Temat: stosunki międzynarodowe w europie pomiędzy dwiema wojnami.

Przyczyny I WŚ:

Dążenia Niemiec i Austro-węgier do rozszerzenia swojej obecności politycznej i gospodarczej a także po za europom Niemcy zjednoczone przez Bismarcka 40 lat wcześniej starały się uzyskać status mocarstwa kontynantelnego w europie

Koncpecja niemiecka sprowadzała się do opracowania, czy tez stworzenia tworu polityczno gospodarczego – Europa środkowa która miałby obejmować wszystkie państwa niemieckojęzyczne czyli Niemcy Austrie oraz Węgry, polske, częśc Rosji – Galicje wschodnia i balkon wołyński, a także Belgię hollandie i część Francji. Oraz stworzenie zaleznych państw od niemic państw buforowych, cześci polski finlandji, Gruzji.

Oczywiście koralowoało to w pewnym stopniu z ekspansja Austrii na Bałkany.

Francja bała się Niemców, dążyła do odzyskanai prowincji utraconych w 1871 roku czyli Alzacji i Lotaryngii. Przeciwstawiały się temu Niemcy (ponieważ te dwa miejsca to żelazo i węgiel oraz jeden z elementów osłabienia Francji). Bały się wzrostu państw niemiecko języcznych też Rosja co było podstawą tego sojuszu rosyjsko francuskiego z 1907 roku.

Anglia- dążenie do rozszerzenia swoich wpływów – kanał sueski – czyli być i nie być w innych koloniach na dalekim wschodzie.

Literatura przedmiotu

• Batowski H., Między dwiema wojnami 1919-1939. Zarys historii dyplomatycznej, Kraków 1988

• Dobrzycki jego historia stosunków……

• Krasuski J., Tragiczna niepodległośc. Polityka zagraniczna Polski w latach 1919-1945

• Wyszczelski l.Bezpieczeństwo polski w latach 1919-1939, warszawa 2010

Istota Systemu Wersalskiego.

Postanowienia traktatu wersalskiego:

• Obciążenie Niemiec wina za wywołanie wojny, nałożenie wysokich reparacji

• Zwrot Francji Alzacji i Lotaryngii (1870-71)

• Zagłębienie Saary przekazano na 15 lat w powiernictwo Ligi Narodów, ze specjalnymi uprawnieniami Francji w górnictwie węglowym w przyszłości plebiscyt odnośnie przynależności państwowej

• Demilitaryzacja Nadrenii oraz pozostawienie wojsk alianckich na lewym brzegu Renu

• Podział niemieckich kolonii

• Koncesje terytorialne na rzecz polski, Gdańsk pod zarządem ligi Narodów, obszary plebiscytowe

• Rozbrojenie Niemiec, zniesienie obowiązkowej służby wojskowej, rozwiązanie Sztabu Generalnego, redukcja i zakazu posiadania uzbrojenia ofensywnego, redukcja

Konferencja Waszyngtońska (1921-1922): dopełnienie konferencji wersalskiej (system wersalsko-waszyngtoński)

Łodzie podwodne niemieckie po pierwszej wojnie zatopiono w morzu północnym.

Konferencja waszyngtońska – Taktat Waszyngtoński

Standard dwóch potęg – odejście od zasady ze flota brytyjska musi być silniejsza niż jaka kol wiek flota na swiecie. Uznano iż ten standard nie obowiazuje choć milczaco zgodzono się, że może być równa co do swojego tonażu.

Istota systemu wersalskiego.

Znaczenie traktatu:

• Utworzył nową rzeczywistośc europejska opartą na próbie znalezienia kompromisu między amerykańska ideą bydowanai polityki międzynbarodopwej w oparciu o zasady moralne, a europejskimi uprzedzeniami powstałymi na gruncie historycznych uprzedzeń i nacjonalizmów

• Zmiany terytorialne dotyczyły wyłącznie państw pokonanych i nie mogly natuszać interesów zwycięzców. Stad trudności Polski, bowiem WB zamierzała restaruować imperium rosyjskie, a dodatkowo zmniejszała zagrożenie Niemiec walka na dwa fronty. Udało się znacznie ograniczyć liczbę mniejszości narodowych, ale jednocześnie nasiliły się nacjonalizmy

• Słabośc traktatu: nie likwidował sprzeczności. Dzieje traktatu to w znacznej mierze historia rozbieżności dzielących aliantów.

Istota systemu wersalskiego

Liga narodów – element traktatu wersalskiego: organizacja mająca tworzyć system bezpieczeństwa globalnego opartego na zasadzie pokojowego rozwiązywania sporów oraz ograniczenia zbrojeń. Oparta na przeświadczeniu, że przestrzeganie prawa międzynarodoweg stworzy płaszczyznę umozliwjajacą pogodzenie rozbieżnych interesów państw

Statut Ligi Narodów – nie zawieral bezwzględnego zakazu wojen. Pokój miano osiągnąć przez: ograniczenie zbrojen (art. 8 Paktu Ligi Narodów), wzajemne gwarancje i poszanowanie integralności terytorialnej oraz na łozenia na Radę obowiązku wskazanie środków zapewniających jej ochrone (art. 10 , zorganizowanie bezpieczeństwa przez wzajemną pomoc (art. 16) oraz zasady postepowania wobec państwa – agresora nie będącego członkiem Ligi.

Działalność ligi narodów w zakresie bezpieczeństwa miedzynarodowego

Postanowienie traktatowe

• Wstępny etap ograniczenia zbrojeń: cz. V Traktatu wersalskiego jednostronnie określająca rozbrojenia państw zwyciężonych. Cel; gwarancja bezpieczeństwa w Europie oraz przygotowanie do ogólnego ograniczenia zbrojeń.

• Obowiązek rozpatrywania na forum ligi problemów związanych z liczebnością SZ oraz zbrojeń lądowych, morskich i lotniczych. Zagadnienia te miała rozstrzygać Tymczasowa Komisja Mieszana (1921)

• Powołanie Stałego Trybunały Sprawiedliwości Międzynarodowej w Hadze (1922)

Projekty rozbrojeniowe:

• Projekt rozbrojeniowy Tymczasowej Komisji Mieszanej: rozbrojenie przez procentową redukcję stanów liczebnych armii lądowych;

Działalność ligi narodów w zakresie bezpieczeństwa miedzynarodowego:

• Projekt proporcjonalnej redukcji: powszechność gwarancji, ogólny układ obronny i powołanie organu czuwającego nad wykonywaniem rozbrojenia. Każde państw w zamian za redukcje SZ otrzyma od wszystkich pozostałych sygnatariuszy gwarancje pomocy w wypadku zagrożenia w formie: blokady ekonomicznej napastnika zorganizowania jednolitego kierownictwa obrony: pojoc sił morskich lotniczych i ladowych

• Projekt traktowania regionalnych: rezygnacja z paktu generalnego na rzecz traktatów regionalnych, stopniowo obejmujących kolejne państwa

• Próba okreslenia zasad utrwalających pokój (rezolucja XIV)

• Skuteczność rozbrojenia gwaranuje jedynie jego powszechność

• Gwarancje bezpieczeństwa są warunkiem koniecznym redukcji zbrojeń

• Urzeczywistnienie rozbrojenia: albo powszechny otwarty układ ochrony, albo zastosowanie specjalnych srodków do obrony państw wyjątkowo zagrożonych

• Rozbrojenie powinno być proporcjonalne do stanu bezpieczeństwa

Dzialnosc ligi narodów w zakresie bezpieczeństwa międzynarodowego

Projekt Traktatu Wzajemnej Pomocy – układy obronne zobowiązujące sygnatariuszy do udzielenia sobie wzajemniej pomocy w wypadku napaści przy jednoczesnej redukcji zbrojeń i obowiązku podjęcia sankcji wobec agresora.

Protokół genewski 1924 r.:

• Definicja agresora: państwa, które nie zamierzało oddawać sporu pod arbitraż lub zastosować się do wyroku sądu publicznego priorytet bezpieczeństwa nad rozbrojeniem

• Przymusowy arbitraż i sankcje wobec odmawiających

• Prawo legalnej obrony i użycie siły zbrojnej w przypadku: udzielenia pomocy napadnietemu u z upoważnienia Rady Ligi

• Zalecenie tworzenia stref zdemilitaryzowanych: rozszerzenia kompetencji Stałego Międzynarodowego Trybunalu Sprawiedliwości

Traktat ogolny o wyrzeczeniu się wojny: podpisany 27.03.1928 r. w Paryżu

• Kierunek: pokojowe rozwiązywanie konfliktów i wyrzeczenia się wojny jako instrumentu prowadzenia polityki, zakaz wojny agresywnej – wyraz tendencji pacyfistycznych okresu miedzywojennego

• Znaczenie: konstatacja, że wojna uwazana niegdyś za prawo boskie i prerogatywę suwerenności, uznana została za nielegalną

• Słabość: całkowity bnrak możliwości stosowania sankcji wobec państwa nie respektujących jego standardów

Protokół moskiewski 09.02.1929

• Deklaracja gotowości natychmiastowe wprowadzenia w zycie traktaty paryskiego

• Podpisanie konwencji definiującej nap[astnika: agresorem jest strona, która dopuści się choćby jednego z działań

1. Wypowie wojnę innemu państwu

2. Dokona najazdu na terytorium innego państwa bez wypowiedzenia wojny

3. Zaatakuje okręty lub samoloty innego państwa

4. Zastosuje blokadę morska wybrzeża lub portów

5. Udzieli popracia bandom zbronym lub odmówi ich wydania

Główne sojusze i bloki wojskowe

Mała Ententa:

• -p[owód utworzenia: zagrożenie rewizjonizmem węgierkim

• Charakter: luxny blok (alians wielostronny) nie spokojny jednościa interesów: front antywegierski – czechosłowacja, rumunia, jugosławia i front antybułgarski – jugosławia i Rumunia.

Ententa Bałkańska: powołany w 1934 r. pakt porozumienia bałkanskiego wynikajacy z obaw przed agresywnymi posunięciami faszystowskich Włoch, obejmujący Grecję, Rumunie, Jugosławię i Trucję, popierany przez wielką Brytanie i Francję. Cel: utrzymanie istniejącego na Bałkanach porządku terytorialnego oraz wzajemne poręczenie bezpieczeństwa wszystkich granic.

Ententa Bałtycka: sojusz Litwy, Estonii i Łotwy zwarty w Genewie w 1934 r. obszar współpracy: kwestie militarne, ekonomiczne i kulturalne, współpraca wojskowa ograniczona z powodu dystansowania się Łotwy i Estonii konfliktu litewsko-polskiego.

Pakt czterech: wyraz poglądu, że wszystkie polityczne i ekonomiczne są możliwe do rozwiązania droga współpracy między czterema mocarstwami: Francja, WB, Niemcy i Włochy: zaproponowany przez Włochy układ rzymski (1933 r.) ustałał zasady kooperacji politycznej i ekonomicznej

Pakt wschodni: próba skonstruowania sojuszu wojskowego skierowanego przeciwko Niemcom (1934), regionalny system bezpieczeństwa z udziałem Francji, ZSRR, Niemiec, Polski i Czechoslowacji.

Sojusze III Rzeczy

Oś Berlin – Rzym – układ włosko niemiecki (1936 ) regulujący stosunki miedzypaństwowe i koordynujący polityki wobec Kominternu i republikańskiej Hiszpanii. Podstawa: powiazania ideologiczne i eskalacja agresywnych żądań

Pakt antykominternowski – układ niemiecko-japoński skierowany przeciwko ruchom komunistycznym i zobowiazującyc strony do zachowania neutralności w przypadku konfliktu z ZSRR (od 1937 r. także Włochy). Podstawa: ideologia oraz akcenty antybrytyjskie i antyradziecki.

Pakt Stalowy – układ niemiecko-włoski (1939) porozumienie o przyjaźni i sojuszu przewidujacy wzajemne i gospodarcze (od 1940 r. także Japonia)

Układ Ribbentrop – Mołotow- Zawarty miedzy Niemcami a ZSRR (1939) na 10 lat oficjalnie ojako pakt o nieagresji i nie przysępoaniu do sojuszy skierowanych pośrednio lub bezpo9średnio przeciwko drugiej stronie oraz rozstrzyganiu sporów na drodze dyplomatycznej. Tajny protokoł dodatkowy dotyczył rozgraniczenia sfer wpływów

Na ćwiczenia

1. Miedzynarodowa polityka wojskowa II Rzeczypospolitej.

a) uwarunkowania bezpieczeństwa Polski w latach 1921-1939 (jakie czynniki kształtują bezpieczeństwo)

b) sojusze wojskowe polski (sojusz polsko – francuski, sojusz polsko – rumuński)

c)polska wobec uczestnictwa w małej Entancie (dlaczego polska nie znalazła się w tym gronie)

2. Erozja systemu wersalskiego