Źródła prawa w zakresie bhp i podstawy systemu prawnego:
1)Konstytucja RP-pierwotne źródło prawne;
Art. 65 KRP
-wolność wyboru zawodu i miejsca pracy (wyjątki: klęski żywiołowe, stan wojenny)
-zatrudnienie dzieci do lat 16 zabronione
-minimalne wynagrodzenie za prace ustala ustawa-> płaca minimalna
Art. 66 (dot BHP)
-bezpieczne warunki pracy
-prawo do dni wolnych, urlopu
Art. 67
-każdy ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy z nie własnej winy (państwo zabezpiecza środki dla osób nie mogących pracować, dla bezrobotnych-> wiek emerytalny, inwalidztwo- ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE: renty, emerytury
2) ustawa=kodeks
KP; Kodeks- ustawa, która jest zbiorem przepisów z danej dziedziny
ustawy o chorobach zawodowych, wypadkach przy pracy, zatrudnieniu młodocianych -uchwala sejm a podpisuje prezydent
Pragmatyka służbowa- ustawa adresowana do danego kręgu zawodowego np. ustawa o policji, szkolnictwie wyższym,
3) rozporządzenie- o charakterze wykonawczym; wydaje Rada Ministrów, właściwy minister, Premier
4) wewnątrzzakładowe akty wykonawcze
-regulamin pracy- ustala pracodawca (premie, kary)
-regulamin wynagrodzenia- ustala pracodawca
-statut (kluby sportowe; obowiązuje w danej jednostce)
Nadzór i kontrola nad systemem prawnym w Polsce
jednostka nadzoru- sejm (parlament), Sąd Najwyższy (instancja ostateczna)
Rada Ochrony Pracy - najwyższa instancja odwoławcza -> PIP
Rząd
Ministerstwo
System ochrony pracy
filar prawny-zawiera wszystkie dostępne w Polsce normy prawne zawarte w aktach prawnych i zawarte w szczególności w aktach wykonawczych i ustawach. Tworzony przez organy administracji państwowej- sejmu i Rady ministrów.
Filar organizacyjny-zawiera cały system organizacyjny; tworzą go organizacje i instytucje powołane do nadzoru i kontroli nad stosowaniem i wprowadzeniem w życie systemu prawnego
Zasady prawa pracy w KP
prawo pracownika do:
1) wolnego wyboru miejsca pracy i do otrzymywania wynagrodzenia za prace (państwo określa min. wynagrodzenie)
2) bezpiecznych i higienicznych warunków pracy a pracodawca jest obowiązany je tworzyć
3)równego traktowania w zatrudnieniu
4)wypoczynku
5)godziwego wynagrodzenia
Zakaz:
6) dyskryminowania
7) mobbingu(dręczenie pracownika prowadzące do utraty godności, wiary w siebie)
8)molestowania seksualnego
pracodawca jest obowiązany:
9) szanować godność pracownika i dobra osobiste
10)ułatwić pracownikowi podnoszenie kwalifikacji
11)prawo koalicji-prawo pracowników, pracodawców do tworzenia organizacji w celu ochrony ich interesów (związki zawodowe)
12)prawo partycypacji pracowniczej- dot. tylko pracowników; każdy prac. ma prawo uczestniczyć w zarządzaniu przedsiębiorstwem
Pracownik-os. zatrudniona przez pracod., wykonująca pracę na rzecz pracodawcy w miejscu przez niego wyznaczonym; może być osoba fizyczna (>>18l.) i posiada zdolność do czynności prawnych
Pracodawca-os. fiz. prowadząca działalność gosp. lub jednostka organ. nawet jeśli nie posiada osobowości prawnej
Osoba kierująca pracownikami-os. upoważniona przez pracodawcę do nadzoru nad pracownikami oraz kierowania procesem pracy w zakładzie
Typy umów:
- o pracę na cz. określony
-o pracę na cz. nieokreślony
- na czas wykonywania danej pracy
-w zastępstwie pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy
-na czas próby (min 7 dni max 3mies.)
Umowa o pracę powinna określać:
-strony umowy
-rodzaj wykonywanej pracy
-wymiar czasu
-miejsce wykonywania p.
-data rozp. pracy
Rozwiązanie umowy:
- na mocy porozumienia stron
-wypowiedzenie jednej strony z zachowaniem okresu wypowiedzenia
-wypowiedzenie bez zachowania okresu wypowiedzenia
-z upływem czasu w którym była zawarta
- na mocy wygaśnięcia umowy o pracę (w przypadku śmierci pracow./pracod.)
Czas wypowiedzenia pracownika
- 2 tyg (zatr <0,5roku)
-miesiąc (0,5-3)
-3 miesiące (>3l)
Zwolnienie dyscyplinarne w 3 przypadkach:
- prac. dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków (dot. spożywania alkoholu na terenie zakładu/ przychodzi pijany do pracy;agresywne, niegrzeczne odnoszenie się do przełożonych
- prac. z własnej winy utracił uprawnienia do wykonywania zawodu (nieprzestrzeganie regulaminu pracy; np. kierowca który stracił prawo jazdy)
-jeżeli prac. posiada prawomocny zakaz sądowy za popełnione przestępstwo
Pracownik może rozwiązać umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia gdy:
-posiada orzeczenie lekarskie o szkodl. wpływie wykonywanej pracy na zdrowie/ życie
-pracod. dopuścił się ciężkiego naruszenia obowiązków pracodawcy
Nie wolno zwolnić pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności
Obowiązki pracownika
-sumienne i rzetelne wykonywanie obowiązków
-przestrzeganie obowiązującego w zakładzie czasu pracy, regulaminu pracy
-przestrzeganie przepisów bhp i p.poż
-dbanie o dobro zakładu, chronienie mienia zakładu
-przestrzeganie tajemnicy zawodowej
-przestrzeganie norm współżycia społecznego
Obowiązki pracodawcy
Wobec budżetu państwa
-terminowe wysyłanie składek za pracownik do ZUS (do 15dn nast. miesiąca)
-terminowe wpłacanie zaliczek z tytułu dochodu za pracownika potrącane z wynagrodzeń pracownika
Wynikające z zawartych umów o pracę:
-zaznajomienie pracow. z zakresem obowiązków, ze sposobem wykonywania pracy (instruktaż stanowiskowy)
-organizowanie pracy w sposób pozwalający na wykorzystanie czasu pracy i umiejętności pracow.
-przeciwdziałanie uciążliwości pracy i monotonii
-wypłacanie wynagrodzenia w trybie określonym ustawą
-tworzenie w zakładzie bezp. i higienicznych warunków i organizowanie szkoleń bhp zgodnie z harmonogramem
-ułatwiać podwyższanie kwalifikacji pracowników
-prowadzić sumiennie i rzetelnie akta osobowe pracownika
-stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracownika
Dodatkowe obowiązki pracodawcy:
-przeciwdziałanie mobbingowi
- przeciwdziałanie dyskryminacji
-przedstawienie pracownikowi świadectwa pracy niezwłocznie po ustaniu zatrudnienia
Wynagrodzenie za pracę- ekwiwalent za wykonywaną pracę i powinno być tak skonstruowane aby odpowiadało rodzajowi wykonywanej pracy, kwalifikacjom pracownika (wykształcenie, staż, szkolenia, umiejętności); jest niezbywalną własnością pracownika i podlega ochronie prawnej
Potrącenia z wynagrodzenia:
-składki na ubezpieczenie społ.
-zaliczka za podatek dochodowy
Ubezpieczenie:
-społ 19,52% (50% pracodawca- 9,76% i 50% pracownik)
-rentowe 6% (1,5% pracownik, 4,5% pracod)
-chorobowe 2,45%(pracownik)
Odliczenia od wynagrodzenia potrącane przez pracod. w 2-ej kategorii
-alimenty (3/5 wynagrodzenia)=60%
-zaliczki wypłacone pracownikowi w miesiącu
-należności egzekucyjne
-potrącenia z przyznanych kar
Czas trwania urlopu:
-20 dni- staż< 10 lat
-26 dni- staż >10 lat
Do stażu wlicza się czas nauki:
-sz. zawodowa - 5l
-studia wyższe- 8l
-sz. policealna 6l
-zasadnicza 3l
Czas pracy- czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy, wykonuje na jego rzecz pracę, w miejscu wyznaczonym przez niego za wynagrodzenie
Systemy czasu pracy:
- 8h dziennie, 40h tyg, 5dni/ w tygodniu
-system równoważny- norma dzienna godzin pracy może być przedłużona do 12h
-zmianowy-różne pory pracy (11h wypoczynku)
-weekendowy
-zadaniowy
-indywidualny
-skrócony ( 10h/dzien 4dni/tyg)
Rozwiązanie sporów
Pracownik ma prawo dochodzić swoich racji wobec sporu powstałego z pracodawcą na drodze:
-sądowej
-polubownej; poprzez rozpatrzenie sporu przez komisję pojednawczą- na wniosek pracownika powołuje ją pracodawca ; w skład tej komisji wchodzi: przedstawiciel pracodawcy, radca prawny, specjalista kadr, przedstawiciel pracowników, pracownik
Umowa o zakazie konkurencji
Pracodawca może zgłosić się do pracownika o podpisanie takiej umowy, jeżeli pracownik ma dostęp do ważnych informacji dotyczących zakładu pracy. Może być sporządzona na okres zatrudnienia lub też na czas po ustaniu zatrudnienia. Nie podpisanie takiej umowy może skutkować rozwiązaniem umowy o pracę. Pracownik nie może prowadzić konkurencji dla pracodawcy. Jeżeli pracodawca ponosi szkodę to ma prawo dochodzić odszkodowania w trybie kodeksowym za poniesione straty
Odpowiedzialność pracowników
Dyscyplinarna-forma odpowiedzialności ,która dot. przestrzegania ustalonego w zakładzie porządku czyli dyscypliny
Porządkowa- przestrzeganie w zakładzie zasad, wypełnianie poleceń przełożonych, punktualnego przychodzenia do pracy, nie spożywanie alkoholu w pracy, przychodzenie w stanie trzeźwym, stosowanie się do poleceń
Za powierzone mienie
kary stosowane przez pracodawcę:
-pieniężna
-upomnienia
-pieniężna
Odpowiedzialność materialna
Za poniesioną szkodę
-w przypadku szkody poniesionej przez zespół pracowników, pracod, oblicza proporcjonalny udział pracowników w tej szkodzie i koszty rozkłada wg obliczonych proporcji
-w przypadku kiedy pracownik wyrządził szkodę osobie trzeciej wówczas całkowity koszt szkody leży po stronie pracodawcy
Za powierzone mienie
-pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności, dokumenty, urządzenia, środki ochrony ind.- odpowiedzialność za szkody ponosi pracownik
Pracodawca może być ukarany za:
-nie zawieranie z pracownikami umów na piśmie
-przekroczenie czasu pracy pracowników
-niezgodne z prawem wypowiedzenia umowy
-nie prowadzenie dokumentacji związanej z zatrudnieniem pracowników oraz przechowywanie jej w miejscach narażonych na jej zniszczenie
-nieinformowanie Inspekcji Pracy w terminie 30 dni od rozpoczęcia działalności
-nie wypłacanie pracownikom wynagrodzeń w terminach ustalonych ustawą
-dostarcza pracownikom maszyny, urządzenia, które nie spełniają wymagań bezpieczeństwa
-nie informuje Inspekcji Pracy o wypadkach przy pracy