Postawy historii sztuki 30 marca 2011
Ernst Gombrich 1909-2001 „Sztuka i złudzenie, o psychologii przedstawienia obrazowego”
Podstawowe pytanie: co decyduje o istocie sztuki, o naszym upodobaniu do niej?
Istotą sztuki jest złudzenie
Zawieszony problem wyrażania przez sztukę pewnych idei, opowiadania historii
Ważne nie co sztuka opowiada, ale jak opowiada.
Ibn Al.-Haitham (965-1040)
Żadnego zjawiska widzialnego, z wyjątkiem światła i kolorów, nie chwytamy samym zmysłem wzroku.
Bernard Berenson (1896)
Jean Etienne Liotard: „Malarstwo jest zadziwiającym czarnoksiężnikiem. Z pomocą jawnych oszustw dowodzi …
Malarstwo może być traktowane jako nauka przyrodnicza, a same dzieła mają wagę odkryć naukowych.
Malarz nie tyle kopiuje, a tylko przekłada to, co widzi na własne środki wyrazu.
Malarz dokonuje szyfrowania stosunków - między tłem a figurą, światłem a cieniem, a także światłem a nasyceniem kolorów.
Malarz bada istotę nie tyle świata fizycznego ile naszych na niego reakcji
Jego problem jest natury psychologicznej: jak wyczarować obraz przekonywający, którego ani jeden odcień nie odpowiada „rzeczywistości”.
Proces kodowanie obrazu rzeczywistości zaczyna się na drodze między siatkówką a świadomym osądem.
Psychologowie określają naszą względną niewyraźność na zmiany zachodzące w wyglądzie otoczenia terminem: stałość wrażeń
Kolor, kształt, jasność przedmiotów wydają się w zasadzie niezmienne, chociaż zauważamy, że pod wpływem odległości, oświetlenia, kąta patrzenia ulegają przeobrażeniom.
STYL
Styl jest tu rozumiany jako sposób postrzegania rzeczywistości
Znajomy widok niemal zawsze jest punktem wyjścia do przedstawienia czegoś znanego. Artysta przeważnie fascynuje się tym, co jest mu znane.
Artysta raczej nie widzi to, co maluje, niż maluje to co widzi
A więc rzeczywistość jest podstawą, ile język, którym on operuje - język sztuki
Sztuka jest konceptualna.
Zbigniew Libera, Pozytywy 2004: Kolarze / Cykl zdjęć Pozytywy (Nick Ut)
Ceci n'est pas une pipe
My nie tyle uogólniamy - w myśli, w przestrzeni rzeczywistości - rzeczy do pewnych idei, ile raczej staramy się artykułować i klasyfikować nasze wrażenia i w ten sposób porządkujemy niezróżnicowany chaos.
Symbole i wyobrażenia nie mogłyby istnieć, jeśli nie bylibyśmy zdolni do rozszerzenia kategorii rzeczy ponad ich treści racjonalne, . . . .
Pogląd Albertiego : sztuka wywodzi się z projekcji, będącej własnością naszej psychiki.
Problem „programowej projekcji” - widzimy lub słyszymy to, co dostarcza nam pamięć
Nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak wiele w naszym postrzeganiu zależy od naszej wiedzi i nastawienia
Złudzenie rodzi się więc z przewidywania
Pojmowanie dominuje nad postrzeganiem
Bez wiedzy widzenie byłoby niemożliwe
Systemy fizyczne i psychologiczne pokazują ogólną tendencję do zmierzania w kierunku najniższego możliwego poziomu napięcie, gdzie opór jest najmniejszy.
Equilibrum
Równowaga to stan w którym działające na siebie siły równoważą się …
Równowaga zarówno wzrokowa jak i fizyczna oznacza stan, w którym zamiera akcja a energia całego układu spada do minimum
W kompozycji zrównoważonej wszystkie czynniki, takie jak kształt, kierunek i położenie determinują się tak, że żadna zmiana nie wydaje się możliwa. Całość nabiera charakteru konieczności we wszystkich swych częściach.
Przy braku równowagi wypowiedź artystyczna staje się niezrozumiała
Równowaga na obrazie nie wymaga symetrii
Ciężar
To siła, z jaką ziemia przyciąga przedmioty
Ciążenie w dół można obserwować u przedmiotów malowanych lub rzeźbionych, ale ciężar obrazowy działa również w innych kierunkach
Ciężar daje zawsze efekt dynamiczny, ale napięcie nie musi przebiegać zgodnie z kierunkiem na płaszczyźnie obrazu
Kierunek
Kompensacja sił, aby powstała równowaga zależna jest od lokalizacji ich punktu przyłożenia, wielkości oraz kierunku
Kierunek sił widzialnych określonych jest przez kilka czynników, między innym przez ciążenie ku elementom sąsiednim
Również kształt przedmiotów może nadawać kierunek
Wzory równoważne
Równowagę wzrokową można osiągnąć różnorodnymi sposobami. Zmienna jest też ilość elementów - od pojedynczej figury - do powierzchni
Zbiór wielu jednostek prowadzi nas stopniowo od naj]]]
Góra i dół
Dynamika zmienia się wraz z kierunkiem
Wzrokowo przedmiot określonej wielkości, kształtu czy koloru będzie tym cięższy im wyżej go umieścimy
Nie uzyskamy równowagi w kierunku pionowym kładąc jednakowe przedmioty na różnych wysokościach