Oświecenie

Twórczość poetycka Stanisława Trembeckiego. Stanisław Trembecki był synem średnio zamożnego szlachcica, absolwentem Szkół Nowodworskich w Krakowie. Po kilkuletnim pobycie we Francji wrocił do kraju kompletnie zrujnowany, z ogromnymi długami. Mianowany szambelanem królewskim - został poetą dworskim, całkowicie uzależnionym od Stanisława Augusta i wiernym mu do końca. Nałogowe oddawanie się hazardowi i hulankom było przyczyną tego, że wiecznie tonął w długach. Często swoimi wierszami spłacał zobowiązania finansowe, stąd wiele jego utworów przypisywanych jest innym poetom. Jego utwory poważniejsze, na tematy polityczne i społeczne, pisane były na ogół na zamówienie króla. Znamienite dla jego poglądów osobistych są wiersze libertyńskie (wolnomieszczańskie), deistyczne w kwestiach religii, epikurejskie w kwestiach moralności. Swoje utwory literackie drukował w Zabawach Przyjemnych i Pożytecznych. Bajka Myszka, kot i kogut jest doskonałą ilustracją talentu poetyckiego Trembeckiego. Utrzymana w stylu bajki narracyjnej La Fontaine'a, ujmuje nas zarówno znakomitym dialogiem, jak i zgrabną puentą o uniwersalnej wymowie. Treść bajki wypełnia w znacznej mierze monolog małej myszki, która opowiada swojej matce, jak to przestraszyła się strasznego i groźnego, jej zdaniem, koguta, a później zachwyciła ją uroda i pozorna łagodność śpiącego kota. Myszkę zdziwiło tylko to, że gdy chciała zbliżyć się do puszystego kotka, kogut zabronił jej tego. Matka-mysz, przerażona naiwnością swojej pociechy, tłumaczy jej, kto jest faktycznym wrogiem ich gatunku. Bajkę kończy morał, sformułowany bardzo dobitnie i niosący treści aktualne po dziś dzień: "Nie sądź nikogo po minie, Bo się w sądzeniu poszkapisz". Puenta jest ostrzeżeniem przed ocenianiem innych ludzi wedle pozorów i po wyglądzie zewnętrznym. Taka ocena bywa bowiem złudna i może stać się przyczyną wielu nieszczęść, kłopotów i przykrości.

---