Agencje informacyjne, dawniej zwane agencjami prasowymi – wyspecjalizowane instytucje zajmujące się zbieraniem i opracowywaniem informacji w formie serwisów lub biuletynów, udostępnianiem jej prasie, radiu, telewizji, a współcześnie także dostawcom usług internetowych, instytucjom gospodarczym i finansowym, rządom, placówkom naukowym i osobom prywatnym. Podstawowym źródłem informacji dla a. i. są korespondenci krajowi i zagraniczni, inne a. i. oraz różne instytucje, głównie rządowe. Ze względu na zasięg terytorialny wyróżnia się a. i. światowe, regionalne, krajowe i lokalne. Biorąc pod uwagę status polityczny, a. i. dzieli się na oficjalne (reprezentują stanowisko rządu), półoficjalne (reprezentują stanowisko kół zbliżonych do rządu) i niezależne (prezentują różne stanowiska polityczne i gospodarcze). Z punktu widzenia statusu prawno-ekonomicznego rozróżnia się a. i. państwowe, publiczne (spółki akcyjne, spółdzielnie, towarzystwa akcyjne) i prywatne. W zależności od rodzaju gromadzonego i upowszechnianego materiału a. i. dzieli się na: informacyjne, publicystyczne, fotograficzne, telewizyjne i reklamowe. O profilu a. i. może też decydować tematyka upowszechnianych serwisów (a. ekonomiczne, finansowe, naukowe, artystyczne, turystyczne itp.) czy też reprezentowanie interesów określonej społeczności (a. katolickie czy młodzieżowe).
==============================
Agencje prasowe – wyspecjalizowane instytucje zajmujące się gromadzeniem, opracowywaniem i dystrybucją informacji dla potrzeb prasy drukowanej. Powstanie i rozwój a. p. pozostaje w ścisłym związku z rosnącym zapotrzebowaniem rozwijającego się rynku prasowego na aktualną informację oraz z doskonaleniem techniki łączności.
===============================
Aktualność – jedna z czterech istotnych cech prasy w szerszym i węższym znaczeniu. Wyróżnia się a. czasową, zwaną też nowością lub świeżością informacji, i a. przedmiotową, zwaną też treściową lub tematyczną. Miarą a. czasowej danej wypowiedzi prasowej jest czas dzielący wydarzenie od publikacji wiadomo- ści o nim; im ten czas jest krótszy, tym a. wypowiedzi jest większa. Milcząco zakłada się, że wiadomości w gazecie codziennej dotyczą wydarzeń z poprzedniego dnia, wiadomości w tygodnikach – z poprzedniego tygodnia itd. Natomiast a. przedmiotowa odnosi się do wypowiedzi o wydarzeniach, które się wydarzyły w przeszłości, nawet odległej, ale z jakichś względów stały się przedmiotem społecznego zainteresowania, są ważne i na czasie.
============================
Artykuł polemiczny, artykuł (gr. polemikós ‘wojenny, wojowniczy’) – a., który powstaje pod wpływem innego tekstu. Autor a. p. dyskutuje z autorem tekstu, który zainspirował go do przemyśleń na dany temat. W a. p. musi być wyrażony punkt widzenia jego autora, odmienny od punktu widzenia autora, z którym się polemizuje, i zaznaczone wnioski końcowe.
============================
Artykuł publicystyczny (z łac. articulus ‘człon’) – forma wypowiedzi publicystycznej przeznaczona do opublikowania w prasie. Tematyka a. dotyczy aktualnych wydarzeń politycznych, kulturalnych, gospodarczych, społecznych. Potocznie (ale niewłaściwie) mianem a. określa się każdy duży materiał zamieszczony w prasie. A. jest gatunkiem dziennikarskim występującym jedynie w mediach pisanych (w mediach elektronicznych może być odczytany lub zacytowany). Treść a. zwykle podporządkowana jest przyjętej z góry, ustalonej przez autora tezie, którą udowodnia problemowo, ukazując fakty bądź stosując uogólnienia. Fakty poddaje analizie i wnioskowaniu. Ilustruje swoje wywody cytatami, przytoczeniami dokumentów lub wypowiedziami innych osób na dany temat. Z wypowiedziami, dokumentami, cytatami autor może polemizować bądź może przytaczać je w celu podparcia swej argumentacji, by przekonać odbiorców do swoich racji. Chwyty te pełnią wyłącznie funkcję podrzędną w stosunku do całości odautorskiego tekstu. A. ma rzucać światło na aktualną sprawę, dlatego jego treść powinna się odnosić do chwili bieżącej. Zgodnie z jego znaczeniem etymologicznym w dziennikarstwie a. nazywa się tekst, który z jednej strony jest częścią większej całości (np. pisma, gazety), a z drugiej ma naświetlić daną sprawę, wyjaśnić ją, zinterpretować, może rozstrzygnąć spór po to, by zachęcić czytelników do dyskusji bądź przemyśleń na dany temat. Główną funkcją a. jest jednak prezentacja autorskiego punktu widzenia i przekonywanie do niego czytelników. Wartość a. jest wyższa, jeśli jego autor zaprezentuje w miarę obiektywnie wiele punktów widzenia i umiejętnie przekona odbiorców do swoich racji, wpływając na ich wrażliwość i wyobraźnię. Nie chodzi tu o narzucanie odbiorcy zdania, ale takie prowadzenie wywodu, by wywołać u czytelnika iluzję, że wraz z autorem tekstu dochodzi on samodzielnie do podobnych wniosków i przemyśleń. A. wywodzi się z listów i pism politycznych, poruszających tematykę kulturalną, polityczną, naukową, dydaktyczną, bowiem w intencji autora ma przemawiać nie tylko do oficjalnego adresata, ale także do jego najbliższego otoczenia, do szerokiego grona jego znajomych i przyjaciół. Wraz z rozwojem czasopiśmiennictwa (XVIII w.) list i pismo polityczne przeradzają się w a., który coraz śmielej toruje sobie drogę na łamy gazet i periodyków. Rozmiary a. zależą od poruszanej tematyki. W początkowej fazie był on niewielkich rozmiarów (jak część, ustęp czegoś), potem rozrastał się, zwiększając swą objętość, co było i jest uzależnione od ilości miejsca w danej gazecie lub czasopiśmie. Tematyka a. może być różna, ale powinna być zaprezentowana przez piszącego z pewnego dystansu, oddalenia, z wyraźnym zaznaczeniem perspektywy. A. ma być napisany klarownym językiem nawet wtedy, gdy jego autor porusza trudne, specjalistyczne problemy. Autor a., publikując tekst w prasie, jest jawny, ale sam nie zna swego czytelnika, dla którego dany a. może być jedynym źródłem wiedzy, stąd zawarte w nim informacje i opinie powinny być podane w sposób czytelny i przejrzysty.
===========================
Artykuł sponsorowany – ogłoszenie reklamowe, identyczne w formie lub bardzo podobne do publikacji dziennikarskiej ( artykułu publicystycznego, wywiadu, reportażu itp.). Informacja o reklamowym, niedziennikarskim charakterze publikacji jest zazwyczaj umieszczona obok niej. A. s. bez takiej informacji jest kryptoreklamą. Zob. też: Advertorial.
===========================
Artykuł wstępny (potocznie: wstępniak) – pojawia się w pierwszych numerach gazet na eksponowanym miejscu i wyraża punkt widzenia redakcji. Jest to tekst mówiący zwykle o programie, założeniach i polityce redakcyjnej. Poetyka a. w. podobna jest do poetyki pism polityczno-programowych. Ich hasłowe przedstawianie głównych założeń, skrótowe ujmowanie zagadnień zbliża do odbiorców. A. w. jako wypowiedź publicystyczna służy oddziaływaniu na opinię publiczną. Jest formą ściśle związaną z prasą i przejmuje funkcje, jakie wcześniej spełniał traktat polityczny. Cechami charakterystycznymi tego gatunku są perswazyjność i propagandowość, dlatego używa się w nim chwytów stylistycznych, które służą emocjonalizacji wypowiedzi. Nie ma tu miejsca na niedomówienia. Dopuszczalna jest w nim frazeologia typu jasne jest, że..., nie ma innych rozwiązań..., każdy..., wszyscy... narzucająca czytelnikowi przekonania zgodne z intencją autora. Służy to kreowaniu wspólnoty świata nadawcy i adresata. A. w. powinien być zwarty, co uzasadnia używanie stylistycznych form sloganowych. Jest zamieszczany także w tygodnikach, a nawet w elitarnych miesięcznikach i kwartalnikach. Treścią jego jest wtedy najczęściej omówienie zawartości numeru, polecenie przez redaktora naczelnego lub odpowiedzialnego kilku istotnych tekstów, zaprezentowanie szczególnego gościa. A. w. może być podpisywany imieniem i nazwiskiem redaktora piszącego tekst bądź podpisuje się pod tekstem redaktor naczelny w imieniu redakcji lub ogólnie „redakcja”.
===========================
Audycja (z łac. auditio ‘słuchanie’) – część programu radiowego lub telewizyjnego, której cechą charakterystyczną jest to, że stanowi odrębną całość, zarówno ze względu na treść, formę jak i przeznaczenie lub autorstwo ( Prawo radiofonii i telewizji). A. nazywa się też koncerty służące popularyzacji muzyki. A. dzieli się wg użytych środków na słowne, muzyczne i słowno-muzyczne; ze względu na problematykę – m.in. na informacyjne, publicystyczne, oświatowe, rozrywkowe, sportowe, muzyczne, literackie oraz teatr radiowy; ze względu na grupę słuchaczy, do któ- rych są adresowane – na a. dla dzieci, młodzieży, rolników, żołnierzy, kobiet itp. Wyróżnia się też a. reżyserowane (np. słuchowisko) i nie (np. transmisja konferencji), emitowane z zapisu, także archiwalne, oraz prowadzone „na żywo”. Szczególną odmianę stanowią a. interaktywne, w których wykorzystuje się możliwość rozmów telefonicznych ze słuchaczami lub uczestnictwa przez pocztę internetową oraz SMS-y. W odniesieniu do telewizji określenie a., stosowane w terminologii prawnej, wypierane jest przez bardziej ogólne i wieloznaczne program telewizyjny. Jeśliby pominąć eksperymentalne a. z początku XX w., do najstarszych należą m.in.: program muzyczny Hansa Bredowa (Nowy Jork, 1913), zrealizowany z pomocą niem. Towarzystwa Radiofonicznego Telefunken oraz pierwsza w Europie a. słowno-muzyczna z Pałacu Królewskiego w Lacken (Bruksela, 1914). Za począ- tek polskiej radiofonii przyjmuje się datę 19 listopada 1918 r. (eksperymenty Wojskowej Szkoły Radiotechnicznej, powstanie Stowarzyszenia Radiotechników Polskich i Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego, Warszawa 1923), ale pierwsze a. nadane zostały przez warszawską radiostację PTR w 1925 r. (Stanisław i Janusz Odyńcowie), pierwszym zaś „widowiskiem słownym”, czyli słuchowiskiem, była „Warszawianka” S. Wyspiańskiego w adaptacji i reżyserii Alojzego Kaszyna. W miarę rozwoju radia jako środka przekazywania nie tylko informacji, pojawiają się obok typowych dla okresu międzywojennego a. muzycznych, „transmitowanych” ze studia a. słownych – pogadanek: a. słowno-muzyczna, słuchowisko ( Teatr radiowy, Powieść radiowa) i in. Z nowszych form a. można wymienić programy publicystyczne czy kulturalne dziejące się na miejscu zdarzenia ( radio interaktywne). A. są także (jeżeli istnieją w formie dźwiękowej) typowe gatunki dziennikarskie spotykane w prasie: wywiad, rozmowa, felieton, recenzja, dyskusja, komentarz, korespondencja, przegląd prasy, reportaż, feature (reportaż literacki, czyli pogranicze reportażu i słuchowiska). Specyficzną formą a. są dźwiękowe wersje gatunków informacyjnych, np. informacja poszerzona (odpowiednik notatki prasowej) stanowi podstawę do a. o charakterze informacyjnym z elementami publicystycznymi (current affairs). W tym wypadku wyznacznikiem gatunkowym jest temat (tzw. „gorący” lub kontrowersyjny, mający szeroki oddźwięk społeczny). Gatunek current affairs (osobna konkurencja na festiwalach radiowych) musi posiadać przewagę materiału reporterskiego w stosunku do komentarza autorskiego czy narracji. Dość rozpowszechnioną formą a. informacyjnej stała się relacja reporterska polegająca na łączeniu 1–2-zdaniowej narracji autorskiej przedzielanej oryginalnymi wstawkami.
==============================
Biogram, życiorys – tekst przedstawiający przebieg czyjegoś życia w formie zwartej, skupiający się na najważniejszych fragmentach życia, działalności i twór czości danej osoby.
========================
Biuletyn (z fr. bulletin) – w TYPOLOGII WYTWORÓW DRUKOWYCH nazwa różnego rodzaju WYDAWNICTW ZBIOROWYCH o określonej lub nieokreślonej częstotliwości ukazywania. W terminologii prasowej b. ma dwojakie znaczenie: 1) jako nazwa serwisów agencji prasowych (na użytek głównie redakcji pism codziennych), które stanowią materiał dla prasy i 2) jako nazwa wydawnictw różnych instytucji na ich wewnętrzny użytek.
========================
Biuro prasowe – 1. komórka organizacyjna firmy lub instytucji zajmująca się kontaktami i współpracą z MEDIAMI MASOWYMI; współczesne b. p. ma postać działu PUBLIC RELATIONS; 2. instytucja powołana doraźnie przez organizatorów imprezy w celu ułatwiania pracy dziennikarzom obsługującym tę imprezę, a przez to pozwalająca organizatorom zwracać uwagę przedstawicieli masowych mediów na wybrane aspekty danej imprezy. Typowe czynności b. p. to sporządzanie i przekazywanie KOMUNIKATÓW DLA MEDIÓW, organizowanie WYWIADÓW, BRIEFINGÓW i KONFERENCJI PRASOWYCH, sporządzanie i udostępnianie dziennikarzom żądanych materiałów.
======================
Blog (od ang. weblog ‘rejestr internetowy’, ‘diariusz sieciowy’) – dziennik (pamiętnik) prowadzony w INTERNECIE, rodzaj osobistej STRONY WWW, na której autor umieszcza zapiski swoich bieżących przeżyć i przemyśleń oraz różne, jego zdaniem interesujące, informacje. B. rozpowszechniły się pod koniec l. 90. XX w., istnieją różne ich rodzaje: dzienniki osobiste (udostępniane i komentowane przez odwiedzających lub też nieudostępniane), typu silva rerum – mające charakter zbioru różnorakich wiadomości i LINKÓW do innych stron WWW, specjalistyczne – poświęcone jakiemuś przedsięwzięciu lub problemowi naukowe- mu czy innemu (mające charakter dziennika bądź zapisu wypowiedzi różnych osób prowadzonego przez autora b.).
=======================
Breaking news (ang. ‘nagła wiadomość’) – najświeższa informacja o ważnym wydarzeniu, podawana na początku WIADOMOŚCI lub u dołu ekranu w trakcie innej audycji telewizyjnej, czasem nawet dająca po- wód do przerwania audycji radiowej lub telewizyjnej w celu przekazania b. n. W PORTALACH INTERNETOWYCH wyróżnienie b. n. traci na znaczeniu, gdyż każda nowa wiadomość trafia tam bezzwłocznie.
=======================
Briefing (ang. brief ‘krótki, zwięzły’) – odmiana KON- FERENCJI PRASOWEJ, zwykle przyjmująca jedną z dwu form: 1. krótkie spotkanie w celu udzielenia przez znaczącą osobistość rzeczowej wypowiedzi dla dziennikarzy, towarzyszące ważnemu wydarzeniu i dające ograniczoną możliwość zadawania pytań; 2. rozmowa w niewielkim i ekskluzywnym gronie z udziałem wy- branych dziennikarzy dokonywana w celu udzielania informacji, sondowania opinii lub wskazywania tematów publikacji.
======================
Cechy prasy, istotne cechy prasy – zalicza się do nich AKTUALNOŚĆ, periodyczność ( PERIODYK), wszech- stronność (uniwersalność) treści i publiczny charakter (ogólna dostępność). Każda z nich jest stopniowalna, wskutek czego i poszczególne MEDIA jako odmiany PRASY są w różnym stopniu prasowe: GAZETY CO- DZIENNE oraz DZIENNIKI TELEWIZYJNE I RADIOWE są bardziej prasowe niż KWARTALNIKI naukowe. Publiczny charakter prasy w szerokim znaczeniu łączy się z użyciem technicznych środków przekazu. Zob. też: KOMU- NIKOWANIE MASOWE.
============================
Cover story (ang. ‘tekst dziennikarski na okładkę’) – najważniejsza publikacja w numerze czasopisma, zapowiedziana na okładce i powiązana tematycznie z treścią okładki.
===========================
Czasopismo – w rozumieniu ustawy PRAWO PRASO- WE jest to druk periodyczny lub przekaz za pomocą dźwięku oraz dźwięku i obrazu ukazujący się nie częściej niż raz w tygodniu, a nie rzadziej niż raz w roku. Zgodnie z tą definicją do cz. zalicza się zarówno druki prasowe, jak i AUDYCJE radiowe lub telewizyjne, a także przekazy w formie elektronicznej (Internet). Wydawanie cz. wymaga rejestracji. ( REJESTRACJA DZIENNIKA LUB CZASOPISMA). Wg prasoznawczej TYPOLOGII PRASY cz. to periodyczne wydawnictwo zbiorowe określające a priori swą częstotliwość, ukazują- ce się nie częściej niż raz w tygodniu. Termin w polskim nazewnictwie prasowym, znany od połowy XIX w., jest spolszczoną formą PERIODYKU: pismo czasowe, literatura czasowa, czasopism, czasopismo. Ce- chy trwałości zdobyła forma „czasopismo”. Inne poja- wiały się okazjonalnie w publicystyce jeszcze pod ko- niec XIX w. Ze względu na kryterium aktualności i uniwersalności treści (wyrażające się w stopniu jego realizacji) cza- sop. dzielimy na dwie zasadnicze grupy: 1. Cz. treści ogólnej (często zwane PRASą) realizu- jące bez istotnych ograniczeń kryterium aktualności i uniwersalności treści (nieokreślające adresu odbior- cy), realizujące cele informacji ogólnej – o wydarze- niach aktualnych, interesujących możliwie najszerszy ogół publiczności. W praktyce ze względu na wielość upowszechnianych informacji oraz specyficzne po- trzeby odbiorców cz. te dzielą się na dalsze podgru- py ze względu na: a) dominującą funkcję społeczną pisma (np. informacyjne, informacyjno-publicystycz- ne, edukacyjno-hobbistyczne, rozrywkowe, rekla- mowe), b) krąg odbiorców (uniwersalne, dla dzieci, młodzieży, kobiet, mężczyzn, ludzi starych i niepeł- nosprawnych, mieszkańców wsi i in.) oraz c) tema- tykę (ogólne, polityczne, kulturalne, sportowe, zawo- dowo-ekonomiczne, religijne, obyczajowo-sensacyj- ne, erotyczne i in.). Dalsze szczegółowe podziały cz. tej grupy są związane głównie z treścią (np. wśród cz. kulturalnych – cz. filmowe, literackie, muzyczne, sa- tyryczne, teatralne i in.), bądź z techniką wykonania. Szczególną pozycję zajmują tu cz. ilustrowane – ko- lorowe, zwane MAGAZyNAMI – cz. o zróżnicowanej i atrakcyjnej zawartości, niestroniące od treści rozryw- kowych. Czasop. treści ogólnej są głównie wytworem pracy dziennikarzy. 2. Cz. treści specjalnej – realizujące w stopniu istot- nie ograniczonym aktualność (głównie dużą ampli- tudą periodyczności – rzadziej TyGODNIKI, MIE- SIęCZNIKI i DWUMIESIęCZNIKI, częściej KWARTALNI- kI, PółROCZNIKI, ROCZNIKI) i uniwersalność treści (m.in. a priori przyjętymi założeniami wydawniczy- mi; w praktyce zindywidualizowane pod względem tematyki i kręgu odbiorców. Do tej grupy zalicza się głównie: a) cz. naukowe (poświęcone utrwalaniu i upowszech- nianiu oryginalnych wyników badań naukowych; od- grywają istotną rolę w procesie integracji kręgów ludzi związanych zawodowo z nauką; b) cz. popularnonaukowe (popularyzujące naukę; w praktyce do tej grupy – obok cz. treści specjalnej zalicza się także cz. treści ogólnej, służące uprzystęp- nianiu wiedzy szerokim kręgom publiczności. Wy- dawcą cz. popularnonaukowych są głównie towarzy- stwa naukowe; c) cz. fachowe (poświęcone popularyzacji i wdrażaniu osiągnięć naukowych do praktyki zawodowej); cz. te najczęściej reprezentowane są przez cz. techniczne; d) cz. urzędowe (zawierają przepisy o charakterze normatywnym, np. dzienniki ustaw, rozporządzeń, których wydawcą są władze państwowe; często nazywane są organami władz państwowych). W Polsce cz. urzędowe pojawiły się w okresie Księstwa Warszaw- skiego – tzw. dzienniki departamentowe. Polskie cz. urzędowe (Dziennik Ustaw RP, Monitor Polski) wyda- je Prezes Rady Ministrów; e) cz. oficjalne (wydawane przez różne organy kie- rownicze instytucji politycznych, społecznych, kultu- ralnych, gospodarczych, nieposiadających statusu in- stytucji państwowych). Zawierają publikacje i posta- nowienia regulujące życie wewnętrzne tych instytucji. Zob. też: PRASA ELEKTRONICZNA.
=========================
Czat (z ang. chat ‘pogawędka’) – usługa internetowa umożliwiająca równoczesną tekstową komunikację w czasie rzeczywistym pomiędzy wieloma użytkowni- kami sieci. Prekursorem cz. był IRC (Internet Relay Chat), stworzony pod koniec l. 80. w Finlandii przez Jarkko Oikarinena. Użytkownik logujący się do ser- wera IRC za pomocą specjalnego programu (klienta IRC) otrzymuje dostęp do aktualnie istniejących kana- łów (na ogół tematycznych), w ramach których może prowadzić rozmowy ze współużytkownikami kana- łu. W IRC każdy użytkownik może stworzyć osobny kanał, który istnieje dopóty, dopóki zalogowany jest na kanale choćby jeden użytkownik. W przeciwień- stwie do IRC, cz. nie wymaga specjalnego oprogra- mowania; nie daje również na ogół możliwości samo- dzielnego tworzenia pokoi czatowych (odpowiednika kanałów w IRC); raz stworzony pokój istnieje nieza- leżnie od tego, czy przebywa w nim choć jeden użyt- kownik. Porządek na cz. (przestrzeganie NETyKIETy) utrzymywany jest przez operatorów, rekrutujących się zwykle spośród zaawansowanych i cieszących się za- ufaniem użytkowników oraz właściciela (założyciela) cz. Mają oni prawo m.in. do usuwania użytkowników z cz. – chwilowego (wyrzucenie z pokoju) lub czaso- wego (ban). Cz. są stałym elementem portali internetowych, nale- żą do kategorii tzw. usług społecznościowych.
============================
Dziennik (kalka fr. journal, quotidien) – ogólnoinfor- macyjny druk periodyczny lub przekaz za pomocą dźwięku oraz dźwięku i obrazu, ukazujący się częś- ciej niż raz w tygodniu (w rozumieniu ustawy PRAWO PRASOWE). Zgodnie z tą definicją przez dz. rozumie- my zarówno elementy prasy drukowanej, jak i AU- DyCJE radiowe lub telewizyjne, a także przekazy w for- mie elektronicznej (np. Internet), o ile posiadają cha- rakter ogólnoinformacyjny i ukazują się częściej niż raz w tygodniu. Różnica między dz. a CZASOPISMEM polega na innej częstotliwości ukazywania się na ryn- ku. Wydawanie dz. wymaga rejestracji. Zob. REJESTRA- CJA DZIENNIKA LUB CZASOPISMA. W potocznym znaczeniu dz. bywa utożsamiany z GAZETą. W pol. nazewnictwie prasowym termin ten po- jawił się pod koniec XVIII w. (Dziennik Patriotycznych Polityków, Lwów 1792–1798; początkowo tygodnik, potem dwa razy w tygodniu, wreszcie codziennie); wcześniej słowo dz. oznaczało wyłącznie pamiętnik, wspomnienia, zbiór prognostyków, modlitw. Wyraz dz. jako najstarsza nazwa gatunkowa był wzorem – pod względem słowotwórczym – dla tworzenia innych określeń ( TyGODNIK, MIESIęCZNIK itp.); od niego wywodzą się również: DZIENNIKARZ, DZIENNIKAR- STWO. Określenie to często zjawia się jako część skła- dowa tytułu nie tylko gazet (Dziennik Literacki, Lwów 1852–1870), ale i czasopism urzędowych (Dziennik Ustaw). K. Estreicher („Bibliografia polska”, t. III, Kraków 1962) wylicza 174 pisma, gdzie w tytule wy- stępuje ta nazwa. Ze względu na porę ukazywania się wyróżniane są dz. poranne (dziś dominujące), popo- łudniowe i wieczorne. Nie zdobył natomiast trwało- ści XIX-wieczny synonim dz. – codziennik (Codzien- nik Polityce, Handlowi, Przemysłowi i Rolnictwu Po- święcony, Warszawa 1823). W polskiej praktyce wydawniczej i bibliograficzno-sta- tystycznej za dz. uważa się każdy PERIODyK ogólnoin- formacyjny, ukazujący się częściej niż raz w tygodniu. Zalecenia ekspertów międzynarodowej normalizacji statystyki wydawniczej przy UNESCO dopuszcza- ją traktowanie (w niektórych rejonach świata, gdzie działalność wydawnicza jest słabo rozwinięta) tygo- dników ogólnoinformacyjnych jako dz. Rzeczywista, społeczna rola dz. polega na rozpowszechnianiu róż- norodnych jednostkowych informacji składających się na wiedzę o rozmaitych, aktualnych przejawach życia politycznego, ekonomicznego i kulturalnego. Rozpo- wszechniając te informacje systematycznie i w sposób ciągły, dz. nie tylko na bieżąco informują, ale też ura- biają opinię. Wspólną cechą dz. – zróżnicowanych wieloma czynni- kami – jest ich względnie podobny format (najczęściej A3) oraz SZATA GRAFICZNA (wieloszpaltowy układ, używanie różnych krojów i wielkości pisma druk., ko- loru, rozbudowanych tytułów). Stała dążność do uroz- maicania szaty graficznej prowadzi niekiedy w niektó- rych typach dz. ( TABLOID) do zachwiania reguł este- tycznych, określających architektonikę kolumny. Brak jednolitych, powszechnie stosowanych (oraz po- siadających istotne wartości poznawcze) kryteriów ty- pologii dz. Częściej uwzględniają one cechy formalne niż treściowe. Najistotniejszy jest podział według geo- graficznego kryterium zasięgu: dz. międzynarodowe (do grupy tej należą tzw. dz. elitarne), ogólnokrajowe (albo centralne), lokalne. Dalszy podział w ostatniej grupie jest zazwyczaj zdeterminowany podziałem ad- ministracyjnym danego kraju. Ze względów prawno- ekonomicznych dz. można podzielić na: powiązane z partiami, organizacjami społeczno-politycznymi i in- stytucjami rządowymi (dziś zanikający typ) oraz „niezależne”, wydawane przez komercyjne wydawnictwa (niekiedy będące własnością spółek dziennikarzy). Liczba dz. i stan nasycenia rynku w poszczególnych krajach jest mocno zróżnicowany. Prawdziwym feno- menem w tym zakresie jest jap. rynek prasowo-wy- dawniczy. W kraju tym obok kilkuset dz. lokalnych ukazuje się 120 dz. wielkonakładowych (ich jednora- zowy nakład – 55 mln egz.). W Polsce w 2004 r. ukazywało się 40 dz., w tym 11 ogólnopolskich (z czego 4 o treści specjalnej: 3 gospo- darcze, 1 sportowy); 4 z nich sprzedawały więcej niż 180 tys. egz.: Fakt – 550 tys. egz., Gazeta Wyborcza – 444 tys. egz., Super Express – 237 tys. egz., Rzeczpospo- lita – 183 tys. egz. Spośród 29 gazet regionalnych tyl- ko 11 osiągało nakład większy niż 50 tys. egz. (np. Ga- zeta Pomorska – 111 tys. egz., Dziennik Zachodni – 96 tys., Dziennik Polski – 80 tys., Dziennik Bałtycki – 77 tys. egz.). Prawdziwym fenomenem na polskim rynku prasowym jest Gazeta Wyborcza (od maja 1989), któ- ra umiejętnie łączy profil dz. poważnego z popular- nym; będąc dz. ogólnokrajowym przez rozbudowane dodatki lokalne (18; część z nich posiada liczne muta- cje), pełni również funkcję dz. lokalnego. Właścicielem większości polskich dz. (szczególnie re- gionalnych) są wydawcy zagraniczni – niem. Verlags- gruppe Passau (Passauer Neue Presse), Springer oraz norweski koncern Orkla Press. Do najistotniejszych tendencji rozwoju współczes- nych dzienników należy – występująca pod naporem dziennikarstwa radiowego i telewizyjnego – intensyw- na rozbudowa zaplecza dziennikarsko-wydawniczego, ułatwiająca konkurowanie w szybkości i wszechstron- ności informowania oraz dominująca rola technik komputerowych w produkcji dz. (m.in. przekazywa- nie informacji, skład, łamanie). Coraz większe zna- czenie zdobywa DZIENNIK TELEWIZyJNy, a także inne elektroniczne środki transmisji informacji ( INTER- NET). Dla uatrakcyjnienia dz. w coraz szerszym zakre- sie wykorzystuje się techniki druku kolorowego. Ok. 20 dz. ukazujących się współcześnie osiąga na- kład wyższy niż 1 mln egz. Na czoło wysuwają się dz. jap. (np. Asahi Shimbun – 12,6 mln egz., Yomiuri Shim- bun – 10 mln egz.), brytyjskie (The Sun – 3,5 mln, The Daily Mail – 2,3 mln, The Daily Mirror – 2,1 mln), amer. (USA Today – 2,1 mln, The Wall Street Journal – 1,8 mln, The New York Times – 1,1 mln), indyjskie (The Times of India – 2,1 mln, The Hindustan Times – 1,8 mln) i jeden niem. (Bild-Zeitung – 3,6 mln). Zob. też: GAZETA, TyPOLOGIA PRASy, TyPOLOGIA WyTWORóW DRU- KOWyCH. BF+SD.
================================================
Dziennik telewizyjny, radiowy – cykliczny program informacyjny, SERWIS, mający na celu przede wszyst- kim informowanie o ważnych faktach, wydarzeniach, opiniach, prognozach lub przekazywanie informacji dla objaśnienia tła tych wydarzeń lub faktów. Pierwszym takim programem informacyjnym Tele- wizji Polskiej były nadawane od 1956 r. Wiadomości Dnia; 2 stycznia 1958 r. zastąpił je Dziennik TV; od 1976 r. zmienił swoją formę na początkowo 70-minu- towy i skrócony do 45 min, z trzema prowadzącymi; w l. 1981–1989 Dziennik Telewizyjny, od 1989 do dzi- siaj Wiadomości. Prototypem formuły dz. t. były KRONIKI filmowe produkowane w epoce kina wczesnodźwiękowego (od 1927 r.). Zasadnicza różnica polega na szybkości przekazu informacji. Pierwszy polski 24-godzinny kanał informacyjny TVN 24 uruchomiony został w sierpniu 2001 r. przez Gru- pę ITI; nadaje bez przerwy najświeższe informacje o wydarzeniach w Polsce i na świecie, poszerzone o raporty specjalne, dyskusje i komentarze, reportaże na żywo oraz komplet aktualnych wiadomości nada- wanych co pół godziny. Dz. w TELEWIZJI nadawane są w formule: progra- mów porannych, popołudniowych, głównych wia- domości wieczornych i serwisu późnowieczornego, w stałych godzinach; w programie 1 TVP od początku jest to 19.30. W RADIU pełne serwisy informacyjne nadawane są co godzinę, najczęściej o pełnych godzi- nach od 6 rano do 24. WŚG.
=====================================
Dziennikarstwo – 1. działalność zawodowa DZIEN- NIKARZA; w zależności od rodzaju mediów wyróżnia się dz. agencyjne, radiowe i telewizyjne, ostatnio też dz. internetowe; 2. ogół dziennikarzy w określonym kra- ju lub okresie; 3. nauka o dz.; zob. KSZTAłCENIE DZIEN- NIKARZy. WP
===================================
Dziennikarz – osoba trudniąca się zawodowo groma- dzeniem informacji i opinii jako danych do MATE- RIAłU PRASOWEGO, tworzeniem go lub REDAGOWANIEM. W Polsce wg PRAWA PRASOWEGO dz. jest „osoba zaj- mująca się redagowaniem, tworzeniem lub przygoto- wywaniem materiałów prasowych, pozostająca w sto- sunku pracy z redakcją albo zajmująca się taką dzia- łalnością na rzecz i z upoważnienia redakcji”. Do dz. zalicza się także osoby, które trudnią się dzien- nikarstwem w charakterze WOLNyCH STRZELCóW, nie będąc zatrudnionymi etatowo w żadnej REDAK- CJI z wyboru albo z powodu wieku emerytalnego lub trudności ze znalezieniem pracy. Z tego względu trud- no dokładnie określić liczbę dz. W zależności od tego, kogo się uzna za dz., liczba ich w Polsce wyniesie od 3 do 20 tys. Wśród dz. wyróżnia się ich specjalności wg tematyki (np. dz. sportowi, ekonomiczni, kulturalni), wg ro- dzaju mediów, dla których pracują (np. dz. prasowi, radiowi, telewizyjni, agencyjni, internetowi) oraz wg uprawianych gatunków (np. REPORTER, FOTORE- PORTER, PUBLICySTA, felietonista). Prawa i obowiązki dz. określa rozdz. 2 Prawa praso- wego. Zgodnie z nim „zadaniem dz. jest służba spo- łeczeństwu i państwu”; dz. ma „obowiązek działania zgodnie z etyką zawodową ( DZIENNIKARSKIE KODEK- Sy ETyCZNE, ETyKA MEDIóW) i zasadami współżycia spo- łecznego, w granicach określonych przepisami prawa” oraz realizowania ogólnej LINII PROGRAMOWEJ REDAK- CJI, w której jest zatrudniony; dz. przysługuje prawo do uzyskiwania informacji oraz prawo a jednocześnie obowiązek zachowania TAJEMNICy ZAWODOWEJ DZIEN- NIKARSKIEJ. Ponadto dz. jest zobowiązany „zachować szczególną staranność i rzetelność przy zbieraniu i wy- korzystaniu materiałów prasowych”. „Dz. nie wolno prowadzić ukrytej działalności reklamowej”. Zawód dziennikarski ukształtował się w Polsce na po- czątku XIX w.; od samego powstania był i pozostał do dziś zawodem otwartym, bo do jego wykonywa- nia prawo nie wymaga szczególnych, przepisami okre- ślonych kwalifikacji. Pomimo to większość dz. za- trudnionych obecnie w polskich mediach korzystała z jakiejś formy KSZTAłCENIA DZIENNIKARZy lub dosko- nalenia zawodowego. Środowiskowe interesy zawodowe dz. reprezentowa- ne są przez ich organizacje. Pierwszą polską organiza- cją dziennikarską było Towarzystwo Wzajemnej Po- mocy Dziennikarzy Polskich (powstałe we Lwowie w 1898). W l. 1951–1982 niemal wszyscy dziennika- rze w Polsce należeli do jedynego wówczas Stowarzy- szenia Dziennikarzy Polskich (SDP). Obecnie istnie- ją też m.in.: Stowarzyszenie Dziennikarzy RP (SD RP, utworzone w 1982 jako SD PRL) i Katolickie Stowa- rzyszenie Dziennikarzy (KSD). Krajowe organizacje dziennikarskie zrzeszone są w organizacjach między- narodowych regionalnych, np. Federacja Dziennika- rzy Arabskich (FAJ) i światowych, jak Międzynarodo- wa Federacja Dziennikarzy (MFD) z siedzibą w Bruk- seli i Międzynarodowa Organizacja Dziennikarzy (MOD) z siedzibą w Pradze. WP
======================
Gazeta (z wł. gazzetta) – druk periodyczny treści ogól- nej realizujący bez żadnych ograniczeń kryterium ak- tualności (a więc o małej amplitudzie periodyczno- ści; najczęściej pisma codzienne) i uniwersalności tre- ści (nieokreślającej najczęściej adresu odbiorcy), czyli informującej o wydarzeniach aktualnych, interesują- cych możliwie najszerszy ogół publiczności; w znacze- niu potocznym: DZIENNIK, pismo codzienne. W roz- woju g. – nie tylko współczesnych – istnieje tenden- cja do swoistego ograniczania uniwersalności treści, czyli wyraźnego określania adresu odbiorcy i szcze- gólnego eksponowania tematyki mogącej interesować określony krąg odbiorców (stąd np. g. młodzieżowe – Sztandar Młodych, wiejskie – Gromada, Rolnik Pol- ski); wskutek ograniczania uniwersalności treści po- wstają tzw. g. monotematyczne (np. ekonomiczne, techniczne, giełdowe), które – mimo zewnętrznego formalnego podobieństwa do właściwych g. – nale- żą raczej do czasopism fachowych. Mimo że g. nale- ży do najstarszych prasowych określeń, pochodzenie tego słowa nie jest jasne. Większość badaczy wywodzi je z jęz. wł. (gazzetta oznaczała drobną monetę, którą w średniowiecznej Wenecji płacono za dzienniki; gaza ‘ptak, sroka’, często umieszczana w nagłówku nowin włoskich), inni – z jęz. hebrajskiego (zniekształcone słowo izgard oznaczające herolda, gońca, zwiastuna). Zob. też: TyPOLOGIA WyTWORóW DRUKOWyCH. SD
===============================
Gazeta niedzielna, tygodniowa – druk periodyczny ogólnoinformacyjny, ukazujący się w odstępach tygo- dniowych. Charakteryzuje się tym, że oprócz wiado- mości o aktualnych wydarzeniach z ostatnich 24 godz. (jak w g.) i komentarzy do wydarzeń z poprzednich dni zawiera rozszerzoną część publicystyczną, naj- częściej wypełnioną treściami rozrywkowymi. G. n. powstały w Wlk. Brytanii (londyński Sunday Monitor z 1780 oraz założony w 1791 Observer za- liczany do prasy elitarnej); ich narodziny łączy się z prezbiteriańską tradycją świętowania niedziel (jed- ną z dozwolonych czynności było czytanie). Poczyt- ność g. n. zapewnia nie tylko fakt, że trafiają do od- biorców w dniach wolnych od pracy, ale też prze- waga treści rozrywkowych i stała troska wydawców o zwiększenie ich atrakcyjności (Observer od 1815 za- mieszczał ilustracje miedziorytowe; Sunday Times od 1841 powieść w odcinkach, a Sunday Journal od 1893 komiksy). Współcześnie w Europie największe nakłady wśród g. n. osiągają: ang. News of the World (ponad 4 mln) i niem. Bild am Sonntag (ok. 3 mln). W Polsce funkcje g. n. częściowo wypełniają sobotnio-niedzielne wyda- nia „magazynowe” DZIENNIKóW. SD
=============================
Internet – ogólnoświatowa sieć komputerowa używa- jąca wspólnego protokołu TCP/IP i łącząca ogrom- ną liczbę lokalnych sieci i indywidualnych kompute- rów w globalną „pajęczynę”. Nazwa I. została użyta po raz pierwszy w 1974 r. przez V. Cerfa i R. Kahna. I. umożliwia komunikację pomiędzy użytkownikami ( POCZTA ELEKTRONICZNA, KOMUNIKATORy) oraz dzięki STRONOM WWW i FTP pozwala na korzystanie z nie- zmierzonych zasobów obejmujących SERWISy IN- FORMACyJNE, dokumenty, archiwa, nagrania, oprogra- mowanie i in. Początki I. sięgają l. 60. i wojskowych projektów sieci komputerowych odpornych na skut- ki ataku nuklearnego i działających pomimo znisz- czenia nawet znacznej ilości węzłów sieci. U podstaw idei I. stanęła zasada jego decentralizacji (równorzęd- ności wszystkich węzłów) oraz dzielenia przesyłanych danych na drobne fragmenty (pakiety) przekazywane najszybszą dostępną w sieci trasą do odbiorcy i tam na powrót scalane. W 1967 r. powstała sieć ARPANet łącząca cztery amer. uniwersytety, dwa lata później opracowane zostały szczegóły techniczne protokołów komunikacyjnych, a w 1973 sieć przekroczyła grani- ce Stanów Zjednoczonych (W. Brytania i Norwegia). W następnych l. powstają konkurencyjne sieci nauko- we (m.in. BITNET, CSNET i EARN). W 1979 po- wstaje USENET, początkowo międzyuczelniana sieć grup dyskusyjnych, a po połączeniu z ARPANet – sieć globalna. W tym samym roku ARPANet przyjął za obowiązujący protokół TCP/IP, a w 1983 rozpoczę- to łączenie sieci. Sukcesywnie opracowywano kolejne protokoły i usługi; przełomem stało się opracowanie zasady HIPERTEKSTU i języka HTML, co pozwoliło na stworzenie WWW, podstawowego środka przeka- zywania informacji w sieci. Wraz z upowszechnieniem się graficznych PRZEGLąDAREK WWW w l. 90., I. stał się masowym medium informacyjnym o stale rosną- cym zasięgu i możliwościach. łatwość komunikacji między użytkownikami, nieograniczone możliwości dostępu do danych oraz INTERAKTyWNOŚć I. tworzy z niego zjawisko o charakterze socjologicznym i spo- łecznym. Obecnie w skali globalnej liczbę użytkowni- ków I. szacuje się na ok. 800 milionów (w Polsce ok. 7,5 miliona – dane z października 2004). MJ
========================================
Koncern medialny – forma organizacji skupiająca przedsiębiorstwa o odrębnej osobowości prawnej, na- leżące do jednego właściciela, powstające na skutek wchłonięcia konkurentów lub koncentracji kapitału poprzez fuzje. Powstanie k. umożliwia osiąganie wyż- szych stóp zysków i ograniczanie ryzyka. K. m. to przedsiębiorstwo działające w sektorze me- diów lub głównie w sektorze mediów, łączące różne gałęzie przemysłu medialnego w obrębie jednego ro- dzaju środków KOMUNIKOWANIA MASOWEGO lub w obrębie różnych rodzajów mediów, działające na rynku krajowym lub/i międzynarodowym, posiadające wiel- ką siłę ekonomiczną. Powstawaniu k. m. i tym samym łączeniu się różnych gałęzi przemysłu medialnego sprzyjają interaktywne, nowe produkty w dziedzinie KOMPUTERóW, telekomunikacji i MEDIóW, cechu- jące się integracją różnych typów mediów i technolo- gią cyfrową. Głównym celem k. m. jest zmniejszenie lub zlikwido- wanie konkurencji oraz utworzenie wspólnoty kapi- tałowej wzmacniającej podstawy funkcjonowania, co daje możliwości rozszerzenia zakresu działalności, opanowania określonego sektora RyNKU MEDIALNEGO oraz poprawy efektywności gospodarowania. Do naj- większych k. m. na świecie należą m.in. Time Warner (USA), Walt Disney (USA), News Corporation (Au- stralia), Sony (Japonia), Bertelsmann (Niemcy). Zob. też: KONCENTRACJA (WłASNOŚCI) MEDIóW. AH
==========================================
Koncern prasowy – przedsiębiorstwo działające w sek- torze periodycznych mediów drukowanych, łączące różne formy wydawnicze, mające silną lub dominu- jącą pozycję na rynku prasowym, na poziomie lokal- nym, krajowym lub regionalnym. Zwykle, aby zmniej- szyć ryzyko ekonomiczne, k. p. angażują się w inne media i tym samym przekształcają się w KONCERNy MEDIALNE. Zob. KONCENTRACJA (WłASNOŚCI) MEDIóW, KON- CENTRACJA (WłASNOŚCI) PRASy. AH
=========================================
Korespondent – dziennikarz lub stały współpracow- nik agencji prasowej, GAZETy, RADIA lub TELEWI- ZjI, nadający aktualne materiały informacyjne i publi- cystyczne z zagranicy lub różnych miejsc w kraju poza siedzibą REDAKCJI. Ze względu na charakter wykony- wanej pracy wyróżnia się k. specjalnych – delegowa- nych w dane miejsce na krótki czas w celu zebrania in- formacji o aktualnych, interesujących redakcję wyda- rzeniach, oraz k. stałych, nadsyłających systematycznie materiały z określonej miejscowości stanowiącej ich siedzibę. K. dzieli się na krajowych i zagranicznych. W mediach elektronicznych występują, odpowiednio do prasowych k. zagranicznych, k. radiowi i telewizyj- ni, którzy łączą obie funkcje i informują o ważnych wydarzeniach z życia politycznego, społecznego i kul- turalnego kraju, na którego terenie działają. K. zagra- niczny jest pewnego rodzaju nieoficjalnym przedsta- wicielem swojego państwa, którego działalność na terenie międzynarodowym jest związana z pracą dy- plomaty. K. zagraniczny bierze odpowiedzialność za przekazywane opinie, bowiem jego materiały – zarów- no prasowe, jak i publikowane w radiu i telewizji – mogą wpływać na politykę międzynarodową. Od chwili utworzenia agencji prasowych wyodrębnia się korespondentów agencyjnych i własnych, obsługu- jących macierzystą redakcję. KWZ + AK
========================
Magazyn, magazyn ilustrowany – czasopismo treści ogólnej, najczęściej TyGODNIK, o różnorodnej i uroz- maiconej treści, bogato ilustrowane i wykorzystują- ce kolor. Zapoznając czytelnika z aktualnymi wydarzeniami politycznymi, społecznymi, gospodarczymi, a zwłaszcza szeroko rozumianą problematyką kultu- ralną, m. szczególną uwagę poświęcają dostarczaniu rozrywki. Są istotnym elementem zapełniania wolne- go czasu. Oprócz zanikających m. uniwersalnych roz- wijają się m. adresowane do dzieci (funkcje eduka- cyjne), młodzieży (dominacja elementów tworzących kulturę młodzieżową), kobiet (dominują treści porad- nicze – moda, uroda, zdrowie, gospodarstwo domo- we), mężczyzn (treści hobbistyczne – majsterkowa- nie, wędkarstwo, erotyka, automobilizm). Prawzorem m. był ang. The Gentleman’s Magazine and Traders Monthly Intelligencer zał. w 1731 r. przez E. Cave’a i S. Johnsona. Różnorodność treści i spo- sób jej podawania spowodowały, że ten typ czasopis- ma szybko rozpowszechnił się w całej Europie; w Pol- sce był już znany w II poł. XVIII w. (1784 r.: Magazyn Warszawski Pięknych Nauk, Kunsztów i Różnych Wia- domości Dawnych i Nowych), w XIX w. pojawiły się liczne m. dla dzieci i kobiet, a także m. uniwersalne: m.in. Tygodnik Ilustrowany (1859–1939, dominacja treści literackich, historyczno-etnograficznych), Świat (1906–1939, zasłużony dla rozwoju polskiego foto- dziennikarstwa i popularyzacji treści rodzącej się kul- tury masowej) czy też katolicka Tęcza (1927–1939), wykorzystująca do druku barwnych ilustracji techni- kę OFFSETU. Po 1945 r. do najbardziej popularnych polskich m. należały tygodniki Przekrój (1945), Pano- rama (1954); współcześnie: oprócz Przekroju, Polity- ka (1957), Wprost (1982), Przegląd (1999), Newsweek Polska (2001). Potocznie za m. uważa się każde ilu- strowane, kolorowe czasopismo. SD
============================
Materiał dziennikarski – ogólna nazwa utworu dz., zarówno tekstu, jak też zdjęć, nagrań lub grafik, sta- nowiącego wynik pracy autora lub zespołu autorów i przeznaczonego do publikacji. M. dz. dostarczony przez autora do redakcji prasowej podlega ADIU- STACJI, by następnie trafić do SKłADU i ukazać się w numerze gazety lub czasopisma. Podobnej redak- cyjnej obróbce podlegają m. dz. radiowe lub telewi- zyjne. WF
============================
Materiał prasowy – każdy opublikowany lub przeka- zany do opublikowania w PRASIE tekst albo obraz o charakterze informacyjnym, publicystycznym, doku- mentalnym lub innym, niezależnie od środków prze- kazu, rodzaju, formy, przeznaczenia czy autorstwa. Za publikację m. p. odpowiedzialność ponosi REDAKTOR NACZELNy. Treść i osoba autora m. p. jest w szczególny sposób chroniona przez prawo prasowe ( TAJEMNICA ZAWODOWA DZIENNIKARSKA), nawet jeżeli m. p. nie został zakwalifikowany do druku. Przykładowo m. p. może być artykuł, ESEJ, wiersz, notka informacyjna, LIST DO REDAKCJI. Zob. PRAWO PRASOWE, TEKST. BF
==============================
Media, środki komunikowania – mimo terminologicz- nego charakteru nazwa używana (także w literaturze naukowej) w wielu znaczeniach; m. nazywane są: 1) ję- zyki narodowe; 2) wszelkie systemy znaków pozwala- jące zapisywać wiadomości, oparte na różnych rozpo- znawalnych sygnałach takich jak brzęczenie, stukanie, pulsowanie; 3) wypowiedzi w GAZETACH i CZASOPIS- MACH, powieści, słuchowiska itp.; 4) materiał, na któ- rym te wypowiedzi są utrwalane, a więc papier, TA- ŚMA MAGNETyCZNA, PłyTA KOMPAKTOWA; 5) urządzenia, które umożliwiają przekazywanie, jak MIKROFON czy kamera; 6) urządzenia, które umożliwiają odbiór, jak TELEWIZOR czy radioodbiornik; 7) nośniki informacji, jak gazety, czasopisma, książki, FILMy, RADIO, sie- ci informatyczne, a także 8) instytucje, które organizu- ją rozpowszechnianie informacji, a więc agencje, Wy- DAWNICTWA, korporacje radiowe i telewizyjne itp. Najważniejszym sposobem redukcji wieloznaczno- ści terminu m. jest ich podział na: 1) m., czyli środki wyrażania informacji, np. naturalne i sztuczne języki; 2) m., czyli środki rejestracji (zapisu) informacji, np. kartka i ołówek, magnetofon; 3) m., czyli środki trans- misji (ściślej: dyfuzji) informacji, np. gazeta, kabel te- lewizyjny; 4) m., czyli środki przetwarzania (w tym też wyszukiwania) informacji, np. komputer. W życiu społecznym coraz ważniejszą rolę odgrywają MEDIA MASOWE. WP
================================
Media masowe – środki (kanały) KOMUNIKOWANIA MASOWEGO, a więc wszelkie urządzenia, które w ko- munikowaniu masowym służą TRANSMISJI, a właściwie DyFUZJI INFORMACJI. Inaczej mówiąc, m. m. to tech- niczna aparatura, za pomocą której wypowiedzi pub- liczne rozsiewane są pośrednio i w zasadzie jednokierunkowo wśród rozproszonej i nieustrukturyzowanej, rzeczywistej i potencjalnej publiczności. Tak rozumia- ne m. m. są jednocześnie środkami dyfuzji i środkami wyrazu, które się kieruje nie do jednostek jako indywi- duów, ale do zamierzonej publiczności o pożądanych cechach społeczno-ekonomicznych i kulturowych. Do m. m. zaliczane są GAZETy, CZASOPISMA, PLA- KATy (też: BILLBOARDy), wielkonakładowe książki, RADIO, TELEWIZJA, FILMy, płyty i kasety oraz częś- ciowo INTERNET (który w zasadzie bez względu na stopień upowszechnienia z racji zindywidualizowania swoich usług informacyjnych nie jest traktowany jako m. m.). WP
==================================
Medioznawstwo – nauka (wiedza) o MEDIACH, zwłaszcza o MEDIACH MASOWyCH albo w szerszym znaczeniu NAUKA O KOMUNIKOWANIU medialnym, czy- li „zapośredniczonym”. Zob. METODy I TECHNIKI BADAń MEDIOZNAWCZyCH, PRASOZNAWSTWO. WP
====================================
Miesięcznik – określenie CZASOPISMA treści ogólnej bądź treści specjalnej, ukazującego się raz na mie- siąc. Nazwa utworzona na wzór DZIENNIKA poja- wiła się w tytułach polskich czasop. na pocz. XIX w. (Miesięcznik Warszawski, 1818 r.), obok znanego już dawniej (i występującego w ciągu XIX w.) określenia powstałego pod wpływem niem. – pismo miesięczne (Monatsschrift; Pismo Miesięczne, Poznań 1819–1820; Pismo Miesięczne Szląskiego Związku Włościanskiego, Królewska Huta 1882–1912). W jęz. pol. wyraz m. oznaczał pierwotnie lunatyka i roślinę. W przeciwień- stwie do dziennika i TyGODNIKA nazwa ta jest rzad- sza jako część składowa tytułu. K. Estreicher („Biblio- grafia polska”, t. III, Kraków 1962) wylicza tylko 11 czasop., w których tytule występuje ta nazwa oraz 5 „pism miesięcznych”. Wg informacji Biblioteki Naro- dowej w 2003 r. w Polsce ukazywały się 1932 m., co stanowiło ok. 33% wszystkich ukazujących się wów- czas czasop. W Polsce największe nakłady osiągają współcześnie m.: Claudia (ok. 640 tys.) i Poradnik Do- mowy (ok. 400 tys.). W skali światowej największy na- kład ma od lat amer. m. Reader’s Digest (ok. 20 mln), wydawany w kilku wersjach językowych. SD
=========================================
Nadawca – 1. w modelach komunikowania: jeden z uczestników procesu, którego podstawową funk- cją jest formułowanie i przekazywanie komunikatów. N. poprzez odpowiedni dobór środków werbalnych (słów, języka) i niewerbalnych (gestów, mimiki) oraz właściwą ich kompozycję nadaje zamierzone znacze- nie ( KODOWANIE) treściom psychicznym (informa- cjom, emocjom), które chce przekazać. W tych dzia- łaniach n. podkreśla się konieczność dostosowania użytego kodu do możliwości percepcyjnych odbior- ców (model przekazu sygnałów, model wspólnoty do- świadczeń, KONCENTRyCZNy MODEL FALOWy). W MO- DELACH KOMUNIKOWANIA MASOWEGO wskazuje się na dodatkową funkcję n., tzw. GATEKEEPING, polegają- cą na selekcji, kontroli i hierarchizowaniu wiadomo- ści (model topologiczny, model selekcji, model falo- wy). W modelach KOMUNIKOWANIA INTERPERSONALNE- go podmiotem są jednostki, które role n. i ODBIORCy pełnią wymiennie i jednocześnie (model Newcomba, model komunikowania interpersonalnego Schram- ma). Natomiast w modelach komunikowania maso- wego ( WSZECHMOC PROPAGANDy) role nadawcy i od- biorcy są jednoznacznie zdefiniowane i niewymienne. N., raczej instytucja niż jednostka, zajmuje tu pozycję dominującą. W niektórych modelach ( PERSWAZJI MO- DEL) n. jest tożsamy ze źródłem informacji, w innych (model selekcji) jest pośrednikiem pomiędzy źród- łem (społeczeństwem, organizacjami, partiami) a od- biorcami. Działania n. determinowane są przez sze- reg czynników: psychologicznych (postawy, osobo- wość, samoocena – model analityczny), społecznych (struktura społeczna, grupy pierwotne i wtórne – mo- del socjologiczny), polityczno-ekonomicznych (insty- tucje regulujące, kontrolujące i finansujące działal- ność nadawców – model systemowy), kulturowych (orientacje poznawcze, ekspresywne i wartościujące – model społeczno-kulturowy). Zob. też: KOMUNIKOWA- NIE; 2. wg ustawy o radiofonii i telewizji: osoba two- rząca lub zestawiająca programy i rozpowszechniająca je lub przekazująca programy innym osobom w celu rozpowszechniania w całości i bez zmian. Zob. PRAWO RADIOFONII I TELEWIZJI. LS + BF
=========================================
Nadawca niepubliczny (prywatny) – wg ustawy o ra- diofonii i telewizji: każdy inny podmiot poza NADAW- Cą PUBLICZNyM rozpowszechniający programy radiowe lub telewizyjne po uprzednim uzyskaniu KONCESJI NA ROZPOWSZECHNIANIE PROGRAMóW RADIOWyCH I TELEWI- ZyJNyCH. Zob. PRAWO RADIOFONII I TELEWIZJI. BF
=====================================
Nadawca publiczny – jednostka PUBLICZNEJ RADIO- FONII I TELEWIZJI określona w ustawie o radiofonii i tele- wizji. Jednostki publicznej radiofonii i telewizji działa- ją wyłącznie w formie jednoosobowej spółki akcyjnej Skarbu Państwa. Telewizję publiczną tworzy spół- ka Telewizja Polska SA zawiązana w celu tworzenia i rozpowszechniania ogólnokrajowych programów I, II i TV Polonia oraz regionalnych programów tele- wizyjnych. Radiofonię publiczną tworzą: spółka Pol- skie Radio SA oraz spółki zawiązane w celu tworzenia i rozpowszechniania regionalnych programów radio- wych. Zob. NADAWCA, PRAWO RADIOFONII I TELEWIZJI. BF
======================================
Nadawca społeczny – NADAWCA spełniający warunki określone w ustawie o radiofonii i telewizji, tj. które- go program upowszechnia działalność wychowawczą i edukacyjną, działalność charytatywną, respektuje chrześcijański system wartości, za podstawę przyjmu- jąc uniwersalne zasady etyki oraz zmierza do ugrunto- wania tożsamości narodowej. W programie nadawcy społecznego nie są rozpowszechniane AUDyCJE ani inne przekazy, zawierające sceny lub treści mogące mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psy- chiczny lub moralny rozwój małoletnich. N. s. nie na- daje REKLAM lub TELESPRZEDAży oraz sponsorowa- nych audycji lub innych sponsorowanych przekazów ( SPONSORING). O uznanie za n. s. może wystąpić do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji: stowarzyszenie w ramach realizacji celów statutowych, fundacja w ra- mach realizacji celów statutowych, kościelna lub wy- znaniowa osoba prawna kościoła lub związku wyznaniowego o uregulowanej w ustawie sytuacji prawnej. N. s. jest zwolniony od opłat za udzielenie lub zmianę koncesji. Zob. KONCESJA NA ROZPOWSZECHNIANIE PROGRA- MóW RADIOWyCH I TELEWIZyJNyCH, PRAWO RADIOFONII I TE- LEWIZJI. BF
=====================================
Nowe media – określenie m., które charakteryzują się cyfrowym tworzywem, w jakim zbudowany jest prze- kaz, INTERAKTyWNOŚCIą i możliwością programowa- nia, a więc indywidualizacją, asynchronizmem, glo- balnością zasięgu (L. Manovich). Pojawienie się n. m. jest związane z upowszechnieniem technik kom- puterowych i komputerów osobistych oraz techno- logii przekodowywania wszelkich transmisji i komu- nikatów analogowych na cyfrowe, co nastąpiło w l. 80. XX w. Upowszechnienie się n. m. ma także zwią- zek z powstaniem globalnej sieci INTERNETU, któ- re spowodowało decentralizację nadawania i prze- niesienie akcentu w komunikacji z układu instytucja medialna – użytkownik na układ użytkownik – użyt- kownik (odpowiada to zmianie układu nadawca – od- biorca na układ KLIENT/SERWER). Zamiana komuni- katów analogowych na cyfrowe na wejściu układów komunikacyjnych (homogenizacja tworzywa) sprzyja znacznej indywidualizacji tego, co pojawia się na ich wyjściu (powstaje możliwość dostosowywania zawar- tości i formy przekazu do zapotrzebowań odbiorcy). Wszystkie m. „stare”: druk, fotografia, film, nagrania audialne, radio, telewizja, mogą podlegać procesom cyfrowego przekodowywania oraz łączenia w nowe ja- kościowo środowiska komunikacyjne ( INTERMEDIAL- NOŚć, MULTIMEDIA), jednak sama DIGITALIZACJA nie wyczerpuje problematyki n. m.; ich podstawową for- mą przekazu jest HIPERTEKST, którego struktura – nielinearna, „ergodyczna”, poddana przypadkowym decyzjom lekturowym odbiorcy – zasadniczo prze- kształca wzorzec kultury oparty na linearnych mode- lach pisma, narracji przyczynowo-skutkowej. Środo- wisko Internetu i interaktywności zmienia tradycyj- ne relacje między nadawcą i odbiorcą, zaciera skale wartości między kulturą „niską” i „wysoką”, między „lokalnością” i „globalnością”, „wielkimi historia- mi” ludzkości i „małymi narracjami” lokalnymi; jest to również środowisko komunikacyjne, w którym na- cisk pada na „prezentację” komunikujących się jedno- stek, co skłania je do „teatralizacji” samego aktu ko- munikowania. Technologiczne możliwości n. m. po- zwalają tworzyć światy równoległe ( RZECZyWISTOŚć WIRTUALNA), które nie mogą być opisywane w trady- cyjnych kategoriach „podobieństwa”, „prawdopodo- bieństwa”, „mimesis”; m. tego typu tworzą własną estetykę, a w wypadku użycia ich w praktyce dzien- nikarskiej własną etykę ( ETyKA DZIENNIKARSKA). N. m. dzięki takim właściwościom nie mogą być okre- ślane tak, jakby były nadal m. tradycyjnymi, bowiem obraz fotogr. uzyskany przy użyciu aparatu analogo- wego nie jest w swojej „filozofii” taki sam jak obraz cyfrowy, nawet jeśli cyfrowość tego drugiego miałaby zostać uzyskana dzięki skanowaniu ( SKANER) i ob- róbce obrazu analogowego w środowisku komputero- wym. Cyfrowość sprawia, że każdy komunikat utwo- rzony, przesłany i odebrany za pomocą n. m. można traktować tak, jakby był efektem pracy twórczej, pole- gającej na łączeniu, przekształcaniu, selekcji rozmai- tych innych komunikatów lub ich fragmentów, pocho- dzących z różnych BAZ DANyCH. Z tego też powodu mówi się w wypadku audiowizualnych n. m. o „wi- dzeniu bez patrzenia” (P. Virilio), bowiem obraz po- wstaje tu poza aparatem i kamerą, w odpowiednim programie komputera. Istotnym elementem każdego w ten sposób wytworzonego ARTEFAKTU jest udział technologii komputerowej – oprogramowania ste- rowanego przez użytkownika urządzenia lub zapro- jektowanego przez jego producenta i niedostępnego z zewnątrz. N. m. sprzężone z globalną siecią kompu- terową pozwalają na zbiorowe tworzenie dzieł literac- kich, plastycznych, muzycznych, przeważnie o cha- rakterze multimedialnym (cybersztuka); sytuacja ta stawia w nowym świetle tradycyjne podziały ról mię- dzy uczestnikami aktu komunikacyjnego. Właściwości n. m. sprawiają, że stają się one idealnym środo- wiskiem dla różnego rodzaju GIER KOMPUTEROWyCH, stanowiących połączenie narracji, grafiki komputero- wej, dźwięku i w swoich najlepszych realizacjach za- pewniających graczowi „zanurzenie się” w środowi- sku gry ( IMMERSJA). Takie „zanurzenie się” stawia jednak pod znakiem zapytania możliwość sterowania przebiegiem gry i rzeczywistą interaktywność z urzą- dzeniem, oprogramowaniem i innymi graczami. Teo- ria n. m. wskazuje pokrewieństwo z tymi tendencja- mi w humanistyce (teoria sztuki i literatury, antropo- logia, filozofia, psychologia, socjologia), które określa się zbiorczą nazwą postmodernizm, wiążąc z metodo- logiami takimi jak poststrukturalizm i dekonstrukcjo- nizm (koncepcje „śmierci autora”, kryzys tradycyjnej narracji i fabuły, brak poznawczego dystansu między podmiotem i przedmiotem, „nomadyzm” kulturowy itd.). Zależności między teorią n. m. a współczesnym stanem humanistyki są jednak bardzo skomplikowa- ne i nie można tu mówić zawsze o jednostronnej in- spiracji, chociażby ze względu na blisko dwudziesto- letni dystans między pojawieniem się n. m. a naro- dzinami „postmodernizmu”; jest jednak oczywiste, że np. idea narracji i lektury nielinearnej (znana już od eksperymentów J. Joyce’a, J.L. Borgesa, V. Naboko- va, I. Calvino czy grupy Oulipo) została zmaterializo- wana w hipertekście, możliwym do stworzenia i od- czytania jedynie w środowisku komputera. Realizacja tych idei, a także pojawienie się nowych zjawisk kul- tury ( BLOG, SAMPLING, WIDEOKLIPy w telewizji, manifestacje tożsamości w sieci) zmusiły badaczy do pogłębienia lub zrewidowania dawnych tez. N. m. sta- nowią też z jednej strony doskonałe środowisko ko- munikacyjne dla dydaktyki, z drugiej zaś budzą oba- wy wychowawcze, związane z zanikiem tradycyjnych wartości, zrekonfigurowaniem kultury w stronę obra- zu, unifikacją kulturową, zacieraniem się poczucia granicy między światem realnym a kreowanym; po- wszechność n. m. powoduje, że pilną potrzebą w SPOłECZEńSTWACH INFORMACyJNyCH staje się opracowa- nie programów EDUKACJI MEDIALNEJ. Entuzjaści n. m. twierdzą, że zrewolucjonizowały one nie tylko formy komunikacji, ale całe nasze widzenie świata i całokształt stosunków społecznych. Krytycy n. m. zarzucają temu pojęciu charakter czysto marketin- gowy i dowodzą, że nawet jeśli media są nowe, to na- leżą do starych właścicieli. ZB + WP
=================================
Odbiorca w modelach komunikowania – uczestnik procesu KOMUNIKOWANIA, przejawiający aktywność przede wszystkim w DEKODOWANIU KOMUNIKA- TU 2. Przez odczytanie znaków werbalnych (słów, języ- ka) i niewerbalnych (gestów, mimiki) oraz nadanej im w przekazie konfiguracji o. konstruuje własne znacze- nia i interpretacje, a następnie, przez odpowiednią re- akcję, wyraża swój stosunek do PRZEKAZU. Z punk- tu widzenia o. szczególnego znaczenia nabiera zna- jomość KODU użytego przez NADAWCę, która jest podstawą właściwego odczytania i zrozumienia ko- munikatu (np. model przekazu sygnałów, model WSPóLNOTy DOŚWIADCZEń). Do analizy procesu komu- nikowania wprowadzone zostało pojęcie uczenia się, oznaczające stopniowe poszerzanie zakresu wspól- noty kodu semantycznego i wiedzy, w efekcie któ- rego o. pełniej uczestniczy w procesie komunikowa- nia (np. model rozszerzania doświadczeń). W mode- lach KOMUNIKOWANIA INTERPERSONALNEGO (np. model Newcomba, model komunikowania wymiennie, a rela- cja między nimi ma charakter symetryczny i partner- ski. W modelach KOMUNIKOWANIA MASOWEGO (np. model WSZECHMOCy PROPAGANDy, model analitycz- ny), gdzie role uczestników są jednoznacznie zdefi- niowane i niewymienne, nadawca w stosunku do o. zajmuje pozycję dominującą. To powoduje, że relacja pomiędzy nimi jest niesymetryczna. Sytuację tę zmie- nia zastosowanie w procesie komunikowania maso- wego nowych FORMATóW RADIOWyCH i telewizyjnych oraz tzw. NOWyCH MEDIóW, które dzięki INTERAK- TyWNOŚCI zapewniają większą symetrię i pozwalają na nawiązanie partnerskich relacji pomiędzy nadaw- cą i o. (np. model interaktywnego komunikowania). W pierwszych MODELACH KOMUNIKOWANIA MEDIALNE- go (np. model wszechmocy propagandy, model PERSWAZJI) o. przedstawiani byli jako jednorodna zbio- rowość biernych, podobnie zachowujących się i po- dobnie reagujących na przekaz jednostek. Stopniowo zaczęto dostrzegać zróżnicowanie o., wśród których wyróżniono kategorię PRZyWóDCóW OPINII i o. opi- nii (model DWUSTOPNIOWEGO PRZEPłyWU INFORMACJI). Wskazano też na istotny wpływ komunikowania inter- personalnego na aktywność o. w komunikowaniu ma- sowym (model wielostopniowego przepływu informa- cji). Do innych czynników determinujących udział o. w komunikowaniu masowym, decydujących o SE- LEKCJI ODBIORCZEJ MEDIóW, należą: zmienne społeczno- demograficzne, przynależność do różnych grup spo- łecznych (np. model socjologiczny, model analitycz- ny), zmienne psychologiczne, takie jak osobowość czy samoocena (np. model analityczny), zmienne kulturo- we, takie jak orientacje poznawcze, estetyczne i war- tościujące (np. model społeczno-kulturowy). W mo- delach komunikowania masowego o. występuje bądź jako jednostka należąca do różnych struktur społecz- nych (np. model socjologiczny, model analityczny), bądź jako podmiot zbiorowy w postaci PUBLICZNO- ŚCI (np. model systemowy, model społeczno-kulturo- wy) lub AUDyTORIUM (np. model falowy). Zob. też: AUDyTORIUM, DEKODOWANIE, KOMUNIKOWANIE, KOMUNIKO- WANIE MASOWE, PUBLICZNOŚć. LS
==============================
Periodyk, pismo periodyczne – ogólne określenie bądź wszystkich WyDAWNICTW ZBIOROWyCH ciągłych o okre- ślonej częstotliwości ukazywania się (od DZIENNIKA do ROCZNIKA), bądź tylko CZASOPISM. Termin p., przyjęty z jęz. fr. (i jego formy pochodne), znany jest w pol. dziennikarstwie już od XVIII w. Był on obok innych określeń („pismo publiczne”, „nowinne papie- ry”) najczęściej używaną nazwą ogółu produkcji cza- sopiśmienniczej. W XIX w. pojawiają się spolszczone formy: „czasopism”, „czasopismo”, „pismo czasowe”, „literatura czasowa”. W pol. literaturze brak jedno- znacznych definicji p. Według niektórych badaczy (J. Trzynadlowski) p. jest nazwą potoczną każdego cza- sop., czyli publikacji określonej pod względem tema- tu i odbiorcy, ukazującej się nie częściej niż raz w ty- godniu i nie rzadziej niż raz na kwartał, a w znaczeniu ściślejszym – jest nazwą wydawnictwa zbiorowego, charakteryzującego się wspólnym tytułem i określoną częstotliwością ukazywania się, ale zindywidualizowa- nego pod względem tematu oraz odbiorcy. Zob. CZA- SOPISMA, TyPOLOGIA WyTWORóW DRUKOWyCH. SD
========================
Portal internetowy – rozbudowana WITRyNA in- ternetowa zawierająca bogaty i usystematyzowany zbiór ODSyłACZy do innych miejsc w sieci (kata- log) oraz SERWIS INFORMACyJNy, oferująca darmowe konta POCZTy ELEKTRONICZNEJ i usługi społecznoś- ciowe ( GRUPy DySKUSyJNE i CZATy). Uszczegóło- wieniem idei portalu jest wortal, witryna interneto- wa zawierająca katalog i serwis informacyjny poświę- cony ściśle określonej tematyce. Najbardziej znanym p. światowym jest yahoo.com, w Polsce najpopular- niejsze są obecnie Onet.pl, Wirtualna Polska, Interia i Gazeta.pl. MJ
===================================
Prasa – 1. PERIODyKI realizujące bez istotnych ogra- niczeń kryterium aktualności i uniwersalności treści, w praktyce nieokreślające adresu odbiorcy, realizują- ce cele informacji ogólnej – o wydarzeniach aktual- nych, interesujących możliwie najszerszy ogół publicz- ności. Ze względu na spełniane funkcje czasopisma te dzielą się na: 1. GAZETy – których celem jest roz- powszechnianie aktualnych, interesujących możliwie najszerszy ogół publiczności informacji; 2. CZASO- PISMA treści ogólnej realizujące częściowe ogranicze- nie kryterium aktualności (poprzez zwiększanie am- plitudy periodyczności) i uniwersalności treści, zróż- nicowane pod względem tematu i kręgu odbiorców. Celem tych czasopism jest głównie komentowanie in- formacji uprzednio już rozpowszechnionych. Potocz- nie p. obejmuje wszystkie wydawnictwa periodycz- ne, a więc zarówno czasop. treści ogólnej, jak i cza- sopisma treści specjalnej. Termin „prasa” w polskim piśmiennictwie upowszechnił pod koniec XIX w. P. Chmielowski; początkowo oznaczał on całość wytwo- rów wychodzących spod pras drukarskich. Wg Pra- WA PRASOWEGO p. to „publikacje periodyczne, które nie tworzą zamkniętej jednorodnej całości, ukazujące się nie rzadziej niż raz do roku, opatrzone stałym tytułem albo nazwą, numerem bieżącym i datą, a w szczegól- ności DZIENNIKI i CZASOPISMA, serwisy agencyjne, stałe przekazy teleksowe, BIULETyNy, PROGRAMy RA- DIOWE I TELEWIZyJNE oraz kroniki filmowe; prasą są tak- że wszelkie istniejące i powstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazywania (...)”. Z ostatniego cytowanego zdania wynika, że p. są tak- że przynajmniej niektóre usługi sieci informatycznych typu INTERNET ( PRASA ELEKTRONICZNA); 2. prasa drukarska – urządzenie do DRUKOWANIA, czyli do od- bijania na papierze odbitki z formy drukowej. SD
=========================================
Producent – podmiot (osoba fizyczna lub instytucja), który, licząc na przyszłe zyski, ponosi wszystkie kosz- ty realizacji FILMU, SERIALU, sztuki teatralnej itp. WP
====================
Program, audycja radiowa, telewizyjna – jednost- ka programu radiowego lub telewizyjnego, stanowią- ca odrębną, zamkniętą całość pod względem treści, formy i przeznaczenia. P. radiowy: obecnie jako nazwa wyodrębnionej części PROGRAMU RADIOWEGO, TELEWI- ZyJNEGO stanowiącej zamkniętą całość mającą swój początek, rozwinięcie i zakończenie; zarówno termin p., jak i AUDyCJA wypierane są przez takie określenia, jak PASMO czy blok programowy, zawierające róż- ne gatunkowo formy dziennikarskie i charakteryzują- ce się odmiennym od tradycyjnego sposobem narra- cji i prezentacji. P. telewizyjny: emitowany w poszczególnych pasmach czasowych; element, część składowa RAMóWKI. P. telewizyjne można kwalifikować ze względu na: cel, którym kieruje się nadawca emitując program – np. programy informacyjne, publicystyczne, edukacyjne, rozrywkowe; formę, czyli sposób realizacji programu decydujący o formie prezentacji – np. programy ar- tystyczne, FILMy: fabularne, dokumentalne, animo- wane, TEATR RADIOWy, TEATR TELEWIZJI, REPORTAż, FELIETON, MAGAZyN, WyWIAD, DZIENNIK; tema- tykę, czyli czego program głównie dotyczy i co zawie- ra; odbiorców, np. dla ogółu publiczności, dla dzieci, młodzieży, dorosłych, mniejszości etnicznych; cyklicz- ność, np. p. jednostkowy, SERIAL, cykliczny. Dodat- kowo można wyróżnić kategorię ze względu na: spo- sób pozyskania, np. produkcja własna, koprodukcja, zakup LICENCJI lub na własność; sposób finanso- wania: np. ABONAMENT lub SPONSORING. P. radio- we lub telewizyjne mogą być odtwarzane lub emito- wane „na żywo”, gdzie często wykorzystuje się formę INTERAKTyWNOŚCI z widzem przez: połączenia telefoniczne, AUDIOTELE, SMS-y oraz pocztę interne- tową. Niekiedy widownia zgromadzona w studio jest uczestnikiem programu. WŚG + SJ
====================
Program, blok programowy – szerszy element ra- MóWKI programowej stacji radiowej lub telewizyjnej, zawierający programy o tym samym celu: np. infor- macja, publicystyka, edukacja, Program radiowy, telewizyjny – uporządkowa- ny zestaw AUDyCJI odpowiednio r. lub t., REKLAM i innych przekazów, regularnie rozpowszechniany, po- chodzący od jednego NADAWCy (cechy odróżniają- ce to: uporządkowanie i regularność rozpowszechnia- nia). Zob. PRAWO RADIOFONII I TELEWIZJI. BF dzieci, mniejszości etnicznych czy niepełnosprawnych. B. p. nadawany jest zazwy- czaj w stałym dla danej stacji radiowej lub telewizyjnej PAŚMIE czasowym. WŚG
======================
Program, oferta programowa – całościowa propo- zycja programowa stacji bądź organizacji radiowej lub telewizyjnej. W stacjach, w których profil programowy jest sformatowany ( FORMAT RADIOWy), oferta progra- mowa skierowana jest do stosunkowo wąskiego krę- gu odbiorców wyodrębnionych według różnych kry- teriów, w największej mierze wieku, determinującego upodobania estetyczne i zainteresowania, najczęściej związane z określonym typem muzyki. 1. W stacjach o profilu uniwersalnym (ang. general interest) oferta programowa skierowana jest do szerokiego AUDy- TORIUM zróżnicowanego ze względu na charakterysty- ki demograficzne i społeczne, a także zainteresowa- nia pewnym typem treści oraz upodobania estetycz- ne; 2. szczegółowy wykaz AUDyCJI emitowanych na antenie radia albo w telewizji, także opis audycji. P. publikowane są zazwyczaj jako dodatki do gazety co- dziennej lub cotygodniowe numery MAGAZyNóW TE- LEWIZyJNyCH, także w TELEGAZECIE lub w INTERNE- CIE. WŚG + SJ
======================
Program radiowy, telewizyjny – uporządkowa- ny zestaw AUDyCJI odpowiednio r. lub t., REKLAM i innych przekazów, regularnie rozpowszechniany, po- chodzący od jednego NADAWCy (cechy odróżniają- ce to: uporządkowanie i regularność rozpowszechnia- nia). Zob. PRAWO RADIOFONII I TELEWIZJI. BF
========================
Publiczne media – m. z założenia oferujące pełną róż- norodność tematyczną skierowaną do wszystkich, do całego społeczeństwa, bez rozgraniczenia odbior- ców na bardziej interesujące (z jakiejkolwiek przyczy- ny: komercyjnej, społecznej, politycznej, kulturalnej) GRUPy DOCELOWE. Wielość opinii, aspektów i poglą- dów, nieunikanie kontrowersyjności, uwzględnianie i przedstawianie zarówno nowych idei, jak i kultywo- wanie tradycyjnych wartości umożliwia odbiorcy wy- bór z możliwie wszechstronnego materiału programo- wego. Zob. PRAWO RADIOFONII I TELEWIZJI, PUBLICZNA RA- DIOFONIA I TELEWIZJA. BF
==========================
Redakcja (fr. rédaction) – 1. jednostka organizacyjna instytucji wydawniczej, radiowej lub telewizyjnej sta- nowiąca zespół osób zajmujący się zbieraniem, pi- saniem, planowaniem, ocenianiem, opracowaniem i przygotowaniem do PUBLIKACJI MATERIAłóW PRA- SOWyCH (w znaczeniu ustawy PRAWO PRASOWE); za- sady organizacyjne, podział kompetencji i upraw- nień poszczególnych części redakcji oraz pracujących w niej dziennikarzy ustala struktura ORGANIZACJI PRA- Cy REDAKCJI; 2. czynność REDAGOWANIA; 3. zredago- wany utwór, wersja tekstu; 4. potocznie lokal instytu- cji zajmującej się przygotowywaniem do wydania ksią- żek, czasopism, dzienników, emisji audycji radiowych lub telewizyjnych, w którym pracują dziennikarze na- zywani zwyczajowo REDAKTORAMI. BF + ZB
=========================================
Redaktor (z fr. rédacteur) – pracownik REDAKCJI pra- sowej, radiowej, telewizyjnej, internetowej, a także wydawnictwa książkowego, do którego obowiązków należy kontrola merytoryczna (dobór źródeł, prawid- łowe wykorzystanie dostępnych danych i ILUSTRACJI), logiczna, stylistyczna i ortograficzna materiałów pra- sowych, a w szczególności DZIENNIKARZ decydujący lub współdecydujący o ich publikacji. R. redaguje ca- łość lub część pisma, a więc w szczególności decydu- je o PUBLIKACJI MATERIAłU PRASOWEGO, opracowaniu redakcyjnym i merytorycznym tekstu, współpracuje z autorem tekstu (r. sam może być autorem, autorem nie musi być dziennikarz). R. ponosi odpowiedzial- ność za dopuszczenie do zaistnienia szkody w wyni- ku braku nadzoru lub przekroczenia uprawnień. Sto- pień nadzoru i weryfikacji powinien być uzależniony od kwalifikacji konkretnego dziennikarza (autora). Zwyczajowo r. tytułuje się każdego dziennikarza, tak- że autora publikacji w mediach. Zob. PRAWO PRASOWE, REDAKTOR NACZELNy. BF + ZB
-=========================================
Redaktor naczelny – osoba uprawniona i zobowiąza- na do decydowania o całokształcie działalności RE- DAKCJI (kierowaniu redakcją). R. n. ponosi odpowie- dzialność za treść przygotowywanych przez redak- cję materiałów prasowych oraz za sprawy redakcyjne i prasowe (realizację LINII PROGRAMOWEJ REDAKCJI pis- ma, jego treści i profilu). Tylko r. n. ma prawo decydo- wania o opublikowaniu SPROSTOWANIA lub ODPO- WIEDZI oraz odmowie takiej publikacji. R. n. jest zobo- wiązany do niezwłocznego pisemnego zawiadomienia wnioskodawcy o odmowie takiej PUBLIKACJI. Na r. n. ciąży obowiązek publikowania komunikatów urzędo- wych, prawomocnych ogłoszeń i wyroków sądów oraz listów gończych. R. n. powołuje i odwołuje WyDAWCA PRASOWy, organ założycielski wydawnictwa lub inny właściwy organ powołany do prowadzenia działalno- ści wydawniczej zgodnie z prawem prasowym. Zakres praw i obowiązków r. n. określa struktura ORGANIZA- CJI PRACy redakcji; decyzje podejmuje najczęściej jed- noosobowo, konsultując je jednak ze swoimi zastęp- cami, SEKRETARZEM REDAKCJI, REDAKTORAMI PROWA- DZąCyMI, KOLEGIUM REDAKCyJNyM. R. n. reprezentuje dane medium na zewnątrz: wobec wydawcy, świata polityki, innych mediów, środowisk opiniotwórczych; funkcję tę najczęściej powierza się doświadczonym dziennikarzom o dużym autorytecie i silnej osobowo- ści, która może uczynić dane medium rozpoznawal- nym na rynku. Zob. PRAWO PRASOWE, REDAKTOR. BF + ZB
=========================================
Redaktor prowadzący – DZIENNIKARZ odpowie- dzialny za wydanie ( GAZETy, CZASOPISMA, progra- mu lub PASMA RAMóWKi radiowej i telewizyjnej). Jego zadaniem jest bieżąca koordynacja prac dziennikarzy zaangażowanych w wykonywanie zadań związanych z wydaniem, kontrola jakości i terminowości oddawa- nia materiałów, poprawności SKłADU i czasu przeka- zywania go do drukarni. Do chwili zamknięcia nume- ru (rozpoczęcia emisji programu) r. p. śledzi bieżące wydarzenia na podstawie BIULETyNóW agencji, pro- gramów innych stacji i może zarządzić – w przypad- ku nadzwyczajnych okoliczności – zatrzymanie pro- dukcji i umieszczenie w wydaniu (programie) infor- macji nadzwyczajnych (tzw. BREAKING NEWS). R. p. utrzymuje stały kontakt z kierownictwem redakcji, r. odpowiedzialnymi DZIAłóW REDAKCJI, drukarnią. Po- zycja r. p. jest określona w strukturze ORGANIZACJI PRACy REDAKCJI, a rolę tę pełnią na zmianę różni dzien- nikarze. ZB
==========================================
Reporter – DZIENNIKARZ zbierający aktualne infor- macje w terenie. Także autor REPORTAży prasowych, radiowych, telewizyjnych. W okresie między I a II wojną światową i do końca l. 80. XX w. autor tekstów reportażowych nazywany także reportażystą dla od- różnienia od pracy r., ograniczającego się do sprawo- zdawstwa. Reportażysta zbliżał się w technice przeka- zu do pisarza, stosował METAFORy, barwny, plastycz- ny przekaz w celu wywołania w świadomości odbiorcy obrazów o prezentowanym świecie. Obecnie odcho- dzi się od tego terminu. KWZ + AK
========================================
Researcher (ang.) – pracownik REDAKCJI, zajmujący się gromadzeniem i wyszukiwaniem informacji i da- nych potrzebnych DZIENNIKARZOM w przygotowywa- niu materiałów prasowych, radiowych, telewizyjnych. W dużych redakcjach r. tworzą osobne działy, prze- ważnie wieloosobowe i posługują się własnymi lub ze- wnętrznymi BAZAMI DANyCH, współpracują również z bibliotekami, archiwami różnych instytucji, a także osobami prywatnymi. Działy te stanowią ważne ogni- wa w strukturze ORGANIZACJI PRACy REDAKCJI. ZB
=======================================
Rzecznik prasowy – wyspecjalizowany pracownik PUBLIC RELATIONS, którego zadaniem jest planowanie, koordynacja i wdrażanie kontaktów reprezentowanej przezeń organizacji z MEDIAMI MASOWyMI – PRASą, RADIEM, TELEWIZJą oraz AGENCJAMI INFORMACyJNy- MI. Do głównych zadań rz. p. należy: przygotowywa- nie materiałów informacyjnych i redagowanie oświad- czeń dla prasy i mediów elektronicznych oraz nadzór nad korzystną z punktu widzenia PUBLIC RELATIONS formą i treścią materiałów, przemówień, oświadczeń innych przedstawicieli organizacji; organizowanie i prowadzenie KONFERENCJI PRASOWyCH; inspirowa- nie i podtrzymywanie innego rodzaju kontaktów or- ganizacji z DZIENNIKARZAMI ( WyWIADy, indywidual- ne spotkania itp.). MLM
=======================================
Sekretarz redakcji – dziennikarz należący do ścis- łego kierownictwa REDAKCJI, stojący na czele dzia- łu zwanego sekretariatem redakcji. Zajmuje istotne miejsce w strukturze ORGANIZACJI PRACy REDAKCJI, od- powiada za realizację decyzji REDAKTORA NACZELNE- go i KOLEGIUM REDAKCyJNEGO w zakresie bieżących spraw związanych z aktualnym wydaniem (dziennika, czasopisma, programu radiowego lub telewizyjnego). Do jego kompetencji należy przydział bieżących za- dań DZIAłOM REDAKCJI oraz zamawianie materiałów u autorów zewnętrznych, koordynacja współpracy we- wnątrzredakcyjnej oraz z drukarnią i niekiedy kolpor- tażem. Zwyczajowo również s. r. zapoznaje się z waż- niejszymi materiałami przewidzianymi do publikacji, opiniuje je, a w wielu wypadkach dokonuje również potrzebnych skrótów i przeredagowań ( REDAGOWA- NIE); do jego zadań należy także sprawne ustalanie podziału obowiązków działów i dziennikarzy na na- stępne dni, dbanie o to, by w redakcji znajdował się zawsze odpowiedni zapas materiałów „awaryjnych”, dotrzymywanie ostatecznych terminów spływu mate- riałów (tutaj s. r. współpracuje z kierownikami dzia- łów). Jako stały członek kolegium redakcyjnego ma głos doradczy w sprawach polityki redakcyjnej i linii programowej medium. ZB
======================================
Spiker (ang. speaker) – tradycyjne określenie prowa- dzącego program radiowy i zapowiadającego jego po- szczególne pozycje. Obecnie raczej PREZENTER lub moderator łączący funkcje i umiejętności dawnego s. i dziennikarza radiowego o wielu umiejętnościach i rozległej znajomości warsztatu radiowego. SJ
=======================================
System medialny – całokształt zasad organizacyj- nych, ogół norm i reguł obowiązujących oraz stoso- wanych w dziedzinie środków KOMUNIKOWANIA MA- SOWEGO, zespół instytucji służących stałemu infor- mowaniu społeczeństwa o aktualnych wydarzeniach oraz ich komentowaniu, a także związane z tym uwa- runkowania prawno-społeczne i organizacyjne. S. m. funkcjonuje w ramach systemu politycznego państwa, jest jego elementem i odznacza się swoistymi cecha- mi w obrębie każdego kraju. Pojęcie to zawiera zarówno więzi łączące środki masowego komunikowa- nia z innymi instytucjami społecznymi, wpływającymi na przebieg procesów informacyjnych, jak i związki wewnątrzsystemowe. Na s. m. składają się: warunki społeczno-ekonomiczne, funkcjonowanie mediów, system wartości, gwarancje WOLNOŚCI MEDIóW, idee i warunki polityczne, zasady funkcjonowania organi- zacji i instytucji medialnych, a także stopień scholary- zacji oraz zaawansowanie technologiczne. Można je analizować na dwóch płaszczyznach, biorąc pod uwa- gę ofertę programową z jednej strony oraz sposób re- lacjonowania faktów z drugiej. O charakterze s. m. decyduje tzw. rynek pierwotny, czyli relacje, jakie zachodzą między nadawcami me- dialnymi, publicznością środków masowego przekazu i pozamedialnym fragmentem RyNKU REKLAMy (zle- ceniodawcami, AGENCJAMI REKLAMOWyMI), oraz tzw. rynek wtórny, który obejmuje swym zasięgiem powią- zania między NADAWCAMI a instytucjami medialnymi, a także właścicielami podmiotów medialnych. Pojęcie s. m. pojawiło się w literaturze przedmiotu wraz z powstaniem telewizji, która dokonała głębo- kich zmian w odbiorze środków masowego komuni- kowania, przeobrażając równocześnie ekonomiczne podstawy ich funkcjonowania. AH
======================================
Tabloid (z amer. ‘pigułka’) – DZIENNIK pierwotnie o niewielkich wymiarach (najczęściej 28 × 38 cm) z przewagą ilustracji nad tekstem, nadużywający ko- loru. Aktualne wiadomości podawane są w dużym skrócie – w pigułce, adresowane do szerokich rzesz czytelniczych; dominują w nich sensacje, opisy skan- dali, zbrodni itp. Choć nazwa t. narodziła się w USA, za jego prawzór uchodzi londyński Daily Mirror (1903 r.); reklamując to pismo, redakcja głosiła, że na prze- czytanie jednego numeru (o obj. 46 stron) wystarczy 6 minut. Aktualnie istnieje tendencja nazywania każdej gaze- ty o niewielkim wymiarze t., tym bardziej że poważ- ne, wielkoformatowe gazety (np. The Independent) re- zygnują z klasycznego formatu – tzw. broadsheet – na rzecz t. Próby takie (dotyczą także kondensacji treści i szaty graficznej) podejmuje również dawniej elitar- ny The Times. T. osiągają największe nakłady wśród dzienników, np. w Anglii – The Sun, w Niemczech – Bild). Współcześnie w Polsce mimo większego forma- tu za t. uchodzi dziennik Fakt. SD
=======================
Tekst (łac. textus) – 1. wypowiedź, czyli sekwencja zna- ków połączonych zgodnie z regułami składni danego języka, oddzielająca się od innych, zwłaszcza od swe- go KONTEKSTU, spójna, tj. posiadająca początek, ko- niec oraz trzy jedności: tego, kto mówi, tego, do kogo się mówi, oraz tego, o czym się mówi. Dana wypo- wiedź realizuje zwykle jakiś wzorzec gatunkowy (lite- racki lub użytkowy), ale zdarza się, że gatunek zakła- da połączenie paru wypowiedzi (sonda, WyWIAD). T. może mieć charakter pisemny (t. noweli, felieto- nu, listu itd.) i słowny (w wypadku głosu w dysku- sji, przemówienia, kawału opowiadanego kolegom). W zależności od funkcji, sposobu i miejsca publika- cji t. dzielimy na prasowe (wydrukowane w gazetach i czasopismach), telewizyjne (wyemitowane w tv), ra- diowe itd.; 2. każda spójna sekwencja znaków – mó- wimy wtedy o t. kultury; 3. słowa piosenki. Zob. MATE- RIAły PRASOWE. WK
=======================
Telewizja (gr. tēle ‘daleko’ + łac. visio ‘widzenie’) – 1. dział telekomunikacji. Przesyłanie obrazów świetl- nych na odległość za pomocą sygnałów elektrycz- nych oraz odtwarzanie w miejscu odbioru ruchomych obrazów oraz towarzyszących im dźwięków. Przesyłanie obrazu i dźwięku odbywa się przez tor telewizyjny. Jest on specjalizowanym torem przetwarzania i trans- misji informacji, w którym informacja wejściowa i wyj- ściowa mają charakter świetlny, a przenoszenie infor- macji odbywa się za pomocą sygnałów elektrycznych. W szerszym znaczeniu przez t. można rozumieć prze- syłanie na odległość informacji o światłach wysyłanych przez obserwowany za pomocą kamery obiekt, gdyż w pewnych zastosowaniach odbiorcą informacji może być nie człowiek, lecz urządzenie techniczne, niewy- magające tworzenia obrazu świetlnego odpowiadają- cego obrazowi oryginalnemu; 2. instytucja zajmują- ca się przygotowaniem, produkcją oraz emitowaniem programów i audycji telewizyjnych. W ujęciu ekono- micznym: organizacja i element RyNKU MEDIóW; 3. w potocznym rozumieniu: PROGRAM telewizyjny. Ze względu na przeznaczenie wyróżnia się t. progra- mową i użytkową; ze względu na rodzaj obrazu – mo- nochromatyczną (czarno-białą) i kolorową (w USA wg syst. NTSC, we Francji wg syst. SECAM, w Niem- czech wg syst. PAL); ze względu na sposób emisji: TELEWIZJę SATELITARNą, naziemną, TELEWIZJę KABLOWą; ze względu na sposób finansowania: TELEWIZJę PUB- LICZNą, TELEWIZJę KOMERCyJNą i społeczną; ze wzglę- du na technikę: analogową i TELEWIZJę CyFROWą; ze względu na jakość odtwarzanego obrazu: standardo- wą i o wysokiej rozdzielczości. Za ojców t. uznaje się Anglika Johna Logie Bairda oraz rosyjskiego emigranta pracującego od 1924 r. w Sta- nach Zjednoczonych, Vladimira Zworykina. Baird w 1923 r. po raz pierwszy przesłał obraz telewizyjny oraz przeprowadził pierwszy pokaz czarno-białej tele- wizji 30 października 1925 r. w Londynie. V. Zwory- kin skonstruował ikonoskop wraz z lampą katodową, co było prototypem kamery elektronicznej. Pierwszy stały program zaczęła nadawać stacja WGy, urucho- miona przez General Electric w Schenectady (w sta- nie Nowy Jork, USA) 11 kwietnia 1926 r. Powszech- nie „za okres inauguracji telewizji w Europie” uważa się dekadę l. 50 XX w. Większość krajów europejskich oraz zamożniejsze kraje Trzeciego Świata uruchomi- ły wówczas swój pierwszy kanał telewizji publicznej. Za oficjalny początek telewizji w Polsce przyjmuje się 1 maja 1956 r. – datę otwarcia Telewizyjnego Ośrod- ka Transmisyjnego i stacji nadawczej. Lata 60. otwie- rają okres dominacji telewizji w systemie KOMUNIKO- WANIA MASOWEGO. W rozwoju telewizji wyróżnia się kilka etapów: fazę telewizji naziemnej (od czasu uruchomienia pierw- szych stacji i sieci telewizyjnych); fazę telewizji kablo- wej (okres od lat 60. w USA i od przełomu lat 70. i 80. w Europie); fazę telewizji satelitarnej (od zainstalo- wania pierwszego satelity „Early Bird” w USA w 1965 r. i w Europie od 1988 r.); fazę NOWyCH MEDIóW (lata 80., a ściślej moment rozpoczęcia stosowania na sze- roką skalę mikroprocesorów w telekomunikacji, in- formatyce oraz t.); fazę radykalnej transformacji medium telewizyjnego w medium posttelewizyjne (l. 90. XX w., w których nastąpiło zmieszanie różnorodnych środków technicznych, sposobów transmisji i selekcji, formatów, gatunków programowych oraz pokazywa- nych obrazów i dźwięków w taki sposób, że właściwą nazwą nie jest już t., ale multiwizja). Obecnie t. znaj- duje się w fazie zmiany systemu t. analogowej na TELEWIZJę CyFROWą, inaczej interaktywną, której począ- tek nastąpi po zakończeniu użytkowania analogowych odbiorników telewizyjnych. WŚG
==============================
Transmisja – 1. przekazywanie danych metodami elek- tronicznymi z wykorzystaniem kanałów przesyłowych pomiędzy urządzeniami elektronicznymi. Celem t. jest przekazanie danych w postaci nienaruszonej; w tym celu używa się tzw. kontroli transmisji; umoż- liwia ona automatyczne powtórzenie przesyłania da- nych w razie stwierdzenia błędu przekazu. T. może odbywać się drogą przewodową (kable, światłowody) bądź bezprzewodową (podczerwień, fale radiowe); t. dzieli się na synchroniczną (weryfikacja przesyła- nia każdego kolejnego fragmentu danych odbywa się co określoną, taktowaną zegarem, jednostkę czasu); asynchroniczną (wysłanie kolejnego bajta transmisji wymaga potwierdzenia odbioru poprzedniego); rów- noległą (dane przesyłane są przez jeden port, a każ- dy BIT osobnym kanałem; w technice mikrokompu- terowej 1 pakiet danych zawiera więc zwykle 1 bajt); oraz szeregową (dane przesyłane są w postaci poje- dynczych bitów wysyłanych jeden po drugim, podzie- lonych na bloki za pomocą specjalnych bitów: startu, stopu oraz znaków kontrolnych); 2. przesył sygnału od nadajnika do odbiornika. AW + MJ
================================
Tygodnik – CZASOPISMO treści ogólnej (rzadziej cza- sopismo treści specjalnej) ukazujące się raz na tydzień. W pol. nazewnictwie gatunkowym PERIODyKóW na- zwa ta, utworzona na wzór DZIENNIKA, pojawia się na pocz. XIX w. (Tygodnik Wileński – 1804 r.), zastę- pując dawniejszą nazwę „pismo tygodniowe”, powsta- łą pod wpływem niem. (Wochenblatt, Wochenschrift). Określenie to często stanowi część składową tytułu. „Bibliografia polska” K. Estreichera wylicza 84 czaso- pism, w których tytule występuje nazwa t. Wg Biblio- teki Narodowej w 2003 r. w Polsce ukazywało się 407 t., co stanowiło ok. 7% wszystkich czasopism. T. są bardzo zróżnicowanym typem czasopism; do nich na- leżą czasopisma opinii (np. Tygodnik Powszechny, Po- lityka), MAGAZyNy (np. Przekrój), czasopisma dla ko- biet (np. Przyjaciółka), czasopisma repertuarowe (np. Tele Tydzień). SD
=============================
Wiadomości – zestaw aktualnych INFORMACJI publi- kowanych przez MEDIA MASOWE, zwłaszcza podawa- nych o określonych porach przez radio i telewizję. Na w. składają się własne informacje REDAKCJI, czyli in- formacje pozyskane przez pracowników i współpra- cowników redakcji, oraz informacje zewnętrzne, któ- re zostały wybrane przez redakcje z SERWISU INFOR- MACyJNEGO. W. bywają zwykle poprzedzane przez NEWS IN BRIEF. WF
======================
Wydawca prasowy – osoba prawna, osoba fizyczna lub inna jednostka organizacyjna nieposiadająca oso- bowości prawnej, podejmująca PRASOWą DZIAłAL- NOŚć WyDAWNICZą. W. p. to organ założycielski Wy- DAWNICTWA PRASOWEGO powołujący i odwołujący RE- DAKTORA NACZELNEGO. BF + AH
=======================
Wydawnictwa prasopodobne – potoczne określenie: 1. WyDAWNICTW ZBIOROWyCH nieperiodycznych, czyli nieokreślających a priori swej częstotliwości ukazywa- nia się (np. JEDNODNIóWKI uniwersyteckie, zeszyty naukowe); 2. CZASOPISMA treści specjalnej, istotnie zindywidualizowanych pod względem tematyki i krę- gu odbiorców (np. biuletyny urzędowe, a także wy- soko specjalistyczne czasopisma naukowe i technicz- ne). SD
=========================
Wydawnictwa zbiorowe ciągłe – grupa w. o nieogra- niczonej ciągłości, ukazujących się częściami (tom, zeszyt, numer), które łączy wspólny tytuł i brak cech samoistnego dzieła (różnorodność treści), podobny kształt wyd. (szata graficzna, format, zbliżona obję- tość poszczególnych części). W. z. c. dzielą się na dwie podgrupy: a) o określonej częstotliwości ukazywania się (od tygodnika do rocznika) i wyraźnie ukształto- wanych działach (rozprawy oryginalne, sprawozdania i informacje, recenzje), czyli czasopisma, b) nieokre- ślające częstotliwości, czyli WyDAWNICTWA ZBIOROWE NIEPERIODyCZNE. W. z. różnią się od w. seryjnych, luźno ze sobą związanych wspólnym tytułem, których po- szczególne wydania noszą cechy samoistnego dzieła.
========================
Wydawnictwa zbiorowe nieperiodyczne – podgru- pa wydawnictw zbiorowych, nieokreślających a prio- ri częstotliwości ukazywania się (ukazują się w mia- rę potrzeby, nagromadzenia materiałów); potocznie bywają nazywane WyDAWNICTWAMI PRASOPODOBNy- MI. W przeciwieństwie do PERIODyKóW nie posiada- ją wyraźnie ukształtowanych działów. Do w. z. n. za- licza się głównie takie w., jak: zeszyty naukowe (stu- dia, rozprawy, materiały), CZASOPISMA URZęDOWE, BIULETyNy. Z powodu pewnych podobieństw między tymi w. a czasopismami (zwłaszcza naukowymi i tech- nicznymi) istnieje tendencja do łącznego ich trakto- wania, zwłaszcza w bibliografiach specjalnych i opi- sach statystycznych. Zob. też: TyPOLOGIA WyTWORóW DRUKOWyCH. SD
================================
Wydawnictwo – 1. instytucja zajmująca się wydawa- niem, organizowaniem procesu wydawniczego, czyli zapewniająca niezbędne warunki dla przygotowania książek bądź czasopism do drukowania. W. różnią się formą prawnej organizacji działalności wydawniczej; wyróżnia się tu głównie: a) spółki osobowe (jawne, komandytowe) i b) kapitałowe (akcyjne oraz z ogra- niczoną odpowiedzialnością); 2. ogólne określenie PUBLIKACJI jednorazowej (np. książka), ciągłej (np. uni- wersyteckie zeszyty naukowe) lub periodycznej (np. CZASOPISMO, GAZETA). SD
===================================
Wydawnictwo prasowe – instytucja przeprowadzają- ca proces wydawniczy, którego podstawowy skład sta- nowią: REDAKCJA, dział sprzedaży i dział reklamy. To wyspecjalizowane przedsiębiorstwo medialne, które opracowuje koncepcję, produkuje i dystrybuuje pro- dukt prasowy. Działalność wydawnicza traktowana jest na równi z innymi formami prowadzenia działal- ności gospodarczej i podlega takim samym przepisom. W wypadku wydawania DZIENNIKóW i CZASOPISM obowiązuje dodatkowo system sądowej REJESTRACJI DZIENNIKA LUB CZASOPISMA. AH
===============================