Nierówności społeczne- nierówność wynikająca z przynależności do różnych grup społecznych lub zajmowania różnych pozycji społ. Jednak odmienność nie zawsze jest nierównością. Aby mówić o nierówności musi wystąpić coś więcej niż tylko różnica.
Cenione społeczne dobro- nie jest je łatwo zdobyć, nie starcza go dla wszystkich, zaspakaja potrzeby, daje satysfakcje. Dobra powszechnie upragnione, których zasób jest ograniczony. Są nimi takie dobra jak: bogactwo, władza i prestiż. Bogactwo upragnione jest ze względu na podłoże naturalne i kulturowe. Władza częściowo jest upragniona z przyczyn autotelicznych, dla samej władzy, rządzenia, potęgi ale co ważniejsze z przyczyn instrumentalnych, władza jest wymienialna na inne dobra głównie materialne. Np. prezydent Filipin Estrada okradł społeczeństwo dzięki władzy na 80 milionów dolarów.
Prestiż- także dobro rzadkie, ważne ze względu wyrobienia sobie u ludzi jaźni odzwierciedlonej czyli patrzenia na siebie przez pryzmat tego jak inni na nas patrzą- wartość autoteliczna( aplauz, poklask, aprobata ludzi) i wartość instrumentalna- wymienne dobro na lepsze zarobki, lepszą pracę, prestiż wymienialny jest też na władzę.
Prócz tych trzech głównych dóbr, które dzielą ludzi jest też wykształcenie- instrumentalnie ma ona takie znaczenie, że przekłada się lub może się przekładać na 3 wyżej wymienione dobra, a także zdrowie- sprawność fizyczna, w obu przypadkach ograniczone są tutaj instytucje, organizacje które te dobra wspomagają wykształcać lub rozwijać. Wg Bourdieu można mówić o kapitale kultury fizycznej w danej grupie.
-wszystkie te dobra mają charakter gradacyjny, można je posiadać w mniejszym lub większym stopniu
Stratyfikacja społeczna ( uwarstwienie społ.)- grupowe lub pozycyjne różnice dostępu do cenionych społecznie celów. Zdarzają się dysharmonie pomiędzy drabinami np. pielęgniarka nisko w drabinie prestiżowej może zajmować wysoką pozycję w drabinie bogactwo, bo ma bogatego męża, albo prof. w Polsce średnie zarobki, niski poziom władzy, wysoki prestiż- to nazywa się rozbieżność czynników albo aspektów stratyfikacji. Te rozbieżności mogą mieć różne skutki: mogą wywoływać poczucie dysonansu albo swoistej niesprawiedliwości.
Ruchliwość pionowa-przemieszczanie się pomiędzy pozycjami i grupami społecznymi umieszczonymi na różnych szczeblach hierarchi np.
- awans zawodowy
1. A.Z. obejmujący całe kategorie społeczne- np. po II wojnie światowej, migracja ze wsi do miast, rewolucje, zmiany technologiczne, zmiany po 89- w uproszczeniu jest to najczęściej relatywne
a. wewnątrzpokoleniowe- emigranci ojciec zajmuje wyższą pozycje za granica niż w państwie rodzimym, a jego dzieci idą już na uniwersytet
b. międzypokoleniowe- po II w. św. dziadek-podstawowe, rodzice-średnie, dzieci- wyższe
Państwa, w których występują najczęściej awanse społeczne USA-społeczeństwo otwarte, na drugim biegunie są Indie- jestem tym kim się urodziłeś- kasty- społeczeństwo- społecz.zamknięte
Awans skokowy-USA, polega na tym, ze nie trzeba przejść całej drabiny hierarchii w firmie, przeciwieństwem do tego jest Japonia, gdzie należy przejść całą drabinę od samego pomywacza do dyrektora, taka różnica w zdobywaniu awansu jest zależna nie tylko od państwa, ale też od dziedzin zawodowych, np. artystyczne, korporacyjne…
- kariera: sekwencja następujących po sobie awansów
- degradacja: przechodzenie do grup niżej ulokowanych zawodowo
Ruchliwość pozioma- migracja, emigracja, podróż turystyczna
Formy dyskryminacji przy ruchliwościach pionowych
rasowe
segregacja zawodowa np. dyskryminacja kobiet
zamknięcie lub ograniczenie dla mniejszości etnicznych
ograniczenie szans edukacyjnych- np. koszta związane z pokryciem edukacji na uczelniach wyższych
Kanały alternatywne do uzyskania awansu społ.-sport, muzyka
KARL MARKS- Niemiec, twórca ideologii komunistycznej. Działalność, która wyróżnia człowieka spośród przyrody jest PRACA, a zatem centralna dziedziną życia wg Marksa jest ekonomia- sposób produkowania i dystrybucja dóbr. Marks zauważa problem, ze ludzie przestają lubić prace, staje się ona koniecznością i udręką. Źródłem takiej sytuacji jest prywatna WŁASNOŚĆ środków produkcyjnych, która rozbija społ., na klasy posiadające i pracujące. Dlatego krytykuje kapitalizm, uważa, że należy znieść podziały klasowe i uspołecznić kapitał. Cel taki można osiągnąć tylko na drodze rewolucji, działalność musi być ideologiczna i organizacyjna.
Nierówności dychotomiczne- 3 odmiany. Przeciwstawienie:
klasa posiadająca- klasa pracująca ( nie posiadająca)
grupa większościowa- grupa mniejszościowa
przeciwstawienie płci: mężczyzna- kobieta
Środki produkcji ( dobra kapitałowe) to takie które pomnażają swoją wartość, przynoszą zarobek, podwajają zysk np. maszyny, narzędzia, ziemia, zwierzęta…
Fakt posiadania dóbr kapitałowych dzieli społeczeństwo na dwie wielkie grupy:
Klasa właścicieli i klasa pracownicza, maja oni przeciwstawne cele- W. chce płacić mało pracownikowi i chce żeby dużo pracował, P chce mało pracować, dużo zarobić, mimo, ze obie grupy nie mogą bez siebie istnieć to i tak W, ma monopol na miejsca pracy i to on dyktuje tutaj warunki dlatego wytworzyła się reakcja eksploatatorska.
Taka sytuacja wpływa na tworzenie się grup- ma charakter grupo-twórczy. Pojawia się świadomość klasowa, wspólna ideologia i zarazem przeciwstawna do interesów klasy przeciwnej. Pojawia się:
endogamia klasowa- zrzeszanie się i integracja wew. Jednej grupy,
walka klasowa- obrona własnych interesów
klasa dla siebie poczucie odrębności klasowej
SŁOWNIK:
1. asymilacja- zatopienie się mniejszościowej grupy w większościowej tym samym uzyskanie pełnych i takich samych szans życiowych
2 . biegunowy model klas społecznych- uproszczony model klas społecznych, dychotomiczny, widzi tylko dwie klasy posiadających i pracujących, upraszcza struktury
3. dychotomiczna wizja nierównośći- przedstawia przeciwstawność dwóch klas spol. Posiadającej i pracującej
4. gradacyjna wizja nierówności- stopniowalne stopnie nierówności miedzy jednostkami i zbiorowością w ramach różnych hierarchii stratyfikacji społ.
5.kanały ruchliwości społecznej- typowe dla danego regionu scenariusze awansu społecznego
6.kapitał kulturowy- zdobyty na drodze socjalizacji przez egalitarne grupy społeczeństwa, ułatwiają utrzymanie takich grup, a także SA ich symbolem- wykształcenie, pozycja społeczna
7. kariera- sekwencja występujących po sobie zmian sytuacji zawodowej w szczególności awansów
8. klasa społeczna- wielki segment społeczeństwa obejmujący ludzi o podobnej sytuacji ekonomicznej
9. klasa w sobie- klasa na początkowym stadium krystalizacji, nie jest jeszcze świadoma swojej odrębności i możliwości podjęcia walki z klasa przeciwna
10. klasa dla siebie- klasa w końcowym etapie krystalizacji, jest świadoma swojej odrębności, swojej ideologii, dysponuje świadomością klasową i różnymi formami organizacji
11. warstwa społeczna- różnią się miedzy sobą więzią subiektywną i obiektywną, zbiorowymi szansami osiągnięcia takich dóbr jak: wykształcenie, władza, prestiż, bogactwo oraz wynikającym z tego stylem życia, ideologią i obyczajami.
12, wartość dodatkowa- wartość ekonomiczna, jaka zyskuje pracodawca, różnica miedzy wartością produktów wytworzonych a płacą roboczą
13, zbieżność hierarchi ( harmonii)stratyfikacyjnych- zajmowanie różnych drabin w hierarchii stratyfikacyjnej np. niskie wykształcenie- duże bogactwo, duży prestiż- małe bogactwo…