Stresory w środowisku pracy ze szczególnym uwzględnieniem pracy technika BHP
Stres to nieswoista reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu żądanie. Jako złożone zjawisko, obejmujące zmiany psychologiczne i fizjologiczne pojawiające się w odpowiedzi na rozmaite bodźce lub sytuacje nieobojętne dla jednostki.
Stresor to taki element bodźca lub sytuacji, który narusza względną równowagę pomiędzy podmiotem a środowiskiem i uruchamia mechanizmy adaptacyjne (regulacji psychicznej) zachowania człowieka 3”. Dla prostych i łatwo rozpoznawalnych stresorów należą zewnętrzne niekorzystne warunki środowiska pracy - hałas, wysoka lub niska temperatura, duża wilgotność powietrza, brak właściwego oświetlenia, nadmierny wysiłek fizyczny itp. Bardziej złożone i podstępnie działające są stresory o charakterze społecznym:
• obciążenie pracownika zadaniami przekraczającymi jego zdolność umysłową, pojawiają się zaburzenia uwagi, pamięci, toku myślenia,
• obciążenie zadaniami, które są niejasne, nieokreślone, nazbyt złożone, prowadzące do konfliktów, ryzykowne itp.,
• monotonia czyli wykonywanie tych samych, powtarzających się w krótkim odstępie czasu, na ogół prostych czynności,
• presja czasu czyli odgórny nacisk na jak najszybsze tempo wykonania przy zachowanej jakości,
• konieczność szybkiego podejmowania decyzji przy niepełnej informacji i dużej odpowiedzialności,
• stałe poczucie zagrożenia związanego z obawą o utratę pracy jako źródła utrzymania,
• odrzucenie społeczne przez środowisko współpracowników,
• uporczywe doznawanie upokorzeń i niesprawiedliwego traktowania ze strony przełożonego,
• brak nawet małych osiągnięć, poczucie bezsensu i beznadziejności, bezradność w istniejącej sytuacji, brak poczucia, że można na kogoś lub na coś liczyć.”
Jak widać różnorodność stresorów jest bardzo duża - stresorem może być zarówno bardzo złożone, silnie pobudzające zadanie, jak i odwrotnie, monotonia i wielokrotne powtarzanie tych samych czynności.
Środowisko pracy należy rozumieć jako system, na który składa się zarówno bezpieczeństwo techniczne, jak i organizacja pracy, jej efektywność i wydajność oraz stosunki międzyludzkie w zakładzie pracy. Środowisko pracy tworzy pięć składników :
1. Powiązanie człowieka z maszyną (rodzajem wykonywanych czynności)
2. Dopasowanie maszyny (rodzaju pracy) do cech psychofizycznych człowieka
3. Organizacja stanowiska pracy oraz jej powiązania z wyższymi strukturami zakładu pracy
4. Materialne czynniki środowiska pracy (mikroklimat, oświetlenie, zagrożenia mechaniczne, pyły i toksyczne opary związków chemicznych, hałas i ultradźwięki, zanieczyszczenia biologiczne, promieniowanie elektromagnetyczne wibracje)
5. Relacje interpersonalne w zakładzie pracy.
W kształtowaniu środowiska pracy muszą uczestniczyć zarówno pracodawca jak i pracownik. Potrzebna jest świadomość i dyscyplina pracownika, ale przede wszystkim aktywna postawa pracodawcy promująca zagadnienia bhp. Pracodawca musi odpowiedzieć sobie co zrobić aby: unikać bądź minimalizować ryzyko w środowisku pracy, likwidować źródła zagrożeń, dostosować środowisko pracy do psychofizycznych właściwości pracownika. Bezpieczne środowisko pracy to takie w którym pracownik pracuje wydajnie i bezpiecznie, praca daje mu nie tylko utrzymanie, ale także satysfakcję.
Ze względu na naturę stresora można przyjąć klasyfikację na stresory fizyczne, biologiczne i psychologiczne (społeczne).
Fizyczne czynniki stresu charakteryzują się dwiema cechami. Po pierwsze - nadają się do opisu zewnętrznego środowiska człowieka. Po drugie - dają się łatwo ująć w kategorie ilościowe. Wyróżniamy tu:
Czynniki klimatyczne (wilgotność i temperatura)
Hałas
Wibracje
Oświetlenie
Promieniowanie
Hipoksja
Przyspieszenia
Nieważkość
Psychologiczne czynniki stresu są charakteryzowane najczęściej w relacji do psychologicznych skutków wiążących się z nadmiernym obciążeniem psychicznym, czy też napięciem emocjonalnym. Wyróżniamy tu:
Zakłócenia
Zagrożenia
Przeciążenie
Socjologiczne czynniki stresu:
Struktura grupy
Stres organizacyjny
Praca technika bhp to praca oparta na dużym stresie. Behapowiec odpowiada za zdrowie i życie pracowników danego zakładu pracy. Oprócz tego negatywnie wpływają na niego wypadki, problemy, niedociągnięcia, brak zrozumienia, omijanie przepisów, brak logiki i ogólna głupota ludzi. Na behapowca oddziałowuje nie tylko jego własny osobisty stres lecz odczuwa on stres ludzi, pracowników za których czuje się odpowiedzialny. Jego przynależność do grupy, tak ważna we współczesnym świecie potrzeba jest osłabiona, gdyż jako osoba kontrolująca warunki pracy często musi sprzeciwiać się panującym zasadom w firmie i zmuszać pracodawcę do zmian, co nie zawsze jest zrozumiałe przez resztę pracowników i przyjmowane z wielką dezaprobatą i żalami. Stres przyczynia się do osłabienia pracy, potencjału i ambicji technika bhp, co wpływa na jego wydajność, powodując niedociągnięcia a te z kolei są kolejnym czynnikiem stresowym.
3