Międzynarodowe Stosunki Wojskowe 7.03.14r. -w- Trubas
1. Temat: Teoretyczne podstawy badań międzynarodowych stosunków wojskowych.
1. J. Czaputowicz, Teorie stosunków międzynarodowych, Warszawa 2008.
2. T. Łoś-Nowak, Stosunki międzynarodowe. Teorie-systemy- uczestnicy, Wrocław 2006.
3. Dobrzycki W. Historia stosunków międzynarodowych 1815-1945, Warszawa.
4. A. Sylwestrzak, Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 2009.
Teoria polityczna stosunków międzynarodowych.
Cel i przydatność badań historii dyscyplin nauk społecznych:
-nauki społeczne: zespół nauk zajmujących się zjawiskiem i procesami społecznymi ujmowanymi z różnych punktów widzenia (badających różne obszary działalności społecznej) : socjologia, ekonomia, pedagogika, psychologia, prawo, demografia, etnografia)
-cecha nauk społecznych-trwałe współistnienie różnych punktów widzenia, teorii i metodologii badań tych samych zjawisk a tym samym istnienie nieepirycznych czynników rozwoju. Konstrukcje teoretyczne pozbawione empirycznego fundamentu nie są z definicji pozbawiane wartości, zaś teorie zdezaktualizowane skutkiem zmiany społeczeństw nie tracą swej wartości na trwałe,
-cel studiowania nauk społecznych,
*poznanie możliwych skutków konkretnych zjawisk osadzonych w konkretnych warunkach swojego czasu,
*wiedza historyczna ułatwia tworzenie modeli procesów a także daje narzędzia do ich oceny lub testowania,
*historia poszczególnych dyscyplin wskazuje na konieczność uwzględnienia także punktów widzenia odrębnych od własnego, co implikuje rozwagę w działaniu.
Korzyści:
-zrozumienie istoty procesu dziejowego w aspekcie skutek-przyczyna oraz wpływu zdarzeń na treść refleksji o ich charakterze,
-wyjawienie źródeł koncepcji teoretycznych oraz skutków ich wdrażania w praktycznej działalności,
-narzędzia oceny walorów współczesnych koncepcji i praktycznych rozwiązań poprzez porównanie ich z historycznymi,
-uniknięcie (zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia)popełnionych wcześniej błędów,
Istota TPSM:
-polityka-wyodrębniona i autonomiczna sfera stosunków i działań społeczncyh przybierających postać konfliktów, kompromisów, współpracy między podmiotami, dążącymi do zaspokojenia swych podstawowych potrzeb i interesów przez sprawowanie władzy politycznej .
-polityka zagraniczna -rodzaj działalności państwa w środowisku międzynarodowy, warunkujący istnienie i rozwój państwa (szczególnie w erze globalizacji) wyraz interesów i celów państwa realizowanych w środowisku zewnętrznym,
-stosunki międzynarodowe-dziedzina badań relacji zachodzących między różnymi podmiotami uczestniczącymi w polityce międzynarodowej: państwami, organizacjami międzynarodowym, organizacjami szczebla niższego niż państw, indywidualni obywatele.
-TPSM- refleksje nad stosunkami międzynarodowymi: ich istotą, narzędziami, metodami działania, uogólnieniem wyników o wskazaniem możliwych opcji rozwoju.
*opis i wyjaśnienie (także ustanowienie ogólnych praw i generalnych zasad funkcjonowania sfery społecznej)-teoria empiryczna stosunków międzynarodowych,
*aspekt normatywny (gradacja sformułowanych przez TESM praw i zasad-normatywna teoria stosunków międzynarodowych.
-stąd: TPSM jest metodologiczną podstawą wyjaśnienia procesów międzynarodowych na stosunkach i działaniach społecznych, w oparciu o analizę czym SM skutkują dla społeczeństwa,
-kwestie moralne w TPSM:
*sprzeczność między uniwersalizmem a relatywizmem,
*sprzeczność między literalnym traktowaniem zasad moralnych a uwzględnianiem różnych kontekstów i konsekwencji określanych działań,
*problem czy moralność i własny interes stoją w sprzeczności,
Znaczenie TPSM: instrument odpowiedzi na pytanie, gdzie należy poszukiwać najważniejszych przyczyn wojny:
*przyczyny wojny tkwią w człowieku,
*tkwią w suwerenności państw,
*tkwią w systemie państw.
Zakres przedmiotowy i podmiotowy dyscyplin
Międzynarodowe stosunki wojskowe-układ względnie trwałych wzajemnych oddziaływań, związanych z istnieniem sił i środków oddziaływania militarnego (siły zbrojne, formacje uzbrojone, broń, środki prowadzenia i zabezpieczenia walki) suwerennych i nie suwerennych podmiotów dążących do realizacji swoich celów (politycznych, ekonomicznych, społecznych)
-zakres podmiotowy: państwa i ich grupy, organizacji, ugrupowania stosujące w swej międzynarodowej działalności metody i środki właściwe dla walki zbrojnej;
-przedmiot MSW: relacje, powiązania i oddziaływania między podmiotami, ich przyczyny, uwarunkowania i międzynarodowe skutki a także stosowane narzędzia i metody ich realizacji,
-podmiot stosunków międzynarodowych (uczestnik stosunków międzynarodowych)-aktywnie działający suwerenni i nie suwerenni uczestnicy których działania i oddziaływania w stosunkach międzynarodowych nie są obojętne dla ich jakości, dynamiki, zasięgu oraz nich samych:
Metodologia analizy MSW:
-oceny mogą być wyprowadzone z trzech źródeł: doświadczenia, ocen moralnych i logiki procesu dziejowego tj. empiryzm, normatywizm, historyzm. Określają one zasadniczy kierunek (oś) interpretacji zjawisk oraz ramy porządkujące ocenę, wnioskowanie i prognozowanie czyli będących podstawą:
*wykrycia źródeł, rekonstrukcję warunków w których zjawisk zaistniało,
*zrozumienia przebiegu procesu historycznego jak istniejące warunki wpływały na przebieg zdarzeń jakie nowe pytania(problemy)pojawiały się w toku procesu,
*sformułowania problemu normatywnego jak być powinno, uwzględniając obowiązujące kryteria oceny (moralne, etyczne lub skuteczności)
*oceny skutków zjawiska.
Empiryzm-w nauce o MSW (realizm polityczny, realizm empiryczny)=techniczno-racjonalne ujmowanie zjawisk politycznych, odrzucający moralność jako poboczny motyw politycznego działania.
Normatywizm-w literaturze charakteryzowany jest jako sposób interpretacji idealistyczny, utopijny, oparty na idei uniwersalnego moralnego porządku. Zasada: bez względuna to co robią państwa i myślą ich liderzy, istnieją zasady słusznego działania, niezależnie od interesów i celów państw.
Historycyzm- wywodził się z przekonania ze przewidywanie jest najważniejszym celem historii i nauk społecznych.
Zasada- sposobem poznania natury narodu, ludzi, idei jest badanie ich historycznego rozwoju
-główne założenia metodologiczne:
*natura ludzka nie jest niezmienna lecz przekształca się w czasie
*sposoby ludzkiego zachowania są nierozerwalne związane ze zmieniającymi się historycznie sposobami produkcji i będącym ich konsekwencją stosunkami społecznymi,
*wzorce postępowania (kryteria skuteczności działania)są produktem kolektywnego działania ludzkiego,
*granice możliwości różnych podmiotów zależą od konkretnych warunków społecznych, ekonomicznych będących wyznacznikiem etapu rozwoju historycznego (co to etap rozwoju historycznego)
*w jakim stopniu warunki te mogą być zmieniane skutkiem kolektywnego ludzkiego działania.
Przyjęta metodologia badań MSW:
-podstawa metodologiczna: materializm,
-metoda badawcza: dialektyka-odpowiedź na pytania:
1.Co?-jakie zjawisko, kiedy zaistniało, dlaczego wtedy (uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne, tradycje)
2. Kto?- w czyim interesie podjęto działania kto w nich uczestniczył,
3.Dlaczego?-cel działania co spodziewano się osiągnąć.
4. co z tego? -jaki rezultat został osiągnięty czy był zbieżny z zamiarem, jakie były odległe skutki.
CEL: danie narzędzia do zrozumienia i oceny zjawisk z obszaru MSW.
Ćw: 12.04
1. Podstawowe pojęcie teorii stosunków międzynarodowych : autarkia, casus bellii, federacja, casus foederis, deklaracja międzynarodowa, jurysdykcja, koalicja, konfederacja, kooperacja, konflikt międzynarodowy, ład międzynarodowe, mocarstwo, równowaga sił, siła w stosunkach międzynarodowych, podmiot stosunków międzynarodowych.
2. Polityka zagraniczna i militarne środki jej realizacji.
3.Znaczenie okresu napoleońskiego w MSW.
MSW 14.03.2014 wykład
Literatura:
1. Dobrzycki W., Historia stosunków międzynarodowych 1815-1945, Warszawa 2008.
2. Gałganek A., Historia teorii stosunków międzynarodowych, Warszawa 2009.
3. Pajewski J., Historia powszechna 1815-1871, Warszawa 1976.
4. Pajewski J., Historia powszechna 1871-1918, Warszawa 1978.
Pojęcie Europy nowożytnej.
obszar kontynentu wraz z jego sferą oddziaływania ekonomicznego, politycznego i kulturowego na którym zachodziły procesy formowania nowoczesnych narodów i państw oraz wewnętrznych i zewnętrznych stosunków opartych na zależnościach ekonomicznych.
Czynniki kształtujące bezpieczeństwo międzynarodowe w XIX w.
a) polityczne:
- interesy mocarstw zwycięskich w wojnach napoleońskich,
- kongres wiedeński (09.1814 - 06.1815) - określenie zasad funkcjonowania Europy ponapoleońskiej i próba wyeliminowania wszelkich skutków okresu napoleońskiego zarówno w sferze politycznej, jak i świadomości mieszkańców kontynentu, a jednocześnie - określenie zasad współdziałania międzynarodowego,
- Święte Przymierze (26.09.1815) - Akt wzajemnej pomocy monarchów chrześcijańskich, próba instytucjonalizacji nowego ładu europejskiego,
- doktryna Monroe'a (1823)
- mocarstwowa pozycja Rosji kolidująca z interesami brytyjskimi, austriackimi, francuskimi; wojna krymska (1853 - 1856),
- wojna krymska (1853 - 1856): spór o wpływy w Turcji, przeciwdziałanie rosyjskiej obecności w basenie M. Śródziemnego i groźbie politycznego i ekonomicznego oskrzydlenia Austrii,
* koalicja: Turcja, W. Brytania, Francja, Sardynia,
* wojna unaoczniona ekonomiczne zacofanie Rosji (niedorozwój przemysłu, niedostatek nowoczesnego uzbrojenia, brak połączeń kolejowych),
* traktat paryski (30.03.1856) - faktyczny koniec istnienia Świętego Przymierza, koniec postrzegania Rosji jako mocarstwa, ograniczenie pozycji Austrii na rzecz Prus w stosunkach europejskich,
- zjednoczenie Włoch (1861 – 1871) – południowa przeciwwaga dała Austrii,
- wojna prusko-austriacka (1866) – o czołowe znaczenie Prus także w obszarze niemieckojęzycznym.
- wojna francusko-pruska (1870-1871) - przyczyna: opozycja Francji wobec pruskich działań zjednoczeniowych, proklamowanie Cesarstwa Niemieckiego (18.01.1871) i Republiki Francuskiej (III Republika),
- traktat reasekuracyjny (traktat śródziemnomorski) (1887) - potwierdzenie miejsca Niemiec jako ośrodka politycznego Europy, polityczne odosobnienie Francji, potwierdzenie obecności austriackiej na Bałkanach, i ograniczenie możliwości ekspansji Rosji,
b) ekonomiczne:
- szybki rozwój technologii produkcji oraz jej specjalizacja,
- dążenie do uzyskania źródeł surowców i rynków zbytu (kolonialny podział świata),
- możliwość zbudowania i zbudowanie kanału łączącego M. Śródziemne z M. Czerwonym (1859-1869) - Kanał Sueski.
c) społeczne:
- przywrócenie monarchistycznego i absolutystycznego porządku Świętego Przymierza wywołało sprzeciw społeczny zwerbalizowany w nurtach :
* liberalizm: odbudowa porządku prawnego i stosunków społecznych z uwzględnieniem zdobyczy praw trzeciego stanu,
*rewolucyjnym: pełny powrót do ideałów rewolucji francuskiej połączony z zasadą wolności narodowej,
- Wiosna Ludów (1848-1849) - wyraz nieprzystawalności porządku wiedeńskiego do stopnia rozwoju sił wytwórczych oraz przejaw świadomości narodowej budzącej się świadomości narodowej,
- rozwój ideologii socjalizmu: od socjalizmu utopijnego do naukowego: I (1864- 1876) i II Międzynarodówka (1889-1919) oraz jego nurtów: anarchizmu, reformizmu, komunizmu radykalnego.
d) militarne:
- rozwój techniczny uzbrojenia w kierunku zwiększenia jego skuteczności, niezawodności i umożliwienia masowej produkcji,
- wykorzystanie dla potrzeb wojska kolei i transportu widnego oraz telegrafu (radia).
Uwarunkowania bezpieczeństwa międzynarodowego w latach 1918 - 1939.
a) polityczno-wojskowe skutki I wojny światowej
- zachwiana ekonomika państw europejskich,
- rewolucje rosyjskie - powstanie państwa o odrębnych zasadach ustrojowych,
- przekształcenie terytorialne, nowa mapa polityczna Europy,
- przebudowa układu sił w Europie
b) istota systemu wersalskiego: system utworzony postanowieniami konferencji wersalskiej (01.06.1919), konferencji waszyngtońskiej (1921/1922), traktatami z państwami pokonanymi oraz statutem Ligi Narodów; nie zostały wyeliminowane żadne istniejące sprzeczności, natomiast pojawiły się nowe, wynikające z nacjonalizmów i potrzeb ekonomicznych a wyraźnie ideologiach autorytarnych i totalitarnych. c) erozja systemu wersalskiego:
- źródła:
* wątpliwości państw w obronne funkcje bezpieczeństwa zbiorowego skutkujące dążeniami do zapewnienia bezpieczeństwa w oparciu o system sojuszy, protekcję państw silniejszych (mocarstw) lub status neutralności,
* skłonność do popierania autorytaryzmu i totalitaryzmu,
* niepowodzenie inicjatyw utworzenia regionalnych systemów bezpieczeństwa
* polityka dążenia do utrzymania pokoju za wszelką cenę,
- istota: łamanie i stopniowe odrzucanie przez Niemcy postanowień istoty traktatu wersalskiego
Determinanty międzynarodowych stosunków wojskowych po II wojnie światowej
Podstawy powojennego ładu światowego: rezultat systemu dwu - wielostronnych układów zawartych w ramach koalicji antyfaszystowskiej,
- koalicja antyfaszystowska - polityczno-wojskowy związek państw o różnych systemach społeczno-politycznych walczących w latach 1939-1945 przeciwko blokowi - niemiecko - włosko - japońskiemu
- działalność Wielkiej Koalicji
* konferencje w Waszyngtonie (01.1942), Casablance (05.1943), Quebeku (08.1943) - amerykańsko-brytyjskie plany prowadzenia wojny
* konferencje Wielkiej Trójki: w Teheranie (11/12.1943); Jałcie (02.1945) - decyzja o powołaniu ONZ (San Francisco 04.1945) jako sposobu na zaprowadzenie sprawiedliwego i systemu bezpieczeństwa międzynarodowego przez ustalenie stref okupacyjnych faktycznie początek podziału Europy na dwa wrogie obozy; Poczdamie (07/08.1945) decyzja o karaniu zbrodni ludobójstwa, podział Niemiec i Austrii na strefy okupacyjne, zasada jedności i odrębności Niemiec i Austrii.
Determinanty międzynarodowych stosunków wojskowych po II wojnie światowej
- dwa zwycięskie mocarstwa w II wojnie światowej,
- wprowadzenie radzieckiego systemu władzy w Europie Środkowo-Wschodniej - odejście od litery i ducha Karty Atlantyckiej i Deklaracji narodów Zjednoczonych,
- doktryna Trumana (1947) i plan Marshala (1948),
- "zimna wojna" - historyczna kategoria odnosząca się do stosunków między dwoma przeciwstawnymi systemami społeczno-politycznymi po II wojnie światowej. Wynik zaistnienia dwubiegunowego układu stosunków międzynarodowych skali globalnej. Praźródło: mocarstwowe i hegemonistyczne aspiracje obu zwycięskich mocarstw.
Zagadnienia na ćwiczenia 19.03
1. Główne sprzeczności polityczne i gospodarcze w XIX wiecznej Europie
2. Istota systemu wersalskiego - przyczyny i etapy jego erozji
3. Zimna wojna - istota, przyczyny i główne przejawy
14.03.2014 ciąg dalszy
Sojusze polityczno-wojskowe i wojskowe
Literatura:
1. Dobrzycki W., Historia stosunków międzynarodowych 1815-1945, Warszawa 2008.
2. Kośmider T., Ślipiec J., Zuziak J., Europejska integracja militarna. Sojusze wojskowe XX wieku, Warszawa 2011.
3. Pajewski J., Historia powszechna 1815-1871, Warszawa 1967.
4. Pajewski J., Historia powszechna 1871-1918, Warszawa 1978.
Sojusz - dwustronna lub wielostronna umowa międzynarodowa, zobowiązujące sygnatariuszy do współpracy politycznej lub/i wojskowej oraz udzielenia sobie wzajemnie pomocy w uzgodnionej formie w każdej określonej przez strony sytuacji - (na wszelki wypadek)
Koalicja - porozumienie dwóch lub więcej podmiotów, które zdecydowały się współdziałać w określony sposób, by osiągnąć konkretny, jednoznacznie sprecyzowany cel.
Wojskowo - polityczny alians okresu porządku wiedeńskiego.
- podstawa ideologiczna - przejęte w kongresie zasady legitymizmu, restauracji i równowagi europejskiej,
- podstawa instytucjonalna - Święte Przymierze,
- zasada funkcjonowania - luźne porozumienie monarchów; państwa - uczestnicy zobowiązały się do zapewnienia realizacji zasad kongresu w swoich granicach. Oznacza to, że pozostawiono władcom wolną rękę w likwidacji prób naruszenia, z jednoczesnym zapewnieniem zewnętrznej pomocy, użycie sił międzynarodowych było ostatecznością, stosowaną jedynie w przypadku niezdolności państwa - sygnatariusza do samodzielnego opanowania sytuacji,
- porozumienie w sferze militarnej nie precyzowało form wsparcia wojskowego, sytuacji, w której miałoby być ono udzielone, nie zobowiązywało sygnatariuszy do solidarnego wystąpienia. Identyfikowało się przez główny cel: dławienie (ograniczanie zasięgu) ruchów narodowych i społecznych.
Realizacja celów aliansu:
1821-1827 - greckie powstanie narodowe (wojna wyzwoleńcza) zaakceptowane warunkowo przez mocarstwa europejskie,
- 1826 Protokół petersburski - zgoda na autonomię Grecji w ramach państwa tureckiego i deklaracja podjęcia wspólnych działań, gdyby którakolwiek ze stron nie podporządkowała się tej decyzji,
- 1827 Akt wykonawczy - Traktat londyński przewidujący w przypadku oporu stron użycie połączonych flot oraz (lub) rosyjskich sił lądowych,
- 1830-1831 belgijskie powstanie narodowe i niepodległość Belgii: naruszenie zasady restauracji; brak możliwości podjęcia uzgodnionych działań mocarstw;
- 1848 - Wiosna Ludów na Węgrzech - antyaustriacki ruch narodowy, rosyjska pomoc w zdławieniu powstania.
Upadek porządku wiedeńskiego - (1853 - 1856) wojna krymska:
- rozłam w gronie głównych państw przymierza na tle sprzecznych interesów ekonomicznych;
- utrata przez Rosje pozycji mocarstwowej, wzmocnienie politycznej roli Prus.
Sojusz trzech cesarzy (1772):
- uzyskanie przez Niemcy pozycji dominującej, cel: wykluczenie możliwości sojuszu rosyjsko-francuskiego, podstawa: wspólne interesy na ziemiach polskich,
- akty formalne:
* rosyjsko-niemiecka konwencja wojskowa z 1873 r. (petersburska) o utrwaleniu europejskiego status quo oraz wzajemnej pomocy wojskowej,
* porozumienie rosyjsko-austriackie (1873) uzgadniające stosunki na Bałkanach oraz zasadami wzajemnej pomocy wojskowej, rozszerzenie układu o Niemcy,
* mała skuteczność sojuszu,
* niezgoda Rosji na wojnę prewencyjną z Francją i próbę ustalenia sfer działania w Europie.
Kształtowanie bloków polityczno-militarnych na przełomie XIX i XX w.
a) przyczyny:
- państwa europejskie poszukiwały sojuszników, których interesy byłyby choć częściowo zbieżne z ich własnymi,
- główna przyczyna sprzeczności - dążenie do zdobycia baz surowców i rynków zbytu,
b) interesy głównych państw:
- Wielka Brytania - zasada nie wchodzenia w sojusze i nie zaciągania zobowiązań, pozycja oparta na "standardzie dwóch potęg" (Two Powers standard): potędze finansowej i morskiej,
- Francja - dążenie do odzyskania Alzacji i Lotaryngii (1870-1871),
- Rosja - opanowanie wyjścia na Morze Śródziemne oraz odebranie Austro-Węgrom Wschodniej Galicji,
- Niemcy i Austro-Węgry - polityczna i gospodarcza ekspansja na Bałkany i Bliski Wschód,
Blok państw centralnych (Trójprzymierze):
- zbliżenie niemiecko-austriackie na tle postanowień traktatu berlińskiego. 1879 niemiecko-austriackie przymierze na 5 lat - zobowiązanie do wzajemnej pomocy na wypadek ataku na którekolwiek z nich (w praktyce przetrwało do 1918 r.);
- 1882 - do przymierza przystąpiły Włochy (sprzeczności z Francją w Afryce Północnej), co nadało przymierzu charakter antyfrancuski;
Ententa (Trójporozumienie):
- zbliżenie rosyjsko-francuskie hamowały różnice ideologiczne (Mieszczańska Francja i reakcyjna Rosja),
- zagrożenie przez Trójprzymierze doprowadziło do zawarcia w 1892 r. wojskowego sojuszu rosyjsko-francuskiego,
- 1904 - podpisanie układu między Wielką Brytanią a Francją (entante cordiale) likwidującego sprzeczności w Azji i Afryce, szczególnie północnej (Egipt - Maroko),
- w połączeniu z układem z 1892 r. luźny sojusz brytyjsko - francusko - rosyjski.
Główne sojusze i bloki wojskowe międzywojennej Europy
a) przesłanki zawierania sojuszy.
- pozostawienie na obrzeżach europejskiej przestrzeni politycznej i gospodarczej Niemiec i ZSRR,
- nacjonalizmy nowych państw narodowych, zwłaszcza Węgier i Bułgarii,
- budowanie przez mocarstwa europejskie własnej sfery bezpieczeństwa,
b) Mała Ententa:
- przesłanka: zagrożenie rewizjonizmem węgierskim i bułgarskim,
- etapy: 1920-1921 zbliżenie i nawiązanie współpracy między Czechosłowacją, Rumunią i *KSChiS: podpisanie dwustronnych układów; a następnie - wspólnej konwencji wojskowej (1931);
- charakter: alians wielostronny, luźny blok nie spojony jednością interesów;
struktura formalna: Stała Rada złożona z Ministrów spraw zagranicznych (1933 - Pakt Organizacyjny Małej Ententy. Cel: stabilizacja warunków w Europie Środkowej oraz ustanowienie organu kierowniczego wspólnej polityki.
*KSChiS - Królestwo Serbów Chorwatów i Słoweńców
c) Ententa Bałkańska (1934 r.) – pakt porozumienia bałkańskiego wynikający z obaw przed agresywnymi posunięciami Włoch,
- uczestnicy: Grecja, Rumunia, Jugosławia i Turcja, popierany przez Wielką Brytanię i Francję,
- cel: utrzymanie istniejącego na Bałkanach porządku terytorialnego oraz wzajemne poręczenie bezpieczeństwa granic.
d) Ententa Bałtycka (1934 r.) sojusz Litwy, Estonii i Łotwy:
- obszar współpracy: kwestie militarne, ekonomiczne i kulturalne, współpraca wojskowa ograniczona z powodu dystansowania się Łotwy i Estonii konfliktu litewsko-polskiego,
f) pakt czterech: francuska próba zbliżenia z Wielką Brytanią i niedopuszczenia do aliansu niemiecko-włoskiego:
- idea: wszystkie polityczne i ekonomiczne sprzeczności są możliwe do rozwiązania drogą współpracy między czterema mocarstwami: Francji, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Włoch,
g) pakt wschodni: próba skonstruowania sojuszu wojskowego skierowanego przeciwko Niemcom. Plan Jeana Barthou (1934) przewidywał utworzenie regionalnego systemu bezpieczeństwa z udziałem Francji, ZSRR, Niemiec, Polski i Czechosłowacji.
Sojusze III Rzeszy.
- oś Berlin-Rzym – układ włosko-niemiecki (1936) regulujący stosunki międzypaństwowe i koordynujący politykę wobec Kominternu i republikańskiej Hiszpanii. Podstawa: powiązania ideologiczne i eskalacja agresywnych żądań,
- Pakt Antykominternowski – układ niemiecko-japoński skierowany przeciwko ruchom komunistycznym i zobowiązujący strony do zachowania neutralności w przypadku konfliktu z ZSRR (od 1937 r. także Włochy) Podstawa: ideologia oraz akcenty antybrytyjskie i antyradzieckie,
- Pakt Stalowy – układ niemiecko-włoski (1939), porozumienie o przyjaźni i sojuszu przewidujący wzajemną pomoc w przypadku wojny oraz współdziałanie polityczne i gospodarcze (od 1940 r. także Japonia),
- układ Ribbentrop – Mołotow (1939) pakt o nieagresji i nie przystępowaniu do sojuszy skierowanych pośrednio lub bezpośrednio przeciwko drugiej stronie oraz rozstrzyganiu sporów na drodze dyplomatycznej. Tajny protokół dodatkowy dotyczył rozgraniczania sfer wpływów.
Wniosek: skuteczność sojuszu warunkowali sprzymierzeńcy o podobnych planach politycznych.
Bloki polityczno-militarne po II wojnie światowej.
- przesłanki: realizacja doktryn polityczno-wojskowych, dążenie supermocarstw do wykorzystania efektu synergicznego w stosunkach międzynarodowych, dążenie małych i średnich państw do wytworzenia stabilnych warunków bezpieczeństwa,
- 1949 r. – traktat waszyngtoński powołujący NATO (North Atlantic Treaty Organization), 1952 – Grecja i Turcja, 1955 – RFN, 1985 – Hiszpania, 1999 – Polska, Węgry i Czechy, 2004 – Bułgaria, Estonia, Litwa, Łotwa, Rumunia, Słowacja, Słowenia,
- 1951-1986 – układ wojskowy Australii, Nowej Zelandii i USA (ANZUS – Pakt Wojskowy Pacyfiku): zadanie – stabilizacja sytuacji politycznej i militarnej w regionie przez wzajemne gwarancje bezpieczeństwa, konsultacje w przypadku zagrożenia terytoriów państw oraz wzajemna pomoc wojskowa,
- 1954-1977 – SEATO – Organizacja Paktu Azji Południowo-Wschodniej, utworzony przez USA, WB, Francję, Nową Zelandię, Syjam, Filipiny, Pakistan, w celu zwalczania komunizmu w regionie,
- Organizacja Paktu Centralnego (CENTO) sojusz polityczno-wojskowy (Iran, Pakistan, Turcja, Wielka Brytania),
- Układ Warszawski (1955-1991) – cel: obrona wobec odradzającego się zagrożenia niemieckiego, gwarantujący wzajemną pomoc, do militarnej włącznie.
Zagadnienia na ćwiczenia nr 3: Miejsce sojuszy polityczno-wojskowych w międzynarodowych stosunkach wojskowych
26.03
1. Koalicja antyhitlerowska w latach II wojny światowej: cel, uczestnicy, formy realizacji zobowiązań.
2. Istota Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego: cel, działania, przeciwnik, uczestnicy i stopień zgodności ich interesów, horyzont przestrzenny i czasowy działania, zobowiązania sygnatariuszy, otwartość i stopień współzależności (równoprawności) uczestników, przewidywane formy działania, struktura i stopień jej sformalizowania, proces decyzyjny.
3. Analiza nowoczesnych sojuszy i koalicji – zasady współdziałania uczestników MSW?
Międzynarodowe stosunki wojskowe 21.03.2014r. –w-
Regionalne i globalne systemy bezpieczeństwa
Literatura:
Czaputowicz J., System czy nieład? Bezpieczeństwo europejskie na progu XXI wieku, Warszawa 1998.
Łoś – Nowak T., Stosunki międzynarodowe. Teorie – systemy- uczestnicy, Wrocław 2006.
Serge Sur, Stosunki międzynarodowe część 7
Pajewski J., Historia powszechna 1815-1871, Warszawa 1976
Pajewski J., Historia powszechna 1871-1918,
Pojęcie systemu bezpieczeństwa zbiorowego
W uproszczonym ujęciu historycznym: bezpieczeństwo zbiorowe – zgodne działanie pokojowo nastawionych państw (efekt synergiczny) zdolne wyeliminować, ograniczyć, zneutralizować Lu oprzeć się potencjalnemu agresorowi.
Metodologia oceny:
- podejście empiryczne – konstruowanie modelu badanego zjawiska w oparciu o metody analizy systemowej. Ocenie podlega: dynamika przekształceń, stabilność systemu, oddziaływanie systemu na otoczenie, zdolność do samoregulacji,
- podejście historyczne – ocena jak idea bezpieczeństwa zbiorowego rozwijała się w czasie, jak kształtowały się wyżej wymienione czynniki: dynamika, stabilność, sprzężenie zwrotne z otoczeniem, zdolność do samoregulacji
Pojęcie i istota systemu międzynarodowego
- system międzynarodowy – grupa państw utrzymujących regularne stosunki, zdolnych do wspólnych działań dla osiągnięcia założonego celu
- analiza definicji: regularności i prawidłowości zachowań elementów oraz same elementy realizujący obok celów własnych także cele wspólne.
Uwzględniając celową funkcję systemu – bezpieczeństwo i likwidację zagrożeń:
System bezpieczeństwa międzynarodowego – podmioty i łączące je prawno międzynarodowe relacje tworzące stan, w którym siłą połączonych zamierzonym celem i zdecydowanych zachować stan pokoju nastawionych podmiotów w każdym przypadku jest w stanie przeciwstawić się próbom naruszenia bezpieczeństwa uczestników.
Typy systemów bezpieczeństwa międzynarodowego:
- wg. Kryterium struktury wewnętrznej:
Musi być regulowane i ograniczane;
1. koncert mocarstw.
2. Równowaga sił (strachu)
3. System hegemonów
4. System bezpieczeństwa defensywnego
5. System bezpieczeństwa wszechstronnego
6. System bezpieczeństwa kooperatywnego
- wg. Kryterium zasięgu przestrzennego: częściowe (regionalne, kontynentalne), globalne.
Funkcje systemów bezpieczeństwa: odstraszania, prewencyjna, korekcyjna;
Sprzeczności systemów bezpieczeństwa międzynarodowego:
- system zakłada uczestnictwo podmiotów niezależnych, jednorodnych i altruistycznych;
- sprzeczności aksjologiczna;
- systemy bezpieczeństwa są reakcją na zdarzenia, które już się stały.
Sposoby tworzenia systemów bezpieczeństwa zbiorowego.
Jednoczenie:
- model jednoczenia: państwo powszechne (ogólnoświatowe) lub powszechna struktura funkcjonowania wg. Jednolitych zasad w celu osiągnięcia jednego celu;
- czynniki jednoczenia – ideologia lub/i względy praktyczne;
- warianty jednoczenia: formy imperialne, formy federacyjne;
b) równowaga
- warunki równowagi w SM: wielość podmiotów, z których każdy ma prawo do budowania swojego bezpieczeństwa; konieczność uwzględnienia różnorodności naturalne współzawodnictwo; konieczność zapewnienie względnej ekwiwalentności mocy (siły) państw.
- sposoby zniwelowania nierówności między państwami: sojusz, neutralność lub/i demilitaryzacja wybranych obszarów, tworzenie nowych podmiotów stosunków międzynarodowych.
- zarządzanie równowagą: dyplomacja, tworzenie subiektywnego poczucia równości: równowaga geopolityczna;
c) konstrukcja geopolityczna: obrona jednoznacznie określonego terytorium, wyznaczonego granicami naturalnymi, historycznymi, kulturowymi.
Funkcjonowanie systemów bezpieczeństwa zbiorowego.
- elementy: prewencyjny i korekcyjny;
Analiza:
- BM jest sprawą wszystkich uczestników systemu, bowiem zagrożenia jednego z nich narusza bezpieczeństwo wszystkich;
- każde państwo pozostaje odpowiedzialne za swoje bezpieczeństwo i sprawuje nad nim kontrolę i ma równe prawo do bezpieczeństwa:
- użycie sił musi być regulowane i ograniczane;
- zbiorowa reakcja musi być usankcjonowana (skanalizowana) strukturą międzynarodową;
- mechanizmy utrzymania BM winny spełniać jednocześnie funkcję prewencyjną, odstraszającą i przymuszającą;
- system bezpieczeństwa zbiorowego nie ma charakteru skończonego, stan aktualny jest jedynie etapem.
Warunki skuteczności systemu bezpieczeństwa zbiorowego:
- podzielanie przez uczestników wspólnych wartości;
- Rezygnacja z interesów partykularnych;
- zgoda na zbiorową hegemonię;
- istnienie narzędzi egzekwowania (wymuszania) przestrzegania przyjętych zasad.
Wypracowanie formuły bezpieczeństwa zbiorowego
Pokój westfalski:
- istota: uniwersalizm zastąpiony został podejściem opartym na interesach państwa narodowego oraz zasadzie równowagi sił;
- typ: system równowagi sił;
- znaczenie: początek nowożytnej historii stosunków dyplomatycznych;
Zasada: tylko państwo może prowadzić wojnę.
Europejski porządek Świętego Przymierza:
- istota: przyjęcie zasad funkcjonowania Europy i zasad współdziałania międzynarodowego;
- typ: koncert mocarstw.
- narzędzie: consensus między państwami oraz zgodne współdziałanie władców;
Porządek wersalski – globalny system bezpieczeństwa Ligi Narodów.
- system utworzony przez traktaty pokojowe z państwami pokonanymi i Pakt Ligi Narodów.
a) Pakt Ligi Narodów, część traktatu wersalskiego, organizacja mająca tworzyć system bezpieczeństwa globalnego opartego na zasadzie pokojowego rozwiązywania sporów oraz ograniczenie zbrojeń. Oparta na przeświadczeniu, że przestrzeganie prawa międzynarodowego stworzy płaszczyznę umożliwiającą pogodzenie rozbieżnych interesów państw;
- narzędzia: ograniczenie zbrojeń, wzajemne gwarancje i poszanowanie integralności terytorialnej oraz nałożenie na Radę obowiązku wskazanie środków zapewniających jej ochronę, zorganizowanie bezpieczeństwa wobec państwa - agresora
nie będącego członkiem Ligi;
- wstępny etap ograniczenie zbrojeń – rozbrojenie państw zwyciężonych jako przygotowanie do ogólnego ograniczenia zbrojeń.
- obowiązek rozpatrywania na forum Ligi Narodów problemów związanych z liczebnością SZ oraz zbrojeń lądowych, morskich i lotniczych;
- powołanie Tymczasowego Komisji Mieszanej (1921) i Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej w Hadze (1922).
b) projekty rozbrojeniowe:
- projekt rozbrojenia przez procentową redukcję stanów liczebnych armii lądowych;
- projekt proporcjonalnej redukcji: powszechność gwarancji, ogólny układ obronny i powołanie organu czuwającego nad wykonaniem rozbrojenia;
- projekt traktatów regionalnych: rezygnacja z paktu generalnego na rzecz traktatów z ograniczoną liczbą sygnatariuszy, stopniowo rozszerzany;
- próba określenia zasad utrwalających pokój (Rezolucja XIV Ligi Narodów): powszechność, wielostronne gwarancje, oparcie o układ otwarty, rozbrojenie;
- projekt Traktatu Wzajemnej Pomocy (1923) – system układów obronnych zobowiązujących sygnatariuszy do udzielenia sobie wzajemnej pomocy w wypadku napaści, przy jednoczesnej redukcji zbrojeń i obowiązku podjęcia sankcji wobec agresora;
- sukces Rezolucji XIV umożliwił podpisanie aktu o pokojowym załatwianiu sporów międzynarodowych – Protokołu Genewskiego (2.10.1924):
*definicja agresora:
*…
d) Traktat ogólny o wyrzeczeniu
Zagadnienia na ćw nr 4
Kolokwium: Współpraca międzynarodowa w tworzeniu bezpieczeństwa państw 2.04
Podstawy międzynarodowej polityki bezpieczeństwa państw europejskich w XIX i XX wieku
Główne sojusze wojskowe i polityczno- wojskowe
– warunki zawierania sojuszy;
– cele sojuszy
– zasady współpracy
3. Europejskie systemy bezpieczeństwa
- typy systemów i zasady ich tworzenia;
- systemy bezpieczeństwa XVIII-XIX w
- system bezpieczeństwa Ligi Narodów
System bezpieczeństwa ONZ i OBWE