ZIEMNIAKI!
Ziemniak (Solanum tuberosum L.) inaczej kartofel, psianka, pyra, należy do rodziny psiankowatych, gatunek byliny. Pochodzą z Ameryki Południowej (Peru, Boliwia, Kolumbia, Chile). Roślina wywodzi się z Andów gdzie udomowiono ją około 8 tys. lat temu. Do Europy trafiły w XVI w 1570 roku (do Polski w XVII w). Roślina trafiła do Europy dzięki inkom. Zajmuje 4 miejsce pod względem wielkości wśród roślin uprawnych (pszenica, ryż, kukurydza).
Odmiany ziemniaków:
- bardzo wczesne
- wczesne
- średnio wczesne
- średnio późne
- późne
Najwięksi producenci ziemniaków na świecie:
- Chiny
- Indie
- Rosja
- Ukraina
- USA
- Niemcy
- Polska
Faza rozwoju ziemniaka trwa około 20 tygodni, zbiera się je od wiosny do jesieni.
Największymi szkodnikami ziemniaków są: stonka która żeruje na ziemniakach i żywi się liśćmi, kwiatami i łodygą ziemniaków. Innym szkodnikiem może być tzw. rolnica- żerują na nadziemnych częściach roślin prowadząc do gołożerów blaszek liściowych. Starsze gąsienice przegryzają korzenie, często korzeń główny czego efektem jest zamieranie roślin. Często wgryzają się także do korzeni spichrzowych i bulw ziemniaków. Z kolei mszyce wysysają sok z rośliny. Pędraki- drążą w różnych kierunkach korzenie i bulwy roślin, które tracą wskutek tego wartości odżywcze i łatwo gniją. Takie uszkodzenia mogą też prowadzić do zamierania roślin; podcinają szyjki korzeniowe roślin i wgryzają się do dolnej części łodyg; uszkodzone w ten sposób rośliny zamierają; zjadają wysiane nasiona i niszczą kiełki.
Morfologia ziemniaka:
Łodyga- Gruba, mięsista, do 100 cm wysokości, wykształca rozgałęzione kłącza (stolony) z podziemnymi bulwami bogatymi w skrobię. Łodyga jest pokryta przylegającymi włoskami.
Liście- Przerywanopierzaste, u nasady łatki jajowate lub sercowate.
Kwiaty- O zrośniętych płatkach i 5 łatkach, średnicy do 3-4 cm, barwy białej, różowej, błękitnej lub fioletowej. Wewnątrz korony 1 słupek i 5 pręcików zrośniętych w rurkę wokół słupka. Zebrane w dwuszypułowe, pozornie szczytowe skrętki.
Ziemniaki mają owoce- zielone jagody.
Ziemniak jest rośliną trującą- Cały nadziemny pęd (łodyga, liście, kwiaty i owoce) jest trujący. Zawiera trującą solaninę. Powoduje ona poważne zatrucia pokarmowe, wykazuje też działanie rakotwórcze. W celach spożywczych użytkowane są bulwy, które nie zawierają solaniny. Jednakże jeżeli z jakichś powodów (np. w wyniku wypłukania gleby przez ulewne deszcze) były one przez dłuższy czas wystawione na działanie słońca, ich skórka zielenieje i również stają się trujące. Duże stężenie solaniny występuje w kiełkach i oczkach, z których kiełki wyrastają, dlatego powinny być one usuwane przed spożyciem.
Ziemniaki są jednym z głównych składników pokarmowych możemy z nich robić rozmaite dania np. frytki, chipsy, kopytka, placki ziemniaczane czy ziemniaki smażone.
W Polsce istnieją dwa pomniki ziemniaka:
- w Biesiekierzu (województwo Zachodniopomorskie) jest to największy na świecie pomnik ziemniaka ma 9m
- w Poznaniu na Łęgach Dębińskich był pierwszym pomnikiem na świecie
Ziemniak ma niewielką kaloryczność młode ziemniaki to około 70 kcal. A stare 85 kcal.
Najwięcej kalorii mają ziemniaki z tłuszczem. Najlepiej gotować je w mundurku na parze.
Zalety ziemniaków:
- wzmacniają odporność
- regulują pracę układu nerwowego
- obniżają ciśnienie krwi
- łagodzą stany zmęczenia i stres
- dodają energii
- poprawiają trawienie
Wymagania ziemniaków:
- klimat umiarkowany o niezbyt wysokiej temperaturze
- umiarkowane opady
- wrażliwe na przymrozki
- niewielkie wymagania glebowe
Ciekawostki dotyczące ziemniaków:
- największego ziemniaka wyhodowano w Peru
- największego wykopanego ziemniaka wykopano w Libanie
- w Peru znajduje się bank genów ziemniaka liczy około 10 000 odmian
- ziemniaki nie tuczą
- wzmagają pamięć
- na świecie je się około 30kg ziemniaków rocznie w Polsce to około 120kg/ rok
Nazewnictwo ziemniaka:
- barabola
- bulba
- kompera
- kartofel
- pyra
- grula
- bulwa
- perka