24h a ich nasilenie zależy głównie od ilości zażytego alkoholu. Zazwyczaj obserwuje się:

• zawroty, bóle głowy, bóle brzucha

• nudności. wymioty

• światłowstręt, zaburzenia widzenia włącznie ze ślepotą, rozszerzenie źrenic bez reakcji na światło w ciężkich przypadkach

• splątanie, zaburzenia świadomości aż do utraty przytomności, czasami drgawki

• duszność, zaburzenia oddychania

• zaburzenia rytmu serca (bradykardia lub tachykardia)

Może również wystąpić ostre zapalenie trzustki, uszkodzenie nerek oraz obrzęk mózgu.

Rozpoznanie

Rozpoznanie można ustalić na podstawie dokładnie zebranego wywiadu z osobą zatrutą lub ze świadkami zdarzenia oraz na podstawie występowania charakterystycznych objawów chorobowych.

Postępowanie

Udzielanie pierwszej pomocy osobie, u której doszło do zatrucia alkoholem metylowym polega na:

• zabezpieczeniu trucizny

• w razie utraty przytomności należy chorego ułożyć na boku

• w razie potrzeby przeprowadzić płukanie żołądka, jeśli alkohol został spożyty przed < 2-4 h

• podaniu doustnym wysokoprocentowego napoju alkoholowego (w ciągu 30 minut podać 40% roztwór alkoholu etylowego w dawce 1,5-2,0 ml/kg m.c. a następnie u pijących przewlekle 0,4 ml/kg m.c. na godzinę zaś u niepijących 0,2ml/kg m.c. na godzinę), który kompetycyjne wypiera metanol z dehydrogenazy alkoholowej w wyniku czego nie powstają szkodliwe metabolity.

• wskazany jest przewóz do szpitala wykonującego hemodializy

Zatrucie grzybami

Do zatrucia dochodzi zazwyczaj po spożyciu nieznanych grzybów lub wskutek mylnego zaliczenia grzybów trujących do jadalnych, nieprawidłowego przyrządzenia oraz z powodu osobniczej nadwrażliwości na grzyby jadalne. Objawy zatrucia mogą ponadto wystąpić po spożyciu zepsutych grzybów jadalnych (toksyczne produkty rozkładu białka), po zjedzeniu surowych grzybów jadalnych. Zatrucia dzieli się na cztery zespoły różniące się okresem bezobjawowym, objawami, metodami rozpoznania i leczenia:

• zespół muchomora plamistego (okres utajenia 1-2 h, spowodowany spożyciem muchomora plamistego lub muchomora czerwonego)

• zespół muskarynowy (okres utajenia z reguły 1-2 h, wskutek spożyciu lejkówek, gołąbka wymiotnego, borowika szatańskiego, wieruszka ciemnego)

• zespół żołądkowo-jelitowy (okres utajenia 0,5-2 h, po spożyciu wicruszki zatokowalej, gąski tygrysowatej, mleczaja wełnianki, tęgoskóra pospolitego, również borowika szatańskiego)

• zespół faloidynowy (zespół wątrobowo-nerkowy; okres utajenia 5-48 h, po spożyciu muchomora sromotnikowego i gatunków pokrewnych, piestrzenicy kasztanowatej, zasłonaka rudego).

Objawy

Objawy zatrucia zależą od rodzaju spożytego grzyba:

• zespół muchomora plamistego: rozszerzenie źrenic, zawroty głowy, oszołomienie, omam, stanami odurzenia, drżenie mięśniowe, czasem śpiączką

• zespół muskarynowy: zwężenie źrenic, zaburzenia widzenia, ślinienie i łzawienie, zlewne poty przy równoczesnym uczuciu chłodu, nudności, wymioty, parcie na stolec, biegunka, zwężenie oskrzeli z dusznością, czasami obrzęk płuc i bradykardia

• zespół żołądkowo-jelitowy: nudności, wymioty, biegunka, kolka, bolesne parcie na stolec, w ciężkich zatruciach wstrząs.

• zespół faloidynowy: wymioty, wodniste wypróżnienia, bóle kolkowe bolesne parcie na stolec, kurcze łydek; po 3-4 dniach może dojść do rozwoju ostrego uszkodzenia wątroby z żółtaczką, skazą krwotoczną, śpiączką, drgawkami

Rozpoznanie

Rozpoznanie ustala się na podstawie wywiadu z osobą u której doszło do zatrucia lub ze świadkami zdarzenia. Ważne jest ustalenie rodzaju spożytych grzybów, czasami zabezpieczenie ich próbki.

Postępowanie

Postępowanie polega na sprowokowaniu wymiotów jeszcze w okresie bezobjawowym oraz na przewiezieniu chorego do szpitala z odziałem zatruć. We wszystkich przypadkach jednocześnie leczyć osoby, które zjadły tę samą potrawę z grzybów, mimo że nie zgłaszają dolegliwości.

Zatrucie gazami spalinowymi

Do zatrucia dochodzi w wyniku wdychania par gazów z palących się, tlących lub rozkładanych termicznie substancji organicznych. Zazwyczaj jest to mieszanina gazów włączając tlenek węgla i cyjanki. Działanie gazów spalinowych zależy od głębokości penetracji w drogach oddechowych oraz wielkości cząsteczek gazów. Ze względu na właściwości fizyczne rozróżniamy:

• Gazy łatwo rozpuszczalne w wodzie: osadzając się na wilgotnych błonach śluzowych górnego odcinka dróg oddechowych, wywierają miejscowe działanie drażniące (np. NH3, HC1, CL2, F2)

• Gazy średnio rozpuszczalne w wodzie: wnikając do oskrzeli, wywierają przede wszystkim działanie drażniące powodując zwężenie oskrzeli (np. SO2, B2, Cl2)

• Gazy trudno rozpuszczalne w wodzie i/lub łatwo rozpuszczalne w lipidach: powodują denaturację białek w pęcherzykach płucnych, wysiękowe zapalenie oskrzelików i zapalenie pęcherzyków płucnych, wywołują toksyczny obrzęk płuc, hipoksję i hiperkapnię (np. chlorowodory, ozon, tlenki azotu)

Objawy

Objawy zatrucia gazami spalinowymi są uzależnione od rodzaju gazu.

• Gazy łatwo rozpuszczalne w wodzie powodują podrażnienie oczu, gardła i tchawicy, niekiedy oparzenie chemiczne, obrzęk głośni, bóle i zawroty głowy, nudności i wymioty

• Gazy umiarkowanie rozpuszczalne w wodzie powodują podrażnienie dróg oddechowych, kaszel, skurcz oskrzeli z dusznością, zaburzenia świadomości

• Gazy trudno rozpuszczalne w wodzie i/lub łatwo rozpuszczalne w lipidach powodują niewydolność oddechowa, sinicę, zaburzenia rytmu serca, utratę przytomności i drgawki

Rozpoznanie

Rozpoznanie ustala się na podstawie wywiadu, w którym można stwierdzić ekspozycję na gazy spalinowe oraz na podstawie obrazu klinicznego zatrucia.

Postępowanie

• usunięcie poszkodowanego z zadymionego pomieszczenia

• przepłukanie podrażnionych przez gazy błony śluzowe (jamy ustnej, oczu) wodą

• przewieźć chorego do szpitala

Zatrucie gazami drażniącymi

Do zatrucia gazami drażniącymi (dymy, gazy, mgły, pyły) dochodzi w wyniku wdychania trujących substancji chemicznych zawartych w powietrzu, występujących w przemyśle (np. amoniak, HCl), rolnictwie (tlenki azotu) i gospodarstwach domowych (chlor w środkach czystości). Do zatrucia może dojść również podczas prac rolnych podczas stosowania środków owadobójczych. Mechanizm działania uszkadzającego zależy od rodzaju substancji (zwłaszcza od rozpuszczalności w wodzie i w tłuszczach), dawki i czasu ekspozycji.

• Substancje dobrze rozpuszczalne w wodzie (amoniak, formaldehyd): osadzają się na powierzchniach błon śluzowych wywołując miejscowe objawy podrażnienia, niekiedy oparzenia chemicznego.

• Substancje średnio rozpuszczalne w wodzie (np. SO2): powodują podrażnienie błony śluzowej i skurcz oskrzeli.

• Substancje łatwo rozpuszczalne w tłuszczach (np. tlenki azotu): uszkodzenie tkanki płucnej z toksycznym obrzękiem płuc.

Objawy

Objawy zatrucia gazami drażniącymi to najczęściej:

• ból głowy, 

• wymioty, nudności, 

• pieczenie za mostkiem, 

• kaszel z podrażnienia, 

• duszność

• objawy specyficzne dla określonych substancji

Rozpoznanie

Rozpoznanie ustala się na podstawie wywiadu oraz objawów klinicznych zatrucia.

Postępowanie

• usunięcie osoby poszkodowanej ze strefy zagrożenia zachowując własne bezpieczeństwo

• usunięcie odzieży, w razie potrzeby opłukanie lub obmycie skóry, przepłukanie podrażnionych błon śluzowych oczu)

• przewieźć osobę poszkodowaną w pozycji leżącej lub półsiedzącej do szpitala celem dalszej obserwacji lub na oddział intensywnej terapii

Amputacja

Amputacja czyli oddzielenie od ciała innych jego części np nos, ręka, noga najczęściej jest wynikiem przygniecenia przez ciężki przedmiot lub zadziałania ostrego przedmiotu na dystalne części ciała najczęściej w wyniku wypadku.

Objawy

Do najczęstszych objawów amputacji należy:

• przerwanie ciągłości tkanki skórnej, mieśniowej, kostnej aż do całkowitego oddzielenie

• krwawienie z uszkodzonych naczyń

• nagle występujący silny ból

• objawy wstrząsu: tachykardia, bladość, czasem odwodnienie, niepokój

• utrata przytomności

Rozpoznanie

Rozpoznanie ustala się na podstawie charakterystycznych objawów oraz na podstawie rozmowy ze świadkami zdarzenia.

Postępowanie

• jeśli przygnieciona kończyna nie daje się szybko uwolnić należy uzupełnić amputację urazową lub doraźne oddzielić (tylko w przypadku zagrożenia życia rannego)

• w razie niepełnego oddzielenia należy bezwzględnie zachować wszystkie istniejące połączenia tkankowe, które mogą zawierać naczynia i nerwy niezbędne do późniejszej rekonstrukcji

• uwolnienie kończyny należy przeprowadzić ostrożnie założenie jałowego opatrunku na otwarte rany a razie krwawienia tętniczego założyć opatrunek uciskowy na ranę (zamiast opaski uciskowej)

• unieruchomić zranioną kończynę przez odpowiednie jej ułożenie lub założenie szyny

• padanie leków przeciwbólowych

• amputowaną część zawinąć bez uprzedniego oczyszczania w suchą, w miarę możliwości sterylną tkaninę i włożyć do czystego worka plastikowego, który z kolei należy umieścić w worku wypełnionym kostkami lodu i wodą co zapobiega bezpośredniemu kontaktowi amputowanego fragmentu z wodą lub lodem. Takie postępowanie jest niezbędne aby w późniejszym czasie przyszyć amputowaną część.

Chorego należy jak najszybciej zawieźć na ostry dyżur chirurgiczny

Utrata słuchu

Jest to nagłe jednostronne osłabienie zdolności słyszenia spowodowane najczęściej zaburzeniami układu krążenia w uchu wewnętrznym. 

Objawy

Do najczęstszych objawów utraty słuchu należą:

• poprzedzający utratę słuchu szum w uchu lub brzęczenie

• jednostronna utrata słuchu

• uczucie "waty w uchu"

Rozpoznanie 

Rozpoznanie ustala się na podstawie typowe objawy.

Postępowanie

Udzielając pomocy osobie u której doszło do utraty słuchu powinniśmy:

• uspokojenie pacjenta

• niezwłocznie przewieźć do najbliższego szpitala laryngologicznego

Oparzenie oka

Każda substancja żrąca może wywołać ograniczone lub rozlane uszkodzenie rogówki,spojówki, soczewki czy błony naczyniowej. Stopień ciężkości uszkodzenia zależy od rodzaju, stężenia i odczynu pH tej substancji oraz od czasu jej kontaktu ze strukturami oka. Oparzenia kwasami powoduje w większości przypadków powierzchowne ścinanie się białka uniemożliwiając w ten sposób uszkodzenie głębiej położonych struktur natomiast oparzenia zasadami wywołując martwicę rozpływną powodują szybkie rozprzestrzenianie się substancji żrącej do wnętrza oka powodując poważne uszkodzenia oka.

Objawy

Do najczęstszych objawów uszkodzenia narządu wzroku w wyniku oparzenia środkami chemicznymi należą:

• silny ból oka

• światłowstręt

• nagłe pogorszenie ostrości wzroku

• silne łzawienie

• kurcz powiek

• niepokój, strach

Rozpoznanie

Rozpoznanie następuje na podstawie wywiadu i rozmowy ze świadkami oraz charakterystycznych objawów. Ważne jest aby powiedzieć jaki rodzaj substancji dostał się do oka.

Postępowanie

Udzielając pomocy osobie u której doszło do oparzenia oka powinniśmy:

• Możliwie najszybciej usunąć szkodliwą substancję rozchylając kurczowo zamknięte powieki obficie płukając strumieniem wody u poszkodowanego w pozycji leżącej od wewnętrznego kąta oka do policzka.

• Należy również usunąć nierozpuszczalną lub stałą substancję (wapń) także z worka spojówkowego za pomocą pałeczki z wilgotną watką. Jeśli możliwe, wywinąć powiekę górną i oczyścić część tarczkową spojówki ( część powieki bezpośrednio przylegająca do oka).

• Należy podać leki przeciwbólowe i uspokajające.

• Po założeniu sterylnego opatrunku na oko natychmiast przewieźć na ostry dyżur okulistyczny.

Atak jaskry

W skutek zatrzymania odpływu cieczy wodnistej (najczęściej przez zamknięcie kąta rogówkowo-tęczówkowego przedniej komory gałki ocznej) dochodzi do nagłego wzrostu ciśnienia śródgałkowego do wartości 50-80 mm Hg czyli o ponad 30-60 mm ponad wartościami prawidłowymi (norma około 20 mm Hg). Do wzrostu ciśnienia wewnątrz gałki ocznej dochodzi najczęściej u osób z jaskrą o wąskim kącie, po operacjach ocznych, urazach gałki ocznej oraz w przebiegu stanów zapalnych naczyniówki.

Objawy

Do najczęstszych objawów ataku jaskry należą:

• gwałtowny, silny, pulsujący ból oka promieniujący do kości oczodołowych i sąsiadujących części twarzy, również do potylicy, klatki piersiowej lub brzucha

• nagłe pogorszenie ostrości wzroku z widzeniem jak przez mgłę i widzeniem kół tęczowych wokół źródeł światła

• nudności, wymioty, pocenie się, bradykardia (zwolnienie tętna)

• zaczerwienienie oka bez objawów zapalnych (brak wydzieliny)

• rogówka o zabarwieniu mleczno-mętnym

• twarda gałka oczna

• często obrzęk powieki górnej, łzawienie

Rozpoznanie

Rozpoznanie choroby ustala się na podstawie wywiadu i informacji o leczeniu jaskry oraz na podstawie badania okulistycznego.

Postępowanie

Udzielając pomocy osobie u której doszło do zranienia oka powinniśmy:

• wysoko unieść tułów

• podać leki przeciwbólowe 

• podać leki uspokajające 

• natychmiast przewieźć do szpitala okulistycznego na ostry dyżur

Oparzenie chemiczne

Do oparzenia substancjami chemicznymi (kwasami lub zasadami) dochodzi najczęściej w wyniku pomyłki (złe oznakowanie butelek), lub w celach samobójczych w wyniku czego uszkodzeniu ulega skóra, błony śluzowe zwłaszcza jamy ustnej, gardła, przełyku i żołądka. Substancje o charakterzezasadowym wnikają głęboko w tkanki powodując niebezpieczną martwicę rozpływną, substancje o charakterze kwaśnym powodują zazwyczaj powierzchowną martwicę skrzepową. W zależności od drogi zażycia substancji chemicznej, dodatkowym zagrożeniem jest upośledzenie oddychania w następstwie uszkodzenia wejścia do krtani i górnego odcinka dróg oddechowych (wskutek działania wziewnych par) czy perforacja ściany żołądka do której dochodzi w wyniku spożycia substancji.

Objawy

Do typowych objawów oparzenia chemicznego, których nasilenie zależy od rodzaju, stężenia, ilości oraz czasu kontaktu substancji z tkankami organizmu należy:

• piekący ból w jamie ustnej, klatce piersiowej i brzuchu

• widoczne ślady oparzeń w jamie ustnej i gardle, niekiedy na skórze, częściowo z nalotem

• zaburzenia połykania, ślinotok

• w ciężkich oparzeniach bladość, sinica, poty

• objawy wstrząsu z tachykardią, spadkiem ciśnienia tętniczego krwi

• czasami słyszalne świsty w wyniku obrzęku głośni

• zaburzenia świadomości aż do utraty świadomości włącznie

Rozpoznanie

Rozpoznanie ustala się na podstawie wywiadu zebranego od poszkodowanego lub przypadkowych świadków oraz na podstawie typowych objawów klinicznych.

Postępowanie

Udzielając pomocy osobie, u której doszło do oparzenia chemicznego powinniśmy:

• usunąć skażoną odzież używając ochronnych rękawic

• dokładne przemyć skażoną skórę i spojówki dużą ilością wody

• przy oparzeniu jamy ustnej u osób z zachowaną świadomością zalecić wypijanie dużych ilości płynów celem rozcieńczenia przyjętych substancji

• nie należy prowokować wymiotów grążących ponownym oparzeniem przełyku

• nie stosować neutralizacji np mlekiem

• nie przeprowadzać płukania żołądka bądź zgłębnikowania przed przyjęciem do szpitala, gdyż może to grozić przebiciem ściany przełyku

• założyć jałowy opatrunek na rany oparzeniowe

• w razie potrzeby podać leki uspokajające i przeciwbólowe

• natychmiast przewieźć w pozycji leżącej pod opieką lekarza do szpitala na oddział intensywnej terapii w celu natychmiastowego wykonania endoskopii