Bioterroryzm- to bezprawne, nielegalne użycie czynników biologicznych wobec ludzi z zamiarem wymuszenia jakiegoś działania lub zastraszenia rządu i ludności cywilnej dla osiągnięcia celów osobistych, politycznych, społecznych lub religijnych.

Cele ataku bioterrorystycznego: ludność, zwierzęta hodowlane, uprawy roślinne, żywność, środowisko- ekosystem wodny, woda pitna;

Państwa prowadzące programy nad rozwojem broni biologicznej: Irak, były ZSRR, prawdopodobnie Chiny, Iran, Korea płn., Libia, Syria, Tajwan, przypuszczalnie także Kuba, Egipt, Izrael;

Czynniki biol., które mogą zostać użyte w ataku terrorystycznym

Czynniki zdolne do replikacji	Naturalne biologicznie czynne substancje	Substancje biologiczno-mimetyczne
Bakterie i wirusy, które namnażając się w organizmie gospodarza wywołują chorobę	Toksyny bakteryjne, trujące substancje pochodzenia roślinnego, toksyny wytwarzane przez grzyby, neuropeptyd P, substancje niszczące komórki gospodarza poprzez aktywne włączenie się w ich metabolizm	Substancje uzyskane na drodze chemicznej

Kategorie czynników biologicznych- podzielono na 3 kategorie czynniki biologiczne, które mogą być potencjalnie użyte jako broń biol.:

Kategoria A- patogeny wywołujące śmiertelne choroby, łatwo rozprzestrzeniające się, które stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego:

Wirus ospy prawdziwej, B. anthracis (wąglik), Yersinia pestis (dżuma), Francisella tularensis (tularemia), egzotoksyna Cl. botulinum, Filoviridae: wirusy gorączek krwotocznych- wirus Ebola, wirus Marburg, Arenaviridae: wirus gorączki Lassa, wirusy krwotocznych gorączek południowoamerykańskich- wirus Junin, Mapucho, Sabial;

Kategoria B- czynniki wywołujące groźne choroby o umiarkowanej śmiertelności, wymagające ścisłego nadzoru:

Coxiella burnetii (gorączka Q), bakterie z rodzaju Brucella (brucelozy), Burkholderia mallei (nosacizna), gronkowcowa enterotoksyna B, toksyna Cl. perfringens, rycyna, alfawirusy: wenezuelskie zapalenie mózgu, ponadto mikroorganizmy przenoszone drogą pokarmową: Salmonella, Shigella dysenteriae, E. coli O157:H7, Vibrio cholerae, Cryptosporidium parvum;

Kategoria C- nowo pojawiające się patogeny lub patogeny uzyskane na drodze inżynierii genetycznej

Wirus Nipah, Bunyaviridae: wirus Hanta, wirus żółtej febry, wielooporne szczepy M.tuberculosis;

patogen	Główne „zalety”	Główne „wady”
Patogeny namnażające się czyli replikowane (bakterie, wirusy)
Wąglik (B.anthracis)	Duża zakaźność i śmiertelność	Umiarkowana transmisja wśród ludzi
Dżuma (Y.pestis)	Duża śmiertelność i zaraźliwość w postaci płucnej, możliwość skrytego ataku drogą rozsiewu zakażonych pcheł	Niepełna wrażliwość populacji na bakterię
Tularemia (F.tularensis)	Wyjątkowo duża zakaźność, trudna diagnostyka	Stosunkowo mała śmiertelność
Salmonellozy	Łatwość i taniość pozyskania, łatwość dystrybucji	Mała śmiertelność, łatwa identyfikacja patogenu
Wir. gorączki krwotoczne (Filoviridae np. Ebola)	Duża śmiertelność i dynamika epidemii (wyjątkowa zakaźność i zaraźliwość)	Trudności w uzyskaniu wirusa
Ospa (Poxviridae)	Obecnie dość duża śmiertelność, wysoka zakaźność i zaraźliwość (transmisja) znaczenie ma wygląd chorych	Trudności w uzyskaniu wirusa, teoretycznie możliwe odtworzenie genetyczne
Patogeny nie namnażające się (niereplikowalne)-toksyny pochodzenia biol.
Rycyna	Dość duża śmiertelność, masowa produkcja przemysłowa: jest domieszką paliwa roślinnego	Konieczność uzyskania dużych stężeń aerozolowych (umiarkowana toksyczność)
botulina	Duże zapasy na świecie, bardzo wysoka toksyczność	Dość charakterystyczne objawy

Spojrzenie terrorystów na wąglika: duża zakaźność: 2500 przetrwalników wchłoniętych z powietrza powoduje postać płucną, wysoka podatność populacji i śmiertelność przy ataku aerozolowym z powietrza (ok. 90000 zgonów po rozpyleniu 50kg zawiesiny nad półmilionowym miastem). Trwałość bakterii w postaci przetrwalnikowej (kilkadziesiąt lat w glebie). Duża ilość zgromadzonych zapasów na świecie, łatwość pozyskania i produkcji. Trudność z wyprodukowaniem w pełni skutecznej szczepionki (nabycie odporności u ok. 70% szczepionych po kilkakrotnych szczepieniach).

Weterynaria wobec terroryzmu biologicznego: jedną z potencjalnych katastrof, wobec której weterynaria w USA stara się opracować koncepcję przeciwdziałania, jest terroryzm biologiczny w stosunku do zwierząt użytkowych. W odniesieniu do zwierząt praktycznie mogą być brane pod uwagę tylko 3 jednostki chorobowe przy potencjalnym terrorystycznym ich wywołaniu: choroba Newcastle, afrykański pomór świń i księgosusz.

Broń biologiczna a inżynieria genetyczna: nowa broń biol. stwarzana dzięki rozwojowi inżynierii genet. Konstruowanie bakterii nie różniących się od fizjologicznej flory jelitowej ale jednocześnie antagonistycznych wobec niej, a przez to łatwo zasiedlającej jelita. Bakterie te miałyby zakodowane cechy zjadliwości najbardziej niebezpiecznych zarazków np. laseczek wąglika, a jednocześnie byłyby odporne na leki. Bakterie te mogłyby być w jednakowym stopniu niebezpieczne dla ludzi i zwierząt użytkowych.

Przewidywane skutki większych katastrof:

1. masowe zniszczenia budynków, sieci transportowej, systemów zaopatrzenia, zapasów żywności i ujęć wody oraz systemów usuwania zniszczeń

2. ogromne liczby zmarłych i poszkodowanych, z różnym stopniem ciężkości urazów i zranień

3. skażenie środowiska, żywności, paszy i pastwisk

4. chaos wśród ludności pozostałej przy życiu, usiłującej likwidować skutki katastrofy i odtwarzać na nowo organizację życia społecznego

5. konflikty na tle dostępu do zasobów, głównie żywności, ograniczonych przez katastrofę

6. narastająca groźba zachorowań wśród zdesperowanej i osłabionej populacji

Służba wet. wobec klęsk i zagrożeń

1. lekarze wet mogą być wykorzystywani do podejmowania przeciwdziałań zagrożeniom i katastrofom

2. przygotowanie lek.wet do przeciwdziałania zagrożeniom i katastrofom oraz do uczestnictwa w planowaniu obrony cywilnej w swoich specjalnościach zawodowych

3. zaznajamianie urzędników obrony cywilnej z potencjalnymi możliwościami lek.wet

4. potrzeba włączania opieki nad zdrowiem zwierząt w ogólne plany przeciwdziałania katastrofom

Pomoc w ratowaniu rannych ludzi:

-W katastrofach na terenach zurbanizowanych. Plany ratownictwa przewidują wykorzystanie lek wet do wspomagania lek medycyny w udzielaniu pomocy ludziom. Jednakże więzy człowieka ze zwierzętami są bardzo silne. Wielu właścicieli uważa swoich ulubieńców niemal za członków rodziny. Są oni objęci taką samą opieką i troskliwością, jeśli chodi o szansę przeżycia, jak człowiek.

- Lekarze wet pracujący na wsi, ze względu na rozsiana populację ludzi, nie będą udzielać pomocy przy ratownictwie i leczeniu ludzi, a ratować i leczyć zwierzęta.

Leczenie i postępowanie z rannymi zwierzętami: lek wet musi decydować, które z rannych zwierząt rokują nadzieje na przeżycie i które mogą pozostać jako sztuki produkcyjne. Decyzja powinna uwzględniać aktualne i przyszłe potrzeby żywnościowe, przy uwzględnieniu ograniczenia lub zupełnego braku chłodnictwa i innych powszechnych sposobów konserwacji. Proces selekcjonowania musi stać się normą, obejmującą nawet te zwierzęta, które padły wskutek urazu. Zabite zwierzęta muszą być poddane ocenie, czy uzyskane z nich produkty mogą być przeznaczone do konsumpcji.

Kontrola żywności: lek wet po uzyskaniu specjalizacji z higieny mogą pracować w charakterze inspektorów żywności przy jej uzdatnianiu i magazynowaniu. W celu korelowania prewencji i wykrywania psucia się będzie konieczna systematyczna inspekcja magazynowanych produktów żywnościowych. Źródła wody muszą być także sprawdzane. Przy zniszczeniu właściwych laboratoriów rozpoznawczych lek wet, mający podręczne laboratoria w lecznicach, mogą robić posiewy próbek wody i badać je bakteriologicznie.

Opieka nad zwierzętami zdrowymi: zdrowie zwierząt rzeźnych jest szczególnie ważne dla tych, którzy przeżyli katastrofę. Utrzymanie się przy życiu zależy od dostaw białka zwierzęcego. Zwierzęta wyselekcjonowane spośród tych, które przeżyły katastrofę, najlepsze i najbardziej wydajne, muszą być szczególnie chronione. Ubojowi mogą być poddane tylko te, które są absolutnie potrzebne do wyżywienia ludzi. Ochrona stad reprodukcyjnych jest podstawą zachowania puli genów niezbędnych do odtworzenia ich zdolności reprodukcyjnych. Plany działań na wypadek katastrofy muszą uwzględniać ubój szczególnie nadzorowany. Realizacja tych planów będzie wymagała dużych umiejętności w gospodarowaniu żywnością w warunkach braku elektryczności i magazynowania chłodniczego.

Pomoc w ratowaniu rannych ludzi: prognostyka większych katastrof uwzględnia duże liczby zgonów i urazów ludzi. Gwałtownie wzrastałaby potrzeba posiadania wyszkolonego personelu medycznego, głownie chirurgicznego. Lek wet operując ranne psy z wypadków drogowych mają więcej doświadczenia z ranami pourazowymi niż większość lekarzy specjalizujących się w dyscyplinach medycznych niezabiegowych. W sumie lek wet chirurdzy mogą współdziałać z medykami lub dokonywać selekcji urazów, hamować krwotoki, stabilizować złamania oczyszczać i szyć rany. Lekarze, a szczególnie chirurdzy, mogą koncentrować się na przypadkach wymagających większej wiedzy o anatomii i chorobach człowieka.

Pomoc w ochronie zdrowia publicznego: Ochrona środowiska jest wyjątkowo ważnym problemem sanitarnym dla tych, którzy przeżyją kataklizm. W warunkach katastrofy wystąpią choroby zakaźne (tyfus, cholera i inne). Gryzonie panoszące się wśród rumowisk i śmieci będą przenosiły zarazki. Zwłoki ludzkie i zwierzęce będą stanowiły pożywkę dla patogennych drobnoustrojów. Źródła wody zostaną zniszczone, a woda skażona. Uszkodzenie systemów kanalizacyjnych i innych usuwających zanieczyszczenia stworzy dalsze ryzyko skażenia środowiska.

1. społeczeństwa cywilizowane mają znikomą wiedzę i małe wyobrażenie o utrzymywaniu się przy życiu w odmiennych warunkach środowiska, a szczególnie po ciężkich katastrofach

2. wychowujemy się w warunkach stałej obecności wody i nieszkodliwej dla zdrowia żywności dostępnej w każdym sklepie

3. poza nielicznymi wyjątkami żyjemy w środowisku, które jest wolne od chorób pospolitych w regionach o niskiej higienie.

4. nie uczono nas jak uzdatniać wodę oraz żywność i upewniać się o ich nieszkodliwości

5. jak utrzymywać w stanie czystym środowisko, żywność i wodę

6. konieczne jest szkolenie i instruowanie osób pozostałych przy życiu w zakresie zasad sanitarnych i higieny w surowych warunkach środowiska pozbawionego nowoczesnych urządzeń i wygód

Lekarze wet mogą pomagać w monitorowaniu i realizacji w zakresie przedsięwzięć ogólnosanitarnych. Szczególnie ci, którzy szkolą się w zakresie ochrony zdrowia publicznego (medycyna zapobiegawcza), mogą bardziej dostosowywać się do potrzeb niż lekarze, którzy koncentrują się na jednym pacjencie, a nie na zdrowiu całej populacji.

Na które katastrofy w Polsce służba weterynaryjna powinna być przygotowana:

Polska stała się krajem otwartym. Nasz rejon geograficzny wolny jest od kataklizmów, jak trzęsienia ziemi, erupcje wulkanów, huraganowe wiatry i powodzie. Niewątpliwie oddaliła się w naszym regionie groźba konfliktów zbrojnych nie tylko globalnych, a nawet lokalnych. Wynikają stąd jednak pewne zagrożenia weterynaryjne. Prócz tego przybliżając się do Europy przyjmujemy pewne zjawiska. Powstawanie grup mafijnych i terroryzm. Są to na razie tylko sygnały o powstawaniu tych zjawisk. Zatem o weterynarii w czasie katastrof należy nie tylko wiedzieć, ale tworzyć ją jako spójną nowoczesną doktrynę wypełnioną sensownymi planami przedsięwzięć zapobiegawczych i likwidacyjnych

---