Polityka konkurencji
UDZIELANIE POMOCY PUBLICZNEJ W SPECJALNYCH STREFACH EKONOMICZNYCH
Problem: Polska występuje o okres przejściowy w odniesieniu pomocy publicznej udzielanej w specjalnych strefach ekonomicznych przedsiębiorstwom działającym na tzw. starych zasadach.
Opis problemu: W Unii Europejskiej stosowanie jednolitych zasad udzielania pomocy publicznej jest o tyle istotne, że ma bezpośredni wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstw działających na rynku unijnym. Ogólne zasady udzielania pomocy publicznej określone są w traktatach założycielskich Wspólnot, natomiast ich szczegółowej wykładni dokonuje Komisja Europejska poprzez tzw. "Wytyczne". Regulują one zasady udzielania pomocy w sektorach wrażliwych (np. w odniesieniu do przemysłu motoryzacyjnego, tekstylnego czy stoczniowego), jej wielkość w odniesieniu do rozmiarów inwestycji, a także kryteria na podstawie których udzielanie pomocy publicznej możliwe jest w ramach pomocy regionalnej, polityki ochrony środowiska lub ratowania i restrukturyzacji przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej.
Problem polskich stref ekonomicznych dotyczy niezgodności między sposobem w jaki udzielana jest w nich pomoc publiczna, a zasadami udzielania tej pomocy w Unii Europejskiej. W Polsce istnieje obecnie 14 stref ekonomicznych, które zostały utworzone w latach 1994-1997. Zgodnie z prawem wspólnotowym, pomoc w nich udzielana byłaby traktowana jako pomoc regionalna. Niektóre ze stref ekonomicznych nie spełniają jednak unijnych kryteriów uprawniających do otrzymywania pomocy regionalnej (PKB per capita mniej niż 85% średniej w kraju, bezrobocie powyżej 110% średniej krajowej). Co więcej, sposób w jaki udzielana jest w nich pomoc publiczna pozostaje w sprzeczności z niektórymi zasadami obowiązującymi w Unii Europejskiej. Chodzi tu w szczególności o:
udzielanie niedozwolonych form pomocy (np. pomoc dla eksporterów w postaci subsydiów),
kumulowanie różnych typów pomocy i przekraczanie jej dozwolonych pułapów - w państwach członkowskich dofinansowanie inwestycji w obszarach spełniających kryteria pomocy regionalnej nie może przekroczyć 50% jej kosztów (65% w przypadku średnich i małych przedsiębiorstw) - w polskich strefach ekonomicznych brak takiego ograniczenia,
zasadę przejrzystości pomocy publicznej - chodzi tu o monitorowanie wielkości i form pomocy. W strefach jest to bardzo utrudnione ze względu na oparcie konstrukcji pomocy na umorzeniu podatku dochodowego (przy przekroczeniu minimalnego progu inwestycji lub zatrudnienia, określanego indywidualnie dla każdej strefy, umorzenie wynosi 100% w ciągu pierwszych 10 lat i 50% w ciągu następnych 10 lat). Zwolnienia podatkowe udzielane indywidualnie przez gminy (np. zwolnienia z podatku od nieruchomości) nie są nigdzie rejestrowane.
Dokonana została nowelizacja ustawy o strefach ekonomicznych, która dostosowała zasady udzielania w nich pomocy publicznej do zasad unijnych. Pozostaje jednak problem inwestorów, którzy zainwestowali w strefach w oparciu o obowiązujące przedtem prawo. Harmonizacja prawa w odniesieniu do inwestorów już działających w strefach pociągnęłaby za sobą prawdopodobnie konieczność wypłaty odszkodowań. Z tego względu w stanowisku negocjacyjnym Polska wystąpiła o okres przejściowy wobec udzielanej tym inwestorom pomocy publicznej do końca działalności stref ekonomicznych. Ponieważ strefy zostały ustanowione na 20 lat, a ostatnia z nich powstała w roku 1997, okres ten musiałby trwać do roku 2017.