Joanna Szyndlarewicz

Farmacja grupa B

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ. SEPARACJA CZY INTEGRACJA? POSTAWY SPOŁECZNE WOBEC OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH.

1. Pojęcie niepełnosprawności

Niepełnosprawność- długotrwały stan, w którym występują pewne ograniczenia w funkcjonowaniu człowieka. Ograniczenia te spowodowane są na skutek obniżenia sprawności funkcji fizycznych lub psychicznych. Jest to także uszkodzenie, czyli utrata lub wada psychiczna, fizjologiczna, anatomiczna struktury organizmu.

Rodzaje niepełnosprawności:

• Obniżona sprawność sensoryczna (zmysłowa)- brak, uszkodzenie lub zaburzenie funkcji analizatorów zmysłowych (są to m.in. osoby niewidome, niedowidzące, głuche, niedosłyszące, z zaburzeniami percepcji wzrokowej i słuchowej)

• Obniżona sprawność intelektualna- upośledzenie umysłowe, demencja starcza

• Obniżona sprawność funkcjonowania społecznego- zaburzenia równowagi nerwowej, emocjonalnej oraz zdrowia psychicznego

• Obniżona sprawność komunikowania się- utrudniony kontakt słowny (zaburzenia mowy, autyzm, jąkanie się)

• Obniżona sprawność ruchowa- osoby z dysfunkcją narządów ruchu

• Obniżona sprawność psychofizyczna z powodu chorób somatycznych- np. nowotwory, guzy mózgu, cukrzyca, rak)

Najczęstsze przyczyny niepełnosprawności:

• Choroby wrodzone

• Choroby przewlekłe

• Nagłe- wypadki, urazy, zatrucia

2. Postawy wobec osób niepełnosprawnych:

Postawa- trwały sposób oceniania danego przedmiotu i emocjonalnego nań reagowania oraz względnie trwałych przekonań o jego naturze i właściwościach, a także względnie trwałych dyspozycji do zachowań wobec tego przedmiotu.

Elementy wyróżniane w każdej postawie:

• Poznawczy- wiedza o przedmiocie, postawy

• Emocjonalnie- oceniający- uczucia żywione wobec niego

• Behawioralny- gotowość do określonego zachowania

3. Postawy ludzi niepełnosprawnych wobec własnego kalectwa:

Wyróżniamy dwa rodzaje reakcji:

• Brak przystosowania

• Nie przywracanie utraconej równowagi

• Trwała frustracja

• Agresja- skierowana jest na zewnątrz, przejawia się we wrogości osoby niepełnosprawnej wobec otoczenia

• Regresja- osoba niepełnosprawna cofa się do czasów kiedy była zdrowa i traktuje ten okres jako rzeczywisty

• Represja- zaprzeczenie, polega na tym, iż osoba niepełnosprawna nie chce przyjąć do wiadomości faktów dotyczących jej stanu zdrowia

• Fiksacja- pewne stereotypowe formy zachowań nie odpowiadające aktualnej sytuacji i uniemożliwienie przywrócenia homeostazy

• Zaakceptowanie własnego kalectwa i przystosowanie się do nowego życia

4. Klasyfikacja postaw społecznych wobec inwalidów (H. Lakrowa):

• Postawa uczuciowa

• Pozytywna

• Życzliwość

• Sympatia

• Negatywna

• Niechęć do inwalidy

• Pośrednia

• Współczucie

• Litość

• Obojętność

• Postawa wolicjonalna

• Pozytywna

• akceptacja kontaktów z inwalidami

• chęć utrzymywania kontaktów

• Negatywna

• Unikanie kontaktów z inwalidami

• Unikanie widoku inwalidztwa

• Pośrednia

• Niesienie pomocy

• Przyglądanie się

• Postawa intelektualna

• Pozytywna

• Bardzo pozytywna ocena wartości inwalidy (uznanie, podziw, szacunek)

• Negatywna

• Ujemna ocena cech inwalidy

• Pośrednia

• Ocena cech inwalidy częściowo pozytywnie i częściowo negatywnie

• Ciekawość, zainteresowanie

5. Reakcje społeczne wobec osób niepełnosprawnych:

• Negatywne- mogą stanowić dużą przeszkodę w prowadzeniu pracy socjalnej w środowisku, w którym występuje ich dominacja.

Powody negatywnych postaw otoczenia wobec osób niepełnosprawnych:

• Trudności inwalidów przy wykonywaniu szeregu normalnych czynności

• Niechęć estetyczno- seksualna

• Napięcie i skrępowanie w obcowaniu z osobami niepełnosprawnymi

• Nietypowość inwalidów

• Przypisywanie osobą kalekim negatywnych cech emocjonalnych i charakterologicznych

• Niemożliwość nawiązania kontaktu emocjonalnego z inwalidą

• Lęk przed nabyciem kalectwa

• Cierpienie wywołanym wczuciem się w sytuację inwalidy

• Obawa przed ciężarem będącym odpowiedzialnością w przypadku utrzymywania kontaktu z osobą niepełnosprawną

• Obawa bojkotu towarzyskiego spowodowanego kontaktem z inwalidą

• Lęk przed zarażeniem lub dziedzicznością

• Poczucie winy wobec inwalidy

Do negatywnych reakcji należą:

• Stereotypy

• dotyczą cech lub zachowań poszczególnych grup ludzi

• posługują się nimi ludzie, którzy z pewną grupą osób nie mają kontaktu lub ich kontakt jest bardzo ograniczony i nie mogą sobie wyrobić opinii na ich temat na podstawie własnego doświadczenia.

• Stereotypy wobec osób niepełnosprawnych to:

• Jako ludzi słabych, lękliwych, z brakiem pewności siebie

• Wyizolowanych społecznie: podejrzliwych, skrytych samotnych

• Jako osoby poszkodowanej i chronionej w przypadku rozpadu związku partnerskiego

• W rodzinach w których żyje jako osoby nad którą trzeba się litować i wyręczać ją w domowych obowiązkach

• W przypadku pracodawców funkcjonuje stereotyp osoby niepełnosprawnej jako osoby niezaradnej i wymagającej szczególnej pomocy; jako osoby która powinna być utrzymywana przez państwo.

• Piętnowanie

• Zawiera w sobie negatywną ocenę określonego zachowania lub zjawiska

• Podstawą zjawiska piętnowania jest cecha, która w widoczny sposób odróżnia osobę lub grupę osób od innych i cecha ta niezależnie od pozostałych atrybutów danej osoby jest oceniana negatywnie.

• Sytuacje w których osoby są piętnowane społecznie:

• Deformacja ciała i tego rodzaju uszkodzenia i dysfunkcje, które są uzewnętrznione i dostrzegane przez innych

• Postrzegane przez innych i nieakceptowane cechy charakteru lub zachowania, takie jak nieuczciwość, kłótliwość, zainteresowanie homoseksualne

• Przynależność do innego niż osoba piętnująca środowiska, wyróżnia się głównie ze względu na przynależność zawodową, rasową, religijną

• Postawy

• Środowisko sąsiedzkie:

• Postawa pełnej akceptacji

• Wspólne spędzanie czasu

• Wzajemna pomoc

• Postawa częściowej akceptacji

• Stała życzliwość

• Okazywanie w trakcie przypadkowych spotkań zainteresowania problemami i potrzebami osoby niepełnosprawnej

• Okazywanie pomocy w trudnych sytuacjach

• Brak wspólnych spotkań

• Brak bliższych kontaktów

• Postawa obojętności

• Unikanie kontaktów

• Chłodne, niezobowiązujące pozdrowienia

• Sąsiedzi szanują i uznają potrzeby niepełnosprawnych

• Sąsiedzi unikają czynności i zachowań, które naruszałyby ich spokój i poczucie bezpieczeństwa

• Postawa odrzucająca

• Unikanie jakichkolwiek kontaktów

• Jawne okazywanie lekceważenia

• Nieposzanowanie potrzeb wynikających ze stanu zdrowia niepełnosprawnego sąsiada

• Postawa agresywna

• Werbalne zaczepki

• Agresja słowna

• Przemoc fizyczna

• Złośliwości

• Środowisko rówieśnicze:

• Nieżyczliwe kontakty

• Dzieci niepełnosprawne są przezywane, bite, wyśmiewane i odsuwane przez dzieci o normalnej sprawności

• Środowisko pracy:

• W sytuacjach pracy zespołowej, gdy na ogólny efekt produkcyjny i zarobkowy składa się praca wszystkich członków zespołu

• Ograniczona sprawność powoduje, iż ludzie prawidłowo rozwinięci muszą przejmować część obowiązków od osób niepełnosprawnych

• Środowisko styczności przypadkowych:

• Miejsca takie jak: ulice, sklepy, środki komunikacji miejskiej, koleje

• Osoby niepełnosprawne wzbudzają dodatkowe zainteresowanie manifestowane przyglądaniem się

• Osoby niepełnosprawne wzbudzają irytację innych osób swoim powolnym poruszaniem

• Negatywne reakcje wiążą się również z faktem iż ludzie sprawni uważają osoby niepełnosprawne jako konkurentów w zdobywaniu dóbr

• Ludzie omijają osoby niepełnosprawne, nie udzielają niezbędnej pomocy, są obojętni wobec ich ograniczeń i trudności ( bariery architektoniczne, w sytuacjach zasłabnięcia, nagłe pogorszenie się stanu zdrowia)

• Środowisko pracowników instytucji, w których osoby niepełnosprawne uzyskują pomoc:

• Postawy lekarzy

• Brak zainteresowania stanem zdrowia

• Brak wiary w możliwość poprawy stanu zdrowia lub wyleczenie choroby

• Postawy pielęgniarek

• Brak serdeczności

• Bagatelizowanie skarg

• Lekceważenie zgłaszanych dolegliwości

• Pozytywne

• Dotyczą tylko postaw, nie odnajdujemy ich w stereotypach i piętnowaniu

• Akceptacja

• Świadczenie pomocy

• Wyrażanie troski

• Zainteresowanie

• Okazywanie życzliwości

• Wsparcie- szczególny sposób i rodzaj pomocy udzielanej poszczególnym osobą i grupą w celu mobilizowania ich sił, potencjału i zasobów, które zachowali, aby mogli sami sobie radzić ze swoimi problemami

6. Typy relacji pomiędzy osobami niepełnosprawnymi, a społeczeństwem w zależności od miejsca jakie wyznacza się osobą niepełnosprawnym:

• Spontaniczna partycypacja

• Charakterystyczna dla społeczeństw rozwijających się, w których kalectwo i niepełnosprawność nie są postrzegane jako istotne problemy społeczne

• Obecność osób niepełnosprawnych jest widzialna, jednak nie partycypują oni na równych prawach z resztą społeczeństwa

• Separacja

• Charakterystyczna dla krajów o przejściowym stopniu rozwoju

• Kalectwo postrzegane jest jako poważny problem medyczny

• Osoby niepełnosprawne są niewidzialne, przebywają w instytucjach zamkniętych albo domach

• Integracja

• Występuje w krajach wysoko rozwiniętych

• Większość osób niepełnosprawnych jest widzialna- może partycypować w życiu społecznym na równych prawach z innymi

7. Bariery w życiu osób niepełnosprawnych:

• Bariera psychospołeczna

• Przyczyna zaburzeń relacji pomiędzy ludźmi zdrowymi a niepełnosprawnymi:

• Człowiek skłonny jest ulegać pewnym stereotypom wyglądu i funkcjonowania innych ludzi- traktowanie z dystansem ludzi inaczej wyglądających lub inaczej zachowujących się.

• Bariery psychiczne:

• Lęk, który człowiek odczuwa na myśl o chorobie lub kalectwie

• W przypadku rodzica i niepełnosprawnego dziecka

• Bariera ekonomiczna

• Budżet rodzinny jest bardziej napięty przez specyfikę potrzeb osób niepełnosprawnych

• Zwiększona potrzeba na opiekę medyczną

• Bariera architektoniczna

• Brak przystosowania budynków dla potrzeb osób niepełnosprawnych

• Braku przystosowanych krawężników, przejść dla pieszych, autobusów komunikacji miejskiej czy podjazdów.

8. Cechy demograficzno-społeczne wpływające na zróżnicowanie przejawianych postaw:

• Płeć- kobiety w większym stopniu niż mężczyźni przejawiają pozytywną postawę wobec osób upośledzonych zdrowotnie

• Wiek- osoby młodsze w porównaniu z osobami starszymi przyjmują bardziej przychylną postawę wobec osób niepełnosprawnych

• Poziom wykształcenia- osoby z wyższym wykształceniem przejawiają bardziej pozytywne postawy wobec inwalidów

• Religia- katolicy w porównaniu z protestantami są lepiej nastawieni do osób chorych

• Zawód- osoby wykonujące zawody wymagające specjalnych warunków fizycznych odnoszą się bardziej negatywnie do niepełnosprawności

• Miejsce zamieszkania, stan cywilny, narodowość, rasa nie różnicują postaw społecznych wobec osób niepełnosprawnych

PIŚMIENNICTWO:

1. Tobiasz-Adamczyk B., Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby, Wydawnictwo UJ, Kraków 1998

2. Kawczyńska- Butrym Z., Niepełnosprawność- specyfika pomocy społecznej, Wydawnictwo Śląsk, Kraków 1998

---