Zarządzanie kryzysowe – działalność organów administracji publicznej będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej.
Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590) z późn. zm.
FAZY ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
Zapobieganie Czyli działania przyjmujące za cel główne działania uprzedzające eliminujące lub redukujące możliwości zaistnienia sytuacji kryzysowej. Zaliczamy do nich:
Analizę zagrożeń i ocena wrażliwości
Wspieranie badań stosowanych i transferu technologii
Uświadamianie społeczeństwa i powszechna edukacja w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom
Stworzenie systemu zachęt i restrykcji finansowych oraz właściwe wykorzystanie zasobów
Zapewnienie przywództwa i koordynacji
Zapobieganie odnosi się do działań, które eliminują lub redukują prawdopodobieństwo wystąpienia katastrofy, albo ograniczają jej skutki.
Przygotowanie Kluczowym elementem przygotowań jest opracowanie planów reagowania kryzysowego, które to plany opisują kto, co i kiedy będzie robił, za pomocą jakich sił i środków i na jakiej podstawie prawnej – przed, w czasie i natychmiast po zdarzeniu kryzysowym. Przygotowanie to także zapewnienie zasobów specjalistycznych sił i środków reagowania, takich jak: stanowisko kierowania, system łączności kryzysowej, system alarmowania oraz personel reagowania kryzysowego, a także ewidencja zasobów sił i środków przydatnych do reagowania kryzysowego.
Reagowanie następuje po wystąpieniu realnego zagrożenia lub zdarzenia. Jego celem jest uruchomienie działań prewencyjnych zapobiegających lub minimalizujących możliwość zniszczeń, a po ich wystąpieniu, podjęcie akcji ratowniczej celem dostarczenia pomocy poszkodowanym i ograniczenia wtórnych szkód i strat.
Faza reagowania wymaga:
Przestrzegania dyscypliny obiegu informacji
Gromadzenia informacji i dokumentowania działań
Unikania działań nieprzemyślanych
Profesjonalnej informacji (rzecznika)
Prognozowania rozwoju wydarzeń
Przewidywania skutków podejmowanych decyzji
Uwzględniania implikacji prawnych decyzji
Zagwarantowania funkcjonowania instytucji publicznych
Odbudowa Jest końcową fazą cyklu zarządzania kryzysowego. Odbudowę kontynuuje się, aż wszystkie systemy wrócą do stanu poprzedniego albo lepszego niż poprzedni. Odbudowę dzieli się na krótkoterminową i długoterminową. Krótkoterminowa polega na przywróceniu systemów niezbędnych do życia do minimalnych standardów operacyjnych. Odbudowa długoterminowa może trwać wiele lat, aż do kompletnej odbudowy całego obszaru dotkniętego katastrofą. Jednocześnie odbudowa ta powinna być realizowana w nowy sposób, tak aby rejon dotknięty katastrofą był po odbudowie mniej wrażliwy na kolejną katastrofę.
ZAGROŻENIA NATURALNE
POWÓDŹ
Od początku istnienia ludzkości woda stanowiła nieodłączne źródło życia, ale i zagrożenia. Konieczność dostępu do niej powodowała, że ludzie zaczęli coraz częściej zagospodarowywać tereny leżące wzdłuż rzek. Coraz częściej odczuwali też skutki takiego postępowania. Zagospodarowywanie naturalnych terenów zalewowych powodowało, że z powodu występowania rzek z koryt straty były coraz większe. O ile określenie terenów zalewowych w wypadku powodzi jest z pewnym prawdopodobieństwem możliwe, o tyle w wypadku innych zjawisk bardzo trudno jest określić zarówno miejsce, jak i zasięg oraz ewentualne skutki związane z zalaniem terenów. W wyniku np. dużych opadów deszczu na terenach o wysokim poziomie wód gruntowych występuje podtopienie terenu. Dotyczyć to może nie tylko obszarów zlokalizowanych w pobliżu rzek, ale także w pewnej odległości od nich, np. w starorzeczach, gdzie podtopienia mogą nastąpić nawet wówczas, gdy nie dojdzie do przelania się wody przez koronę wałów, które jest kolejną możliwą przyczyną zalania lub podtopienia obszarów. Do zalania może dojść także w wypadku małej retencji gruntowej. Dotyczy to szczególnie miast z dużymi obszarami o utwardzonych nawierzchniach, sieci dróg, parkingami czy niewydolną kanalizacją. Kolejnymi przyczynami zalewania terenów mogą być intensywne spływy wód opadowych, roztopy, przecieki przez nieszczelne obwałowania, awarie zbiorników wodnych i innych urządzeń oraz przerwanie wałów. Powodzie można podzielić według następujących kryteriów: zasięgu, wielkości i genezy. Ze względu na zasięg dzielimy powodzie na lokalne, regionalne i krajowe. Jeśli przyjąć kryterium wielkości, powodzie mogą być zwyczajne, wielkie i katastrofalne. Ze względu na genezę powodzie dzieli się na cztery główne grupy: opadowe, roztopowe, zatorowe i sztormowe.
Straty i zniszczenia powodziowe zależą od kilku czynników. Są to czynniki zagrożenia związane z charakterem powodzi oraz charakterystyką obszaru zalewowego.
Czynniki zagrożenia związane z charakterem powodzi dotyczą głównie:
poziomu wody: im poziom większy, tym straty i zniszczenia większe,
prędkości przepływu wody,
czasu zastoju wody,
stopnia zanieczyszczenia wody, gruzowiska.
Czynniki zagrożenia związane z charakterystyką obszaru zalewowego dotyczą:
stanu zabudowy,
stosowanych materiałów budowlanych,
infrastruktury i jej uodpornienia na zalanie,
ukształtowania terenu, zalesienia, retencji,
zagospodarowania przestrzennego.
PRZEWIDYWANIE
Przewidzenie zjawiska powodzi jest możliwe dzięki właściwemu monitoringowi, prognozowaniu, stosowaniu modeli symulacyjnych. Jest to jednak bardzo ogólne stwierdzenie, że takie zjawisko da się przewidzieć. Zazwyczaj trudno jest określić charakter powodzi, czas trwania, rzeczywiste stany wód na obszarach zalewowych czy inne parametry. Istnieje jednak możliwość określenia wielu czynników charakteryzujących powódź, choć w odniesieniu do tzw. flash flood – powodzi nagłej w terenie górskim jest to bardzo trudne. Tu czas reakcji liczy się w pojedynczych godzinach.
ZAPOBIEGANIE
Zapobieganiem nazywamy działania w sferze technicznej (strukturalnej) mające za zadanie zapobiec wystąpieniu powodzi lub ograniczyć skutki w razie jej wystąpienia. Do głównych przedsięwzięć technicznych zaliczamy:
budowę zbiorników retencyjnych,
budowę wałów przeciwpowodziowych,
budowę kanałów ulgi,
budowę polderów przepływowych,
retencyjne przysposobienie zlewni.
REAGOWANIE
Okres reagowania to przede wszystkim czas organizacji i prowadzenia działań ratowniczych. Główne przedsięwzięcia to:
ostrzeganie i alarmowanie ludności,
ewakuacja ludzi, zwierząt i mienia
ochrona pozostawionego mienia na terenach zalanych,
zapewnienie zastępczych miejsc pobytu,
odpompowanie wody z zalanych obszarów lub obiektów,
zapewnienie dostaw wody pitnej, lekarstw, żywności, środków higieny,
zapewnienie dostaw energii elektrycznej (np. szpitale).
Wszystkie te przedsięwzięcia powinny mieć odniesienie w uprzednio opracowanych planach na wypadek sytuacji zagrożeń.
Powodzie były, są i będą. Tym bardziej nasuwa się pytanie o to, co jest lepsze: walka z powodzią czy obrona przed nią? Rozsądniej jest się bronić, znając przyczyny powstawania, stopień zagrożenia i metody łagodzenia skutków powodzi. Natura wcześniej czy później upomni się o swoje tereny. Można przejąć jeden z wariantów ochrony: odsunąć ludzi od zagrożenia lub odsunąć zagrożenie od ludzi.
TRZĘSIENIE ZIEMI
Trzęsienia ziemi należą do najczęściej występujących zdarzeń katastrofalnych. Po powodziach i tajfunach stanowią trzecie z kolei zagrożenie. Co kilkanaście sekund odnotowuje się na kuli ziemskiej mniejsze lub większe trzęsienia ziemi. Trzęsienie ziemi jest spowodowane ścieraniem się płyt tektonicznych.
Najsilniejsze trzęsienia występują blisko granic płyt w skorupie ziemskiej, dlatego też strefy sejsmiczne pokrywają się z granicami uskoków. Uskok San Andreas o długości ponad 400 km, stanowi granicę między dwiema ogromnymi płytami. Ruch wzdłuż tego uskoku był przyczyną trzęsień ziemi w tym rejonie (np. w Japonii w 1932 r. zginęło ponad 200 000 osób). Miejsce, w którym występuje źródło trzęsienia ziemi, nazywane jest hipocentrum – jest to ognisko trzęsienia ziemi. Hipocentrum znajduje się pod ziemią na różnych głębokościach, natomiast punkt znajdujący się na powierzchni ziemi nad hipocentrum nazywany jest epicentrum.
PRZEWIDYWANIE
W miarę postępów nauki i zdobywania wiedzy o zjawisku trzęsienia ziemi, można z pewnym prawdopodobieństwem określić miejsca szczególnie nimi zagrożone. Badania stref sejsmicznych, dane historyczne, wykorzystanie aparatury naukowej, ale także obserwacje przyrody, np. zachowania się zwierząt, pozwalają znacznie trafniej niż jeszcze kilka lat temu określić miejsca prawdopodobnych trzęsień ziemi. Niestety nie jest możliwe dokładnie określić trzęsienia ziemi, jego wielkości, czasu wystąpienia i lokalizacji. Określa się z reguły strefy narażone wystąpieniem takiego zjawiska i stopień prawdopodobieństwa jego wystąpienia. Przewidywaniem trzęsień ziemi zajmowano się od dawna. Grecki filozof Anaksagoras w 79 r. n.e. podał trzy rodzaje symptomów zwiastujących ewentualne trzęsienie ziemi:
pierwszy – delikatne drżenie budowli,
drugi – znaczne podniecenie, nerwowość ptaków i zwierząt,
trzeci – obserwacja wody, która ciemnieje i ma nieprzyjemny zapach.
ZAPOBIEGANIE
W rejonach zagrożonych trzęsieniami ziemi istotną rolę odgrywa zagospodarowanie przestrzenne oraz określenie warunków technicznych dla obiektów zlokalizowanych w tych strefach. Ogranicza się tam stawianie budowli, które mogłyby wywołać poważne wtórne skutki zagrożenia (zakłady chemiczne, elektrownie atomowe itp.).
REAGOWANIE
W okresie reagowania są realizowane następujące główne zadanie:
natychmiastowe rozpoczęcie poszukiwania i ratowania poszkodowanych udziałem przeszkolonych zespołów ze sprzętem technicznym i psami ratownikami,
przygotowanie do pełnego funkcjonowania służb medycznych nie później niż w ciągu 72 godzin,
wstępna ocena skali zniszczeń oraz określenie zakresu ewentualnej niezbędnej pomocy od organizacji międzynarodowych. Zwrócenie się o udzielenie pomocy.
Trzęsienia ziemi należą do tej grupy kataklizmów, których nie da się uniknąć i prawdopodobnie nigdy nie będzie dało się ich uniknąć. Poza aspektami technicznymi ogromną rolę spełnia świadomość i wiedza, że mieszka się na terenach zagrożonych.
ERUPCJA WULKANU
Wulkany zawsze budziły podziw, strach i szacunek. Na ziemi jest około 600 wulkanów czynnych i wiele tysięcy „drzemiących” lub takich, które najprawdopodobniej już się nie uaktywnią. Każdego roku uaktywnia się ponad 50 wulkanów. Od ponad 1000 roku w wyniku erupcji wulkanów bezpośrednio lub pośrednio zginęło ponad 300 000 ludzi. Blisko 10% ludności żyje w pobliżu wulkanów.
PRZEWIDYWANIE
Praktyczne wcześniejsze przewidzenie zjawiska jest mało prawdopodobne. Wiedza jest jeszcze stosunkowo niewielka. Można ewentualnie przewidzieć, którędy zejdzie lawa, kiedy już nastąpi wybuch wulkanu.
ZAPOBIEGANIE
Działania na tym etapie mogą polegać wyłącznie na doraźnych przedsięwzięciach technicznych lub wcześniejszym oznakowaniu czy blokowaniu ewentualnych dróg spływu lawy.
PRZYGOTOWANIE
Głównym zadaniem jest właściwe zagospodarowanie terenu i bieżący monitoringu. Najrozsądniej byłoby nie zamieszkiwać na terenach zagrożonych obszarach i nie zagospodarowywać tych terenów. W rzeczywistości w pobliżu wulkanów żyje około 10% ludności. Stąd też konieczność określenia zakresu ochrony na terenach zagrożonych. Dotyczy to:
Ochrony przed błotem:
budowa barier, zapór
budowa wałów i zapór zmieniających kierunek spływającego błota
Ochrona przed popiołem:
stosowanie odpowiednio wzmocnionych dachów i wytrzymałych na temperaturę
używanie filtrów chroniących drogi oddechowe
budowa hydrantów i innego ratowniczego wyposażenia odpornego na wysoką temperaturę
Ochrona przed wybuchem i falą uderzeniową:
praktycznie nie istnieje, jedyny ratunek to ucieczka z zagrożonego terenu.
Tak jak w innych sytuacjach związanych z ochroną przed zagrożeniami, istotną rolę odgrywa profilaktyka. Walczyć z czymś lub bronić się przed czymś możemy efektywnie tylko wówczas, kiedy mamy pełne rozpoznanie co do genezy i skali zagrożenia. W odniesieniu do wulkanów takiej wiedzy jeszcze nie posiadamy.
OSUWISKO
Nie tylko woda i ogień mogą być przyczyną tragedii, klęski żywiołowej. Błoto, ziemia i skały mogą mieć nie mniej niszczycielską moc. Osuwiska powstają w wyniku nagłych lub powolnych zmian w składzie i strukturze zbocza. Osuwiska z reguły są zdarzeniami wtórnymi, ale w szczególnych wypadkach mogą także być źródłem nowego zagrożenia. Przyczyną powstania osuwisk są zmiany w strukturze materiału (ziemia, skały) lub oddziaływanie mechaniczne.
PRZEWIDYWANIE
Przewidzenie osuwiska jest możliwe dzięki wcześniej przeprowadzonym badaniom obszaru zagrożonego i stworzeniu tzw. map zagrożenia osuwiskami. Ocena zagrożenia dokonywana jest na podstawie zdarzeń historycznych, badań geologicznych, hydrologicznych, geomorfologicznych. Duże opady deszczu, powodzie, prawdopodobieństwo wystąpienia trzęsienia ziemi czy erupcji wulkanu to czynniki ryzyka na danym obszarze zwiększające prawdopodobieństwa wystąpienia osuwiska.
ZAPOBIEGANIE
Działania techniczne związane są z uodpornieniem infrastruktury na zniszczenia, ulepszenia systemów drenażowych, modyfikacją stoków. Przy opracowaniu przedsięwzięć ochronnych uwzględnia się:
koszt przedsięwzięcia do kosztów ewentualnych strat,
liczbę ludzi, którzy mogą być bezpośrednio poszkodowani,
REAGOWANIE
Czas reagowania jest stosunkowo krótki, dlatego istotne znaczenie ma ostrzeżenie ludności o zagrożeniu. Głównym zadaniem jest poszukiwanie poszkodowanych i udzielenie im pomocy. Udrożnia się drogi w celu umożliwienia dojazdu służbom ratowniczym. Zakres strat zarówno wśród ludności, jak i ekonomicznych, spowodowanych osuwiskami wymusza podejmowanie wielu działań już na etapie przygotowania i zapobiegania. Jak wielu innych zagrożeń, tak i osuwisk nie da się całkowicie wyeliminować z grupy zjawisk o dużym stopniu niebezpieczeństwa.
HURAGAN
Jest to zjawisko, które budzi strach, ale także ciekawość. Huraganami zajmują się nie tylko naukowcy, ale znaczna grupa tzw. łowców huraganów, to jest ludzi, dla których huragan stanowi element przygody i poznawania natury. Huragany osiągają prędkości dochodzące do 350 km/h. Powstają na oceanach i niosą setki tysięcy ton pary wodnej, tworzącej gęste chmury i powodują ulewne deszcze. W ciągu roku tworzy się od 80 do 100 dużych huraganów. Przynoszą one ogromne straty materialne. Po wulkanach jest to kolejne zjawisko, którego nazwa pochodzi od boga. Na początku huragany oznaczano literami alfabetu, w późniejszym okresie przyjęło się nadawanie huraganom imion ludzkich.
PRZEWIDYWANIE
Huragany można przewidzieć. Dzięki badaniom meteorologicznym, obserwacjom satelitarnym, znajomości częstotliwości i charakteru występowania huraganów na określonym obszarze dużym prawdopodobieństwem można zlokalizować miejsce powstawania huraganu oraz przewidzieć jego dalszy rozwój. Jednak to, że niektóre zjawiska można przewidzieć, nie znaczy wcale, że można nad nimi zapanować. Do takich zjawisk niewątpliwie należą huragany.
ZAPOBIEGANIE
Oczywiście nie ma możliwości zapobieżenia huraganowi, lecz można w nieznacznym stopniu ograniczyć jego skutki. Dotyczy to głównie określenia warunków technicznych dla obiektów mieszkalnych oraz sposobów ochrony ludności. Podstawowym przedsięwzięciem jest budowa schronów na terenach zagrożonych. Wśród ofiar huraganu znaczną część stanowią osoby, które w czasie jego trwania przebywały w nieprzygotowanych pomieszczeniach lub przyczepach kempingowych.
REAGOWANIE
Pierwszym etapem jest ostrzeżenie ludności o zagrożeniu. W wielu krajach stosuje się kilka stopni alarmów, są one związane ze skalą zagrożenia oraz czasem, w jakim może nastąpić realne zagrożenie. Pierwsze komunikaty i ostrzeżenia nadawane są z wyprzedzeniem 48 – 72 godzin. Co godzinę lub częściej nadaje się ostrzeżenia alarmowe informujące, kiedy zdarzenie może nastąpić (12 – 18 godzin). Komunikaty dotyczą głównie sposobów zachowania, tj. ewakuacji lub ukrycia w schronach.
Huragan to zjawisko do przewidzenia, ale nie do opanowania. Wielu ludzi na znacznych obszarach musi nauczyć się z nimi żyć. I żyją, tracąc niejednokrotnie swój dobytek. Znajomość zjawiska i umiejętność zachowania się w czasie jego trwania pozwala zachować im jednak to, co najcenniejsze – życie. Mimo ogromnej niszczycielskiej siły straty w ludziach podczas huraganów są mniejsze niż podczas trzęsień ziemi.
Metody ochrony mogą być różne, począwszy od rozwiązań technicznych, poprzez edukację, a na świadomości skończywszy, ale bez wątpienia przedsięwzięcia profilaktyczne gwarantują najskuteczniejszą ochronę.
SUSZA
Nadmiar wody może być zagrożeniem, ale jej brak też bywa bardzo niebezpiecznym. Susza w przeciwieństwie do wcześniej opisanych zagrożeń stanowi potencjalnie największe zagrożenie, zarówno pod względem ekonomicznym, jak i społecznym.
Susze mogą występować wszędzie, są konsekwencją anomalii pogodowych oraz nierozsądnej działalności człowieka. W rzeczywistości trudno jest zdefiniować „powstawanie” suszy. Łatwiejsze byłoby przeprowadzenie analizy przyczyn braku lub niedoboru wody.
PRZEWIDYWANIE
Bardzo trudno jest przewidzieć suszę z dokładnością np. do miesiąca oraz szczegółowo zlokalizować obszar jej wystąpienia. Przewidywanie suszy opiera się na obserwacji dwóch głównych czynników:
opadów atmosferycznych,
temperatury.
Na podstawie danych historycznych dla danego obszaru można określić zmiany klimatu, jeśli chodzi o zależność pomiędzy temperaturą a opadami atmosferycznymi. Obserwacja tych zjawisk, porównywanie ich wielkości i relacji czasowych pozwala z pewnym prawdopodobieństwem przewidzieć ewentualne wystąpienie suszy. Trzeba jednak pamiętać, że coraz częściej występują obecnie anomalie pogodowe i korzystanie z danych historycznych może być mylące.
ZAPOBIEGANIE
Działania na tym etapie polegają na:
budowanie systemów irygacyjnych.
REAGOWANIE
W wyniku suszy nie jest to typowe działanie, jak to ma miejsce w innych sytuacjach kryzysowych. Czas trwania zagrożenia i czas powstawania tu są różne. Szczególną uwagę należy poświęcić dystrybucji wody i ochronie zdrowia. Etap reagowania w skrajnym wypadku może trwać nawet całe lata. Należy się liczyć z ofiarami głodu. Działania na poszczególnych etapach suszy odbiegają znacznie od działań dla innych zdarzeń katastrofalnych. Wynika to z charakteru powstawania i trwania zjawiska.
POŻAR
Do powstania pożaru konieczne są trzy elementy:
tlen,
odpowiednia temperatura (ciepło),
paliwo.
Ogień, żywioł będący podobnie jak woda dobrodziejstwem dla człowieka stanowi jednocześnie niejednokrotnie śmiertelne zagrożenie. Ogień nie zawsze jest wykorzystywany przez człowieka z rozsądkiem. Pożary są uwarunkowane różnymi czynnikami. Około 80% pożarów wybucha z powodu błędu człowieka. W czasie burz zapalają się od piorunów lasy. Sprzyjają temu warunki atmosferyczne.
Do pozostałych przyczyn należy zaliczyć:
nieostrożność,
wypalanie traw,
wady urządzeń i instalacji elektrycznych,
wady urządzeń ogrzewczych na paliwo stałe, ciekłe i gazowe,
nie przestrzeganie przepisów technologicznych,
nieprawidłowe przechowywanie substancji niebezpiecznych,
wady środków transportu,
samozapalenia,
wyładowania atmosferyczne,
inne.
ZAPOBIEGANIE
W wypadku zagrożenia pożarami wystarczy instalacja czujników przeciwpożarowych, urządzeń monitorujących i alarmujących. W wypadku wystąpienia prawdopodobieństwa pożarów przestrzennych (lasów) jest to organizacja systemów monitoringu (monitoringu tym wykorzystywanie zdjęć satelitarnych), punktów obserwacyjnych, systemów ostrzegania.
REAGOWANIE
Prowadzenie działań ratowniczych ma na celu możliwie szybką likwidację zagrożenia.
Polega to na uruchomieniu i zadysponowaniu odpowiednich sił i środków po otrzymaniu sygnału do akcji. Podstawowe działania to:
rozpoczęcie likwidacji zagrożenia (gaszenie pożaru),
ewakuacja ludzi i zwierząt,
ochrona innych obiektów znajdujących się w strefie zagrożenia,
zapewnienie przejezdności dróg,
zapewnienie pomocy medycznej poszkodowanym,
zapewnienie doraźnych miejsc dla ewakuowanych.
ZAGROŻENIA TECHNICZNE
AWARIE CHEMICZNE I RADIACYJNE
Konsekwencją rozwoju przemysłu w świecie było pojawienie się źródła zagrożeń dla człowieka i środowiska – promieniotwórczych i toksycznych środków przemysłowych. Są one wykorzystywane do produkcji wielu wyrobów niezbędnych społeczeństwu.
ZAPOBIEGANIE
Jest to wdrażanie urządzeń i systemów monitorujących procesy technologiczne, sygnalizujących wszelkie nieprawidłowości lub wystąpienie awarii. Ważna jest też produkcja środków transportu spełniających wymogi bezpieczeństwa pod względem wytrzymałości mechanicznej.
REAGOWANIE
Głównym zadaniem jest izolacja terenu oraz wyszukiwanie i wyniesienie z niebezpiecznego rejonu osób poszkodowanych, likwidowanie źródła zagrożenia, ostrzeżenie i ewakuacja ludności ze strefy niebezpiecznej oraz udzielanie poszkodowanym pomocy medycznej.
KATASTROFA BUDOWLANA
Katastrofy budowlane bardzo często są wtórnym skutkiem innych zdarzeń (np. trzęsień ziemi). Zdarzają się też jednak katastrofy lokalne, które powodują duże straty materialne, społeczne oraz ofiary w ludziach.
Przyczyny katastrof budowlanych:
zły stan techniczny budynków,
zły stan techniczny urządzeń wodnych,
obsunięcia ziemi,
trzęsienia ziemi, huragany, powodzie,
błędy człowieka
ZAPOBIEGANIE
stosowanie właściwych materiałów budowlanych,
budowanie obiektów zgodnie z normami.
REAGOWANIE
W wypadku obiektu punktowego (budynku) – przeszukanie obiektu, rozpoznanie, ewakuacja ludzi, pomoc poszkodowanym, zabezpieczenie terenu katastrofy, odcięcie mediów (woda, gaz, prąd), wyznaczenie w razie potrzeby objazdów, sprawdzenie stanu technicznego obiektu.
W wypadku katastrofy stwarzającej wtórne zagrożenie skażeniami – ewakuacja ludności ze stref zagrożonych, ciągłe pomiary stanu atmosfery i gleby. Likwidacja źródła skażenia. Sprawdzenie stanu technicznego obiektu.
ZAGROŻENIA TRANSPORTOWE
Do zagrożeń transportowych możemy zaliczyć: katastrofę drogową, kolejową, powietrzną, wodną.
Przyczyny tych katastrof są podobne. Są wśród nich przyczyny związane z działalnością człowieka oraz od niego niezależne np.: niekorzystne warunki atmosferyczne, zły stan transportu, terroryzm, zły stan (torowisk, dróg dla pojazdów i kolei), błąd człowieka, nie przestrzeganie przepisów itp.
ZAPOBIEGANIE
Zapobiegać można tym katastrofom jeżeli się przestrzega podstawowych zasad bezpieczeństwa jak np.: używanie sprawnego sprzętu technicznego, budowę dróg, lotnisk i torowisk które będą spełniały warunki techniczne, znakowanie szczególnie niebezpiecznych miejsc itp.
REAGOWANIE
Reakcja musi być natychmiastowa. Ważna jest organizacja służb ratowniczych i zapewnienie ciężkiego sprzętu oraz rozpoznanie, segregacja i ewakuacja poszkodowanych z miejsca zdarzenia (karetki, śmigłowce). Podczas dużej katastrofy może dojść do pożarów, wybuchów. Muszą więc zostać podjęte działania mające na celu ugaszenie poszczególnych pożarów i zabezpieczenie pojazdów z materiałami niebezpiecznymi.
INNE ZAGROŻENIA
EPIDEMIA
Zdawać by się mogło, że przy obecnym stanie wiedzy i na obecnym etapie rozwoju nauk medycznych nie ma już takich chorób i na taką skalę, które mogą spowodować epidemię. Niestety, od czasu do czasu jesteśmy zaskakiwani nowym wirusem lub znanym, ale o innym działaniu. Służby medyczne całego świata muszą być w pogotowiu.
ZAPOBIEGANIE
Podstawą jest profilaktyka i określenie grup ryzyka zachorowalności na daną chorobę czy regionu, w którym występuje, tj. źródła zagrożenia. Trudno jest podać metody zapobiegania epidemiom przy tak dużej ich różnorodności. Jednak część z nich jest wspólna:
przestrzeganie higieny,
spożywanie żywności ze znanych źródeł,
szczepienia ochronne,
przeprowadzenie badań ochronnych.
W wypadku nowych epidemii konieczna jest współpraca organizacji międzynarodowych.
REAGOWANIE
W zależności od rodzaju epidemii i jej rozległości mogą być podjęte różne działania, od obowiązkowych szczepień aż do izolacji dużych grup ludzkich czy obszarów na określony czas. W szczególnych wypadkach mogą być określone zasady zachowania się lub ograniczenie możliwości przebywania w zagrożonych rejonach.
ORGANIZACJE POZARZĄDOWE W ZARZĄDZANIU KRYZYSOWYM
Polski Czerwony Krzyż
Rok założenia: 18.01.1919
Najstarsza polska organizacja humanitarna będąca członkiem Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. Zajmuje się udzielaniem pomocy humanitarnej w czasie klęsk i wojen, pomocą socjalną, nauką pierwszej pomocy, prowadzeniem zabezpieczeń medycznych imprez masowych, propagowaniem idei honorowego krwiodawstwa, rozpowszechnianiem znajomości międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych.
Polski Czerwony Krzyż jako część składowa Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca kieruje się następującymi SIEDMIOMA ZASADAMI RUCHU:
Humanitaryzm – Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, zrodzony jest z troski o niesienie pomocy rannym na polu bitwy bez czynienia jakiejkolwiek między nimi różnicy. Podejmuje działania na płaszczyźnie międzynarodowej i krajowej w celu zapobiegania we wszelkich okolicznościach cierpieniom ludzkim i ich łagodzenia. Zmierza do ochrony życia i zdrowia oraz zapewnienia poszanowania osobowości człowieka. Przyczynia się do wzajemnego zrozumienia, przyjaźni i współpracy oraz do trwałego pokoju między wszystkimi narodami.
Bezstronność – Czerwony Krzyż nie czyni żadnej różnicy ze względu na narodowość, rasę, wyznanie, pozycję społeczną lub przekonania polityczne. Zajmuje się wyłącznie niesieniem pomocy cierpiącym, kierując się ich potrzebami i udzielając pierwszeństwa w najbardziej naglących przypadkach.
Neutralność – W celu zachowania powszechnego zaufania Ruch powstrzymuje się od uczestnictwa w działaniach zbrojnych oraz – w każdym czasie – w sporach natury politycznej, rasowej, religijnej lub ideologicznej.
Niezależność – Ruch jest niezależny. Stowarzyszenia krajowe, służąc pomocą władzom publicznym w ich działalności humanitarnej i podlegając prawu obowiązującemu w ich państwach, powinny zawsze korzystać z samodzielności pozwalającej im na działania w każdym czasie, zgodnie z zasadami Ruchu. W praktyce oznacza to pewną, niewielką autonomię od rządu państwa.
Dobrowolność – Wolontariusze i pracownicy Ruchu niosą pomoc dobrowolnie, nie kierując się chęcią osiągania jakiejkolwiek korzyści.
Jedność – W każdym kraju działa tylko jedno stowarzyszenie Czerwonego Krzyża lub Czerwonego Półksiężyca. Powinno ono być otwarte dla wszystkich i obejmować swoją humanitarną działalnością obszar całego kraju.
Powszechność – Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, w którym wszystkie stowarzyszenia mają równe prawa i obowiązek niesienia sobie nawzajem pomocy, obejmuje swoją działalnością cały świat.
CELE STATUTOWE PCK TO:
wspomaganie w czasie konfliktu zbrojnego wojskowej i cywilnej służby zdrowia
prowadzenie działalności humanitarnej na rzecz ofiar konfliktów zbrojnych
upowszechnianie znajomości międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych
prowadzenie Krajowego Biura Informacji i Poszukiwań w celu odnajdywania zaginionych w czasie konfliktów zbrojnych i scalania rozdzielonych przez wojny rodzin
upowszechnianie zasad i ideałów Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca
współpraca z władzami publicznymi w trosce o zapewnienie poszanowania międzynarodowego prawa humanitarnego
prowadzenie działalności na rzecz rozwoju krwiodawstwa i krwiolecznictwa oraz pozyskiwania honorowych dawców krwi
niesienie pomocy ofiarom klęsk żywiołowych lub katastrof w kraju i za granicą
przygotowywanie społeczeństwa do właściwych zachowań w przypadku wystąpienia klęski i katastrofy
prowadzenie działalności w dziedzinie opieki i pomocy społecznej
prowadzenie działalności w dziedzinie ochrony zdrowia, w tym w zakresie poprawy zdrowia publicznego
przeciwdziałanie uzależnieniom
prowadzenie szkolenia w zakresie pierwszej pomocy
działania na rzecz osób poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych
prowadzenie działań upowszechniających zasady bezpiecznego zachowania się na drodze
rozwijanie działalności dzieci i młodzieży
organizacja i prowadzenie placówek edukacyjno-oświatowych, opiekuńczych i socjalnych, wypoczynkowych, rehabilitacyjnych, leczniczych oraz innych
działania na rzecz osób niepełnosprawnych
prowadzenie działań na rzecz mniejszości narodowych
prowadzenie szkoleń w zakresie aktywizacji zawodowej osób podlegających wykluczeniu społecznemu
realizacja innych zadań zgodnych z celami PCK, w tym zadania publiczne zlecone przez organy administracji państwowej i samorządowej
rekrutacja i szkolenie personelu i wolontariuszy niezbędnych do wykonywania swoich zadań
Polska Akcja Humanitarna
(PAH) organizacja humanitarna założona i prowadzona przez Janinę Ochojską. Organizacja powstała w 1994 roku z inicjatywy pracowników biur: warszawskiego, toruńskiego i łódzkiego Fundacji EquiLibre.
Główna siedziba fundacji mieści się w Warszawie. Od 19 marca 2004 roku Polska Akcja Humanitarna jest organizacją pożytku publicznego. W skład zarządu wchodzą: Janina Ochojska, Grzegorz Gruca, Włodzimierz Sarna, Maciej Bagiński i Aleksandra Rezunow. Komisję Rewizyjną tworzą: Henryk Wujec, Dariusz Płatek i Paulina Plich.
Misją PAH jest "uczynić świat lepszym przez zmniejszanie cierpienia i niesienie wartości humanitarnych".
Bieżące działania PAH:
Misja w Afganistanie
Misja w Czeczenii
Misja na Sri Lance
Misja w Sudanie
Misja w Libanie
Misja w Iraku
Program GLEN
Edukacja Humanitarna
Pomoc Uchodźcom
Pomoc Repatriantom
ECCO Walkathon
Związek Harcerstwa Polskiego (ZHP)
Największa polska organizacja harcerska, powstała 1 listopada 1918, z połączenia wszystkich wcześniej działających organizacji harcerskich i skautowych, z trzech zaborów. Jest wychowawczym, patriotycznym, dobrowolnym i samorządnym stowarzyszeniem otwartym dla wszystkich bez względu na pochodzenie, rasę czy wyznanie.
Wychowanie w ZHP opiera się na normach moralnych wywodzących się z kulturowych i etycznych wartości chrześcijańskich, kształtuje postawy szacunku wobec każdego człowieka, uznając system wartości duchowych za sprawę osobistą każdego członka Związku.
Według statutu misją Związku jest wychowywanie młodzieży oraz wspieranie rozwoju i kształtowanie charakteru człowieka poprzez stawianie wyzwań. Podstawowe wartości, na których opiera się wychowanie zawarte są w Prawie Harcerskim. Chociaż podstawą wychowania w ZHP są normy moralne wywodzące się z wartości chrześcijańskich, Związek daje prawo osobistego wyboru swojego systemu wartości.
Cele statutowe ZHP to:
stwarzanie warunków do wszechstronnego rozwoju człowieka,
kształtowanie osobowości człowieka odpowiedzialnego,
upowszechnianie w społeczeństwie takich wartości jak: wolność, prawda, sprawiedliwość, demokracja, samorządność, równouprawnienie, tolerancja i przyjaźń,
umożliwienie nawiązywania kontaktów międzyludzkich ponad wszelkimi podziałami,
propagowanie wiedzy na temat przyrody, ekologii oraz kształtowanie potrzeby kontaktu z przyrodą.
Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej
Organizacja harcerska, powołana 12 lutego 1989 przez instruktorów z terenu całej Polski. Powstała, aby zjednoczyć wysiłki niezależnych środowisk harcerskich poprzez powołanie alternatywnej ogólnopolskiej organizacji harcerskiej.
Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej jest organizacją non-profit, od 20 kwietnia 2004 zarejestrowany jest jako organizacja pożytku publicznego. Związek opiera swoją działalność wychowawczą na społecznej pracy członków.
Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej odwołuje się do tradycji ideowej skautingu i polskiego harcerstwa, chce kontynuować zasady programowe, metodyczne i organizacyjne Związku Harcerstwa Polskiego lat 1918-1939 oraz twórczo rozwijać dorobek niezależnych środowisk harcerskich działających po 1945 w ZHP i poza nim. ZHR używa tradycyjnego hymnu, odznak i symboliki harcerskiej. Lilijka harcerska będąca symbolem ZHR (tradycyjna lilijka przepasana w węźle biało-czerwoną szarfą) została zaprojektowana w 1989 przez hm. Małgorzatę Wojtkiewicz z Sopotu.
Związek wychowuje w oparciu o wartości chrześcijańskie. Jest organizacją otwartą dla wszystkich osób poszukujących wiary, których postawa osobista jest inspirowana Prawem i Przyrzeczeniem harcerskim, przy czym instruktorki i instruktorzy są chrześcijanami.
Związek jest niezależny organizacyjnie i ideowo od jakiejkolwiek partii politycznej
Biała Służba jako służba pomocnicza pielgrzymom podczas pielgrzymek papieskich stała się elementem kształtującym ZHR. Biała służba w istotny sposób skupiła i zintegrowała harcerstwo, które skrystalizowało się w formie RHR-u, stając się ważnym elementem rodowodu ZHR.
ZHR od początku istnienia poprzez Referat Wschód gromadzący różne środowiska z całej Polski angażował się we współpracę z polskimi organizacjami harcerskimi w krajach byłego ZSRR. Działanie przyniosło efekt w postaci wsparcia kształceniowego oraz wymiany metodycznej i programowej. Ważnym elementem działania Referatu Wschód stało się pełnienie służby na rzecz rodaków mieszkających poza granicami Polski.