Strategia rozwoju klastra stolarki otworowej w województwie warmińsko-mazurskim - streszczenie.

Strategia rozwoju klastra stolarki otworowej „Mazurskie Okna” w regionie warmińsko-mazurskim została opracowana przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową we współpracy z Warmińsko Mazurską Agencją Rozwoju Regionalnego S.A. w Olsztynie w ramach projektu „Stymulowanie innowacyjności województwa warmińsko - mazurskiego przez wspieranie klastrów - działania pilotażowe”.

Analityczna część niniejszej strategii bazuje na badaniu ankietowym oraz indywidualnych wywiadach przeprowadzonych z przedstawicielami klastra i przedstawia wyniki z badania potencjału gospodarczego klastra stolarki otworowej w regionie. Część operacyjna została wypracowana w ramach cyklu spotkań warsztatowych z przedsiębiorcami i innymi instytucjami, zainteresowanymi rozwojem branży. Jej treść stanowią działania mające na celu zwiększenie konkurencyjności podmiotów funkcjonujących w ramach klastra poprzez integrację jego członków i wykorzystanie synergii.

Dokument strategii rozwoju klastra ma służyć również lepszemu ukierunkowaniu i wykorzystaniu funduszy strukturalnych przeznaczonych na wspieranie przedsiębiorczości i innowacyjności w latach 2007-2013 (zdefiniowanych w Regionalnym Programie Operacyjnym).

Potencjał branży stolarki otworowej

Każdego roku na świecie sprzedawanych jest pół miliarda okien, przy czym 21% tej kwoty to okna sprzedawane w Europie. Największymi rynkami europejskimi w tym sektorze są Wielka Brytania, Niemcy, Hiszpania i Francja. Szczególnie intensywnie rozwija się rynek Europy Wschodniej, przede wszystkim Rosja.

Stolarka otworowa w Polsce jest obecnie jednym z najbardziej konkurencyjnych oraz perspektywicznych działów polskiej gospodarki. Polski rynek stolarki otworowej ogółem (a więc rynek okien i drzwi łącznie) w 2005 r. szacowany był na 8-9 mld zł, a w 2006 r. na 12 mld zł, z czego 3-4 mld zł przypada na rynek okien. Wraz z marżami dla dystrybutorów i wartością montażu wartość rynku okien może dochodzić nawet do 10 mld zł.

Tak dynamiczny rozwój uwarunkowany jest z jednej strony - boomem mieszkaniowym, z drugiej - eksportem. Wartość okien i drzwi, sprzedanych przez polskich producentów za granicę, wyniosła w 2005 roku około 1,5 mld zł. To aż 20-procentowy wzrost w stosunku do 2004 roku.

Podział całościowego rynku stolarki otworowej w Polsce wygląda następująco:

• 41% stanowią produkty z drewna (w tym 26% okna i 15% drzwi),

• 40% to okna i drzwi PCV,

• 10% to produkty aluminiowe i stalowe,

• 9% stanowią okna dachowe.

Bardzo dynamicznie (pod względem ilości) rośnie segment produktów PCV oraz sektor okien dachowych.

Biorąc pod uwagę rentowność sprzedaży, na czele uplasowali się producenci okien dachowych i ślusarki otworowej (9-10%), a najgorzej wypadli producenci okien drewnianych ze średnią 2,8%. Produkcja drzwi to średnia rentowność brutto na poziomie 8,6 proc., a przy produkcji okien PCV liczy się przeciętnie na zysk brutto w granicach 5-6 proc. wartości sprzedaży.

Krótka charakterystyka branży stolarki otworowej w województwie

Ze względu na specyfikę polskiego systemu gromadzenia informacji statystycznych oraz płynne granice działalności, która może być elementem składowym klastra nie jest możliwe ustalenie dokładnej liczby podmiotów, które mogłyby tworzyć klaster stolarki otworowej na Warmii i Mazurach. Obserwacje sugerują jednak, że w województwie warmińsko-mazurskim występuje duże skupisko tego rodzaju podmiotów. Ich szacowana liczba wynosi od 800-1000 podmiotów gospodarczych. Ze względu na tak dużą koncentrację, dostrzegalna jest silna konkurencja między poszczególnymi firmami.

Główne profile działalności podmiotów reprezentujących branżę stolarki otworowej, które mogą wchodzić w skład klastra w województwie warmińsko-mazurskim obrazuje rysunek 1.

Rysunek 1: Profile działalności przedsiębiorstw skupionych w klastrze

„Mazurskie Okna”

Źródło: Opracowanie własne.

W strukturze podmiotów sklasyfikowanych pod względem wielkości zatrudnienia dominują mikro- i małe przedsiębiorstwa, powstałe po zapoczątkowanej transformacji gospodarczo-ustrojowej, w latach 1991-2006.

Trzema największymi zakładami z branży stolarki otworowej w regionie są:

• Fabryka Okien i Drzwi „DZIADEK” Sp. z o.o. w Krotoszynach z rocznymi przychodami wielkości blisko 34 mln zł.

• Przedsiębiorstwo Jocz z Rynu z rocznymi przychodami rzędu 23 mln zł.

• „AdamS” H. Pędzich z Mrągowa.

W większości przedsiębiorstw roczne obroty nie przekraczały 1 mln. zł.
Wszystkie z badanych przedsiębiorstw prowadziły sprzedaż swoich produktów i usług na rynku regionalnym, 87% podmiotów jest obecne na rynku krajowym poza regionem, a jedynie 37% przedsiębiorstw eksportuje swoje produkty i usługi poza granice Polski. Głównym kierunkiem eksportu są kraje tzw. „starej Unii Europejskiej”. Odbiorcami stolarki otworowej są przede wszystkim klienci indywidualni i inne przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwa z branży stolarki otworowej na Warmii i Mazurach w swojej działalności koncentrują się na parametrach jakościowych, atrakcyjnej cenie oraz ścisłym dopasowaniu do potrzeb klientów.

Wysoko ocenić należy formalne wykształcenie kadr przedsiębiorstw. Ponad 80% pracowników posiada przynajmniej wykształcenie średnie, a nieco ponad ¼ wykształcenie wyższe. Mimo to aż 81% przedsiębiorstw zadeklarowało problemy z pozyskiwaniem wykwalifikowanych pracowników.

Analiza innowacyjności przedsiębiorstw z branży stolarki otworowej na Warmii i Mazurach prowadzi do wniosków, że działania firm w tej sferze dotyczą głównie rozwoju produktów i rzadko są ujęte w formalne ramy. Najważniejszym źródłem innowacji w przedsiębiorstwach branży stolarki otworowej na Warmii i Mazurach są wskazówki klientów i odbiorców dotyczące oferowanych produktów i usług. Współpraca z jednostkami sfery B+R ma charakter sporadyczny.

Przedsiębiorstwa z branży stolarki otworowej współpracują w największym stopniu z odbiorcami i dystrybutorami oraz dostawcami i firmami o zbliżonym profilu działalności i ma miejsce w obszarach zlecania podwykonawstwa, zaopatrzenia, kompleksowej obsługi klienta, usług serwisowych oraz udziału w targach. Większość przedsiębiorców dostrzega jednak potrzebę ściślejszego współdziałania. Współpraca ta miałaby dotyczyć głównie takich obszarów, jak: wspólna promocja, wymiana doświadczeń, negocjacje z dostawcami oraz współpraca z podwykonawcami. Wśród głównych problemów utrudniających intensyfikację współpracy wymieniane są brak okazji do doprecyzowania wspólnych interesów, brak zaufania do partnerów, oraz problemy z koordynacją i organizacją wspólnych działań.

Uwarunkowania i bariery rozwoju branży

1. Istotnym problemem związanym z funkcjonowaniem branży stolarki otworowej jest znaczne rozdrobnienie, które prowadzi do wyniszczającej rywalizacji między podmiotami, tworzy klimat wrogości i utrudnia wspólne podejmowanie większych projektów. Brak jest również wyraźnego animatora współpracy oraz zaangażowania największych zakładów w rozwój inicjatywy klastrowej.

2. Pomimo wysokiego rejestrowanego bezrobocia większość zakładów odczuwa problemy z pozyskaniem pracowników o odpowiednich kwalifikacjach. Sytuacja ta przekłada się na proces wzajemnego „podkupywania” pracowników, co dodatkowo podsyca antagonizmy między firmami.

3. Poważnym utrudnieniem prowadzenia działalności w branży stolarki otworowej jest monopolistyczna pozycja Lasów Państwowych jako głównego dostawcy drewna oraz oligopolistyczne praktyki na rynku szkła, stali i aluminium.

4. Branża stolarki otworowej w Polsce boryka się z problemem nieuczciwej konkurencji ze strony nierejestrowanych podmiotów gospodarczych, oferujących produkty o wątpliwych parametrach technicznych, lecz na atrakcyjnym poziomie cenowym. Sytuację taką wspomaga nieświadomość klientów w zakresie parametrów technicznych okien i drzwi, którzy nie dostrzegając różnic pomiędzy produktami decydują się na najtańszą ofertę.

5. Poważną barierą w długofalowym rozwoju przedsiębiorstw z branży stolarki otworowej jest brak specjalistycznego ośrodka badawczego w regionie. Istniejące jednostki zlokalizowane są w Warszawie i Poznaniu.

6. Specyfiką firm z branży stolarki okiennej jest łączenie sprzedaży produktu z usługą montażu wynikająca z korzystniejszych rozwiązań podatkowych w zakresie podatku od towarów i usług - 7% na usługi budowlane, 22% na materiały budowlane.

Analiza SWOT

Silne strony	Słabe strony
Dobry produkt Prorozwojowe nastawienie „Wiek” przedsiębiorstw - stosunkowo młode zakłady, nieobciążone złymi nawykami minionego systemu gospodarczego Elastyczność działania Doświadczenie na rynku Zorientowanie na klienta i jego potrzeby Zróżnicowane technologie Podobne problemy do rozwiązania Geograficzne skupisko firm z branży na terenie Warmii i Mazur Wsparcie ze strony instytucji otoczenia biznesu	Brak produktu innowacyjnego Konkurowanie ceną (niska rentowność) Brak lidera inicjatywy klastrowej Brak zaufania do partnerów Brak analiz rynków (szczególnie zagranicznych) Brak transferu technologii Brak jednostek B+R w regionie Brak wykwalifikowanych pracowników technicznych Brak wykwalifikowanych menedżerów w mniejszych miastach Zjawisko podkupywania pracowników Brak orientacji klientów na jakość - jedyne kryterium w przetargach to cena - klienci indywidualni zorientowani na cenę - deweloperzy zorientowani na cenę Brak dużych zleceń Niekorzystna oferta finansowania zwłaszcza dla MSP z branży Niewystarczający poziom współpracy i przepływ informacji
Szanse	Zagrożenia
Wspólne składanie ofert Wspólne realizowanie większych zleceń Silniejsza pozycja w negocjacjach z dostawcami Skoordynowane działania promocyjne Wzrost efektywności pracy Otwieranie się nowych rynków zbytu Ścisła kontrola kosztów Możliwość pozyskania dotacji dla klastra i przedsiębiorstw Wzrost zamożności społeczeństwa Napływ wykwalifikowanych pracowników z zagranicy Większa specjalizacja Możliwości lobbingowe Dalszy rozwój branży budowlanej Euro 2012	Monopol Lasów Państwowych Podwyżki cen surowców Drogie technologie Dalszy odpływ siły roboczej Niski poziom zamożności społeczeństwa (klientów indywidualnych) Niekorzystny wizerunek Polski zagranicą (zwłaszcza na wschodzie) Niewystarczający poziom współpracy z JST Wzrost stóp procentowych i kosztu kapitału Konkurenci z nowo-wstępujących krajów UE oraz ze wschodu Niestabilne przepisy „Pasażerowie na gapę” - obecność w inicjatywie klastrowej podmiotów o nieuczciwych zamiarach (pozyskanie poufnych informacji i wykorzystanie ich w walce konkurencyjnej, podkradanie technologii) Marginalizacja małych firm - dominacja dużych przedsiębiorstw „Słomiany zapał” Posądzenie o próby monopolizacji rynku

Wizja

W ciągu najbliższych czterech lat klaster stolarki otworowej „Mazurskie Okna” stanie się organizacją skupiającą kilkanaście podmiotów o różnym profilu produkcji, których działalność koncentruje się wokół produkcji okien, drzwi, ogrodów zimowych oraz elementów niezbędnych do zapewnienia ich prawidłowego funkcjonowania, bezpieczeństwa i estetycznego wyglądu.

Produkty oferowane przez podmioty z klastra kojarzone będą z wysoką jakością i rozpoznawalną marką.

Inicjatywa klastrowa zrzeszać będzie przedsiębiorców, którzy prowadzą biznes w sposób etyczny, z poszanowaniem obowiązujących norm i praw: klientów, pracowników, lokalnej społeczności oraz środowiska naturalnego.

Cel główny:

wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw branży stolarki otworowej w regionie Warmińsko-mazurskim

Cele szczegółowe:

W ramach strategii zdefiniowanych zostało pięć celów strategicznych:

1. Rozwój niezbędnych zasobów ludzkich dla branży stolarki otworowej

2. Zdobycie nowych rynków zbytu dzięki usprawnieniu działań promocyjnych i dystrybucyjnych oraz wykreowaniu wspólnej marki „Mazurskie Okna”

3. Rozwój nowych innowacyjnych produktów, poprawa jakości i funkcjonalności produktów istniejących, usprawnienie procesu produkcyjnego

4. Zwiększenie rentowności przedsiębiorstw branży stolarki otworowej oraz poprawa dostępu do finansowania działalności bieżącej i inwestycyjnej.

5. Poprawa relacji z otoczeniem administracyjnym i aktywne kształtowanie otoczenia prawnego

Obszary działań strategii rozwoju klastra:

Obszar funkcjonalny: Zasoby ludzkie

Zadania realizowane w tym obszarze koncentrować się będą głównie na gromadzeniu i udostępnianiu informacji na temat kwalifikacji pracowników i jakości usług świadczonych przez kooperantów. Ważnym elementem rozwoju zasobów ludzkich będą działania zmierzające do lepszego dopasowania systemu kształcenia do potrzeb pracodawców, wspólnego organizowania szkoleń oraz zwiększenie identyfikacji pracowników z firmami, co pozwoli ograniczyć odpływ siły roboczej z regionu. Dodatkowym zadaniem dla inicjatywy klastrowej jest lobbing na rzecz pozyskania wysoko wykwalifikowanej kadry z zagranicy, w celu uzupełnienia niedoborów lokalnego rynku pracy.

Obszar funkcjonalny: Odbiorcy

Działania w obszarze odbiorców to liczna grupa zadań, o kluczowym znaczeniu dla sukcesu przedsiębiorstw należących do klastra. Będą one zmierzać do opracowania zasad i prowadzenia wspólnej polityki promocyjnej oraz wykreowania wspólnej marki, rozpoznawalnej wśród klientów. Dodatkowo, nacisk zostanie położony na zapewnienie dostępu do analiz rynków, aby właściwie określać kierunki rozwoju i ulepszania produktów oraz na uzyskanie efektów synergii wynikających ze współpracy w zakresie dystrybucji produktów i usług.

Obszar funkcjonalny: Innowacje

Zadania realizowane w tym zakresie zmierzać będą do wypracowania jednolitych, minimalnych standardów technicznych jakim powinny odpowiadać produkty, które będą posługiwać się marką „Mazurskie Okna”. Planowane jest także zacieśnienie współpracy ze sferą B+R oraz ułatwienie transferu wiedzy. Inicjatywa klastrowa podejmie także starania o stworzenie wyspecjalizowanej jednostki badawczej (laboratorium) w regionie. Pozwoli to ograniczyć trudności związane ze znacznym oddaleniem obecnie istniejących jednostek oraz wprowadzić na lokalny rynek pracy osoby z nowoczesnym wykształceniem, specjalistyczną wiedzą i umiejętnościami, pozwalającymi na opracowywanie innowacyjnych rozwiązań.

Obszar funkcjonalny: Finanse

Działania podejmowane w tym obszarze prowadzić będą do ograniczenia zjawiska nieściągalnych należności oraz ułatwienia dostępu do różnych form finansowania działalności gospodarczej np. poprzez rozwój produktów finansowych lepiej dostosowanych do specyfiki branży. Istotną rolę w strategii odgrywać będą działania zmierzające do wzmocnienia pozycji negocjacyjnej z dostawcami surowców, materiałów i półproduktów niezbędnych w działalności operacyjnej przedsiębiorstw skupionych w ramach klastra - w tym celu przeprowadzone zostaną szczegółowe analizy, badające możliwości obniżenia kosztów zakupów oraz pozyskania nowych dostawców.

Obszar funkcjonalny: Administracja

Zadania realizowane w ramach tego obszaru to budowa silnego lobby, które będzie reprezentować interesy branży i wsparcie członków klastra w kontaktach ze sferą administracji państwowej i samorządowej. Działania skupiać się będą na wywieraniu nacisku zarówno na jednostki samorządu terytorialnego, jak i na inne organy administracyjne i ustawodawcze. Wywieranie nacisku na szczeblu ponadregionalnym możliwe będzie przy współpracy z organizacjami pracodawców starającymi się o wprowadzenie zmian w prawie uelastyczniających rynek pracy oraz obniżających obciążenia fiskalne i parafiskalne.

Projekt - ”Stymulowanie innowacyjności gospodarki województwa warmińsko-mazurskiego przez wspieranie rozwoju klastrów - działania pilotażowe” został sfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego Unii Europejskiej oraz z budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (działanie 2.6.).

Okucia i elementy metalowe

Okna i drzwi

Montaż

Serwis

Transport

Szkolenia

Drewno i elementy drewniane

Bramy garażowe i napędy

Szyby

Przesłony okienne: rolety, żaluzje okiennice

Zabezpieczenia antywłamaniowe

Parapety

Ogrody zimowe

Systemy : drewno/ PVC/ aluminium

---