Prawo finansowe

Wykład X 15.12.2008

Publiczne prawo bankowe

Prawo bankowe zawiera normy prawa z różnych gałęzi i dziedzin wyodrębnione ze względu na adresata oraz przedmiot regulacji. Podmiotem do którego kierowane są normy prawa bankowego są banki, przedmiotem - regulacja aktywności zawodowej banku. Ze względu na szeroki zakres przedmiotowy prawa bankowego i niejednorodny pod względem regulacja charakter zazwyczaj wyodrębnia się publiczne prawo bankowe i prywatne prawo bankowe.

Publiczne prawo bankowe - obejmuje normy dotyczące zasad tworzenia, organizacji, likwidacji banków, wykonywania nadzoru przez państwo, miejsca i roli centralnego banku państwa w systemie bankowym .Normy publicznego prawa bankowego wprowadzające liczne ograniczenia dotyczące podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej mają zapewnić bezpieczeństwo powierzonym bankom środków oraz stabilność całego systemu bankowego.

Prywatne prawo bankowe - regulujące przede wszystkim stosunki banków z ich klientami. Są to regulacje szczególne i uzupełniające w stosunku do prawa cywilnego.

Pojęcie, zakres działalności i rodzaje banków

Banki są pośrednikami finansowymi. Główne ich zadania to:

1. Zaspokajanie za pomocą kredytów zapotrzebowania na środki pieniężne (funkcja kredytowa)

2. Skupiane wolnych środków(funkcja oszczędnościowa)

3. Obsługiwanie obiegu pieniężnego (funkcja rozliczeniowa)

Ponadto banki wykonują kasową obsługę budżetów, zaopatrują gospodarkę narodową w środki pieniężne (funkcja emisyjna zastrzeżona dla NBP) oraz pośredniczą w rozliczeniach za granicą.

Definicja banku - przepisy prawa bankowego definiują bank jako osobę prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustawy działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotu.

Rodzaje banków

Ze względu na prawna formę działania.

1. Banki działające w formie spółki akcyjnej

2. Spółdzielnie

3. Banki państwowe (aktualnie bank gospodarstwa krajowego)

Ze względu na cele działalności:

1. Banki o charakterze zarobkowym (komercyjne)

2. Banki realizacje inne cele np. pomoc wzajemna banków spółdzielczych

Ze względu na zakres świadczonych usług

1. Banki uniwersalne - zapewniają kompleksową obsługę klientów

2. Banki wyspecjalizowane - wykonują tylko niektóre czynności bankowe lub obsługują jedynie niektóre grupy klientów

Ze względu na miejsce siedziby kraju

1. Banki krajowe

2. Banki zagraniczne

Ze względu na zakres działalności oraz miejsce w systemie bankowym

1. Bank centralny - Narodowy Bank Polski - nie wykonuje w zasadzie czynności na rynku usług bankowych w systemie bankowym zajmuje miejsce szczególne poprzez realizowane funkcje

2. Banki operacyjne - pozostałe banki

Zasady i tryb tworzenia banku

W związku z tym, że działalność banku opiera się przede wszystkim na środkach powierzonym im przez klientów musi on zapewnić bezpieczeństwo tych środków oraz fachową obsługę klientów. Gwarancja bezpieczeństwa tych środków jest posiadanie przez bank odpowiednich kapitałów własnych oraz fachowość kadry zrządzającej. Z tego względu podstawową zasadą obowiązującą przy tworzeniu banku jest zasada licencjonowania działalności bankowej (dotyczy to także utworzenia w kraju oddziału przedstawicielstwa banku zagranicznego). Ustawa prawo bankowe reguluje postępowanie związane z tworzeniem banków w ten sposób, że określa pewne reguły wspólne da wszystkich rodzajów banków z wyjątkiem banków państwowych oraz przepisy szczególne odnoszące się do poszczególnych organów.

Tryb postępowania związany z tworzeniem banków oprócz banków państwowych obejmuje 2 etapy:

1. Uzyskanie przez założycieli zezwolenia na utworzenie banku

2. Uzyskanie zezwolenia na podjęcie działalności operacyjnej

Zgodnie z ustawą utworzenie banku może nastąpić jeżeli zostało zapewnione wyposażenie banku w odpowiednie fundusze własne a założyciele i osoby mające objąć w banku funkcje kierownicze spełniają określone wymagania. Wielkość funduszy własnych banku powinna być dostosowana do rodzaju przewidywalnych czynności bankowych i rozmiarów zamierzonej działalności. Kapitał założycielski banku nie może pochodzić z pożyczki, kredytu lub ze źródeł nieudokumentowanych. Minimalny kapitał założycielski odpowiada równowartości 5 000 000 euro niższy dla banków spółdzielczych - równowartość 1 000 000 euro. Założyciele banku występują z wnioskiem o wydanie zezwolenia na jego utworzenie jednocześnie powinny przedstawić plan działalności banku na okres 3 lat. Zezwolenie utworzenie banku wydaje komisja nadzoru bankowego. W zezwoleniu określa się nazwę i siedzibę banku, krąg jego założycieli i wielkości ich udziału we wnoszonym kapitale założycielskim, wysokość ego kapitału, czynności bankowe, które może wykonywać bank. Zezwolenie stanowi jednocześnie zatwierdzenie statutu dlatego każda jego zmiana również wymaga zezwolenia.

Po otrzymaniu zezwolenia na utworzenie banku może nastąpić jego zorganizowanie i rejestracja jako osoba prawna. Następne zarząd banku powinie zwrócić się we właściwym terminie do Komisji nadzoru bankowego o zezwolenie na podjęcie działalności operacyjnej. Niepodjęcie przez bank działalności operacyjnej w ciągu roku od uzyskania zezwolenia na jego utworzenie skutkuje utratą mocy prawnej tego zezwolenia. Obowiązek uzyskania zezwolenia na działalność operacyjną wiąże się z koniecznością sprawdzenia praktycznego przygotowania banku do dokonywania czynności bankowych - czy bank jest odpowiednio organizacyjnie przygotowany, czy w całości zgromadził kapitał założycielski, czy dysponuje odpowiednimi warunkami do przechowywania środków pieniężnych.

Pytania na egzamin

1. Scharakteryzuj prawo bankowe uwzględniając podział jego regulacji na prawo publiczne i prywatne

2. Funkcje banków

3. Podaj i omów legalną definicję banków

4. Wymień i omów rodzaje banków

5. Przedstaw zasady i tryb tworzenia banków

6. Organizacja NBP (organy i ich zadania) - doczytać

7. Funkcje NBP - doczytać

39

---