Szanowni Państwo,
Tak jak obiecałem, poniżej rady dotyczące rozwiązywania zadań z kategorii syntaktycznych. Napisałem to w stylu mojego Przewodnika, czyli w pełni „łopatologicznie”, ale mam nadzieję, że nie poczujecie się obrażeni, tylko skorzystacie. Rady te są dostosowane do poziomu zadań egzaminacyjnych - tzn. jak czegoś nie omawiam, to dlatego, że nie muszę.
Podobnie jak w Przewodniku nie tłumaczę też „dlaczego” należy dokonać takiej, a nie innej interpretacji - to zrobił już Prof. Studnicki na wykładzie, jest też fragment w podręczniku Z. Ziembińskiego Logika Praktyczna. Ograniczam się do wyjaśnienia „jak” to robić, żeby dobrze zrobić.
Prosiłbym aby tego pliku nie umieszczać w jakiejkolwiek „plikowi” lub na forum; poza tym możecie z niego korzystać dowoli - przesyłać znajomym itd.
BONUS KATEGORIE SYNTAKTYCZNE
Zacznijmy od tego, że zadania z kategorii syntaktycznych polegają wyłącznie na podpisaniu odpowiedniego symbolu kategorii syntaktycznej pod wyrazem.
Reguła jest taka: 1 wyraz = 1 symbol (prosty lub ułamkowy); od tej reguły są dwa wyjątki:
Zwrot „nieprawda, że” traktujemy jako jeden wyraz i ma ona zapis z/z (podobnie przy zwrocie „szkoda, że” i podobnych: „xxxxxx, że”
Gdyby pojawiły się czasowniki zwrotne (chyba tak się nazywają), tzn. takie z „się” („ubiera się”, „zastanawia się” itp.), to też tego typu zwroty traktujemy jako jeden wyraz: zazwyczaj mają one zapis z/n
Uwaga wstępna: nie umiem pisać ułamków w Wordzie, zresztą utrudniłoby to czytanie poniższego ALGORYTMU, więc pisze je z ukośnikami: z/nn, z/nn/z/nn itd. Nie sadzę, abyście Państwo mieli kłopoty z ich właściwym odczytaniem, ale na egzaminie łaskawie piszcie te ułamki w pionie - miejsca jest na tyle, a sprawdza nam się łatwiej!
A TERAZ ALGORYTM ROZWIĄZYWANIA ZADAŃ
1. Najpierw ustalamy, z jaką konstrukcją składniową mamy do czynienia - w zasadzie możliwe są 4 typy, występujące w zadaniach egzaminacyjnych :
Po pierwsze - zdanie proste, na przykład:
Bardzo znudzony Zenon nieuważnie słucha przemówienia znanego polityka.
W takim przypadku nic więcej nie robimy (na razie).
Po drugie - zdanie proste, ale poprzedzone słowem lub słowami, będącymi funktorami zdaniotwórczymi od 1 zdania (z/z), na przykład:
Zaiste, bystry Jan jest bardzo pojętny.
z/z
Nieprawda, że pracowita Ania dobrze zdała egzamin przedterminowy.
z/z
W takim przypadku podpisujemy z/z pod odpowiednimi słowami, co wyżej zaznaczyłem.
Po trzecie - dwa zdania proste, połączone spójnikiem, spełniającym funkcję funktora zdaniotwórczego od 2 zdań (z/zz), na przykład:
Padł strzał myśliwego, ale dzielny łoś cudem uniknął niechybnej śmierci.
z/zz
W takim przypadku podpisujemy z/zz pod spójnikiem łączącym zdania proste, co wyżej zaznaczyłem.
Po czwarte - dwa zdania proste, poprzedzone słowem lub słowami, będącymi funktorami zdaniotwórczymi od 1 zdania (z/z), oraz połączone spójnikiem, spełniającym funkcję funktora zdaniotwórczego od 2 zdań (z/zz), na przykład:
Nieprawda, że Jan jest wesoły, ale sympatyczna Zosia bardzo go lubi.
z/z z/zz
W takim przypadku podpisujemy z/z pod odpowiednimi słowami, znajdującymi się na początku zdania, a także podpisujemy z/zz pod spójnikiem łączącym zdania proste, co wyżej zaznaczyłem.
2. W ten sposób, co łatwo zauważyć na powyższych przykładach, pozostaje nam już tylko poprawna interpretacja zdań prostych, co jest niezwykle łatwe.
Trzeba tylko wziąć pod uwagę, że w języku polskim zdania proste najczęściej mają bazową strukturę (mówiąc precyzyjniej: bazowe reguły konstrukcyjne) :
n z/nn n - na przykład: Jan lubi Zosię.
n z/nn n
albo (rzadziej):
n z/n - na przykład: Leon śpi.
n z/n
Dalsze rozwiązywanie rozpoczynamy więc od tego, że identyfikujemy, z którą z tych struktur mamy do czynienia i podpisujemy odpowiednie symbole pod trzema lub dwoma słowami. Są to oczywiście te słowa, które muszą wystąpić w zdaniu, aby było ono poprawne gramatycznie. Pozostałe słowa - na razie - pozostawiamy bez interpretacji. Wszystko wyjaśnią rozwiązania naszych przykładów - proszę je uważnie prześledzić:
Bardzo znudzony Zenon nieuważnie słucha przemówienia znanego polityka.
n z/nn n
Zaiste, bystry Jan jest bardzo pojętny.
z/z n z/nn n
Nieprawda, że pracowita Ania dobrze zdała egzamin przedterminowy.
z/z n z/nn n
Padł strzał myśliwego, ale dzielny łoś cudem uniknął niechybnej śmierci.
z/n n z/zz n z/nn n
Nieprawda, że Jan jest wesoły, ale sympatyczna Zosia bardzo go lubi.
z/z n z/nn n z/zz n n z/nn
3. Pozostaje dokończenie rozwiązania, czyli interpretacja pozostałych słów. Jest ona również bajecznie prosta - wystarczy ustalić, do którego z opisanych już słów dane słowo się odnosi i swoiście „pomnożyć” w pionie jego symbol (wskaźnik kategorii syntaktycznej).
Objaśnię to na pierwszym przykładzie, pozostałe rozwiązujemy analogicznie.
Bardzo znudzony Zenon nieuważnie słucha przemówienia znanego polityka.
n z/nn n
Słowa „bardzo znudzony” odnoszą się do słowa „Zenon”. Najpierw interpretujemy słowo, które jest „bliższe” słowu „Zenon” - oczywiście jest to słowo „znudzony”, gdyż wyrażenie (dokładniej: nazwa złożona) „znudzony Zenon” jest syntaktycznie poprawne, ale wyrażenie „bardzo Zenon” jest nonsensowne. Interpretujemy więc słowo „znudzony” podpisując pod nim - w pionie - wskaźnik będący dwukrotnością wskaźnika słowa „Zenon”:
Bardzo znudzony Zenon
n/n n
Pozostaje zinterpretować słowo „bardzo”. Niewątpliwie odnosi się ono do słowa „znudzony”, które ma wskaźnik n/n. Zatem wskaźnik słowa „bardzo” musi być dwukrotnością tego wskaźnika, czyli ułamkiem n/n/n/n. Zapisujemy zatem:
Bardzo znudzony Zenon
n/n/n/n n/n n
Teraz słowo „nieuważnie” - odnosi się ono do słowa „słucha”, więc podwajamy (w pionie) ułamek znajdujący się pod słowem „słucha”. Otrzymujemy zapis:
nieuważnie słucha
z/nn/z/nn z/nn
I wreszcie trzy ostatnie słowa w analizowanym zdaniu: „przemówienia”, „znanego”, „polityka”. Interpretacja przebiega następująco: trzeba ustalić, które z tych dwóch ostatnich słów jest „bliższe” słowu „przemówienia”. Zauważamy, że zwrot „przemówienia polityka” jest sensowny, ale zwrot „przemówienia znanego” już takim nie jest. Tak więc, „bliższe” słowu „przemówienia” jest słowo „polityka” (Czyje przemówienie? - polityka), a słowo „znanego” dotyczy już słowa „polityka” (Jakiego polityka? - znanego).
Zatem pod słowem „polityka” piszemy dwukrotność symbolu znajdującego się pod słowem „przemówienia”, a potem pod słowem „znanego” piszemy podwojony ułamek, znajdujący się pod słowem „polityka”:
przemówienia znanego polityka
n n/n/n/n n/n
Pełne rozwiązanie pierwszego zadania wygląda zatem następująco:
Bardzo znudzony Zenon nieuważnie słucha przemówienia znanego polityka.
n/n/n/n n/n n z/nn/z/nn z/nn n n/n/n/n n/n
Analogicznie rozwiązujemy pozostałe zadania:
Zaiste, bystry Jan jest bardzo pojętny.
z/z n/n n z/nn n/n n
Jan jaki? - „bystry” ; Pojętny jak? - „bardzo”
Nieprawda, że pracowita Ania dobrze zdała egzamin przedterminowy.
z/z n/n n z/nn/z/nn z/nn n n/n
Ania jaka? - „pracowita” ; Zdała jak? - „dobrze” ; Egzamin jaki? - „przedterminowy”
Padł strzał myśliwego, ale dzielny łoś cudem uniknął niechybnej śmierci.
z/n n n/n z/zz n/n n z/nn/z/nn z/nn n/n n
Strzał czyj? - „myśliwego” ; Łoś jaki? - „dzielny” ; Uniknął w jaki sposób? - „cudem” ; Śmierci jakiej? - „niechybnej”
Nieprawda, że Jan jest wesoły, ale sympatyczna Zosia bardzo go lubi.
z/z n z/nn n z/zz n/n n z/nn/z/nn n z/nn
Zosia jaka? - „sympatyczna” ; Lubi jak? - „bardzo”
Mam nadzieję, że wszystko jasne i z kategoriami syntaktycznymi poradzicie sobie Państwo bez trudu. Na koniec kilka zadań do samodzielnego rozwiązania: Uwaga - zadanie 3 jest trudniejsze niż typowe zadanie egzaminacyjne.
Nagle niebo zachmurzyło się i zaczął padać rzęsisty deszcz.
Jan i Marek pasjami lubią amerykańskie filmy sensacyjne, a Zosia zdecydowanie preferuje hinduskie komedie romantyczne.
Rocznie Walery czyta pięć książek popularno-naukowych, ale nieprawda, że ich czytanie sprawia mu ogromną przyjemność.
Pozdrawiam, ag
PS. Rozwiązania zadań NA NASTĘPNEJ STRONIE.
Ale zanim zaglądniesz, spróbuj zrobić to SAM !!!
Nagle niebo zachmurzyło się i zaczął padać rzęsisty deszcz.
z/n/z/n n z/n z/zz z/n z/n/z/n n/n n
Uwaga: jak już wspominałem, na egzaminie nie ma zadań z czasownikami zwrotnymi („zachmurzyło się”), ale dałem takie zadanie, żebyście byli przygotowani „w razie czego”. Jak widać po rozwiązaniu, takie wyrażenia jak „zachmurzyło się” traktujemy jako jeden wyraz. Wyrażenia tego typu mogą mieć zapis z/n (jak w powyższym zadaniu) albo z/nn, tak jak w zdaniu: Jan myje się mydłem.
n z/nn n
Jan i Marek pasjami lubią amerykańskie filmy sensacyjne, a
n n/nn n z/nn/z/nn z/nn n/n/n/n n n/n z/zz
Zosia zdecydowanie preferuje hinduskie komedie romantyczne.
n z/nn/z/nn z/nn n/n/n/n n n/n
Uwaga: w przypadku wyrażeń „amerykańskie filmy sensacyjne” i „hinduskie komedie romantyczne” dopuszczalna jest także odwrotna interpretacja wskaźnikowa w odniesieniu do określeń: „amerykańskie - sensacyjne” i „hinduskie - romantyczne”, to znaczy, że można zamienić miejscami oznaczające je wskaźniki n/n/n/n i n/n.
Rocznie Walery czyta pięć książek popularno-naukowych, ale
z/nn/z/nn n z/nn n n/n n/n/n/n z/zz
nieprawda, że ich czytanie sprawia mu ogromną przyjemność.
z/z n/n n z/nnn n n/n n
Uwaga: takich zadań z orzeczeniami o wskaźniku z/nnn też nie ma na egzaminie, ale w razie czego wiecie, jak to zrobić.
5