5.10.2015 r. – Wprowadzenie do przedmiotu.

Tezy:

1. Nieletni, małoletni, młodociany.

2. Czyn karalny, demoralizacja.

3. Społeczny i prawny obowiązek zawiadomienia o czynie karalnym i demoralizacji.

4. Mediacja w sprawach nieletnich.

5. Organy uprawnione do prowadzenia postępowania w sprawach nieletnich.

6. Stosowanie przepisów procedury karnej i cywilnej w sprawach nieletnich.

7. Środki wychowawcze i lecznicze.

8. Środek poprawczy.

9. Zatrzymanie nieletniego.

10. Przesłuchanie nieletniego.

11. Wywiad środowiskowy.

12. Postępowanie przed sądem rodzinnym.

Źródła prawne:

1. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich. (tekst jednolity Dz.U. 2014, poz. 382)

2. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2013 r. o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. 2013, poz. 1165) – weszła w życie 02.01.2014

3. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 maja 2001r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach nieletnich (Dz.U. 2001.56.591)

4. Rozporządzenie MSW z dnia 4 czerwca 2012r. w sprawie pomieszczeń przeznaczonych dla osób zatrzymanych lub doprowadzonych w celu wytrzeźwienia, pokoi przejściowych, tymczasowych pokoi przejściowych i policyjnych izb dziecka, regulaminu pobytu w tych pomieszczeniach, pokojach i izbach oraz sposoby postępowania z zapisami obrazu z tych pomieszczeń, pokoi i izb (Dz. U.2012 poz. 638)

5. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 sierpnia 2001 r. w sprawie wysokości i szczegółowych zasad ustalania kosztów postępowania w sprawach nieletnich (Dz.U.2013.643)

6. zarządzenie nr 1619 Komendanta Głównego Policji z 3 listopada 2010 r. w sprawie metod i form wykonywania zadań przez policjantów w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich oraz działań podejmowanych na rzecz nieletnich (Dz. Urz. KGP 2010.11.64) // Nowelizacja – Zarządzenie nr 18 Komendanta Głównego Policji z 23 maja 2014 r. w sprawie metod i form wykonywania zadań przez policjantów w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich oraz działań podejmowanych na rzecz nieletnich. (Dz. Urz. KGP 2014.41)

7. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. nr 88, poz. 553 ze zmianami.)

• Art. 10 §1 Na zasadach określonych w kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat.

• § 2 Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w:

art. 134. – zamach na życie Prezydenta RP;

art. 148. § 1, 2 lub 3 – zabójstwo;

art. 156. § 1 lub 3 – ciężki uszczerbek na zdrowiu;

art. 163. § 1 lub 3 – sprowadzenie zdarzenia niebezpiecznego;

art. 166. – zawładnięcie statkiem;

art. 173. § 1 lub 3 – katastrofa w ruchu drogowym;

art. 197. § 3 lub 4 – zgwałcenie;

art. 223. § 2 – czynna napaść na funkcjonariusza;

art. 252. § 1 lub 2 - wzięcie zakładnika;

art. 280. – rozbój, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

1. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2013.482 ze zm.)

• art. 8 Na zasadach określonych w niniejszej ustawie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu lat 17.

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 2014.121 tekst jednolity)

• art. 10. §1. Pełnoletnim jest ten, kto ukończył lat osiemnaście.

§2. Przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje pełnoletność.

1. Ustawa z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 2015.583 j.t.)

• art. 92. Dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską.

• art. 93. § 1. Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom.

§ 2. Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd w wyroku ustalającym pochodzenie

dziecka może orzec o zawieszeniu, ograniczeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców.

• art. 95 . § 1. Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo

rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do

wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw.

§ 2. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom

posłuszeństwo, a w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje

i składać oświadczenia woli, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców

formułowanych dla jego dobra.

§ 3. Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga

dobro dziecka i interes społeczny.

• art. 96. § 1. Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą

rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój

dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio

do jego uzdolnień.

§ 2. Rodzice, którzy nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych

uczestniczą w sprawowaniu bieżącej pieczy nad osobą dziecka i w jego wychowaniu,

chyba że sąd opiekuńczy ze względu na dobro dziecka postanowi inaczej.

• art. 98. § 1. Rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego

pod ich władzą rodzicielską. Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga

rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy

dziecka.

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. nr 89, poz. 555 ze zmianami)

Relacje Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (u.p.n.) do innych ustaw:

W sprawach nieletnich, którzy dopuścili się czynu karalnego, sąd rodzinny stosuje odpowiednio przepisy części ogólnej Kodeksu karnego, Kodeksu karnego skarbowego lub Kodeksu wykroczeń, jeżeli nie są sprzeczne z u.p.n. (art. 14).

W sprawach nieletnich stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego właściwe dla spraw opiekuńczych (art. 20 §1.).

Stosowanie Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.):

W sądowym postępowaniu w sprawach nieletnich zastosowanie mają przepisy trybu nieprocesowego:

1. właściwego dla spraw opiekuńczych – art. 568-578

2. przepisy ogólne o postępowaniu nieprocesowym – art. 506-525

Kodeks postępowania karnego a u.p.n:

Proces karny:	U.P.N.
Zasady procesowe	Zasada legalizmu
Ujemne przesłanki procesowe	Ujemne przesłanki art. 21 §2 (niecelowość) i 22 (brak wniosku o ściganie)
Wszczęcie procesowe	Wszczęcie postępowania w sprawie nieletniego – art. 21 §1 – przejawy demoralizacji lub czyn karalny

Odesłanie do procedury karnej: art. 20 §1 u.p.n.:

1. w zakresie zbierania, utrwalania, przeprowadzania dowodów przez Policję

2. w zakresie powoływania i działania obrońcy (art. 18a u.p.n.)

Stosuje się przepisy k.p.k. ze zmianami przewidzianymi w ustawie (u.p.n.)

Odesłanie do procedury karnej: art. 20 § 2 u.p.n.:

Czynności dowodowe z udziałem małoletnich innych niż nieletni przeprowadza się przy odpowiednim zastosowaniu przepisów k.p.k.

Odesłanie do procedury karnej: art. 20 § 3 u.p.n.:

Do rzeczy zatrzymanych w toku postępowania stosuje się odpowiednio przepisy k.p.k. (art. 217-236a k.p.k.)

Odesłanie do procedury karnej: art. 21 § 3 u.p.n.:

Do pokrzywdzonego stosuje się odpowiednio przepisy k.p.k.

Preambuła

Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich

W dążeniu do przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich i stwarzania warunków powrotu do normalnego życia nieletnim, którzy popadli w konflikt z prawem bądź z zasadami współżycia społecznego, oraz w dążeniu do umacniania funkcji opiekuńczo-wychowawczej i poczucia odpowiedzialności rodzin za wychowanie nieletnich na świadomych swych obowiązków członków społeczeństwa stanowi się, co następuje…

Cel postępowania w sprawie nieletniego – art. 21a

1. Ustalenie czy istnieją okoliczności świadczące o demoralizacji nieletniego

2. lub czy nieletni popełnił czyn karalny

3. ustalenie czy zachodzi potrzeba zastosowania wobec nieletniego środków przewidzianych w ustawie.

Przesłanki podjęcia działań wobec nieletniego – art. 2 u.p.n.:

Przewidziane w ustawie działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni wykazuje: przejawy demoralizacji lub dopuści się czynu karalnego.

Dyrektywy postępowania z nieletnim – art. 3 u.p.n.:

Należy kierować się przede wszystkim jego dobrem, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu się nieletniego oraz zmierzając w miarę potrzeby do prawidłowego spełniania przez rodziców lub opiekuna ich obowiązków wobec nieletniego, uwzględniając przy tym interes społeczny.

Bierze się pod uwagę: osobowość nieletniego, a w szczególności wiek, stan zdrowia, stopień rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru, a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień demoralizacji, charakter środowiska oraz warunki wychowania nieletniego.

Podstawowe pojęcia:

Nieletni (art. 1 §1 w zw. z §2):

1. osoba, która nie ukończyła lat 18, w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji,

2. osoba, która dopuściła się czynu karalnego po ukończeniu lat 13, ale nie ukończyła lat 17,

3. osoba, która nie ukończyła 21 lat w zakresie wykonywania wobec niej środków wychowawczych lub poprawczych.

Małoletni

W rozumieniu polskiego prawa cywilnego to osoba, która nie ukończyła lat 18 i nie zawarła małżeństwa, przez co małoletni uzyskuje pełnoletność zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964.16.93)

Młodociany

Jest to osoba, która w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończyła 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lata (art. 115 § 10 k.k.).

np.: Art. 60 k.k.:

§1. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w wypadkach przewidzianych w ustawie oraz w stosunku do młodocianego, jeżeli przemawiają za tym względy określone w art. 54 §1.

Popełnienie występku pomiędzy 17 a 18 rokiem życia:

1. Art. 10 §4 k.k.

2. Sprawca, który dopuścił się występku po ukończeniu 17 lat ale przed ukończeniem 18 lat.

3. Sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze lecznicze, poprawcze.

Wymierzanie kary nieletniemu – art. 54 k.k.:

Wymierzając karę nieletniemu albo młodocianemu sąd kieruje się względami wychowawczymi. Wobec sprawcy, który w czasie popełnienia czynu nie ukończył 18 lat, nie orzeka się kary dożywotniego pozbawienia wolności.

Czyn karalny (art. 1 §2 u.p.n.):

Jest to czyn zabroniony przez ustawę jako:

1. przestępstwo,

2. przestępstwo skarbowe,

3. jedno z 11 wykroczeń wskazanych w u.p.n., a zatem wykroczenie określone w artykułach:

1. art. 51 k.w. – zakłócanie wybrykiem spokoju lub porządku publicznego;

2. art. 69 k.w. – niszczenie i uszkadzanie znaków umieszczonych przez organ państwowy;

3. art. 74 k.w. - uszkadzanie znaków lub urządzeń zapobiegających niebezpieczeństwu;

4. art. 76 k.w. – rzucanie kamieniami lub innymi przedmiotami w pojazd mechaniczny będący w ruchu;

5. art. 85 k.w. – niszczenie lub uszkadzanie znaków drogowych;

6. art. 87 k.w. – prowadzenie pojazdu przez osobę znajdującą się w stanie po użyciu alkoholu lub środka odurzającego;

7. art. 119 k.w. – kradzież mienia;

8. art. 122 k.w. – paserstwo;

9. art. 124 k.w. - niszczenie lub uszkodzenie mienia;

10. art. 133 k.w. – nabywanie w celu odsprzedaży z zyskiem lub sprzedaż z zyskiem biletów na imprezy;

11. art. 143 k.w. - utrudnianie lub uniemożliwianie korzystania z urządzeń przeznaczonych do użytku publicznego.

Demoralizacja

Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich nie definiuje pojęcia demoralizacji.

W art. 4 §1. przytoczone są przykłady zachowań będących przejawem demoralizacji, w szczególności:

• naruszanie zasad współżycia społecznego,

• popełnienie czynu zabronionego,

• systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego,

• używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia,

• uprawianie nierządu,

• włóczęgostwo,

• udział w grupach przestępczych.

Przejawy demoralizacji nieletnich:

• niesystematyczne uczęszczanie do szkoły,

• inne zaniedbywanie nauki,

• niestosowne zachowanie w szkole i poza nią,

• dłuższe przebywanie poza domem bez kontroli,

• zachowania agresywne,

• wandalizm,

• ucieczki z domu,

• palenie tytoniu,

• picie alkoholu,

• używanie narkotyków i innych środków odurzających,

• popełnianie czynów zabronionych przez osobę w wieku poniżej 13 roku życia nie jest uznawanie za czyn karalny tylko demoralizację.

W oparciu o wskazane przepisy mogą wystąpić sytuacje:

1. nieletni dopuszcza się czynu zabronionego przez ukończeniem 13 roku życia – traktuje się popełnienie takiego czynu wyłącznie jako przejaw demoralizacji nieletniego;

2. nieletni dopuszcza się czynu zabronionego między 13 a 17 rokiem życia – co do zasady stosuje się środku przewidziane w Ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich,

jeżeli jednak nieletni ukończył lat 15 i dopuścił się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148 §1, 2 lub 3, art. 156 §1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 §1 lub 3, art. 197 §3, art. 252 §1 lub 2 oraz art. 280 k.k, może odpowiadać na zasadach określonych w kodeksie karnym, po spełnieniu dodatkowych przesłanek zawartych w art. 10 § 2 k.k.

1. sprawca dopuszcza się czynu zabronionego między 17 a 18 rokiem życia co do zasady stosuje się przepisy kodeksu karnego (sprawca nie jest już nieletni, ponieważ ukończył lat 17); wyjątkowo jednak stosuje się zamiast kary środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli popełniony czyn jest występkiem a okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają (art. 10 §4 k.k.)

Społeczny i prawny obowiązek zawiadomienia o demoralizacji i czynie karalnym:

1. Społeczny obowiązek (każdy):

- przeciwdziałanie demoralizacji,

- zawiadomienie o demoralizacji – rodziców, opiekunów, szkoły, sądu rodzinnego, policji, innego właściwego organu (art. 4 §1 u.p.n.)

2. Społeczny obowiązek: spośród innych organów, np. kuratorium oświaty, kuratora sądowego, prokuratora, kierownika zakładu, w którym nieletni jest zatrudniony, itp.

3. Każdy ma obowiązek zawiadomić o popełnieniu czynu karalnego przez nieletniego – sąd rodzinny lub Policję (art. 4 §1 u.p.n.)

4. Prawny obowiązek:

a. Instytucje państwowe,

b. organizacje społeczne,

Dodatkowy obowiązek instytucji:

1. przedsięwzięcie czynności niecierpiących zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia czynu karalnego;

Mediacja – art. 3a:

1. porozumienie między nieletnim a pokrzywdzonym;

2. przeprowadzane z inicjatywy:

• pokrzywdzonego,

• nieletniego,

• za zgodą drugiej strony.

Przesłanki mediacji - §2 rozporządzenia:

Do postępowania mediacyjnego kieruje się w szczególności sprawy, których istotne okoliczności nie budzą wątpliwości.

Podmioty przeprowadzające mediacje:

1. Instytucja (jej przedstawiciel)

2. Osoba godna zaufania

W sądzie okręgowym prowadzi się wykaz instytucji i osób godnych zaufania, uprawnionych do przeprowadzania postępowania mediacyjnego.

Organ uprawniony do skierowania sprawy do mediacji (procedura):

Sąd rodzinny

Wydaje postanowienie

w którym zakreśla termin, w którym powinien otrzymać sprawozdanie z przebiegu i wyników postępowania mediacyjnego, nie dłuższy niż 6 tygodni – może być przedłużony na czas określony, nie dłuższy niż 14 dni, ale tylko: w wyjątkowych przypadkach, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo zawarcia ugody.

Uczestnicy postępowania mediacyjnego:

1. nieletni

2. rodzice lub opiekun nieletniego

3. pokrzywdzony

4. a jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni – także jego rodzice lub opiekun

Sprawozdanie z mediacji:

1. sprawozdanie z przebiegu i wyników

2. sporządza instytucja lub osoba godna zaufania

3. w razie zawarcia ugody załącza się ją do sprawozdania

4. sprawozdanie sąd rodzinny bierze pod uwagę, orzekając w sprawie nieletniego (art. 3a §2)

Studium przypadku:

1. Uczeń, który nie ukończył 17 lat, używa alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawia nierząd bądź przejawia inne tego typu zachowania.

Demoralizacja czy czyn karalny? - Demoralizacja.

1. Jan Z. – 16 latek posiada przy sobie substancję przypominającą narkotyk.

Demoralizacja czy czyn karalny? – czyn karalny

1. Osoba w wieku 16 lat, grożąc pobiciem zabiera 10-latkowi plecak.

Demoralizacja czy czyn karalny? – czyn karalny

1. Policja schwytała dwóch sprawców 16-letniego Michała (czyn karalny) i 12-letniego Grzegorza (demoralizacja), którzy dokonali włamania do samochodu dostawczego marki Ford Trasit.

2. 12-letni Konrad C, 15-letni Mariusz C., 17-letni Grzegorz C. i 18-letni Wojciech M. postanowili dać nauczkę jednemu ze swoich kolegów, który nie oddał im pieniędzy. W tym clu udali się do mieszkania kolegi, gdzie dokonali pobicia ze skutkiem śmiertelnym.

Konrad – poniżej 13 roku życia.

Mariusz – czyn karalny lub przestępstwo z kodeksu karnego

Grzegorz – odpowiada jako dorosły, przestępstwo

Wojciech – odpowiada jako dorosły, przestępstwo

Organy uprawnione do działania w sprawach nieletnich:

1. sąd rodzinny

2. prokurator

3. policja

Właściwość sądu rodzinnego – art. 15 §1.

1. Postępowania w sprawach nieletnich prowadzi sąd rodzinny, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej.

Postępowania, o których mowa w §1 są niejawne, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej.

Właściwość miejscowa sądu rodzinnego – art. 17

1. Ustala się według miejsca zamieszkania nieletniego, a w razie trudności w ustaleniu miejsca zamieszkania – według miejsca pobytu nieletniego.

2. Sąd właściwy według miejsca zamieszkania nieletniego może przekazać sprawę sądowi rodzinnemu, w którego okręgu nieletni przebywa – może to uczynić z ważnych względów, zwłaszcza, jeżeli przyczyniłoby się to do uproszczenia lub przyspieszenia postępowania.

3. W wypadku niecierpiącym zwłoki sąd rodzinny może wydać postanowienie w sprawie nieletniego, który nie podlega jego właściwości miejscowej (§3!)

Rola prokuratora/sądu właściwego w sprawach karnych (art. 16 u.p.n.)

1. Jeżeli w sprawie o czyn karalny, o którym mowa w art. 1 §2 pkt 2 lit. a, wszczęto postępowanie przeciwko nieletniemu wespół z dorosłym, prokurator wyłącza sprawę nieletniego i przekazuje ją sądowi rodzinnemu.

2. Prokurator wszczyna lub prowadzi śledztwo (art. 16 §2 u.p.n.), gdy:

1. czyn karalny nieletniego pozostaje w ścisłym związku z czynem osoby dorosłej (np. współsprawstwo, pomocnictwo, podżeganie);

2. dobro nieletniego nie stoi na przeszkodzie łącznemu prowadzeniu sprawy

3. ale sąd rodzinny stosuje na wniosek prokuratora środki wskazane w art. 16 i 27 u.p.n. (art. 16 §3 u.p.n.)

Po zakończeniu śledztwa prokurator:

• umarza śledztwo;

• przekazuje sprawę nieletniego sądowi rodzinnemu;

• jeżeli łączne rozpoznanie sprawy jest konieczne – przekazuje sprawę aktem oskarżenia sądowi właściwemu według przepisów k.p.k., który orzeka w sprawie nieletniego z zachowaniem przepisów u.p.n. (art. 16 §2 u.p.n.)

9.10.2015r. – Rola Policji w spawach nieletnich.

Przesłuchanie nieletniego art. 325f u.p.n.

Przesłuchanie odbywa się w obecności:

1. rodziców, którym przysługuje władza rodzicielska albo opiekuna lub obrońcy nieletniego, a jeżeli zapewnienie ich obecności byłoby w danym wypadku niemożliwe, należy wezwać wskazaną przez nieletniego osobę mu bliską, przedstawiciela szkoły do której nieletni uczęszcza, asystenta rodziny, koordynatora pieczy zastępczej

2. przedstawiciela organizacji społecznej, do której zadań statutowych należy oddziaływanie wychowawcze na nieletnich lub wspomaganie procesu ich resocjalizacji.

Zamiennie z przesłuchaniem nieletniego i jego opiekunów prawnych można zastosować wysłuchanie. (art. 19 u.p.n.)

Nieletniemu przysługują (art. 18a):

1. prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy,

2. prawo do odmowy składania wyjaśnień lub odpowiedzi na poszczególne pytania – o czym należy go pouczyć przed przystąpieniem do przesłuchania (art. 325/32f) lub wysłuchania (art. 19)

Prawo do obrony obligatoryjnej:

Jeżeli interesy nieletniego i jego rodziców lub opiekuna pozostają w sprzeczności, a nieletni nie ma obrońcy, prezes sądu wyznacza mu obrońcę z urzędu (art. 32c §1). Dzieje się to w przypadkach, gdy:

• jest głuchy, niemy lub niewidomy

• zachodzi uzasadniona wątpliwość czy jego stan zdrowia psychicznego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny

• nieletniego umieszczono w schronisku dla nieletnich

Prezes sądu uwzględnia wniosek jeżeli udział obrońcy w sprawie uzna za potrzebny, a nieletni lub jego rodzice nie są w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia obrońcy z wyboru bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny

Uprawnienia Policji:

1. policja zbiera i utrwala dowody przejawów demoralizacji oraz czynów karalnych w wypadkach niecierpiących zwłoki – czynności realizowane w ramach postępowania w niezbędnym zakresie (art. 308 §1 k.p.k.)

2. w razie potrzeby dokonuje zatrzymania nieletniego – art. 32e §1 u.p.n.

3. zbieranie dowodów popełnienia przez niego czynu karalnego poprzez przesłuchiwanie świadków zdarzenia, również niepełnoletnich (art. 32p u.p.n.)

4. przeprowadzanie oględzin miejsca zdarzenia, (art.32b §2 pkt 2 u.p.n)

5. dokonywanie przeszukiwań miejsc, pomieszczeń, lokali w których można znaleźć ślady popełnienia czynu karalnego (art. 32b §2 pkt 2 u.p.n.)

6. możliwość przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, jeżeli zachodzi potrzeba uzyskania informacji niewymagających zastosowania wiedzy psychologicznej i pedagogicznej (art. 24 §2 pkt. 2 u.p.n.)

7. udzielenie pomocy na żądanie kuratorowi sądowemu przy wykonywaniu przez niego zadań związanych z przeprowadzeniem wywiadu środowiskowego (art. 24 §5 u.p.n.)

Prowadzenie czynności zleconych przez sąd rodzinny:

Sąd rodzinny może zlecić Policji dokonanie czynności, a w wyjątkowych wypadkach może zlecić dokonanie czynności w określonym zakresie. (art. 32e §2 u.p.n.)

Sąd rodzinny może w szczególności:

1. wysłuchanie nieletniego, jego rodziców albo opiekuna;

2. zarządza w razie potrzeby przeprowadzenie przeszukania i oględzin oraz dokonuje innych czynności procesowych w celu wszechstronnego wyjaśnienia sprawy. (art. 32b §2 pkt 2 u.p.n.)

Kolejnym uprawnieniem Policji jest możliwość zatrzymania nieletniego sprawcy czynu karalnego – art. 32g §1 u.p.n.

Zatrzymanie nieletniego – przesłanki – art. 32g §1 u.p.n.:

Policja ma prawo/obowiązek zatrzymać nieletniego gdy:

1. jest to konieczne ze względu na okoliczności sprawy

2. istnieje uzasadnione podejrzenie, że popełnił czyn karalny

3. zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów tego czynu albo gdy nie można ustalić tożsamości nieletniego.

Prawa zatrzymanego:

• informuje się go natychmiast o przyczynach zatrzymania

• prawie do skorzystania z pomocy adwokata

• prawie do odmowy składania wyjaśnień lub odpowiedzi na poszczególne pytania

• prawo do złożenia zażalenia na czynności naruszające jego prawa

• na żądanie nieletniego umożliwia się nawiązanie kontaktu z rodzicem lub opiekunem lub z adwokatem

Obowiązki Policji:

• niezwłoczne zawiadomienie rodziców lub opiekunów nieletniego o zatrzymaniu

• niezwłoczne przesłuchanie nieletniego

• nie później niż w ciągu 24 godzin od chwili zatrzymania, zawiadomić właściwy sąd rodzinny

• sporządzenie protokołu (art. 32g, §4 u.p.n.)

Przesłanki zwolnienia nieletniego:

• ustanie przyczyny zatrzymania;

• poleci to sąd rodzinny;

• nie został zachowany termin o którym mowa w §6;

• niezwłocznie, ale nie później niż w ciągu 48h od chwili zawiadomienia właściwego sądu rodzinnego o zatrzymaniu nieletniego nie ogłoszono nieletniemu postanowienia o umieszczeniu w schronisku dla nieletnich lub tymczasowym umieszczeniu w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, rodzinie zastępczej zawodowej albo w zakładzie leczniczym, o którym mowa w art. 12 (niezgodne z konstytucją, bo może trwać dłużej niż 48h od czasu zatrzymania)

Miejsce umieszczenia nieletnich i przesłanki:

Nieletniego zatrzymanego przez Policję umieszcza się w Policyjnej Izbie Dziecka (PID)

art. 83 §1 Minister właściwy do spraw wewnętrznych sprawuje zwierzchni nadzór nad Policyjnymi Izbami Dziecka,

§2 Policyjne Izby Dziecka tworzą i znoszą komendanci wojewódzcy oraz Komendant Stołeczny Policji w porozumieniu z Komendantem Głównym Policji

• w Policyjnej Izbie Dziecka można umieścić nieletniego, gdy:

1. zostały spełnione przesłanki z art. 32g §1 u.p.n.

2. w trakcie samowolnego pobytu poza schroniskiem dla nieletnich, młodzieżowym ośrodkiem wychowawczym lub zakładem poprawczym na czas niezbędny do przekazania nieletniego właściwemu zakładowi, nie dłużej jednak niż na 5 dni.

• na czas uzasadnionej przerwy w konwoju, lecz nie dłużej niż na 24h (art. 32h u.p.n.)

• na polecenie sądu na czas niezbędny do wykonania czynności nieprzekraczający 48h (art. 32h u.p.n.)

W przypadku przerwy w konwoju Policja może umieścić nieletniego w policyjnej izbie dziecka bez zarządzenia sądu rodzinnego, zawiadamiając o tym sąd, na obszarze którego właściwości znajduje się policyjna izba dziecka. Na zarządzenie sądu kierownik PID niezwłocznie zwalnia nieletniego z pobytu w izbie.

Środki zapobiegania i zwalczania demoralizacji i przestępczości nieletnich.

Rodzaje środków (podział doktrynalny)

• Środki wychowawcze

• środek poprawczy

• środek leczniczo-wychowawczy

• środki leczniczo-opiekuńcze

Katalog środków znajduje się w art. 6 u.p.n.

Orzekanie środków a charakter czynu

1. demoralizacja – wszystkie środki za wyjątkiem zakładu poprawczego

2. czyn karalny – wszystkie środki, również zakład poprawczy – orzekany tylko za czyn karalny o znamionach przestępstwa

Czas wykonywania środków – art. 73 u.p.n.

• do ukończenia 18 lat – art. 6, pkt 2, 3, 6, 9 art. 7, 8

• do ukończenia 21 lat – art. 6, pkt 1, 4, 5, 10, 11

Wykonywanie środków orzeczonych wobec rodziców nieletniego, o których mowa w art. 7 i art. 8 u.p.n., także ustaje z mocy prawa z chwilą ukończenia przez nieletniego 18 lat.

Upomnienie

• oficjalne, moralne potępienie zachowania nieletniego

• w ustawie brak formy upomnienia

• może podlegać łączeniu z innymi środkami

Zobowiązanie do określonego postępowania..

• powinien sprecyzować sąd adekwatnie do czynu nieletniego

• kontroli obowiązków dokonuje kurator

Nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekunów

• gdy rodzice dają rękojmię wykonania tego środka (zdolność wychowawcza)

• sąd może zobowiązać rodziców do składania okresowych sprawozdań

Nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania – udzielających poręczenia za nieletniego

• gdy nieletni jest członkiem takiej organizacji, zakładu

• organizacja, zakład lub osoba poręcza za nieletniego

• forma poręczenia: ustna, pisemna, do protokołu posiedzenia sądu rodzinnego

• osoba godna zaufania – np. nauczyciel, ale też członek rodziny

Nadzór kuratora

• kompetencje kuratora określa art. 70a u.p.n.

• oraz rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 24 czerwca 2014 r. w sprawie nadzoru nad nieletnim (Dz. U 2014, poz. 855)

Skierowanie do ośrodka kuratorskiego, organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym

• Ośrodki kuratorskie ( rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 5 października 2001 r. w sprawie ośrodków kuratorskich) prowadzą działalność terapeutyczną wychowawczą, edukacyjną

• inne instytucje, np. ochotnicze hufce pracy

Zakaz prowadzenia pojazdów

• wszelkich pojazdów (w ruchu lądowym, wodnym, powietrznym)

• orzekany gdy nieletni posiada takie uprawnienie oraz może być wydany zakaz wydania uprawnienia

• zakaz ustaje z mocy prawa (art. 73 u.p.n.) z ukończeniem 21 lat

Przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego

• cel wychowawczy

• może być orzekany ilekroć nie może nastąpić zwrot rzeczy pokrzywdzonemu lub innej osobie

Umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej zawodowej

• orzekane gdy należy zmienić środowisko przebywania nieletniego

Umieszczenie w zakładzie poprawczym

Przesłanki art. 10

• Popełnienie czynu karalnego, o którym mowa w art. 1 §2 pkt 2 lit. a

• jeżeli przemawiają za tym wysoki stopień demoralizacji nieletniego oraz okoliczności i charakter czynu, zwłaszcza, gdy inne środki wychowawcze okazało się nieskuteczne lub nie rokują resocjalizacji nieletniego

• orzekany wyrokiem a nie postanowieniem

Inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym

• środki leczniczo-wychowawcze z art. 12 u.p.n.

• kodeks rodzinny i opiekuńczy – art. 109

1. skierowanie nieletniego do organizacji powołanej do przygotowania zawodowego

2. skierowanie do internatu, półinternatu, bursy szkolnej, ogniska młodzieżowego, domu kultury

Sąd rodzinny może (art. 7 §1):

• zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza, poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną poradnią specjalistyczną, z zakładem pracy, w którym jest zatrudniony oraz lekarzem lub zakładem leczniczym;

• zobowiązać rodziców lub opiekuna do naprawienia w całości lub części szkody wyrządzonej przez nieletniego

Postępowanie przed sądem

Strony postępowania – art. 30 u.p.n.

1. nieletni

2. rodzice lub opiekun nieletniego

3. prokurator

Pokrzywdzony nie jest stroną w postępowaniu, w którym oskarżonym jest nieletni.

5.10.2015 r. – Wprowadzenie do przedmiotu. 1

Tezy: 1

Źródła prawne: 1

Relacje Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (u.p.n.) do innych ustaw: 2

Stosowanie Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.): 3

Kodeks postępowania karnego a u.p.n: 3

Odesłanie do procedury karnej: art. 20 §1 u.p.n.: 3

Odesłanie do procedury karnej: art. 20 § 2 u.p.n.: 3

Odesłanie do procedury karnej: art. 20 § 3 u.p.n.: 3

Odesłanie do procedury karnej: art. 21 § 3 u.p.n.: 3

Preambuła 3

Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich 3

Cel postępowania w sprawie nieletniego – art. 21a 4

Przesłanki podjęcia działań wobec nieletniego – art. 2 u.p.n.: 4

Dyrektywy postępowania z nieletnim – art. 3 u.p.n.: 4

Podstawowe pojęcia: 4

Nieletni (art. 1 §1 w zw. z §2): 4

Małoletni 4

Młodociany 4

Popełnienie występku pomiędzy 17 a 18 rokiem życia: 4

Wymierzanie kary nieletniemu – art. 54 k.k.: 4

Czyn karalny (art. 1 §2 u.p.n.): 5

Demoralizacja 5

Przejawy demoralizacji nieletnich: 5

W oparciu o wskazane przepisy mogą wystąpić sytuacje: 5

Społeczny i prawny obowiązek zawiadomienia o demoralizacji i czynie karalnym: 6

Mediacja – art. 3a: 6

Przesłanki mediacji - §2 rozporządzenia: 6

Podmioty przeprowadzające mediacje: 6

Organ uprawniony do skierowania sprawy do mediacji (procedura): 7

Uczestnicy postępowania mediacyjnego: 7

Sprawozdanie z mediacji: 7

Studium przypadku: 7

Organy uprawnione do działania w sprawach nieletnich: 8

Właściwość sądu rodzinnego – art. 15 §1. 8

Właściwość miejscowa sądu rodzinnego – art. 17 8

Rola prokuratora/sądu właściwego w sprawach karnych (art. 16 u.p.n.) 8

Po zakończeniu śledztwa prokurator: 8

9.10.2015r. – Rola Policji w spawach nieletnich. 8

Przesłuchanie nieletniego art. 325f u.p.n. 8

Nieletniemu przysługują (art. 18a): 9

Prawo do obrony obligatoryjnej: 9

Uprawnienia Policji: 9

Prowadzenie czynności zleconych przez sąd rodzinny: 9

Zatrzymanie nieletniego – przesłanki – art. 32g §1 u.p.n.: 9

Prawa zatrzymanego: 10

Obowiązki Policji: 10

Przesłanki zwolnienia nieletniego: 10

Miejsce umieszczenia nieletnich i przesłanki: 10

Środki zapobiegania i zwalczania demoralizacji i przestępczości nieletnich. 10

Rodzaje środków (podział doktrynalny) 10

Orzekanie środków a charakter czynu 11

Czas wykonywania środków – art. 73 u.p.n. 11

Upomnienie 11

Zobowiązanie do określonego postępowania.. 11

Nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekunów 11

Nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania – udzielających poręczenia za nieletniego 11

Nadzór kuratora 11

Skierowanie do ośrodka kuratorskiego, organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym 11

Zakaz prowadzenia pojazdów 11

Przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego 12

Umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej zawodowej 12

Umieszczenie w zakładzie poprawczym 12

Inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym 12

Sąd rodzinny może (art. 7 §1): 12

Postępowanie przed sądem 12