Dydaktyka ogólna 31-03-2011
Zasady nauczania.
Zasada: norma postępowania uznanego za obowiązujące. Normy te mają służyć racjonalizacji i optymalizacji procesu kształcenia, a w konsekwencji uzyskania maksymalnej jego efektywności. Źródłem norm są przede wszystkim wielowiekowe doświadczenia dydaktyczne uogólnione przez teoretyków pedagogiki na poszczególnych etapach rozwoju tej nauki. (rozumienie zasady na potrzeby nauk humanistycznych, dydaktyki). Zasady zazębiają się ze sobą.
Zasada poglądowości: do procesu kształcenia trzeba włączać elementy, które będą oddziaływać na wzrok, jedna z najwcześniej sformułowanych zasad, jej przestrzeganie ma przyczynić się do usunięcia z procesu nauczania i uczenia się wszelkiego werbalizmu, czyli zastępowania przedmiotów przez oznaczające je, ale często nieznane uczniom wyrażeń. Następstwem werbalizmu jest przyswajanie sobie przez uczniów określonych słów, któremu nie towarzyszy rozumienie ich znaczenia. W rezultacie uczniowie zamiast myśleć samodzielnie i logicznie operują wyuczonymi na pamięć słowami, które nie są narzędziem rozwoju ich myślenia.(np. pokazanie samochodu, a nie opisywanie go). Stosowanie zasady poglądowości może mieć charakter ilustratywny, który polega na pokazywaniu przez nauczyciela lub uczniów określonych przedmiotów, rzeczy lub ich modeli lub charakter operatywny, który sprowadza się do kojarzenia poznania z działaniem, co wymusza czynny kontakt ucznia z przedmiotem działania, np. prowadzenie przez uczniów obserwacji jakiegoś zjawiska. Formy realizacji zasady poglądowości powinny być uzależnione od takich czynników jak:
Właściwości psycho- fizycznego rozwoju uczniów
Zasób doświadczeń, które posiadają już uczniowie
Stopień sprawności w zakresie samodzielnego prowadzenia obserwacji
Umiejętność opisywania wyników obserwacji, pomiarów eksperymentów i formułowania poprawnych wniosków
Reguły dydaktyczne zasady poglądowości:
Bezpośrednie poznawanie rzeczywistości: poznanianie oparte na obserwacji i różnych czynnościach praktycznych powinno być punktem wyjścia pracy dydaktycznej z uczniami w tych przypadkach, gdy nie dysponują oni jeszcze zasobami spostrzeżeń i wyobrażeń niezbędnymi do zrozumienia przerobionego tematu lekcji
Aby uczeń mógł zdobyć w drodze bezpośredniego poznawania wiedzę rzetelną, trwałą i operatywną, należy umiejętnie kierować jego działalnością poznawczą, czyli dostarczać mu odpowiednich wskazówek i zwracać jego uwagę na istotne cechy poznawanego przedmiotu
Zasada przystępności: (inaczej stopniowania trudności)przy doborze materiału nauczania nauczyciel musi brać pod uwagę jego przystępność dla uczniów, dostosowywać metodę nauczania do ich poziomu, tak, by umożliwiały one w maksymalnym stopniu samodzielną prace na lekcji i poza nimi. Nie chodzi o to, by stosować obniżenia poziomu, wymagań.
Reguły dydaktyczne zasady przystępności:
W nauczaniu należy przechodzić od tego co jest dla ucznia bliższe do tego, co jest dalsze
W nauczaniu należy przechodzić od tego, co jest dla uczniów łatwiejsze, do tego, co trudniejsze
W nauczaniu należy przechodzić od tego, co jest uczniom znane do tego, co nowe i nieznane
W procesie nauczania i uczenia się należy uwzględnić różnicę w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczególnych uczniów
Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania i uczenia się
Reguły zasady świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania i uczenia się:
Nauczyciel powinien starać się poznać indywidualne zainteresowania uczniów, motywy uczenia się i na tej podstawie projektować pracę dydaktyczno- wychowawczą
Nauczyciel powinie nastawiać uczniów w sytuacjach wymagających dostrzegania i wyjaśniania niezgodności pomiędzy obserwowalnymi faktami a posiadaną wiedzą
Zasada systematyczności: by uczeń pracował systematycznie. Jest zasadą, która dotyczy nie tylko organizowania uczniom systematycznej pracy, ale wymaga systematyczności od nauczyciela.
Reguły zasady systematyczności:
Istotnym warunkiem skutecznego zaznajamiania uczniów z nowym materiałem jest wcześniejsze określenie stanu ich wiedzy wyjściowej oraz systematyczne nawiązywanie do niej
Zaznajamianie uczniów z nowym materiałem wymaga najczęściej podzielenia tego tematu na punkty i podpunkty, które nauczyciel powinie kolejno omawiać na lekcji
Streszczenia i syntetyzujące powtórzenia powinny być stosowane nie tylko na początku lekcji, ale zawsze po zakończeniu poszczególnych tematów cząstkowych
Od najmłodszych lat powinno się wdrażać uczniów do pracy samodzielnej oraz stwarzać im możliwości rozwiązywania zadań wymagających dłuższego i systematycznego wysiłku
Zasada trwałości wiedzy uczniów: trzeba poszukiwać takich dróg, które doprowadzą do tego, że wiedza ucznia była wiedzą trwałą.
Reguły dydaktyczne zasady trwałości wiedzy:
Nauczyciel przygotowując uczniów do zaznajomienia się z danym materiałem musi odpowiednio ukierunkować ich zainteresowania i pozytywne motywy uczenia się
Zaznajamianie dzieci i młodzieży z nowymi treściami powinno być tak przygotowane pod względem organizacyjnym i dydaktycznym, aby uczniowie brali w tym procesie jak najbardziej aktywny udział
Ćwiczenia mające na celu utrwalenie przerobionego materiału można stosować dopiero po sprawdzeniu czy wszyscy uczniowie dobrze zrozumieli ten materiał
Przedmiotem utrwalania powinny być struktury merytorycznie spójne
Systematyczna kontrola wyników nauczania połączona z uzasadnioną i komunikowaną uczniom oceną ich pracy wpływa korzystnie na trwałość wiedzy