Hermeneutyczny wymiar podstawowych pytań estetyki

• Grec. HERMENEIA - odnosi się do procesu wypowiadania myśli; - oznaczał: 1) sposób ich wyrażania 2) ich wyjaśnienie, wykładnię i przykład

• 2 dziedziny: 1) praktyka starożytnej retoryki nastawiona na sens (logos) językowego przekazu oraz na skuteczność jego oddziaływania 2) praktyka filologicznej egzegezy alegorycznej, stosowana w celu objaśnienia dzieł literackiego kanonu starożytności (głównie eposu Homera)

• Egzegeza - metodyczne objaśnienie i komento3wanie tekstów zwłaszcza lit. Z dawnych epok i tekstów Biblijnych

• Anamneza- przypomnienie sobie tego, co kiedyś zostało zapomniane

• HERMENEUTIKE TECHNE - artystyczne rzemiosło, lub sztuka rozumienia, interpretowania i wypowiadania znaczeń składających się na podstawową postać świata ludzkiej kultury

• Hermeneutyka nowożytna - 1) protestancka + romantyzm 2) kto rozwijał naukę o duchu: W. von Humboldt, F. Schlegel, F.E.D. Scheleiermacher

• Modernizm: 1) Dilthey - psychologicznie, zdolność odtwórczego wczuwania się odbiorcy tekstu w pierwotną psychiczną sytuację oraz intencję autora; funkcja podobna raczej do sztuki (podejście nie naukowe) 2) przedmiot badań - utrwalony w dziele sztuki „świat człowieka” ukształtowany wg strukturujących zasad światopoglądowych, właściwych dla konkretnej psychicznej jednostki oraz określających wszelkie jej podstawy, zachowania i wytwory; 3) TWÓRCA - + jego działa to niepowtarzalne formy istnienia należące do „świata ducha” odmiennego od świata przyrody 4) DZIEŁA SZTUKI - „obiektywizacje ducha”, odpowiednio skonstruowane przedmioty, w których strukturze zawart był zapis treści światopoglądowych, wyposażonych w naddane wartości estetyczne

• Jego „rozumiejąca psychologia” (Diltheya) miała wpływ na 1) Juliusza Kleimera - zwłaszcza w jego monograficznych opracowaniach twórczości pierwszoplanowych postaci polskiego romantyzmu- Krasiński, Słowacki, Mickiewicz 2) Zygmunta Łempickiego - już bardziej w kierunku współczesnego modelu h. jako „nauki o rozumieniu znaków i wyrazów jako twory ponadosobowe i czysto rzeczowe połączenia” pojęcie „poetyka czysta”- związki i zależności między tym co w dziełach szczegółowe, oraz między obiektywizacją a jej źródłem (intencja autora+kultura+tradycja+język)

• (Dilthey)Uznając historyczną zmienność świata sztuki i piękna, odrzucał możliwość istnienia absolutu

• Pierwszy o sztukach pięknych mówił Gadamer

• Heidegger: 1) tworzył w 1. połowie XX w. 2) związany z egzystencjonalizmem i fenomenologią 3) dzieło: „Der Unsprung des Kunstwerks” („O źródle dzieła sztuki”) 4) DZIEŁO SZTUKI - nie należy do kategorii realnego świata i nie może być straktowane jako rodzaj przedmiotu legitymującego się wartością estetyczną - „miejsce odkrywania się bytu w jego bycie” - „miejsce zdarzenia się prawdy” - medium zapośredniczające sensy i wzbogacające rozumienie ludzkiego świata 5) Dasein (jestestwo) lub byt przytomny 6) droga do poznania przez dzieło do rzeczy

• Ricoeur 1) interpretacja - pojmowany sens przekracza horyzont rozumienia obecny w każdej poznawczej relacji; - odnosi się do wszelkich przekazów kulturowych, a w szczególności do przekazów estetycznych np. dzieł sztuki 2) mowa sztuki - „mowa świętująca”, symboliczna - dzieła sztuki jako szczególne formy symboli, wymagają bezustannego namysłu i trudu ujawnienia ich ukrytego sensu 3) rozumienie i interpretacja - jest ciągłym procesem, dokonującym się za każdym razem na nowo, przy uwzględnieniu własnej perspektywy ,jaką wyznacza dla określonego podmiotu jego czas i miejsce 4) w Kantowskich - dociekania na temat pochodzenia idei piękna i sztuki i pozostające pod ich wpływem estetyce romantyzmu - wg nich twórca działał w sposób spontaniczny, naturalny oraz intuicyjnie pewny, był bowiem bezpośrednio inspirowany przez naturę, choć nieświadomy pochodzenia idei swojej twórczości - zgodność intuicyjnej twórczości geniusza z prawami natury nie oznaczała naśladownictwa jej zewnętrznych form, lecz ustalenie wzorców dobrego smaku 5) od Freuda - uznał, że ludzka świadomość jest warunkowana różnymi formami tego, co nieświadome

• Gadamer 1) związany z Wałbrzychem 2) dzieło - „Werheit und Methode” („Prawda i metoda”) 1960 r. - analiza doświadczenia sztuki, ogólna charakterystyka procesów ludzkiego rozumienia 3) od Heideggera - przejął tezę o dziejowym wymiarze ludzkiej egzystencjikonsekwencja ujęcia całej ludzkiej rzeczywistości jako zespołu procesów ciągłości „stawania się” 4) poddał krytyce psychologiczne podstawy hermeneutyki romantycznej i Diltheyowskiej; nie zgadza się też z Heraklitem - istnieje możliwość ponownego wejścia do tej samej rzeki, próba odczytania dzieła zgodnie z kulturą jego czasu

• POWSTANIE SZTUKI - najpierw (jakoś) istnieje sama sztuka, a dopiero potem (ewentualnie) może spełniać określone funkcje (sztuka dla sztuki); powstaje jako efekt odkrywania prawdy w świecie

• Sztuka jest zjawiskiem autotelicznym i wolnym od narzucania jej zadań i celów, jest zarazem-jako mediacja- współkonstytuowana przez jej różne funkcje: poznawczą, symboliczną i integracyjną

• Proces powstawania sztuki jest mediującym procesem właściwym dla artystycznej „gry o sens”

• DOŚWIADCZENIE ESTETYCZNE- jest efektem bezpośredniego obcowania człowieka z przedmiotem, stopniowym rozpoznawaniem jego formalnej struktury i odpowiadającego jej sensu; jest każdorazowo procesem indywidualnym i niepowtarzalnym

• Poznanie dzieła nie może się zakończyć bo jest procesem ciągłym - nie jest psychologiczne bo sens dzieła powinien być niezależny od intencji autora

• PROCES POZNANIA DZIEŁA- zawiera w sobie elementy świadome i nieświadome, dające się przewidzieć i zaplanować oraz niemożliwe do przewidzenia, wymagające pracy, poszukiwań metoda prób i błędów oraz zawiera momenty będące efektem olśnienia i twórczej inspiracji; nigdy nie jest w całości pewnym siebie i nieomylnym aktem kreacji

• Niepsychologiczny wymiar sensu ujawnia się w dziedzinie funkcjonowania i rozumienia sztuki

• Proces twórczy- „skok” - dla unaocznienia jego częściowo irracjonalnego charakteru i niemożliwego do przewidzenia efektu

• Interpretacje autorskie są najczęściej chybione, bo twórca nigdy nie potrafi do końca przewidzieć efektu własnej twórczości i wyczerpująco zinterpretować własnego dzieła

** To tyle jeżeli chodzi o pytania które ja miałam. Kiedy zaliczałam zajęcia na konsultacjach zapytał mnie tylko o kwestie dotyczące Heideggera, tak wiec chyba poglądy tych panów są najważniejsze w tym artykule. Miłej nauki wszystkim

---