• Wykład X Układ nerwowy obwodowy

Obwodowy układ nerwowy składa się z:

• Zwojów nerwowych

• Nerwów,

• Zakończeń nerwowych.

Zwoje nerwowe czaszkowe i rdzeniowe:

• Zwoje nerwowe czaszkowe leżą na przebiegu nerwów: V, VIII, IX i X,

• Zwoje nerwowe rdzeniowe na przebiegu korzeni grzbietowych rdzenia kręgowego,

• Neurony ich biorą udział w przewodzeniu impulsów czuciowych,

• Niezależnie od rodzaju zwoje mają podobną budowę histologiczną.

Zwój:

• Otoczony jest torebką,

• Zbudowaną z tkanki łącznej właściwej – odpowiednik onerwia i nanerwia nerwów rdzeniowych,

• Zrąb (stroma) – tkanka łączna właściwa luźna- odpowiednik śródnerwia nerwów rdzeniowych – otacza komórki nerwowe zwojowe (neurony rzekomojednobiegunowe),

  • Ciała komórek nerwowych zwojowych leżą głównie w części obwodowej zwoju,

  • W części środkowe zwoju jest ich mniej,

• Akson komórki nerwowej podąża jako włókno dośrodkowe do komórek nerwowych tylnego rogu rdzenia kręgowego,

• Dendryt – jako włókno odśrodkowe podąża ku obwodowi – jego zakończenia wchodzą w skład receptorów,

• Komórki zwojowe duże przewodzą sygnały proprioreceptywne – temperatury i dotyku,

• Komórki średnie – sygnały czuciowe z narządów wewnętrznych,

• Komórki zwojowe małe – sygnały bólowe,

Nerwy – struktury zbudowane z włókien nerwowych podtrzymywanych i chronionych przez tkankę łączną właściwą:

• Odchodzące od podstawy mózgu – nerwy czaszkowe,

• Od rdzenia kręgowego – nerwy rdzeniowe,

Budowa nerwu:

• Włókna nerwowe w obrębie nerwu są ułożone w pęczki otoczone zrębem łącznotkankowym,

• Zrąb nerwów – zbudowany z tkanki łącznej właściwej, która otacza cały nerw i poszczególne pęczki włókien nerwowych,

Nanerwie (epineurium):

• Tkanka łączna właściwa otaczająca cały nerw,

• Nanerwie łączy się z tkanką łączna okolicy nerwu przynerwiem (paraneurium),

Onerwie (perineurium):

• Składa się z kilku warstw spłaszczonych fibroblastów oraz nielicznych włókien kolagenowych i sprężystych,

• Fibroblasty tworzą nieprzenikliwą otoczkę – stanowi ona barierę krew-nerw – nieprzenikliwą dla makrocząsteczek i większości cząsteczek,

Śródnerwie (endoneurium):

• Delikatna tkanka łączna właściwa zawierająca włókna siateczkowe,

• Otacza pojedyncze włókna nerwowe,

• Nazywane niekiedy osłonką Keya-Retziusa,

Unaczynienie nerwów:

• Nerwy posiadają swoje własne unaczynienie – razem z tkanką łączną wiotką wnikają do nerwu naczynia krwionośne i limfatyczne,

• Tętnice wnikają do nerwu w okolicy nanerwia – dzielą się na gałęzie wstępujące i zstępujące które łączą się w obrębie sąsiednich tętnic,

• Od tętnic odchodzą małe tętnice, które przechodzą przez onerwie i

• Wnikają do śródnerwia tworząc tam sieć naczyń włosowatych

Pod względem czynnościowym wyróżniamy 2 rodzaje włókien nerwowych:

• Włókna nerwowe aferentne (doprowadzające) – przebiegają w kierunku dośrodkowym,

• Włókna nerwowe eferentne (odprowadzające) – przebiegają w kierunku odśrodkowym – od mózgu i rdzenia kręgowego do narządów wykonawczych

• Nerwy ruchowe – zawierają włókna nerwowe ruchowe (eferentne) – przewodzą impulsy nerwowe od ośrodkowego układu nerwowego ku komórkom efektorowym np. mięśniowym,

• Nerwy czuciowe – włókna nerwowe czuciowe (aferentne) – przewodzą impulsy nerwowe od receptorów ku ośrodkowemu układowi nerwowemu,

• Nerwy mieszane – zawierają włókna nerwowe ruchowe, czuciowe i włókna układu nerwowego autonomicznego,

Podział włókien nerwowych pod względem morfologicznym (ze względu na osłonki) – wyróżniamy włókna:

• Bezmielinowe (bezrdzenne):

  • Występują głównie w obrębie autonomiczne układu nerwowego,

  • Mają średnicę 0,5-2 um,

  • Szybkość ich przewodzenia wynosi 0,5-2 m/s

• Mielinowe (rdzenne),

  • W ośrodkowym układzie nerwowym, jako tzw. Włókna ośrodkowe lub białe,

  • W nerwach obwodowych tzw. Włókna obwodowe (układu autonomicznego) z wyjątkiem nerwu wzrokowego i węchowych,

  • Szybkość ich przewodzenia wynosi 60-120 m/s,

  • Średnica 1-20 um,

Osłonka mielinowa:

• W ośrodkowym układzie nerwowym tworzona jest przez oligodendrocyty,

• W obwodowym układzie nerwowym – tworzą ją komórki Schwanna (lemocyty),

• Komórki, owijając się kilkakrotnie wokół aksonów – tworzą osłonkę z własnej błony komórkowej,

• W osłonce mielinowe występują przerwy – przewężenia Ranviera,

• Impuls nerwowy, podczas przechodzenia przez osłonkę, ulega zmniejszeniu,

• Dochodząc do kolejnych przewężeń Ranviera, ulega „regeneracji” przez wywołanie w tym miejscu potencjału czynnościowego,

Nerwy czaszkowe:

• 12 par – jako pojedynczy pień albo zbiór pęczków),

• Zaczynają się w mózgowiu (włókna ruchowe) i zwojach nerwów czaszkowych (włókna czuciowe),

• Oznacz się je cyframi rzymskimi od I do XII,

• Wyróżnia się:

  • Nerwy czuciowe,

  • Nerwy ruchowe,

  • Nerwy mieszane,

• Wszystkie nerwy czaszkowe posiadają włókna czuciowe i ruchowe z wyjątkiem:

  • Węchowych,

  • Nerwu wzrokowego,

  • Nerwu przedsionkowo-ślimakowego,

Odpowiadają za:

• Odbiór różnorodnych wrażeń zmysłowych,

• Pracę kilku ważnych grup mięśni,

• Funkcje wydzielnicze gruczołów (ślinowych, łzowych, błon śluzowych itp.),

V- trójdzielny – n. czuciowo- ruchowy unerwia ruchowo mięśnie policzków i żuchwy oraz przewodzi wrażenia dotykowe ze skóry twarzy i smakowe z języka,

VI – odwodzący – nerw ruchowy,

VII- twarzowy – n. czuciowo-ruchowy reguluje czynności gruczołów jamy ustnej, unerwia ruchowo mięśnie mimiczne twarzy i powieki oraz przewodzi wrażenia smakowe języka,

X – błędny – n. czuciowo-ruchowy przewodzi wrażenia czuciowe ze skóry uszu oraz w krtani i tchawicy, steruje pracą serca i innych narządów klatki piersiowej oraz jamy brzusznej, a także unerwia ruchowo mięśnia gardła, krtani i przełyku,

XII – podjęzykowy – nerw ruchowy unerwia mięśnie języka,

Nerwy rdzeniowe:

• 31 symetrycznych par:

  • 8 szyjnych,

  • 12 piersiowych,

  • 5 lędźwiowych,

  • 5 krzyżowych,

  • 1 guziczny,

Nerwy rdzeniowe (n. czuciowo-ruchowe) powstają z opuszczających rdzeń kręgowy:

• Korzeni:

  • Korzeń przedni (brzuszny. Ruchowy) – wychodzący z rogów przednich,

  • Korzeń tylny (grzbietowy, czuciowy) – wychodzący do rdzenia przez rogi tylne, na którym występuje zwój rdzeniowy (ganglion spinale),

Z połączenia obu korzeni powstaje pień nerwu rdzeniowego, z którego odchodzą 4 gałęzie:

• Brzuszna, czyli przednia – tworzy parzyste sploty (szyjny, ramienny, lędźwiowy, krzyżowy),

• Tylna, czyli grzbietowa – zwojów nie tworzy, unerwia m.in. głębokie mięśnie i skórę grzbietu,

• Łącząca – łączy się z pniem współczulnym (z uwagi na rodzaj przebiegających nią włókien wyróżnia się część białą – włókna przedzwojowe i szarą – włókna zazwojowe,

• Oponowa – wraca z powrotem do kanału kręgowego, unerwiając m.in. opony rdzenia,