2010-10-02
Zakład administracyjny zwany też publicznym realizuje zadania
administracji świadczącej: ochrona zdrowia, kultura, oświata, bezpieczeństwo i porządek publiczny.
Zakładem publicznym jest jednostka organizacyjna, nie będąca
organem państwowym(urzędem) ani organem samorządu, która została
powołana do wykonywania zadań publicznych i jest uprawniona do
nawiązania stosunków administracyjnoprawnych, np. szkoły, przedszkola biblioteki publiczne, domy kultury, muzea, izby wytrzeźwień, zakłady
karne, zakłady pomocy społecznej. Nie kieruje się interesem majątkowym, spełnia cel społeczny.
Pojęcie T.Bigo - Zakład administracyjny to „zespół środków osobowych i materialnych należących do państwa względnie innego podmiotu administracji publicznej, a wydzielony pod względem organizacyjnym w jedną całość techniczną.”
Rys historyczny: Tworzenie zakładów publicznych spowodowane było koniecznością wyposażenia pewnych dziedzin administracji w większą sprawność techniczną i nadanie samodzielności fachowym organom zarządzającymi tymi dziedzinami.
W okresie międzywojennym używano pojęcia „zakład publiczny”.
Po wojnie zrezygnowano z „publiczny” - nie istniał podział prawa na prywatne i publiczne - i zaczęto używać terminów „ zakład prawa administracyjnego”, „zakład państwowy”, „zakład administracyjny” czy „zakład”.
Podział z.a. ze względu na rodzaj korzystania:
Z. otwarte, tj. dostępne dla każdego (muzea)
Z. o ograniczonym kręgu użytkowników tj. dostępne dla osób spełniających określone wymogi (szkoły wyższe, szpitale).
Z. zamknięte tj. takie, z których korzystanie jest dla określonych osób obowiązkowe ( zakład karny, izba wytrzeźwień)
Podział z.a. ze względu na kryterium działalności:
Z. podejmujące działalność oświatową, wychowawczą i naukową
Z. działające w zakresie kultury i sztuki.
Z. służby zdrowia i opieki społecznej
Z. służące zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Podział z.a. ze względu na formę działania :
F. dz. Stosowanych tylko do destynatariuszy (użytkowników)
F. dz. Stosowanych wobec personelu zakładu (pracowników)
F. dz. W układzie prawa powszechnego.
Destynatariusz to użytkownik zakładu, korzystający z usług świadczonych przez zakład.
Akty prawne stosowane przez organy zakładów ustalają akty prawne o utworzeniu danego zakładu i sprecyzowane zostają one w regulaminie lub statucie danego zakładu.( nie ma żadnej ogólnej ustawy określającej wszystkie z. a.) poszczególne zakłady tworzone są odrębnymi aktami prawnymi np. do szpitali odnosi się ustawa z 30 sierpnia 1991r. o zakładach opieki zdrowotnej,
Do szkół ustawa z 7 września 1991r. o systemie oświaty.
Do cywilnych szkół wyższych ustawa z 27 lipca 2005 prawo o szkolnictwie wyższym.
Celem zakładu jest bezpośrednie świadczenie usług - konieczność zapewnienia zakładom możliwości wykonywania ich podstawowego zadania wymaga wyposażenia organów zakładu w prawne środki organizowania zachowania się osób poddanych ich działalności. (np. władze sanatorium nakazują kuracjuszom określone zachowanie się na terenie sanatorium)
Organy zakładu wyposażone zostały zatem w prawo nawiązywania stosunków administracyjnoprawnych z użytkownikami , w zakresie podstawowej działalności zakładu. (nawet gdy za określone usługi użytkownik musi ponosić opłaty- mają one charakter świadczenia adm.- należności administracyjnej, a nie zapłaty- należności administracyjnej) . Granice władztwa zakładowego określane są celami danego zakładu.- poza te granice organy zakładu nie mogą wyjść.
Zakład publiczny jest jednością osób i rzeczy powoływany przez organ administracji publicznej bądź za ich zezwoleniem przez inne podmioty dla trwałej realizacji określonego zadania publicznego.
Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się przedsiębiorcą mającym osobowość prawną, którą nabywają z chwilą nie utworzenia, a wpisania do KRS .
Przedsiębiorstwa różnią się od zakładów adm. Tym że:
Wszystkie przedsiębiorstwa podlegają rejestracji w KRS
Wszystkie przedsiębiorstwa z mocy prawa mają osobowość prawną co nie dotyczy zakładów( tylko nieliczne z. ją posiadają np. szkoły wyższe)
Celem przedsiębiorstwa jest przede wszystkim osiąganie zysku, a zakłady - cel niezarobkowy.
Przedsiębiorstwa powinny się samofinansować a zakłady są finansowane z budżetu państwa.
Stosunek łączący użytkownika z zakładem jest stos. Administracyjnoprawnym, natomiast stosunek łączący użytkownika przedsiębiorstwa z przedsiębiorstwem jest zawsze stosunkiem cywilnoprawnym.
Korporacja - rodzaj organizacji (społecznej), zazwyczaj posiadającej osobowość prawną, której istotnym substratem są jej członkowie (korporanci).
korporacjami prawa publicznego - np. gminy (o takiej korporacji mówimy, że jest przymusowa bo nie ma w niej swobody aktu woli członków co do rozpoczęcia lub zakończenia przynależności; do danej gminy przynależy się z mocy prawa przez sam fakt zamieszkiwania na jej terenie). Potocznie mianem korporacji określa się także samorządy zawodowe.
Korporacjami prawa cywilnego są np. stowarzyszenia, spółdzielnie, związki zawodowe.