CHOROBY UKŁADU KRWIONOŚNEGO
Choroby układu krwionośnego : schorzenia dotyczące narządów i tkanek wchodzących w skład układu krążenia, a w szczególności serca, tętnic i żył, dlatego często są też nazywane chorobami układu sercowo-naczyniowego. Historycznie ich rozpoznawaniem i leczeniem zajmowała się interna. Obecnie są domeną kardiologii, natomiast operacyjnym (inwazyjnym ich leczeniem zajmują się chirurgia naczyniowa, kardiologia inwazyjna, kardiochirurgia. Leczeniem chorób naczyniowych zajmuje się też neurologia czy reumatologia.
Wraz z rozwojem cywilizacji doszło do zwiększonej zachorowalności na choroby układu krążenia, tak, że wiele z nich nazywanych jest chorobami cywilizacyjnymi. W Polsce są odpowiedzialne za 50% liczby zgonów, z tego najczęstszymi przyczynami zgonu jest zawał serca i udar mózgu.
Najważniejsze choroby układu krwionośnego :
ZAWAŁ SERCA : prowadzi do niego niewydolność układu krążenia. Zawał serca pojawia się wtedy, gdy któreś z naczyń krwionośnych serca zostanie zaczopowane. W konsekwencji niedrożności naczynia krwionośnego serca jakaś część mięśnia sercowego (ta, która była zaopatrywana w tlen i składniki pokarmowe przez niedrożne naczynie krwionośne) zostaje pozbawiona tlenu i pokarmu. Dochodzi wtedy do martwicy mięśnia sercowego. Zawał jest jednak najczęściej spowodowany zatkaniem naczyń serca przez oderwaną płytkę miażdżycową, która odkłada się na ścianach naczyń krwionośnych z powodu zbyt dużej zawartości cholesterolu we krwi. Innym powodem zawału może być nagły silny stres, który spowoduje skurczenie się naczynia krwionośnego serca lub nawet całej części mięśnia sercowego. Jeszcze inną przyczyną zawałów są skrzepy krwi, które wędrują w organizmie naczyniami krwionośnym, aż docierają do cienkich naczyń serca, które zatykają. Efekt w przypadku każdej przyczyny jest ten sam: zatrzymanie przepływu krwi w obrębie serca i zawał. Zawał objawia się nagłym i silnym bólem w okolicy mostka, silnym lękiem, zasłabnięciem, uciskiem w klatce piersiowej. Objawy te nie ustępują szybko. W przypadku pojawienia się takich symptomów należy zgłosić się jak najszybciej do lekarza lub wezwać pomoc medyczną. Nie wolno takich objawów bagatelizować.
ANEMIA : jest chorobą, która powstaje, jeśli w organizmie jest za mało hemoglobiny, a właściwie krwinek czerwonych. Prawidłowa zawartość erytrocytów we krwi, to od 4,5 mln/milimetr sześcienny (u kobiet) do 5,4 mln/milimetr sześcienny u mężczyzn. Jeśli wartości te spadną poniżej 4, to można już mówić o anemii. Najczęściej anemia jest spowodowana utratą krwi, o której człowiek nawet nie wie. Do takiej utraty krwi dochodzi najczęściej w układzie pokarmowym (krwawienie z jelit, żołądka). Jeśli człowiek zauważa w kale krew, to przyczyny anemii nie trzeba już raczej szukać gdzie indziej. Jeśli natomiast krew w kale nie jest widoczna, należy wykonać badania kału na krew utajoną. Walka z chorobą w tym przypadku polega na eliminowaniu przyczyn. Krwawienie z układu pokarmowego może być spowodowane owrzodzeniem żołądka lub jelit, pęknięciem wrzodu, stanami zapalnymi jelit, itp. Choremu na anemię należy podawać żelazo, które jest niezbędne do wytworzenia hemoglobiny, a tym samym erytrocytów. Anemia nie musi być spowodowana utratą krwi, ale np. rozpadem krwinek, których błona jest nieprawidłowo zbudowana, a przez to krucha i łatwo ulegająca zniszczeniu. Jest to zwykle nieprawidłowość dziedziczona genetycznie. Inną przyczyną anemii może być brak w organizmie czynnika wewnętrznego Castle'a, który u zdrowego człowieka produkują komórki okładzinowe żołądka. Jeśli układ odpornościowy niszczy te komórki (choroba autoimmunologiczna), to nie ma czynnika wewnętrznego, który jest niezbędny do prawidłowego wchłaniania witaminy B12, niezbędnej do wchłaniania żelaza, które z kolei jest niezbędnym składnikiem hemoglobiny, a co za tym idzie-erytrocytów. Ten typ anemii nazywany jest złośliwą. Dawniej była to choroba nieuleczalna. Obecnie wytwarzana jest laboratoryjnie taka postać witaminy B12, którą podaje się ludziom dożylnie. Dzięki temu chorzy na anemię złośliwą mogą normalnie żyć, pod warunkiem oczywiście, że regularnie będą otrzymywać zastrzyk z witaminą.
NIEWYDOLNOŚĆ WIEŃCOWA : pojawia się jako następstwo dysproporcji pomiędzy zapotrzebowaniem mięśnia sercowego na tlen, a dostarczaniem tego gazu. Serce zwiększając intensywność swojej pracy potrzebuje więcej tlenu. Jeśli jednak nie dostaje większej ilości tlenu, pojawia się niewydolność. Niewydolność może być uwarunkowana różnymi czynnikami: naczynia krwionośne mogą mieć zwężoną średnicę, przez co transportują mniej krwi, niż powinny; wymiana gazowa w płucach może przebiegać nieprawidłowo (obniżona wydajność pracy płuc), krew może zawierać za mało erytrocytów odpowiedzialnych za transport tlenu. Ważne jest też prawidłowe ciśnienie krwi, które warunkuje odpowiedni i szybki przepływ krwi przez naczynia krwionośne, zwłaszcza te włosowate. Zbyt niskie ciśnienie też może być przyczyną niewydolności wieńcowej. Czasem przyczyna choroby może tkwić w samym sercu. Jeśli siła skurczu mięśnia sercowego jest zbyt mała (włókienka mięśnia sercowego nie kurczą się do końca), to przepływ krwi w organizmie jest słaby. Serce jest narządem, który wykonuje ciężką i nieustanną pracę, dlatego musi być dobrze odżywione i dotlenione. Jeśli nie będzie otrzymywać odpowiedniej ilości tlenu i pokarmu, wówczas dojdzie do osłabienia jego pracy, co z kolei prowadzi do niewydolności i tak błędne koło się zamyka.
NADCIŚNIENIE (wysokie ciśnienie tętnicze): Prawidłowa wartość ciśnienia tętniczego u dorosłego człowieka, to 120/80. Jeśli wartość ciśnienia wzrośnie powyżej 140/90, to mamy do czynienia z nadciśnieniem tętniczym, wymagającym leczenia.
CZERWIENICA : to choroba, w której znacznie wzrasta (do wartości patologicznych) ilość erytrocytów we krwi, nawet do kilkunastu milionów na milimetr sześcienny. Powoduje to zagęszczenie krwi i zwiększenie jej lepkości.
BIAŁACZKI : dochodzi do niej wówczas, gdy we krwi pojawia się znaczna (za wysoka) ilość leukocytów, czyli białych krwinek. Białaczki dzielą się na różne odmiany. Biorą się z nieprawidłowych podziałów komórek macierzystych leukocytów.
ARYTMIA : Zaburzenia normalnego rytmu pracy serca, czyli arytmie, pochodzą z zaburzeń w rytmiczności lub częstotliwości powstawania bodźców, lub też z zaburzeń ich przewodzenia, czyli tzw. bloków. Mogą też występować z powodu nadpobudliwości mięśnia sercowego i jego reagowania na bodźce z tzw. pozazatokowych ośrodków bodźcotwórczych. W takich przypadkach dochodzi do zmian częstości lub nieregularności ewolucji skurczowo-rozkurczowych.
HEMOFILIA : jest chorobą genetyczną polegającą na zaburzeniach krzepnięcia krwi.
Hemofilię dzielimy na trzy rodzaje A, B oraz C. Są to genetycznie uwarunkowane skazy krwotoczne. Ich symptomy wynikają z ubytków czynników krzepnięcia. Na hemofilię zapadają jedynie mężczyźni, dziewczynki umierają w okresie życia płodowego.
Hemofilie A oraz B to choroby sprzężone z płcią. Mutacje występujące w genach wywołujące choroby umieszczone są w chromosomie X. Hemofilie dziedziczy się w tzw. sposób recesywny. Oznacza to, że na chorobę tę zapadają tylko i wyłącznie ludzie posiadający pełną ekspresję genu recesywnego
ŻYLAKI : występują u 8-10% ogółu ludzi. SA to pojedyncze lub mnogie rozdęcie żyły lub kompleksu żył z równoczesna niewydolnością zastawek żylnych w ich obrębie. WystĘpują zazwyczaj na kończynach dolnych lub w dolnym odcinku tułowia. Wrodzona wiotkość (osłabienie ścian żylnych) oraz długotrwała pozycja stojąca (np. w pracy) sprzyjają powstawaniu żylaków.
MIAŻDŻYCA : jest chorobą ogólnoustrojową - polega na tworzeniu się w naczyniach krwionośnych, a szczególnie w tętnicach, modyfikacji zwanych płytkami miażdżycowymi. Płytka miażdżycowa zwiększa się latami zwężając światło naczynia. Odkrycie substancji tłuszczowych znajdujących się we wnętrzu płytki ożywia układ krzepnięcia krwi oraz przewodzi do powstania zakrzepu. W toku zapalenia może dojść do osłabienia i definitywnego pęknięcia błony oddzielającej zawartość płytki od krwi. Zakrzep ten może z kolei spowodować całkowite zamknięcie naczynia. Główne badanie, które polega na określeniu, czy tętno jest dostrzegalne w nodze, wykonują lekarze pierwszego kontaktu. Płytki takie składają się głównie z substancji tłuszczowych, a zwłaszcza cholesterolu. Jeśli lekarz odnajdzie dolegliwości tętna, wówczas pacjent powinien trafić do poradni chirurgicznej, gdzie dodatkowym etapem jest przeprowadzenie badania dopplerowskiego, czyli badania przepływów w tętnicach.
ZAPOBIEGANIE CHOROBOM UKŁADU KRWIONOŚNEGO :
Higieniczny tryb życia zapobiega chorobom układu krążenia, w tym m.in. chorobom serca. Aby zapobiegać chorobom serca należy stosować profilaktykę. Prawidłowe odżywianie polega na znacznym ograniczeniu ilości spożywanych tłuszczów zwierzęcych (które trzykrotnie zwiększają zapadalność na zawał mięśnia sercowego) i zastąpieniem ich olejami roślinnymi oraz pokarmami bogatymi w skrobię, takimi jak wszystkie gatunki kasz, ciemne pieczywo, owoce i warzywa.
Ograniczyć należy spożycie m.in. : cukru, miodu, słodzonych przetworów owocowych, śmietany, tłustego mięsa, smalcu, wątróbki, móżdżku, cynaderek, boczku, tłustych rosołów, masła, tłustych sosów, tłustego pieczywa cukierniczego, majonezu oraz margaryny.
Zalecane jest spożywanie m.in. : chudego mięsa, chudych wędlin, chudego twarogu, ziemniaków, wszystkich gatunków kasz, dużych ilości białego mięsa (ryb), owoców, warzyw, olejów roślinnych (oleje roślinne podczas smażenia tracą właściwości chroniące przed miażdżycą ! ).
Zaleca się dietę niskokaloryczną z ograniczeniem tłuszczów i węglowodanów. Podaje się około 800-1500 kalorii na dobę, w zależności od rodzaju wykonywanej pracy, wieku i aktualnej wagi. Dieta powinna zawierać 80-120 g białka, 25-35 g tłuszczu oraz 50-150 g węglowodanów.
Regularne uprawianie sportów również redukuje nadwagę, zapobiega zawałowi serca, poprawia sprawność mięśnia sercowego oraz zmniejsza wszelką zachorowalność (nie tylko serca).
Każdy rodzaj wysiłku fizycznego u osób zdrowych jest dopuszczalny. Osoby, u których praca zawodowa nie powoduje zmęczenia fizycznego, nie powinny unikać nawet drobnych wysiłków fizycznych w czasie dnia. Ponadto każdy powinien 3-4 razy w ciągu tygodnia uczęszczać na basen, siłownię, aerobik, itp.
Zaprzestanie spożywania alkoholu oraz palenia tytoniu !