Stany Zjednoczone są mocarstwem

United States of America - Superpower

USA są obecnie jedynym supermocarstwem na świecie. Mimo że niektóre szybko rozwijające się państwa, w szczególności Chiny, szybko nadrabiają dystans dzielący je od Ameryki, wciąż pozostaje ona niekwestionowanym liderem we wszystkich najważniejszych wyznacznikach potęgi Stany Zjednoczone odgrywają absolutnie wiodącą rolę w gospodarce światowej. Według danych Banku Światowego w 2011 roku amerykański PKB wynosił 15,1 biliona dolarów co sprawia, że dostęp do amerykańskiego rynku jest dla wielu państw zasadniczym środkiem do przyspieszenia własnego rozwoju gospodarczego.

  1. Gospodarka Stanów Zjednoczonych

Gospodarka Stanów Zjednoczonych należy do najbardziej rozwiniętej a świecie. To największa wolnorynkowa gospodarka jednego państwa. Wartość PKB w 2011 wyniosła ponad 15 bln USD, co stanowi blisko 20% PKB światowego1. Gospodarka USA charakteryzuje się również niższymi podatkami, brak w niej rozległych zabezpieczeń socjalnych, a także liberalizmem ekonomicznym2. Średnie PKB na mieszkańca wynosi 48 100 USD, jednak dochody te są rozłożone bardzo nierównomiernie. Współczynnik Giniego, określający skalę nierówności dochodów w kraju, wynosi w USA 45. Bezrobocie w USA w 2011 wynosiło 9,1%3. Wśród przedstawicieli rasy białej wynosi ono 3,9%, Azjatów 2,9%, Latynosów 5,8% a wśród Afroamerykanów wynosi ono 8,5%.

Na początku swego istnienia gospodarka USA opierała się na rolnictwie. Liczne swobody obywatelskie zaczęły przyciągać miliony imigrantów z całego świata. Na południu USA rozwinął się system plantacyjny oparty na niewolniczej pracy milionów murzyńskich niewolników. Na północy dzięki sporym ilościom surowców mineralnych występujących w USA, liberalnym zasadom gospodarczym, stałym napływie taniej siły roboczej i dużemu rynkowi wewnętrznemu nastąpiła eksplozja gospodarcza.

Stany Zjednoczone są największym producentem żywności na świecie4. Wysoko rozwinięte rolnictwo; użytki rolne zajmują 45% powierzchni kraju, co stanowi 9% areału światowego. W fermach amerykańskich dominują uprawy monokulturowe (np. bawełna, tytoń, kukurydza) i wysoka specjalizacja hodowlana. Wysoki poziom mechanizacji niektórych upraw niemal całkowicie wyeliminował pracę fizyczną człowieka, w rolnictwie pracuje zaledwie 2,2% zatrudnionych oraz robotnicy angażowani tylko sezonowo, wspiera ich rozbudowany system służb agrotechnicznych, przedsiębiorstw zaopatrzenia i zbytu płodów rolnych, dyspozycyjny serwis maszyn rolniczych, stąd rolnictwo amerykańskich osiąga bardzo wysoką wydajność z ha na 1 zatrudnionego. Rolnictwo amerykańskie boryka się z problemami nadwyżek produkcji; z USA pochodzi m.in. 44% świat. produkcji soi, 34% kukurydzy, 25% sorga, 12% pszenicy, 8% owsa, 9% winogron, 17% owoców cytrusowych, 17% mięsa z uboju, 15% mleka, 21% bawełny, 9% tytoniu; spore znaczenie ma też uprawa orzeszków ziemnych, trzciny cukrowej, ryżu, koniczyny), roślin pastewnych, warzyw, ziemniaków, w Dolinie Kalifornijskiej – brzoskwiń, fig, migdałów, oliwek, pomarańczy, cytryn), na Florydzie – pomarańczy i grejpfrutów); USA są największym w świecie eksporterem pszenicy (ok. 30 mln ton rocznie), kukurydzy i pasz kukurydziano-sojowych. Wysoko rozwinięta hodowla, ponad 100 mln sztuk bydła, 60 mln trzody chlewnej, 10 mln owiec, wokół miast silnie rozwinięte drobiarstwo).

Bogate zasoby surowców mineralnych; największe na świecie zasoby złota (ok. 262 mln uncji); wydobywa się m.in. ropę naftową (Alaska i Teksas – ok. 50% wydobycia, ponadto Nizina Zatokowa, szelf Zatoki Meksykańskiej, Luizjana, Kansas, Oklahoma, Nowy Meksyk, Wyoming, Kalifornia) i gaz ziemny (2 miejsce na świecie – złoża towarzyszą ropie); zasoby ropy szacowane na 4 mld t są na wyczerpaniu, a wysokie koszty ich eksploatacji ograniczają ekonomiczny sens wydobycia. Korzystnie usytuowane są obliczane na 220 mld t zasoby węgla kamiennego, głównie koksującego i antracytu (2. miejsce w świecie w wydobyciu, 1. w eksporcie), skoncentrowane na Wielkich Równinach, w Appalachach i Górach Skalistych, w Pensylwanii, Wirginii Zachodniej, Kentucky, Wyoming, Illinois. Ponadto zasoby rud uranu (Nowy Meksyk, Wyoming, Utah, Kolorado), żelaza (Minnesota, Alabama, Missouri, Utah, Wyoming), miedzi (Arizona, Utah, Nowy Meksyk), cynku i ołowiu,mocno wyczerpane (Missouri, Idaho, Montana, Arizona, Tennessee), boksytów (Arkansas, Alabama), molibdenu i wanadu (Kolorado, Utah, Arizona), fosforytów (1. miejsce w świecie – Floryda, Karolina Północna, Idaho, Utah), siarki (1. miejsce w świecie – wybrzeże Zatoki Meksykańskiej, Luizjana, Teksas), soli potasowych (Carlsbad w Nowym Meksyku), soli kamiennej (1. miejsce w świecie – Luizjana, Teksas, Ohio), srebra (Idaho, Alaska, Nevada), złota (Idaho, Kalifornia, Alaska, Nevada), platyny (Montana); rozmiar produkcji przemysłowej USA sprawia, że zasoby krajowe w wielu dziedzinach nie zaspokajają zapotrzebowania na surowce mineralne i dlatego kraj ten jest ich największym importerem w świecie (zwłaszcza ropy naftowej i gazu ziemnego, rud żelaza, miedzi, cynku i ołowiu, cyny, boksytów, uranu, manganu, kobaltu5.

USA są drugim pod względem wielkości na świecie producentem energii elektrycznej. której 71% dostarczają elektrownie węglowe i gazowe, 20% jądrowe (109 elektrowni), 8% wodne, 1% wiatrowe, słoneczne, geotermalne; mimo skali produkcji, ze względu na bardzo wysokie zużycie energii USA stanęły w początku nowego stulecia u progu kryzysu energetycznego.

USA posiadają dobrze rozwinięty przemysł petrochemiczny (koncerny ExxonMobil, ChevronTexaco czy Conoco Phillips). Drugim pod względem wielkości na świecie po Rotterdamie kompleksem przetwórstwa ropy naftowej jest Houston. Dobrze rozwinięty jest także przemysł chemiczny ,gumowy (1. miejsce na świecie w produkcji opon, olbrzymi koncern Goodyear), rolniczy biotechnologiczno-chemiczny (Monsanto), elektryczny, hutnictwo żelaza, miedzi, aluminium i metali kolorowych (Alcoa), sprzętu gospodarstwa domowego (Whirlpool Corporation), stoczniowy, farmaceutyczny (Merck, Lilly), kosmetyczny (Neutrogena, Johnson & Johnson, Procter & Gamble), fotochemiczny (Kodak), drzewny, papierniczy (1. miejsce na świecie w produkcji papieru i tektury), poligraficzny, filmowy (Hollywood jest międzynarodową stolicą kinematografii. W USA swoje siedziby mają największe na świecie wytwórnie filmowe, m.in. The Walt Disney Company, Universal Studios, DreamWorks, Pixar, 20th Century Fox, Columbia Pictures, Lucasfilm, Paramount Pictures czy Warner Bros.), spożywczy (największy na świecie producent żywności, piwa, napojów chłodzących – koncerny Coca-Cola, PepsiCo, Cargill, Kraft Foods, Frito-Lay, United Fruit Company), tytoniowy (Philip Morris), obuwniczy, bawełniany i odzieżowy (Wrangler, Levi Strauss & Co., Nike, Skechers)6.

Wysoko rozwinięty przemysł samochodowy (2. miejsce na świecie po Japonii w produkcji samochodów osobowych i ciężarowych), m.in. wielkie koncerny General Motors, Ford Motor Company, Chrysler oraz filie japońskich producentów Hondy, Toyoty, Mazdy, Nissana.USA są drugim na świecie odbiorcą samochodów po Chinach. Sprzedaż aut pomimo światowego kryzysu wynosi 12,2 miliona aut rocznie. W ostatnich latach branża motoryzacyjna w USA przeżywa kryzys. Amerykańskie koncerny motoryzacyjne straciły swą pozycje na rzecz firm japońskich zarówno na rynkach światowych jak i rodzimym. Największe straty poniosła wielka trójka z Detroit. W rezultacie Chrysler i General Motors ogłosiły bankructwo. Chrysler wszedł w alians z włoskim Fiatem, a General Motors ma być zrestrukturyzowany. Coraz większą rolę w dziedzinie produkcji aut odgrywają japońscy producenci samochodów. Koncerny Toyota, Nissan czy Honda posiadają fabryki, głównie w południowych stanach USA.

Stany Zjednoczone są największym na świecie wytwórcą samolotów wojskowych, pasażerskich, rakiet, promów kosmicznych i satelitów. W USA znajdują się wytwórnie lotnicze Boeinga, UTC, Douglasa i Lockheed Martin. USA są też największym producentem broni i uzbrojenia na świecie. Znaczna cześć produkcji zbrojeniowej trafia na eksport, co czyni USA największym eksporterem broni.

Stany Zjednoczone są światowym potentatem w przemyśle elektronicznym i komputerów. Największymi firmami z branży elektronicznej są IBM, Microsoft, General Electric, Intel, Texas Instruments, Motorola, Hewlett-Packard, Apple Inc., Advanced Micro Devices, Oracle Corporation oraz ponad 3 tys. firm w rejonie Doliny Krzemowej. Stany Zjednoczone są światowym liderem w wykorzystywaniu nowych technologii w przemyśle. W USA znajduję się najwięcej na świecie technopolii7.

National Aeronautics and Space Administration (NASA) ma największy budżet spośród wszystkich agencji kosmicznych. USA są jednym z trzech krajów (obok Rosji i Chin) zdolnym wysłać człowieka w kosmos. USA są operatorem największej liczby sztucznych satelitów.

Nowy Jork jest drugim po Londynie co do wielkości ośrodkiem finansowym na świecie. W Nowym Jorku znajdują się dwie największe giełdy na świecie, a także banki światowe. Usługi są najważniejszą częścią gospodarki USA. Dają zatrudnienie 76,3% zatrudnionym i generują 78,6% PKB.

Stany Zjednoczone są jednak krajem, który najwięcej zarobił na turystyce. Wartość wpływów zostawionych w USA przez turystów wynosi 96,7 mld dolarów[13]. Turyści najchętniej odwiedzają duże metropolie, głównie Nowy Jork, Chicago, Los Angeles, Las Vegas i San Francisco.

Stany Zjednoczone są trzecim największym eksporterem na świecie. Wartość eksportu USA wynosi 1,024 bln USD. Na eksport składają się głównie maszyny i urządzenia, komputery, samoloty, wyposażenia kompletnych obiektów przemysłowych (elektrowni cieplnych, wodnych i jądrowych, rafinerii, hut, fabryk) samochodów, samochody, broń, tworzywa sztuczne, leki, zboża, tytoń do: Kanady (23,4%), Meksyku (13,3%), Japonii (6,1%), Chiny (4,6%), Wielkiej Brytanii (4,3%).USA są największym importerem na świecie. Wartość towarów importowanych do USA wyniosła 1,869 bln USD8. Importowane są głównie samochody osobowe, statki, komputery i sprzęt elektroniczny, surowce mineralne, paliwa, cukier, owoce, herbata, kawa, odzież, obuwie, drewno z: Kanady 16,9%, Chin 15%, Meksyku 10%, Japonii (8,2%), Niemiec (5%).

  1. USA w organizacjach międzynarodowych

USA uznawane są za najpotężniejsze mocarstwo, które bardzo aktywnie angażuje się w politykę globalną. Jednym z przejawów tej potęgi jest ich rola i udział w międzynarodowych organizacjach. ONZ, NATO i NAFTA powstały z inspiracji Waszyngtonu i ich skuteczne działanie bez Stanów Zjednoczonych jest trudne do wyobrażenia.

Główne dziedziny, w których dyplomacja waszyngtońska jest najbardziej aktywna na forum OM są następujące:

Działalność w ONZ

ONZ ma charakter głównie polityczny i nie dysponuje żadnymi środkami bezpośredniego przymusu, czy egzekwowania swoich rezolucji czy zaleceń. Jest organizacją bardzo rozbudowaną, zbiurokratyzowaną i zajmującą się wieloma dziedzinami współpracy międzynarodowej. Na forum ONZ Stany Zjednoczone realizują przede wszystkim swoje cele związane z działaniami cywilnymi i współpracą międzynarodową w określonych dziedzinach, np. zdrowia, programów edukacyjnych, akcji humanitarnych, itd. Nieskuteczność ONZ sprawia, że Waszyngton, choć podejmuje na jej forum poważne inicjatywy polityczne czy militarne, to raczej bez wiary w powodzenie tych wysiłków. Analizując działalność USA na forum organizacji międzynarodowych, nietrudno zauważyć pewną dość prostą zależność. Potęga Stanów Zjednoczonych i ich zdolność do forsowania własnych projektów zależy wprost od liczby i rodzaju partnerów danej organizacji. Stąd też najwięcej problemów napotyka Waszyngton w ONZ. Obecna sytuacja jest taka, że choć niewiele da się zrobić bez udziału USA, to także Waszyngton nie ma możliwości forsowania własnych projektów na tym forum. Głównym powodem nieskuteczności ONZ jest sposób głosowania w Radzie Bezpieczeństwa. Konieczność uzyskania akceptacji wszystkich stałych członków Rady (USA, Francja, Rosja, Wielka Brytania, Chiny) powoduje, że niezwykle ciężko jest o wypracowanie kompromisu10.

Działalność w NATO

NATO z kolei jest sojuszem ściśle wojskowym, choć nie pozbawionym elementów politycznych. NAFTA jest natomiast porozumieniem o charakterze ekonomicznym i handlowym, i charakteryzuje się prostotą wyrażoną między innymi w braku instytucjonalnych i biurokratycznych struktur. Liczba członków w NATO jest wyselekcjonowana przez USA jako zdecydowany lider i główny gwarant działania Sojuszu. NATO powstało z inicjatywy Waszyngtonu który dostarcza zdecydowanie największe środki finansowe i siły militarne. Stany Zjednoczone są głównym decydentem w sprawie przyjęcia do NATO nowych członków. Różnice w postrzeganiu zagrożeń międzynarodowych, a przede wszystkim brak woli rzeczywistego działania ze strony niektórych państw europejskich sprawiają, że NATO jest postrzegane w Waszyngtonie bardziej jako sojusz polityczny, a nie wojskowy11.

Działalność w NAFTA oraz inne organizacje

Ze względu na charakter organizacji, najmniej problematyczna jest działalność Stanów Zjednoczonych na forum NAFTA. Odgrywając rolę zdecydowanego lidera tego porozumienia między trzema zaledwie krajami, Waszyngton maksymalizuje korzyści płynące z liberalizacji przepływu towarów, usług i ludzi między USA, Meksykiem i Kanadą.

Stany Zjednoczone są członkami także innych organizacji tj. Międzynarodowa Organizacja Handlu (WTO), Międzynarodowy Fundusz Walutowy, APEC( Wspólnota Gospodarcza Azji i Pacyfiku).

Pozycja Stanów Zjednoczonych jako głównego mocarstwa światowego jest w chwili obecnej oczywista. Ma to swoje odzwierciedlenie w ich pozycji w organizacjach międzynarodowych. Poprzez finansowanie i udzielanie innych potrzebnych środków większości organizacji liczących się na świecie, USA uzyskało niezwykle silną pozycję na świecie.

  1. Siły zbrojne Stanów Zjednoczonych

Stany Zjednoczone Ameryki w swojej długiej historii borykały się z wieloma wojnami , średnio co 10 -15 lat . Począwszy od wojny o granicę z Kanadą (1812/15), przez I wojnę Światową gdzie USA były neutralne i sprzedawały broń obu stronom konfliktu wtedy głównym celem było wzbogacenie się i brak zaangażowania w problem Europejski. Stany Zjednoczone włączyły się w konflikt dopiero gdy transport broni do Wielkiej Brytanii został zatopiony przez Niemieckie okręty podwodne . USA Przystępując do wojny w ostatniej chwili pokonali Niemców wraz z ich sojusznikami po czym ogłosili zwycięstwo mimo że niechętnie uczestniczyli w sprawach Europejskich . Wybuch Drugiej Wojny Światowej w 1939 roku przyczynił się do wzbogacenia Stanów Zjednoczonych gdyż znowu potrzebowano broni , co nie zmienia faktu że USA nadal były neutralne wobec konfliktu. Dopiero po ataku na Pearl Harbour przez Japończyków USA zdecydowały się wkroczyć do konfliktu  7 grudnia 1941 roku. Była to jedna z najbardziej kosztownych wojen . W tedy też podczas II Wojny USA spuściły dwie bomby atomowe na Hiroszimę i Nagasaki spowodowały definitywnie koniec wojny. Kolejną wojną w której brały udział USA to wojna w Wietnamie gdzie chodziło o kwestia praw obywatelskich tzw. War Vietnam 1959/75. Kolejne wojny były związane z dostępem do ropy , oraz wojny w których chodziło o wyeliminowanie terroryzmu zwłaszcza po atakach na World Trade Centre w Nowym Jorku.12

Dosyć niedawno mieliśmy dowód na Amerykańską siłę gdy po zamordowaniu kilku amerykanów w Libii rząd USA zdecydował wypuścić swoje dwa okręty niszczyciele , które miały na celu przestraszenie wrogo nastawionych Libijczyków i miało to wpłynąć na rozwiązanie konfliktu . Obecnie co do konfliktu w Syrii również przydała by się pomoc amerykanów , ale jak widać mają w tym swoje interesy .

 historii Stanów Zjednoczonych można wyróżnić przynajmniej kilka okresów, które charakteryzowały się prowadzeniem wyraźnej polityki izolacjonizmu (np. okres przed I wojną światową, czy międzywojnie). Dzisiaj jednak Amerykanie prowadzą politykę globalną, a armia odgrywa znaczną rolę w realizacji strategicznych celów ich polityki zagranicznej.

Rodzaje sił zbrojnych

Całkowita liczba rezerwistów (wszystkich rodzajów sił zbrojnych) wynosi ok. 850 tys.16

Trudno wskazać jeden rodzaj sił zbrojnych, który jest rozwijany w większym stopniu niż inne. O ile siły lądowe są największe pod względem liczby żołnierzy i wydatków (1/3 budżetu obronnego), to wydaje się że za najbardziej skuteczne obecnie uważane są siły powietrzne i właśnie z tymi wojskami związana jest największa liczba projektów rozwojowych. Służba wojskowa w USA obecnie nie jest obowiązkowa. O miejsce w armii ubiegać się mogą służyć zarówno mężczyźni, jak i kobiety od 18 roku życia. Stany Zjednoczone posiadają jedną z najliczniejszych armii na świecie. W amerykańskich siłach zbrojnych służy ponad 1,472 mln żołnierzy.

Stany Zjednoczone wydają nieco ponad 4% PKB na wydatki wojskowe i pod tym względem zajmują 25 miejsce na świecie (do liderów pod tym względem należy m.in. Izrael).  Jednak w liczbach bezwzględnych posiadają największy budżet obronny na świecie, co przekłada się na znaczną przewagę technologiczną nad innymi państwami Amerykanie na cele wojskowe przeznaczają obecnie ponad 708 mld  dolarów rocznie, co stanowi ponad 40% globalnych wydatków. Drugie w kolejności pod tym względem są Chiny, których aktualny budżet wojskowy wynosi od 77 do 112 mld dolarów, przy wysokiej tendencji rosnącej. Warto podkreślić, że wydatki Stanów Zjednoczonych na cele militarne po 2001 roku uległy podwojeniu w przeciągu zaledwie 7 lat. Pomimo możliwości ograniczania niektórych wydatków budżetowych ze względu na sytuację wewnętrzną oraz ambicji militarnych innych państw, wydaje się że w najbliższych latach Stany Zjednoczone zachowają mocną pozycję lidera zbrojeń..17

Podsumowując widzimy że Stany zjednoczone są nadal mocarstwem i nie ustapią tego miejsca nikomu przynajmniej przez kolejne 10 lat .

Według Agencji DSCA (Defense Security Cooperation Agency) to agencja Pentagonu zajmująca się przede wszystkim eksportem uzbrojenia. 2012 okazał się rekordowy pod względem wartości transakcji przewidywanych do zawarcia przez DSCA., aż 63,6% uzbrojenia z USA – za 38,66 mld USD – miałoby na ich podstawie trafić na Bliski Wschód. Na drugim miejscu uplasował się obszar Azji i Pacyfiku – 31% (18,82 mld USD). Liderem pod względem wartości potencjalnych zamówień okazał się Katar – 23,15 mld USD. Daleko za nim znalazła się Japonia – 10,17 mld USD, Arabia Saudyjska – 8,24 mld USD, Korea Południowa – 5,01 mld USD i Kuwejt – 4,61 mld USD.20


  1. http://pl.wikipedia.org/wiki/Lista_pa%C5%84stw_%C5%9Bwiata_wed%C5%82ug_PKB_nominalnego

  2. http://www.forbes.pl/artykuly/sekcje/wydarzenia/pkb-usa-przyspiesza--ale-wolniej-niz-sie-spodziewano,31532,1

  3. http://pl.wikipedia.org/wiki/Gospodarka_Stan%C3%B3w_Zjednoczonych#cite_ref-factbook_1-0

  4. Historia od starożytności do współczesności vademecum dla maturzystów i kandydatów na wyższe uczelnie str. 247

  5. http://encyklopedia.interia.pl/haslo?hid=140632

  6. http://portalwiedzy.onet.pl/70312,,,,stany_zjednoczone_ameryki,haslo.html

  7. http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/4575385/stany-zjednoczone-gospodarka.html

  8. http://www.travelplanet.pl/przewodnik/usa/gospodarka.html

  9. http://www.bbn.gov.pl/download.php?s=1&id=956(8.01.2013)

  10. P. Pacula, USA w organizacjach międzynarodowych, Bezpieczeństwo Narodowe nr III-IV, 2007, s 235-237

  11. Ibidem, 235-240

  12. http://translate.google.pl/translate?hl=pl&langpair=en|pl&u=http://politics.lilithezine.com/United-States-of-America.html&ei=ygfrULrgOaz24QT39YGYAw

  13. http://polish.ruvr.ru/2012_05_14/74724739/

  14. http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/co-trzeci-samolot-armii-usa-lata-bez-pilota-era-dronow,196745.html

  15. http://pl.fallout.wikia.com/wiki/Si%C5%82y_Zbrojne_Stan%C3%B3w_Zjednoczonych

  16. http://www.psz.pl/tekst-31941/Armia-Stanow-Zjednoczonych-Ameryki

  17. http://www.psz.pl/tekst-31941/Armia-Stanow-Zjednoczonych-Ameryki

  18. Myśl o życiu literaturze i filozofi, data korzystania 07.01.2012 http://andzbig.fm.interia.pl/rozne/Ameryka/ameryka.htm

  19. http://www.dziennik.com/wiadomosci/artykul/obama-usa-pozostana-mocarstwem-pacyfiku

  20. http://www.altair.com.pl/news/view?news_id=9345


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Katarzyna Hołdak Stany Zjednoczone wobec wschodzących mocarstw Chin, Indii i Japonii
Stany Zjednoczone, Rewolucja Francuska
Stany Zjednoczone, SGH, nop
(8) Stany Zjednoczone
10 Stany Zjednoczone jako hegemon polityki międzynarodowej
8 konspekt. Stany Zjednoczone, Stosunki Międzynarodowe, Polska Polityka Zagraniczna
4 Stany Zjednoczone Europy
powszechna, Stany Zjednoczone
Współczesne systemy polityczne WSP- Stany Zjednoczone Ameryki
STANY ZJEDNOCZONE, dodatkowe materiały na zajęcia
Świat w XVIII w Rewolucja Angielska. Rewolucja francuska. Stany Zjednoczone
Stany Zjednoczone Ameryki
Do kogo należą Stany Zjednoczone
4. Stany Zjednoczone, Stany Zjednoczone
Stany Zjednoczone Ameryki w XIXw i na początku Xxw, Dokumenty- spr
STANY ZJEDNOCZONE USA, ŚWIAT - KRAJE I KONTYNENTY
STANY ZJEDNOCZONE AMERYKI, Współczesne systemy polityczne UJ
Stany Zjednoczone

więcej podobnych podstron