PSYCHOLOGIA

Literatura: ”Psychologia dziecka” Schaffer,rozdziały 4-10

„psychologia podręcznik akademicki. T1. Podstawy psychologii” Strelau rozdział 7 (230-257)

Adres z APS + [e-mail]

29.05 nie ma wykładu, dodatkowy odbędzie się 06.06, o godz 13.30 aula A

ZALICZENIE ODBĘDZIE SIĘ 13.06. GODZINA 9.00-9.45 AULA C

Warunki zaliczenia: wykłady + literatura 30 pytań jednokrotnego wyboru. Zaliczenie 16 punktów. Na ocenę.

ROZWÓJ I ZMIANA ROZWOJOWA

Przedmiot psychologii rozwojowej – tradycyjnym przedmiotem zainteresowania psychologii rozwojowej jest okres od narodzin do adolescencji.

Psychologia rozwoju człowieka koncentruje się na zmianach w zachowaniu i zdolnościach jednostki pojawiających się między jego poczęciem a śmiercią.

Rodzaje zmian rozwojowych:

• Uniwersalne – powszechne, wspólne dla każdego człowieka i związane z wiekiem (nie wymagają ćwiczeń, pojawią się same czy tego chcemy czy nie)

• Wspólne – charakteryzujące osoby należącego określonej wspólnoty, grupy

• Indywidualne – wywołane czynnikami unikatowymi, oddziaływującymi wyłącznie na daną jednostkę

• Ilościowe – narastanie, nasilanie (lub osłabianie) się pewnej cechy, procesu itp. (zazwyczaj policzalne)

• Jakościowe – transformacja, przekształcanie się pewnej cechy, procesu w taki sposób, że tworzą nową jakość

• Progresywne (związane z postępem, nabywaniem nowych funkcji i umiejętności)

• Regresyjne (związane z cofaniem się, utratą pewnych funkcji i umiejętności)

Rozwój – proces, stosunkowo długotrwały, wtoku którego dokonują się kierunkowe, prawidłowo po sobie następujące zmiany, prowadzące od form czy stanów niższych, prostszych, słabiej zorganizowanych do wyższych, bardziej złożonych, lepiej zorganizowanych.

Cechy zmiany rozwojowej:

• Kierunkowość – zbliżanie Siudo pewnego idealnego stanu optymalnego

• Progresywność – postęp, doskonalenie równowagi w kontaktach ze światem

• Nieustanność – dokonywanie się zmian w ciągu całego życia człowieka

• Zdeterminowanie w dużym stopniu czynnikami środowiskowo-kulturowymi

Rozwój – proces(ciąg) postępujących w określonym kierunku zmian w systemie psychicznym. Rozwój bywa także traktowany jako produkt tego procesu.(M. Tyszkowa)

Cechy zmiany rozwojowej:

• Jednokierunkowość

• Nieodwracalność

• Trwałość

• autentyczność

(zdeterminowanie działaniem czynników tkwiących w całości lub znacznej części wewnątrz ewoluującego układu)

Modele zmiany rozwojowej

1. model liniowy – rozwój ujmowany jest jako proces nieukierunkowany, ciągły, płynny, o charakterystycznym dla każdej osoby tempie, polegają cyna zachodzeniu zmian ilościowych (wzrost lub spadek różnicowania doświadczenia) Rozwój obejmuje zarówno zmiany progresywne jak i regresyjne.

2. Model stadialny – rozwój traktowany jest jako proces skokowy, w którym można wyodrębnić poszczególne fazy(stadia, etapy). W każdym kolejnym stadium najpierw zachodzi proces różnicowania doświadczenia, potem porządkowania i integracji, co prowadzi do powstania nowej struktury. Przeplatają się zmiany ilościowe i jakościowe.

3. Model cykliczni – fazowy – rozwój ujmowany jako proces transformacji doświadczenia. W procesie rozwoju można wyróżnić cykle, a w nich kolejne fazy: progresu, plateau, regreu i kryzys zostaje rozwiązany. Jednostka przychodzi do następnego cyklu. Nowe struktury powstają z elementów doświadczenia już posiadanego i nowych

Kryteria wyodrębniania okresow rozwojowych

• Sposób poziom poznawania i uświadamiania sobie otaczającej rzeczywistości

• Dominujący rodzaj działalności

• Specyficzne formy i metody oddziaływania wychowawczego

Cele bada© nad rozwojem:

• Opis zachowania człowieka poszczególnych momentach rozwoju

• Znajdowanie przyczyn procesów powodujących określone zmiany w zachowaniu

Strategie badań podłużnych – wielokrotne badanie tych samych osób w pewnych odstępach czasu

Strategie badań poprzecznych – jednoczesne badanie osób w różnym wieku w celu określenia, jak wiek ten wpływa na dany aspekt zachowania

Strategia badań sekwencyjnych – zbieranie danych od co najmniej dwóch różnych grupo pokoleniowych, badanych w dwu lub więcej odcinkach czasu

RÓZNICE INDYWIDUALNE W ROZWOJU

Źródła różnić indywidualnych:

Każda jednostka rozwija się w swoistym dla niej:

• Tempie (szybkość zmian) i

• Rytmie (poziom rozwoju w odmiennych treściowo sferach funkcjonowania, zależny od wielu czynników oddziałujących w ciągu życia

• Wybiera różne ścieżki drogi i rozwoju

• Różnymi drogami można dojść do tego samego miejsca(ekwifalność rozwoju)

• Zaczynające wspólnego startu i odbywając część drogi wspólnymi ścieżkami uzyskać ostatecznie różne efekty (multifinalność rozwoju)

Czynniki rozwoju:

• Wewnętrzne (biologiczne)

• Anatomiczne i fizjologiczne wyposażenie oraz rozwojowe kształtowanie się organizmu

• Potrzeby, skłonności i dążenia stojące źródeł aktywności człowieka

• Zewnętrzne (środowiskowe, społeczne)

• Bodźce i wpływy środowiska, warunkujące i aktualizują rozwój psychiki i jednostki

• Umyślne, celowe rozwijanie i kształtowanie……

(15.05.2014)

Koncepcja społecznego środowiska rozwoju

Urie Bronfenbrenner, 1979

Rozwój jest wypadkową funkcjonowania jednostki w kontekście środowiska.

Cztery subsystemy środowiska:

• Mikrosystem – wzór aktywności, ról, stosunków interpersonalnych

• Mezosystem – system mikrosystemów: wzajemne stosunki między domem, szkoła, grupą rówieśniczą, pracą

• Egzosystem – gmina, powiat

• Makrosystem - kultura, subkultura

Dynamiczny interakcjonizm – rozwój jest wynikiem aktywnej i dwustronnej interakcji człowieka z otoczeniem społecznym i fizycznym

Człowiek rozwija się dzięki:

• Inicjowanej przez siebie aktywności

• Możliwościom stwarzanym przez środowisko

• Regulowanemu przez jednostkę wpływowi środowiska

ROZWÓJ PERCEPCYJNY:

Dotyk i ból:

1. 2 miesiąc po poczęciu – reakcja na uderzenie po stronie ust

2. 14-15 tydzień po poczęciu – cała skóra staje się wrażliwa na dotyk

3. Koniec 1 roku życia - rozpoznawanie znanego przedmiotu za pomocą jedynie dotyku.

Węch:

1. 6 dzień życia – rozpoznawanie matki po zapachu

2. Noworodek – odróżnianie przyjemnych i nieprzyjemnych zapachów

Smak:

1. 2 godziny po urodzeniu – różnicowanie czterech podstawowych smaków (preferencja słodkiego)

2. 4 miesiące – pojawia się preferencja smaku słonego

3. Po 60 roku życia często dochodzi do obniżenia wrażliwości na smaki związanego ze zmniejszaniem się liczby kubków smakowych.

Słuch:

1. 25 tygodnie po poczęciu – płód odbiera dźwięki

2. Noworodek –może słyszeć jedynie dźwięki głośniejsze od szeptu z odległości 135 cm

3. Wrażliwość słuchowa wzrasta tylko do wieku 10 lat

4. Już po40roku życia mogą się pojawiać ubytki słuchu

5. Około30% dorosłych w wieku 65-74 lata i 50% w wieku 75-79 lat ma różnego stopnia niedosłuch

Dźwięki mowy:

1. Noworodki – wolą słuchać głosu kobiecego niż męskiego oraz jakiegokolwiek innego głosu ludzkiego zamiast innych dźwięków lub ciszy

2. Pierwsze 6 miesięcy – dzieci są zdolne doz różnicowania dźwięków mowy języka innego niż ojczysty (zdolność ta zanika w ciągu kolejnych 6 miesięcy)

Słuch fonematyczny – umiejętność identyfikowania, słuchowego rozróżniania dźwięków mowy (fonemów) i słów dzięki dostrzeganiu cech odróżniających jedną głoskę oddrugiej (np. bar – bal) przy jednoczesnym utożsamianiu różnych wymówień i cech głoski (np. szeptem – głośno, niskim – wysokim głosem).

Wrażliwość słuchowa w zakresie słuchu fonematycznego wzrasta w okresie przedszkolnym.

Słuch fonematyczny stanowi podstawę opanowania umiejętności pisania i czytania.

Dźwięki muzyki:

1. Między 4 – 7 miesiącem życia – niemowlęta odróżniają kołysankę od piosenki dla dorosłych

2. W okresie przedszkolnym wzrasta wrażliwość zakresie słuchu muzycznego

3. 75% dzieci w 5 roku życia rozpoznaje melodię; limitowanie zasłyszanych melodii występuje już w 3 i 4 roku życia, ale dopiero pięciolatki zdolne są do utrzymania rytmu i tonacji melodii.

Wzrok:

1. Od 26 tygodnia po poczęciu – dziecko reaguje na nagłe oświetlenie brzucha

2. Do 3 miesiąca – niemowlę widzi ostro na odległość około 20 – 30 cm

3. 12 miesięcy – ostrość wzroku niemowlęcia dorównuje ostrości wzroku dorosłego

4. Po 40 roku życia pojawia się dalekowzroczność. Dorośli w tym wieku potrzebują silniejszego oświetlenia oraz dłuższego czasu na oswojenie się z ciemnością lub ostrym światłem.

5. Widzenie głębi – między 3 a 5 miesiącem pojawia się, a około 13 miesiąca rozwija widzenie głębi

Widzenie barw:

1. Noworodek – odróżnia kolor zerwony od zielonego

2. 3 miesiące – niemowlęta odróżniają cztery podstawowe barwy, preferują czerwony i żółty

3. Między 6 a 14 rokiem życia o 89% wzrasta zdolność różnicowania odcieni barw