PROSZKI(PULVERS)
-Pulveres titrati (proszki mianowane)-Bada się zawartość substancji czynnej w sproszkowanym surowcu a następnie dosypuje się laktozę do określanego miana(stężenia)
-Pulveres triturati(proszki rozcieńczone)-Proszki,które zostały rozcieńczone substancją obojętną w określonej proporcji aby łatwiej odważać.
OLEOSACCHARA-rozcierki sacharozy z olejkiem eterycznym.
GRANULATY(GRANULATA)
Agregaty sproszkowanych substancji charakteryzujących się jednolitym składem, podobną wielkością i odpowiednią wytrzymałością mechaniczną.
-Zalety:Nie pylą się(łatwość przesypywania z naczynia do naczynia),nie przylegają do błon śluzowych
-Wady:Niedokładność dawkowania
PODZIAŁ:
-Doustne-uwalniające substancje w jamie ustnej(ssanie i gryzienie),Do połykania,Do sporządzania płynów,Granulaty ziołowe
-Do użytku zewnętrznego:Do sporządzania roztworów,Do sporządzania zawiesin.
Substancje pomocnicze stosowane do produkcji granulatów:
1)Substancje wypełniające
2)Lepiszcza(substancje wiążące)mają zdolność wiązania innych substancji w agregaty
3)Substancje rozsadzające np. skrobia
4)Substancje utrzymujące wilgoć. Zwiększanie zwilżalność substancji hydrofobowych
5)Substancje zapobiegające zbyt szybkiemu rozpadowi. Do granulatów do ssania np. sacharoza.
METODY GRANULOWANIA:
Granulowanie polega na przeprowadzaniu sproszkowanej lub płynnej substancji leczniczej wraz z substancjami pomocniczymi w postaci jednolitych ziaren(agregatów)
1)Klasyczne granulacja na mokro.
-Zwilżanie i ugniatanie-sproszkowane substancje zwilża się i ugniata w moździerzu albo w zagniatarce
-Formowanie granulatu-przecieranie,przesiewanie,przeciskanie
-Suszenie
-Ujednolicenie ziaren
2)Granulacja fluidyzacyjna-wszystkie fazy połączone (mieszanie,aglomeracja i suszenie).W komorze fluidyzacyjnej substancje unoszone są w prądzie rozgrzanego powietrza i zwilżane roztworem lepiszcza. Podczas tego procesu zwilżone cząstki zlepiają się i suszą.
3)Granulowanie z pomocą rozpryskiwania:
-Suszenie rozpyłowe
-Rozpylanie zawiesiny w stopionym podłożu
4)Granulacja przez aglomeracje w granulatorach szybko obrotowych.
PELETKI:
Granulaty w postaci mikro kulek o wielkości 0,5-2mm.Zastosowanie w lekach o przedłużonym działaniu,a także homeopatia.
Metody peletyzacji:
1)Powlekanie rdzeni-rdzenie nie zawierające substancji leczniczych(sacharozę powleka się roztworem substancji leczniczej)
2)Granulacja na mokro-miesza się substancję leczniczą a pomocniczą,następnie granuluje się za pomocą wody lub rozpuszczalnika organicznego,a następnie miesza się w mieszadle szybkoobrotowym.
3)Peletyzacja na drodze stapiania w granulatorze szybkoobrotowym miesza się substancję leczniczą z pomocniczą,następnie dodaje się stopioną substancję opóźniającą uwalnianie i formuje kulisty agregat.
4)Peletyzacja przez przecieranie i sferonizację-zwilża się mieszaninę proszków roztworem lepiszcza a następnie przeciera się przez sito,powstają nitki o średnicy 0,5-1,2mm,które trafiają na talerz tnący i powstają kuleczki.
TABLETKI:
Stała, dozowana postać leku, zawierająca w swym składzie 1 lub kilka substancji leczniczych, otrzymywana przez bezpośrednie tabletkowanie lub po uprzedniej granulacji. Są to zazwyczaj krążki. Powinny charakteryzować się jednolitą powierzchnią.
Zalety:
Bardzo dobra dokładność dawkowania, trwałość, niższe koszty.
Podział tabletek wg FP VI
-Do wprowadzania do jam ciała
-Do sporządzania płynu
-Do stosowania pozajelitowego
-Do podania doustnego (do połykania):Diagnostyczne, uwalniające w jamie ustnej.
Tabletki uwalniające substancje w jamie ustnej
-tabletki do ssania(dulcitabulettae)- działanie miejscowe
-tabletki podjęzykowe(subinqualis)- działanie ogólne, wchłanianie w jamie ustnej
-tabletki pod policzkowe(t. buccoles)- brak efekty 1 przejścia- posiadają środki adhezyjne- zwiększające przyleganie do błon śluzowych policzka
-tabletki do rozgryzania i żucia (t. masticariae)- wchłanianie zachodzi w jamie ustnej i żołądku
TABLETKI DO POŁYKANIA:
Krótki czas rozpadu i niemodyfikowaną szybkość wchłaniania. Uwalniane w żołądku.
Tabletki uwalniające substancje w jelicie cienkim (t. enteronobulilare)- zmodyfikowane uwalnianie w ten sposób, że rozpad tabletki i uwalnianie substancji leczniczej następuje w jelicie cienkim.
Tabletki o przedłużonym czasie uwalniania- wchłanianie przebiega w sposób spowolnionym w całym odcinku przewodu pokarmowego.
Tabletki do celów diagnostycznych- nie zawierają substancji czynnych, które miały by ulegać wchłanianiu tylko służą do diagnozy np. tabletki z siarczanem baru.
Tabletki do wprowadzania do jam ciała (t. vaginalis)
Tabletki do stosowanie pozajelitowego- podział:
-do sporządzania roztworów do wstrzyknięć
-tabletki do implantacji
Tabletki do sporządzania płynów:
-musujące (t. evervescentes)
-do sporządzania roztworów
-do sporządzania zawiesin
Tabletki w zależności od otoczki:
-powlekane
-nie powlekane
Otrzymywanie tabletek: tabletkowanie
Tabletkarka- urządzenie służące do prasowania granulatów lub proszków w celu otrzymywaniu tabletek. Składa się z matrycy, stempla górnego i dolnego, leja dozującego.
Tabletkarki:
-Uderzeniowa: lej dozujący jest ruchomy, matryca nieruchoma.
-Rotacyjna: matryca jest ruchoma a lej nieruchomy.
W procesie są 3 etapy:
-napełnianie matrycy masą tabletkową
-prasowanie
-wypychanie tabletki
Przygotowywanie masy tabletkowej:
-bezpośrednio (bez granulacji)
-z uwzględnieniem granulacji (dodajemy substancje poślizgowe)
SUBSTANCJE POMOCNICZE DO TABLETEK
-Wypełniające
-Substancje wiążące (guma arabska, metyloceluloza, syrop prosty, gliceryna)
-Substancje ułatwiające rozpad (skrobia, pektyny, alginian sodu)
-Substancje poślizgowe- mają na celu zmniejszanie tarcia między cząstkami proszku lub między ziarnami granulatu (talk, skrobia, krzemionka)
-Substancje anty adhezyjne (p./ przylegające) mają na celu zmniejszanie masy tabletkowej przyczepianie do stempli tabletkarki (stearynian wapnia i magnezu, parafina stała, talk sylikonowy)
-Substancje smarujące- mają na celu zmniejszanie tarcia między powierzchnią boczną tabletki a ścianą matrycy (stearynian wapnia i magnezu, parafina stała, alkohol cetylowy i sterolowy)
TABLETKI MUSUJĄCE I ICH SUBSTANCJE POMOCNICZE:
-Kwas winowy albo cytrynowy
-Węglany (wodorowęglan sodu)
Zalety:
-Szybciej się rozpuszcza
-Szybsze uwalnianie
-CO2 maskuje smak
-Przyśpieszanie wchłaniania substancji
POWLEKANIE:
-Drażetki (sacharoza 30-80% masy tabletki)
-Tabletki powlekane wielkocząsteczkowymi substancjami błonotwórczymi 2-8% masy cząsteczki (polimery)
Cele powlekania:
-Zabezpieczające przed czynnikami zewnętrznymi
-Poprawia wygląd, smak, zapach
-Oddzielanie substancji niezgodnych
-Zabezpieczanie przed utratą substancji lotnych
-Możliwość sporządzenia postaci leku o przedłużonym działaniu
-Ułatwianie połykania
BARWNIKI:
-Naturalne (antocyjany, chlorofil, karmel, kakao)
-Syntetyczne (trwalsze) zieleń brylantowa, laki- nierozpuszczalne w wodzie sole glinu, magnezu, wapnia
OTRZYMYWANIE DRAŻETEK
Gruntowanie rdzeni: nałożenie warstwy ochronnej (talk+syrop+żelatyna)
-Zwiększanie wytrzymałości mechanicznej rdzenia
-Zabezpieczenie rdzenia przed wodą
2) Powlekanie właściwe:
Na rdzeń: Syrop+substancje pomocnicze, zwiększające lepkość (metyloceluloza), środki wiążące (guma arabska), barwniki
3)Wygładzanie i dalsze barwienie:
-Wyrównanie nierówności powstałych w poprzednim etapie. Używa się syropu z dodatkiem barwnika i cukru inwertowanego. Cukier ten ma na celu zwiększenie higroskopijności powierzchni by zapobiec przed nadmiernym wysychaniem kolejnych warstw.
4)Polerowanie- pokrycie cienką warstwą wosku- zwiększanie połysku i ochrony przed wilgocią.
-Powlekanie w warstwie fluidalnej metoda Wurstera.
-Powlekanie elektrostatycznie proszkami:
Polega na rozpyleniu proszków w polu elektromagnetycznym, w którym znajdują się rdzenie. Brak rozpuszczalnika, nic się nie dzieje z rdzeniem.
-Powlekanie przy użyciu tabletkarki.
WIELKOCZĄTECZKOWE SUBSTANCJE BŁONOTWÓRCZE:
1)Rozpuszczalne w wodzie np. alkohol poliwinylowy, metyloceluloza, makrogol 6000 (polietyloglikole)
2)Rozpuszczalne w środowisku kwaśnym polimery z grupami zasadowymi eudragit E
3)Rozpuszczalne w środowisku zasadowym: polimery z grupami kwasowymi np. eudragit L i S (polimer kwasu metakrylowego)
4)Nierozpuszczalne w wodzie, kwasach i zasadach np. etyloceluloza.