Projekt działań reedukacyjnych dla dziecka siedmioletniego, które wykazuje obniżony poziom rozwoju mowy
W wieku siedmiu lat dziecko winno osiągnąć dojrzałość szkolną . Jednym z ważniejszych kryteriów dojrzałości szkolnej jest uzyskany przez dziecko stopień rozwoju mowy. Od tego jak dziecko mówi , zależą w znacznej mierze jego postępy w nauce oraz pozycja społeczna w grupie klasowej , a więc to co nazywamy powodzeniem szkolnym. Dzieci w wieku siedmiu lat wykazują się pewną rozpiętością w zakresie dojrzałości mowy , analogicznie jak w zakresie rozwoju zębowego , kostnego czy motorycznego. Okres rozwoju mowy niektórych dzieci może się przeciągnąć. Jeśli dziecko zaczęło mówić dopiero w 2-3 roku życia, to nie można oczekiwać, aby w 6-7 roku życia rozwój mowy mógł być w pełni zakończony. Będzie on opóźniony w stosunku do standardów , choć zgodny z indywidualnym tempem rozwoju. Takie dziecko musi poświęcić więcej czasu i wysiłku na naukę szkolną. Musi nadrabiać zaległości w tych czynnościach które warunkują i kształtują rozwój mowy. System klasowo-lekcyjny nie sprzyja rozwojowi dziecka pod względem mowy. Mowa ustna schodzi na drugi plan wobec nauki czytania i pisania . Szkoła nie jest jednak jedyną instytucją , która wpływa na rozwój dziecka .Podstawową role w tym kierunku ma dom i środowisko rodzinne . Jeżeli rodzice są świadomi przyszłych niepowodzeń szkolnych i problemów związanych z wymową dziecka winni oni zmobilizować się do działania w celu rozpoznawania, zapobiegania, i likwidowania wszelkich zagrożeń dla mowy dziecka . Ten problem określa się jako obniżony poziom rozwoju mowy . Wynika to z obniżenia ogólnej sprawności motoryczne , przebycia różnych ciężkich chorób, niskiej kultury środowiska w którym dziecko się wychowuje oraz innych czynników środowiskowych ( nadmierny liberalizm , rygoryzm ) .
Zajęcia reedukacyjne
Każde zajęcia , trwające ok. 30 minut winny zawierać następujące ćwiczenia :
Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne
Ćwiczenia oddechowe
Ćwiczenia rytmizujące
Ćwiczenia słuchu - fonetycznego
Ćwiczenia kultury żywego - słowa
Analiza ćwiczeń .
Ad 1.
Warunkiem prawidłowego wymawiania wszystkich głosek jest sprawne działanie narządów mowy . Im sprawniejsze będą narządy artykulacyjne , tym bardziej precyzyjna będzie nasz mowa.
Ćwiczenia te należy prowadzić przed lustrem , każdorazowo od 5 do 10 minut .
Mają one na celu wypracowanie zręcznych i celowych ruchów języka, warg i podniebienia miękkiego .
Ad 2 .
Ćwiczenia oddechowe mają na celu pogłębienie oddechu , rozruszanie przepony , wydłużenie fazy oddechowej , a także zapobieganie takim niepożądanym zjawiskom , jak arytmia oddechowa , mówienie na wdechu , kolizja między rytmem oddychania a strukturą wypowiedzi .
Ad 3 .
Ćwiczenia rytmizujące są bardzo pomocne w pracy nad doskonaleniem i korelacją mowy , szczególnie dla tych dzieci , których rozwój psychoruchowy nie przebiega prawidłowo . Ćwiczenia te doskonaląc motorykę będą wspierać narząd mowy w jego funkcji ruchowej .
Ad 4 .
Ćwiczenia słuchu - fonetycznego umożliwiają zdolność słyszenia i rozróżniania dźwięków , ich barwy , natężenia , wysokości i rytmu .
Należy bowiem w trakcie mowy rozróżniać wyrazy sylaby i głoski .
Celem tych ćwiczeń jest doskonalenie percepcji mowy własnej i cudzej.
Ad 5 .
Ćwiczenia kultury żywego - słowa składają się z trzech podstawowych elementów :
poprawność gramatyczna ; regulowana świadomie stosowanymi
w praktyce normami .
bogactwo w zakresie leksyki i frazeologii oraz zróżnicowania
stylistyczne ,
poprawność wymowy i wypowiadania się w ich szerokim
rozumieniu .
Projekty zajęć
Zajęcia I
1A Ćwiczenia języka
a ) Wysuwanie języka do przodu - język wąski i szeroki a następnie
cofanie go w głąb jamy ustnej .
b ) Kierowanie języka w kąciki ust ( lewo , prawo )
przy szeroko otwartych ustach .
c ) Unoszenie języka na górną wargę
- język wąski i szeroki ( usta szeroko otwarte ) .
d ) Unoszenie języka na zęby górne i cofanie go do podniebienia
miękkiego .
e ) Dotykanie językiem poszczególnych zębów ( górnych i dolnych)
f ) Oblizywanie warg ruchem okrężnym .
1B Ćwiczenia warg
a ) Szerokie otwieranie i zamykanie ust .
b ) Wysuwanie warg do przodu , rozchylanie warg .
Ruchy te wykonujemy naprzemiennie .
c)Złączyć wargi płasko . Rozciąganie warg poprzez cofnięcie
kącików ust ( jak przy wymowie samogłoski i ).
d )Układanie dolnej wargi na górną i odwrotnie .
e ) Nagryzanie górnymi zębami dolnej wargi dolnymi górnej
(masaż warg zębami ) .
f ) Wymawianie samogłoski i , u a następnie a , e , u , i , o , y
( głośno i dobitnie )
2. Ćwiczenia oddechowe
a ) Chłodzenie gorącej zupy na talerzu
( dmuchanie ciągłym strumieniem ) .
b ) Chuchanie na ręce bo zmarzły ( długo ) .
c ) Naśladowanie lokomotywy , która oddaje parę .
d ) Ćwiczenia ruchowe dwufazowe - wdech i wydech .
f ) Długie wybrzmiewanie samogłosek i spółgłosek
3. Ćwiczenia rytmizujące
Śpiew piosenki '' Jedzie pociąg z daleka ''
naśladowanie odgłosów pociągu ( ruch z piosenką ).
4. Ćwiczenia słuchu - fonetycznego
a ) Ćwiczenia M. Weryho : '' Co słyszę ? ''
- wsłuchiwanie się w dźwięki dochodzące z zewnątrz
( zamknięte oczy )
b ) Rozpoznawanie dźwięków wytwarzanych celowo
( uderzanie pałeczką w szkło , kamień , drewno itp.
c ) Tworzenie różnych dźwięków
- odbijanie piłeczki gumowej , klaskanie ,
- darcie papieru , lanie wody .
d ) Szukanie ukrytego zegarka , dzwonka , pozytywki .
e ) Rozróżnianie i naśladowanie głosów : kota ,kury ,gęsi .
5 . Ćwiczenia kultury żywego - słowa
a ) Dzielenie wyrazu na głoski i sylaby .
b ) Wydzielanie wyrazów ze zdania , liczenie wyrazów .
c ) Układanie zdań z podanymi wyrazami
- próby rozbudowy zdania .
d ) Podanie odpowiedzi na kilka pytań do przedstawionego
obrazka .
e ) Samodzielne omówienie obrazka za pomocą kilku zdań .
Zajęcia II
1 . Ćwiczenia języka
a ) Wysuwanie języka do przodu i do tyłu .
b ) Unoszenie języka w górę i w dół .
c ) Oblizywanie językiem zębów : prawo - lewo .
d ) Zabawa w liczenie zębów językiem .
e ) Mlaskanie czubkiem języka .
- zabawa w kotka , który pije mleko
1B. Ćwiczenia warg
a ) Szerokie zamykanie i zamykanie ust przy wymowie
głosek : a , e , o , u
b ) Wysuwanie warg do przodu jak przy gwizdaniu .
- ruchy okrężne warg
c ) Masaż warg zębami .
- nagryzanie dolnej i górnej wargi
d ) Zabawa - kotek wypił mleko i oblizuje wargi
e ) Wymawianie głosek z podkreśleniem ruchu warg .
- i , u , a , a następnie a , e ,u , i , o , y
2. Ćwiczenia oddechowe
a ) Zdmuchiwanie piórka z kartki
( z różnym natężeniem )
b ) Śpiewanie samogłosek na jednym wdechu i wydechu.
c ) Wybrzmiewanie głosek na jednym wydechu - sylab .
za ,zo ,ze , zu , zy
d ) Naśladowanie śmiechu :
- chłopca ( piskliwy , hałaśliwy - ha ,ha ,ha )
- dziewczynki ( piskliwy , chichotliwy - hi , hi , hi )
e ) Powtarzanie wymawianego zdania wolno , szybko , bardzo
szybko .
Ćwiczenia rytmizujące
Marsz w rytm wystukiwany ( zmiana rytmu - wolny , szybki i
odwrotnie )
4 . Ćwiczenia słuchu - fonetycznego
a ) Zabawa w " Co słyszę " - wyszukiwanie wszelkich dźwięków
i naśladowanie ich .
b ) Rozpoznawanie dźwięków rzeczy zamkniętych w pudełku
( potrząsanie pudełkiem z grochem i z cukrem )
c ) Rozróżnianie i naśladowanie głosu zwierząt : psa ,krowy
d ) Naśladowanie dźwięków wybranych przez :
- duże dzwony : bim - bom - bum
- dzwonek szkolny :dzyń , dzyń , dzyń
- gra trąbki
3 . Ćwiczenia rytmizujące
Zabawa rytmiczna ( nauka piosenki )
Dziecko powtarza piosenkę śpiewaną przez nauczyciela :
Np. " Muzykanci "
5. Ćwiczenia kultury żywego - słowa
a ) Szukanie wyrazów rozpoczynających się na daną głoskę
b ) Układanie zdań z rozsypanych wyrazów
c ) Układanie pytań do obrazka
d ) Zabawa w szukanie wyrazów o znaczeniu przeciwnym
e ) Szukanie wyrazów na daną głoskę
Zajęcia III
1 . Ćwiczenia języka
a ) Wysuwanie języka : góra - dół , lewo - prawo
b ) Próba dotknięcia językiem nosa i brody
c ) Liczenie zębów językiem .
d ) Mlaskanie czubkiem języka .
e ) Ssanie cukierka , przyssanie języka do podniebienia .
1B . Ćwiczenie warg
a ) szerokie otwieranie ust jak przy wymowie głosek :
a , e , o , u
b ) Złączenie warg płasko . Rozciąganie warg przez cofnięcie
kącików ust ( jak przy samogłosce " i " ) .
c ) Masaż warg ( przygryzanie góra - dół )
- naciąganie warg palcami w różnych kierunkach .
d ) Naśladowanie : cmokania , parskania , dmuchania .
e ) Głośne wymawianie samogłosek ( i , u , a , e ,u ,i , o , y )
Ćwiczenia oddechowe
a ) Nadmuchiwanie gumowych zabawek ( balon ) .
b ) Śpiew na wydechu samogłosek ( ao , eo , aoe ) .
c ) Naśladowanie dźwięków syreny ( eu , eu , eu ).
d ) Wybrzmiewanie spółgłosek na wydechu np. :
( f , s , z , n , ż ) również w połączeniu z samogłoskami .
e ) Naśladowanie śmiechu :
kobiety - jasny ha , ha ,ha ....
mężczyzny - tubalny , rubaszny :ho , ho , ho .....
3 . Przerwa rytmizująca
Śpiew piosenki " Muzykanci "
Nauczyciel - śpiewa , Uczeń - naśladuje
Dźwięki naśladujące instrumenty .
4 . Ćwiczenia słuchu - fonetycznego
a ) Wsłuchiwanie się w zdanie - wyróżnianie wyrazów
( na początku zdania proste )
- układanie tyle klocków ile wyrazów .
b ) Wydzielanie sylab w wyrazach - wyklaskiwanie .
c ) Wydzielanie głosek w wyrazach i tworzenie z głosek nowych wyrazów.
d ) Rozróżnianie wyrazów , które różnią się tylko jedną głoską np. bal - pal , sos - sok , los - lok , pije - bije
e ) Wyklaskiwanie wysłuchanego rytmu .
5 . Ćwiczenia kultury żywego - słowa
a ) Szukanie wyrazów z podaną głoską w nagłosie , śródgłosie i
wygłosie .
b ) Budowa zdań z rozsypanki wyrazowej .
c ) Omówienie kolejności zdarzeń na podstawie historyjki
obrazkowej .
d ) Układanie pytań i odpowiedzi do historyjki obrazkowej .
e ) Samodzielne układanie dalszego ciągu historyjki .
f ) Rozwiązywanie rebusów obrazkowych .
Zakończenie
Aby prawidłowo realizować zaplanowane ćwiczenia należy kierować się ogólnymi zasadami dydaktycznymi .
1 . Zasada systematyczności
Nauczanie określonych dźwięków winno odbywać się wg ustalonej kolejności działań . Ważne jest zachowanie rytmiczności i konsekwencji
.
2 . Zasada stopniowania trudności
Rozpoczynamy pracę od tego co jest dla dziecka najłatwiejsze .
Dziecko powinno widzieć efekt swojej pracy i odnosić sukcesy .
3 . Zasada utrwalania
Powtarzanie nabytych umiejętności aż do nawyku .
4. Zasada indywidualizacji
Do każdego dziecka podchodzimy inaczej .
5 . Zasada aktywnego i świadomego udziału .
Uświadamianie dziecku potrzeby udziału w zajęciach , zainteresowanie go formą zajęć . Mobilizowanie do szybkiego uzyskiwania wyników .