6. Wykład z teorii literatury - 24.11.2014

1. Literackość

• Wg Jakobsona: to, co czyni dzieło literackim

• Wg Ingardena: co sprawia, że niektóre dzieła literackie są dziełami sztuki literackiej

• Literackość może się objawiać w innych dziedzinach sztuki, ale nie może być literatury bez literackości.

• Dzieło schematyczne jest przedmiotem artystycznym, konkretyzacja jest przedmiotem estetycznym.

• To nie jest tak, że estetyczność jest dziełu nadana w odbiorze przez czytelnika.

• Odbiorca tylko aktualizuje dzieło, wypełniając pewne reguły zawarte w dziele.

• Wartość artystyczna ma funkcję służebną, dzięki niej czytelnik ma wydobyć wartości estetyczne.

2. Rolę scalania wszystkich momentów artystycznych występujących we wszystkich warstwach spełnia zdaniem Ingardena kompozycja.

Styl byłby indywidualnym piętnem dzieła. Styl wyraża się poprzez kompozycję.

Koncepcja kompozycji artystycznej (wg Stoffa)

Kompozycja - hierarchia jakości artystycznie wartościowych, która jest właściwa poszczególnym warstwom, ale zrealizowana w porządku fazowym, ta kompozycja zapewnia oryginalność, niepowtarzalność i sprawność artystyczną w odbiorze.

Dzieło jest przedmiotem trwałym, nie podlega zmianom, jest przedmiotem samodzielnym.

Każdy element kompozycyjny znajduje się jednocześnie w obu wymiarach. Nie da się oddzielić od siebie analizy warstwowej i fazowej.

Tak rozumiana kompozycja ma 3 aspekty:

1. strukturalny

2. motywacyjny

3. komunikacyjny

ad. A. Aspekt strukturalny - dzieło na poziomie poetyki, kategorie poetyki i stylistyki, wersyfikacji

Stoff mówi, że kompozycja jest gramatyką interpretacji (jest uchwyceniem znaczeń, sensów interpretacji)

Kompozycja - całość ukształtowania dzieła

Schematy kompozycyjne:

1. kompozycja pierścieniowa/ klamrowa - taki schemat, który polega na wykorzystaniu pewnego elementu kompozycyjnego na początku i na końcu, ten sam element otwiera i zamyka dzieło, klamra kompozycyjny służy spójności, zamykaniu

typ kompozycji swoistej - zakłada ograniczenie kompozycyjnej struktury, wyraźne zamknięcie kompozycji

*kompozycja luźna - wymaga aktywnego udziału odbiorcy

2. kompozycja ramowa - ma charakter dwustopniowej budowy dzieła literackiego, zakłada istnienie dwóch planów, np. w Lalce (opowieść w opowieści), Dekameron Boccaccio, Opowieści z tysiąca i jednej nocy

* szkatułkowa - zwielokrotniona kompozycja ramowa - Rękopis znaleziony w Saragossie

Ad. B. Aspekt motywacyjny - odnosi to co w utworze przedstawione do rzeczywistości pozaliterackiej

To sposób przedstawiania w dziele świata ulega motywowaniu.

Ad. C. Miejsce wyznaczone przez autora da odbiorcy, to są te momenty, w których czytelnik odnajduje dla siebie instrukcje jak ma postąpić konkretyzacji i w interpretacji

Kategoria odbiorcy idealnego - odbiorca wewnątrztekstowy, wirtualny, odbiorca wpisany w tekst - rola dla odbiorcy zawarta w tekście.

Kompozycja jest tym, co zapewnia dziełu oryginalność i niepowtarzalność.

Kompozycja - artystyczna budowa dzieła

3. Żeby ukonstytuowało się dzieło potrzebny jest autor, żeby ukonstytuował się przedmiot estetyczny potrzebny jest jeszcze odbiorca. Żeby to zrobić, czytelnik musi konkretyzując utwór nastawić się wartości artystyczne, musi przyjąć postawę artystyczną > jest to spotkanie czytelnika z dziełem.

Ze zbioru jakości artystycznych powstaje polifonia jakości estetycznych.

4. Z wartością estetyczną współgrają jakości metafizyczne.

Jakości metafizyczne są zawarte w świecie przedstawionym. Dzięki odpowiedniemu ukształtowaniu świata przedstawionego, dzięki stworzeniu quasi-życiowych sytuacji, czytelnik ma szansę doznać jakości metafizycznych, np. tragiczność czyjegoś losu, komiczność, demoniczność czyjejś postawy, ekstatyczność czyjegoś odczucia.

Ingarden mówi, że na tym polega wybitność dzieła sztuki.

Ingarden jako pierwszy pokazał konieczny udział odbiorcy w dziele sztuki w ramach określonych przez autora. Udało mu się pogodzić tożsamość dzieła z udziałem odbiorcy.

5. Funkcja estetyczna (wg Jakobsona)

Jest to funkcja języka dzieła literackiego, jedna z wielu funkcji pełnionych przez komunikat językowy.

Komunikat (estetyczna/ poetycka) - nadawcę i odbiorcę kieruje się na sam komunikat

Kod (metajęzykowa)

Nadawca Odbiorca (impresywna)

(ekspresywna) Kontekst (poznawcza)

Kontakt (fatyczna)

---