Ustalanie metod kontroli i przygotowanie projektów działań dla poprawy efektywności przedsiębiorstw energetycznych

Efektywność energetyczna jest pojęciem złożonym. Istnieje wiele wskaźników służących do jej określania i badania. Zgodnie z definicją zawartą w tzw. dyrektywie efektywnościowej^[1] to stosunek uzyskanych wyników: usług, towarów lub energii do wkładu energii (odwrotna relacja: energochłonność ). W związku z powyższym można przyjąć, że efektywność energetyczna odnosi się zarówno do wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji, obrotu paliw albo energii, jak i do sprawności zarządzania energią i skuteczności jej użytkowania.

Od 2005 r. Prezesowi URE została powierzona realizacja zadań w zakresie ustalania metod kontroli i podejmowania działań dla poprawy efektywności przedsiębiorstw energetycznych^[2]. Wykonywanie tego zadania jest związane z realizacją kilku celów Prawa energetycznego, czyli oszczędnego i racjonalnego użytkowania paliw i energii, uwzględniania w polityce energetycznej wymogów ochrony środowiska, wywiązywania się ze zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych oraz zrównoważenia interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii. Dla realizacji powyższego zadania przyjęto, że efektywność przedsiębiorstwa energetycznego rozumiana jest jako efektywność ekonomiczna i energetyczna.

W celu realizacji zadań w tym zakresie w 2006 r. podjęto następujące działania:

I. przeprowadzono analizę zagadnienia efektywności energetycznej w szerszym kontekście polityki energetycznej Polski i UE. Zagadnieniu temu poświęcone zostały trzy spotkania cyklicznego seminarium członków działającego w URE Zespołu ds. Interdyscyplinarnej Współpracy Międzynarodowej oraz Zespołu Społecznych Doradców Prezesa URE. Tematem pierwszego spotkania były zagadnienia szerokich uwarunkowań politycznych dotyczących efektywności energetycznej oraz jej metodologiczne, prawne i ekonomiczne aspekty. Kolejne spotkanie poświęcone zostało problematyce efektywności wytwarzania, przesyłu i wykorzystania energii elektrycznej. W czasie trzeciego spotkania podjęto tematykę efektywności przesyłu, dystrybucji i zużycia gazu ziemnego.

W wyniku spotkań sformułowane zostały następujące wnioski:

1) w porównaniu z innymi państwami UE, w Polsce istnieje duży potencjał możliwości poprawy efektywności energetycznej, zarówno na poziomie odbiorców końcowych, jak i w sektorze energetycznym - w zakresie poprawy efektywności wytwarzania, przesyłu, dystrybucji i wykorzystania energii elektrycznej oraz przesyłu, dystrybucji i wykorzystania gazu ziemnego;

2) należy w większym stopniu niż dotychczas rozpowszechniać najlepsze praktyki wśród odbiorców energii oraz propagować racjonalizację jej zużycia (np. poprzez szersze stosowanie systemu etykietowania) oraz nowych technologii w energetyce;

3) administracja rządowa powinna być przykładem dla innych w zakresie efektywności wykorzystania energii w urzędach;

4) niektóre instrumenty fiskalne mogą stać się silnym bodźcem do poprawy efektywności energetycznej (np. ulgi podatkowe oraz preferencyjne kredyty na zakup i instalację nowych systemów grzewczych, systemów zarządzania energią w budynkach komercyjnych, na budowę lub zakup domów albo mieszkań o określonych charakterystykach energetycznych, na nowe inwestycje w jednostki wytwarzające energię elektryczną w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła lub wytwarzające energię elektryczną w odnawialnych źródłach energii);

5) przy wspieraniu rozwoju konkurencyjnego rynku energii elektrycznej i gazu szczególną uwagę należy zwrócić na kwestię poprawy efektywności energetycznej przedsiębiorstw energetycznych;

6) istnieje konieczność wzmocnienia pozycji UE jako inicjatora i promotora działań we współpracy z instytucjami międzynarodowymi

II. Dokonano analizy instrumentów wspierajÄ…cych efektywność energetycznÄ…. W 2005 r. Komisja Europejska opublikowaÅ‚a dokument „Zielona KsiÄ™ga o efektywnoÅ›ci energetycznej lub jak osiÄ…gnąć wiÄ™cej, zużywajÄ…c mniej”^[3]. W dokumencie tym zostaÅ‚y przedstawione różne programy promujÄ…ce efektywność energetycznÄ…. W 2006 r. Komisja Europejska opublikowaÅ‚a kolejne dokumenty dotyczÄ…ce polityki UE w zakresie efektywnoÅ›ci energetycznej, z których najważniejsze to: „Zielona KsiÄ™ga − Europejska strategia na rzecz zrównoważonej, konkurencyjnej i bezpiecznej energii” (dokument ten precyzuje podstawowe cele, priorytety i narzÄ™dzia oraz dziaÅ‚ania niezbÄ™dne dla wprowadzenia nowej, europejskiej polityki energetycznej)^[4], „Plan dziaÅ‚ania na rzecz racjonalizacji zużycia energii: sposoby wykorzystania potencjaÅ‚u” (wraz zaÅ‚Ä…cznikiem zawiera skwantyfikowane cele i szeroki zestaw koniecznych Å›rodków dla racjonalizacji wytwarzania, dostarczania i wykorzystywania energii, razem z harmonogramem ich zastosowania)^[5], „Raport w sprawie oceny skutków realizacji planu dziaÅ‚ania na rzecz efektywnoÅ›ci energetycznej”^[6].

Cele strategiczne tego pakietu dokumentów to długookresowe cele polityki energetycznej, można je ująć w trzech punktach:

a) zwiększenie bezpieczeństwa dostaw energii − mniejsza zależność od importu,

b) ochrona środowiska naturalnego − zmniejszenie emisji dwutlenku węgla,

c) zwiększenie konkurencyjności gospodarki − zmniejszenie kosztów związanych ze zużyciem energii.

Jako cel operacyjny określono wykorzystanie 20% dodatkowego potencjału oszczędności energii w UE do 2020 r. (czyli ok. 390 Mtoe rocznie). Podkreśla się, że dla osiągnięcia wskazanego celu należy stymulować rozwój rynku technologii efektywnych energetycznie i produktów energooszczędnych, bardziej energooszczędnych wzorców zużycia energii oraz lepszej termoizolacji.

W ramach konsultacji dotyczÄ…cych Projektu Stanowiska RzÄ…du RP w sprawie „Zielonej KsiÄ™gi” oraz w zwiÄ…zku z pracami nad realizacjÄ… „Planu” Prezes URE przeprowadziÅ‚ szerokÄ… analizÄ™ możliwych do zastosowania instrumentów wspierajÄ…cych efektywność energetycznÄ… w Polsce. Na podstawie wyników przeprowadzonej analizy ustanowiono, że:

1) inicjatywy opisane w „Planie” stanowiÄ… wewnÄ™trznie spójny i wzajemnie od siebie zależny zestaw narzÄ™dzi, który umożliwia zrealizowanie celu - wykorzystanie 20% potencjaÅ‚u oszczÄ™dnoÅ›ci energii do 2020 r., przy zastosowaniu Å›rodków, których użycie ma gÅ‚Ä™bokie uzasadnienie ekonomiczne;

2) dla osiÄ…gniÄ™cia najlepszego efektu polityki promowania efektywnoÅ›ci energetycznej i odnawialnych źródeÅ‚ energii, oprócz „Planu” Komisji Europejskiej, konieczne jest peÅ‚ne zaangażowanie wÅ‚adz krajowych, regionalnych i lokalnych, które z caÅ‚Ä… determinacjÄ… bÄ™dÄ… dziaÅ‚aÅ‚y na rzecz spójnego stosowania proponowanych dziaÅ‚aÅ„ oraz wykorzystywaÅ‚y Å›rodki uzupeÅ‚niajÄ…ce w celu wzmocnienia skutecznoÅ›ci dziaÅ‚aÅ„ Komisji Europejskiej;

3) istnieją liczne bariery ekonomiczne, społeczne, technologiczne i legislacyjne w realizacji działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej. Usunięcie ich wymaga aktywnej polityki krajowej w zakresie bodźców finansowych, polityki fiskalnej, akcji promujących odpowiednie rozwiązania i praktyki, polepszenie infrastruktury (zwłaszcza drogowej) oraz zmiany obowiązujących regulacji prawnych;

4) w Polsce warto wskazać następujące narzędzia, których urzeczywistnienie znacząco wpłynie na poprawę efektywności energetycznej:

 stosowanie środków (bodźców) ekonomiczno-podatkowych zachęcających do racjonalnego wykorzystania energii,

 podnoszenie świadomości społecznej w zakresie racjonalizacji zużycia energii,

 stosowanie szczególnych systemów wsparcia wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii,

 wspieranie współpracy międzynarodowej w zakresie racjonalizacji zużycia energii i energii odnawialnej.

III. Dokonano analizy efektywności energetycznej w Polsce w oparciu od dane zagregowane. Analiza ta miała na celu porównanie zmiany efektywności energetycznej w stosunku do innych państw, zwłaszcza należących do UE (międzynarodowa analiza porównawcza)^[7]. Ogólnie rzecz biorąc, w Polsce można zaobserwować poprawę efektywności energetycznej (w zakresie przetwarzania, dystrybucji i użycia energii). Mimo to wskaźniki dla naszego kraju wciąż pozostają na gorszym poziomie niż średnia w UE. Przykładowo można wskazać, w zestawieniu dotyczącym 25 państw UE, że Polska zajmuje 22. miejsce pod względem energochłonności PKB ( wyższa pozycja oznacza wyższą energochłonność), 19. miejsce pod względem efektywności końcowego wykorzystania energii^[8] (wyższa pozycja oznacza niższą efektywność).

IV. Przeprowadzona została analiza efektywności przedsiębiorstw energetycznych:

1) przedsiębiorstw ciepłowniczych, w oparciu o sprawozdania jednostkowe przesyłane przez te przedsiębiorstwa, w ramach realizacji przez Prezesa URE zadań będących częścią Programu Badań Statystycznych Statystyki Publicznej, obejmujących badania statystyczne energetyki cieplnej^[9];

2) przedsiębiorstw wytwarzających energię elektryczną, w oparciu o dane ARE, GUS i sprawozdania przesłane przez te przedsiębiorstwa; wynik analizy przedstawiono w licznych publikacjach^[10];

3) przedsiębiorstw zajmujących się przesyłem lub dystrybucją energii elektrycznej i gazu w procesie zatwierdzania taryf dla spółek dystrybucyjnych, a także innych regulacji działalności sieciowej np. w toku uzgadniania projektów planów.

---