PSYCHOFIZYCZNE WŁAŚCIWOŚCI CZŁOWIEKA A WYKONYWANIE PRACY

I. Zmiany fizjologiczne podczas pracy fizycznej.

Organizm jest układem otwarty, wymieniającym z środowiskiem zewnętrznym ciepło, podst. środki odżywcze, tlen. Pierwszym ogniwem organizacji tej wymiany jest przepływ informacji między środowiskiem zewnętrznym a wewnętrznym. Informacja ta przekazywana jest do układu nerwowego różnymi formami energii jak np.: energia promieniowania, drgań, e. mechaniczna, e. chemiczna itp. Podstawową jednostką funkcjonalną układu nerwowego jest komórka nerwowa, która może działać samodzielnie lub w zorganizowanych strukturach narządów układu nerwowego takich jak narządy zmysłów, nerwy rdzeń kręgowy i mózg. Środowisko jest postrzegane za pomocą komórek nerwowych działających jako receptory czuciowe, często zorganizowane jako narządy zmysłów. Sygnały odbierane przez te narządy trafiają w^; postaci impulsów elektrycznych drogą nerwową do ośrodkowego układu nerwowego mózgu.

Ośrodkowy układ nerwowy po analizie i interpretacji przekazuje sygnały do narządów wykonawczych, zstępującą drogą nerwową i hormonalną Układ nerwowy reaguje na bodźce środowiska b.szybko w przeciwieństwie do hormonalnego którego odpowiedź na bodziec może trwać minuty, godziny i lata (neurohormony) Narządy wykonawcze (w układach motorycznym, krążenia, oddychania, trawienia, hormonalnym ) zmieniają środowisko wewnętrzne organizmu, dostosowując je do działania w zmienionych warunkach. Kontrola tych działań regulowana przez ośrodkową część u. Nerwowego dzieje się bez naszej wiedzy.(oddychanie, pocenie, trawienie

równowaga)Odbiór informacji następuje za pośrednictwem wyspecjalizowanych w różnym stopniu nerwowych komórek receptorowych rozrzuconych po całym ciele np. receptory skórne i jego wnętrzu lub zgrupowane w narządy zmysłów np. oko. ucho. Receptory spełniają w organizmie funkcję przetworników. W ic obrębie następuje przetworzenie bodźców ze świata zewnętrznego na serie impulsów nerw owych przekazywane do ośrodków⁷ nerwowych. W ośrodkach nerw owych skupione są neurony czuciowe wyższego rzędu, zachodzi interpretacja bodźca odczuwana jako wrażenie czuciowe. Czucie jest to proste wrażenie zmysłowe polegające na subiektywnej ocenie bodźców pobudzających odpowiednie receptory.

Percepcja jest pojęciem wyższego rzędu w^f stosunku do czucia. Obejmuje ona jednocześnie kilka rodzajów czucia i dzięki temu pozwala odróżniać same bodźce jak i ich źródło. Podstawą percepcji jest złożone wrażenie zmysłowe Za pośrednictwem narządów zmysłów odbierane jest wiele informacji lecz tylk niewielka ich cześć trafia i dociera do świadomości pozostałe są przetwarzane sposób nieświadomy lub nie są wykorzystywane wcale. W odwrotną stronę do środowiska przekazywane są informacje przez mowę i motorykę (mimika

Receptory czucia powierzchn. - rozmieszczone na powierzchni całego ciała Są to receptory czucia nacisku, wibracji, zmian temperatury - termoreceptory. bodźców bólowych.

Receptory smaku -kubki smakowe w jamie ust. i zapachu -w jamie nos. to chemoreceptory.

Narządy zmysłów są najbardziej wyspecjalizowanymi odbiorcami bodźców środowiska. Są to oczy i uszy oraz błędnik jako narząd równowagi. Na ciężkość pracy wpływ obciążenie dynamiczne i statyczne. Wysiłek fizyczny -praca fizyczna jest jedną z podstawowych form aktywności człowieka. Jest on konieczny dla utrzymania sprawności psychofizjologicznej człowieka. Z wysiłkiem związany jest działalność układów szkieletów-o-mięśniowego, nerwowego, krążenia oddechowego, hormonalnego , metabolicznego. W układzie mięśniowym następuje przetworzenie energii chemicznej na mechaniczną. Podstawkowym źródłem potrzebnym do skurczu mięśni jest glikogen. Przemiany chemiczne związane ze skurczem są procesami beztlenowymi, natomiast do regeneracji źródeł energetycznych mięśnia potrzebny jest tlen do utleniania glikogenu. Jeśli ilość tlenu jest niewystarczająca podczas ciężkiej pracy energia może być dostarczana z beztlenowego rozkładu glikogenu. Prowadzi to do gromadzenia w^r mięśniach kwasu mlekowego zakwaszającego mięsień powodując bóle, uniemożliwiające kontynuowanie pracy. Tlen dostarczany jest do mięśnia wraz z krwią przez hemoglobinę. Zaopatrzenie w tlen zależy od ilości pobranego tlenu podczas oddychania, od wydolności płuc oraz stopnia utlenienia hemoglobiny. Narastanie długu tlenowego przy dużych wysiłkach powoduje ograniczenie możliwości wykonywania pracy. W czasie odpoczynku następuje dostarczenie brakującego tlenu do mięśnia, spalenie nagromadzonego kwasu mlekowego. Znosi to objawy zmęczeni mięśni. Dostarczenie odpow. ilości tlenu do mięśni wymaga dostosowania czynności układu oddechowego do ciężkości pracy fizycz. Oprócz głikogenu źródłem składników energetycznych są Kwasy tłuszczowe i aminokwasy. Białka zaś wyjątkowo podczas głodu. Częstość oddychania spoczynkowa wynosi ok. 12-16 oddechów/min Częstość oddychania podczas ciężkiej pracy wzrasta do ok. 30-35 oddech/min Głębokość oddechu zwiększa się z 0.4do 3 l/min ( u sportowców do 51) Podczas pracy fizycznej zmianom ulega ciśnienie krwi I tak ciśnienie skurcz. maxl 10-120 zwiększa się o ok. 50-90%.Ciśnienie rozkurcz zmniejsza się. Termoregulacja-możliwość utrzym. t. wewn stałej niezależnie od t. otoczenia Do głównych mechanizmów^r zaliczamy reakcje naczynioruchowe i aktywację gruczołów potowych.

Do mechanizmów powodujących utratę ciepła należy rozszerzanie naczyń krwi oraz pobudzenie gruczołów⁷ potu. Natomiast w celu zachowania ciepła następuje skurcz naczyń krwi drżenie mięśniowe, zwiększenie wydzielania hormonów nasilających metabolizm(nadnercza, tarczyca

2. Wydatek energetyczny jako miara ciężkości pracy- metody jego oceny. Jest to ilość energii zużytej przez organizm do wykonania pracy. Jest miarą obciążenia dynamicznego pracownika podczas pracy.

Mierzony jest w Kcal/min lub kJ/min oraz w W=l J/sec

lkcal=4J9kJ;

Prace lekkie- ok. 5Kcal/min praca biurow

Prace ciężkie -17(M) i 10(K) Kcal/min

Metody oceny wydatku energetycznego:

• metoda kalorymetrii bezpośredniej-pomiar obj pochłoniętego tlenu

• pomiar wentylacji płuc podczas pracy

• ocena na podstawie częstości skurczów serca

• metoda szacunkowa chronometrażowo -tabelaryczna

3.Czynniki wpływające na obciążenie układu mięśniowo - szkieletowego obciąż, statyczne

• Czynniki fizyczne -materialne warunki występujące w środowisku
  pracy jak: stanowisko pracy, wyposażenie, narzędzia, determinują one pozycję podczas pracy, co może powodować duże obciążenie
  układu mięśniowo- szkieletowego

• Organizacja pracy, to czas trwania, ilość i częstość przerw, monotypowość

• Stres psychiczny

Metody oceny obciążenia układu mięśniowo - szkieletowego:

• Szacunków a oparta na tabelach

• Rejestracja sygnału elektromiograficznego z mięśni za pomocą jedno- lub dwubiegunowych elektrod i poddawanie go obróbce komputerowej- EMG
  Jest to rejestracja zmian błonowych w komórkach mięśniowych w wyniku ich pobudzenia Metoda ta stosowana jest także do oceny: koordynacji skurczów mięśni, zmian siły mięśni oraz do oceny zmęczenia mięśniowego

Monotypowość pracy-czynności powtarzają się w odstępach krótszych niż 5min -wysiłek statyczny obciążenie pewnych grup mięśniowych.

3.Stres jako ukryte zagrożenia w miejscu pracy

Niespecyficzne zespół reakcji psychofizjologicznych organizmu na wymagania środowiska.

Reakcja stresowa to:

• Pobudzenie autonomicznego układu nerwowego

• Pobudź, rdzenia nadnerczy z wydzieleniem adrenaliny i noradrenaliny do krwi

• Pobudzenie przysadki mózgowej a za jej pośrednictwem innych gruczołów jak np. tarczyca-zwiększone wydzielanie do krwi -zwiększona ogólną przemiana materii oraz częstość skurczów serca, rozszerzenie pęcherzyków płucnych, skurcz naczyń skóry, jelit, nerek, wzmożona aktywność przewodu pokarm.

Typowe schorzenia : wrzody trawienne, nadciśnienie, choroba wieńcowa, astma oskrzelowa, zaburzenia mięśniowo-szkieletowe, obniżenie odporności organizmu , zaburzenia zdrowia psychicznego

4

---