KOŚCI (kk):
Szkielet składa się z 206 kk pojedyncych, połączonych różnymi rodzajami stawów. Zbudowany jest
z różnego rodzaju tk łącznej. Kość rozwija się poprzez zmianę zarodkowej tk łącznej w uwapnioną
odmianę tk łącznej. Proces ten przebiega w chrząstce (wówczas mówimy o kostnieniu na podłożu
chrzęstnym) lub w tk łącznej właściwej (wówczas jest to kostnienie na podłożu tk kostnej). Mecha-
nizm wytwarzania kk odbywa się w 2 etapach: * zawsze powstaje istota gąbczasta, **istota gąbcza-
sta przekształca się w istotę zbitą
K. zbud jest z: *masywnej istoty zbitej w postaci rury, wew tej rury jama szpikowa wypełniona
szpikiem kostnym żółtym, *nasady kk posiadają cienką warstwę istoty zbitej, a wew jest istota gąb-
czasta wypełniona szpikiem kostnym czerwonym
W kk płodu, noworodka i dzieci do 6 lat występ tylko szpik czerw, który od 7r.ż. dziecka przekształca
się w trzon kk długich w szpik żółty na skutek stłuszczenia.
2 rodzaje szpiku:
szpik czerw - (krwiotwórczy) wytwarza elementy komórkowe krwi - krwinki czerw i białe
szpik żółty - (tłuszczowy) zawiera tk tłuszczową, utracił on zdolność wytwarzania krwinek,
ale w stanach dużego ubytku krwi może stać się narządem krwiotwórczym
Każda K pokryta jest cienką błoną - okostną. Okostna posiada 2 warstwy: *zew. - to mocna tk zbita
stanowiąca ochronę, **wew. - posiada komórki krwiotwórcze (osteoblasty), które odgrywają ważną
rolę w rozw. kośćca i gojeniu złamań. Okostna pokrywa isto. zbitą, ochrzęstną i przecho. w chrząstkę.
Osteoblasty - posiad. zdolność rozwarstwiania się, łącząc złamane odłamy kostne i wytwa. bliznę kostną.
Ochrzęstna - błona łączno-tkankowa pokrywająca chrząstki. Stanowi przedłużenie okostnej. W warstwie
wew występ komórki cgrząstkotwórcze.
Chrząstka - wszystkie nasady są nią pokryte; pokrywa przylegające końce kk tworząc powierz stawowe,
jest to tzw chrząstka szklista. Odznacza się dużą wytrzymał ma ciśń i ścieranie, pozostaje przez całe życie
niezmieniona. Rozróżniamy również chrząstkę włóknistą, która znajduje się w krążkach międzykręgowych
i w spojeniu łonowym.
Rodzaje kości:
długie - (ramienna, udowa, przedramienia) składają się z części środkowej trzonu i z 2 nasad: górnej
(bliższej) i dolnej (dalszej)
krótkie - (nadgarstek, kk stępu) posiadają 3 wymiary: dług, szer., grub. Wymiary te są mniej więcej
jednakowe, występ tam, gdzie budowa szkiletu łączy się z małą ruchomością (np. stęp). Każda k kró-
tka posiada głównie istotę gąbczastą pokrytą istotą zbitą.
płaskie - mają kształt szerokich i powyginanych cienkich płyt (np. łopatka, mostek, k biodrowa);
posiadają 2 wymiary duże: dług. i szer. oraz 3 wymiar mały: grub. Składa się ona z 2 blaszek istoty
zbitej (wew., zew) oraz leżącej między nimi istoty gąbczastej zwanej śródkośćcem
Różnokształtne - nie dają się zakwalifikować do żadnej z grup w.\w. Są to kk części twarzowej czaszki
i kręgi kręgosłupa
pneumatyczne - zawierają wew jamy wysłane błoną śluzową i wypełnione powietrzem. Są to: k czoło-
wa, sitowa, klinowa, szczęka, skroniowa
POŁĄCZENIA KOSTNE:
Kk łącząc się ze sobą tworzą osłony dla niektórych narządów (np. czaszka dla mózgu, kręgi dla rdzenia kręgo-
wego, klatka pierś dla płuc i serca, miednica dla pęcherza, macicy). Połączenia kk dzielima na 2 grupy:
połącz ścisłe - (nieruchome lub małoruchome) są to: więzozrosty, chrząstkozeosty, kościozrosty. Ich
stykające się powiercnie kostne są spojone tk łączną włóknistą, chrzęstną, kostną
połącz wolne - (stawy) połącz ruchome pomiędzy ślizgającymi się po sobie powierzch stawowymi,
gdzie występ szczelina nazywana jamą stawową. Stawy mogą być utworzone przez: *2 kk - to staw
prosty (np. ramienny, który tworzy łopatka i k ramienia), **kilka kk - staw złożony (np. staw łokciowy
utworzony z k ramienia, k łokciowa i promieniowa). Połącz wolne nazywane są również połącz mazio-
wymi, w których kk mogą poruszać się względem siebie;
Więzozrosty - połącz utworzone przy udziale tk łącznej włóknistej; wyróżniamy:
więzozrosty włókniste zbud z włókien kolagenowych tworzących pasma łącznotkankowe (np. błony mię-
dzykostne goleni i przedramienia)
więzozr sprężyste zbud z włókien sprężystych i kolagenowych tworzących pasma łączno-tkankowe (np.
więzadła żółte między łukami kręgów)
szwy utworzone przez cienką, ale bardzo mocną warstwę tk łącznej (np. połącz kk czaszki); szew ze
względu na kształt krawędzi kk może być gładki (np. w kk nosowych), piłowaty gdy kk zazębiają się (np.
między k ciemień a czołową), łuskowaty gdy brzegi kk nachodzą na siebie dachówkowo (np. łuska k
skroniowej i ciemień)
wklinowanie utworzone przez cienką warstwę tk łącznej (zwane ozębną), np. umocnienie korzeni zębów
Chrząstkozrosty - to połącz., w których materiałem spajającym jest chrząstka; występ w młodym wieku w
postaci chrząstek nasadowych znajdujących się między trzonem a nasadami kk długich oraz w postaci chrząstki
szklistej, która z wiekiem przekształca się w chrząstkę włóknistą. Wyjątkiem jest połącz. 1 żebra z mostkiem,
gdzie występ chrząstka szklista.
Kościozrost - materiałem spajającym jest tk kostna, pojawia się u osób starszych, gdy więzozrosty i chrząstko-
zrosty ulegają skostnieniu. Tak dzieje się z chrząstkami nasadowymi kk długich i ze szwami czaszki.
STAWY - w zależności od ruchomości stawu i kształtu powierz stawowej wyróżniamy stawy:
jednoosiowe: *staw obrotowy (np. k promieniowa w stawie promieniowo-łokciowym), **staw płaski -
gdzie jedna k przesuwa się po drugiej, a zakres ruchu zależy od napięcia torebki stawowej (np. staw śród-
nadgars., stawy międzynadgars.), ***staw zawiasowy - gdzie wykonywany jest ruch zgięcia i prostowania
(np. staw łokciowy, kolanowy), są to stawy zawiasowo-obrotowe, ****staw śrubowy - pozwala na ruchy
obrotowe z jednoczesnym przesuwaniem podłużnym (ruch jak przy wkręcaniu śruby)
dwuosiowe: *siodełkowy - nie ma panewki ani główki (np. staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka); wyko-
nuje ruchy przywodzenia, odwodzenia, przeciwstawne, **eliptyczny - czyli zginanie, prostowanie, odwo-
dzenie, przywodzenie (np. staw promieniowo-nadgarstkowy)
wieloosiowe: *kulisty - panewka jest mała i wklęsła (np. staw ramienny posiadający największą ru-
chomość), **panewkowy - tutaj panewka jest głęboka (np. staw biodrowy)
BUDOWA STAWU:
W budowie stawu wyróżniamy składniki charakteryzujące staw: *skład. stałe, *skład. niestałe
Składniki stałe:
powierzch stawowe pokryte szklistą chrząstką stawową ułatwiającą ruchy i zmniejszającą tarcie.
powierz stawowe mogą być: płaskie, wypukłe (np. główka stawowa), wklęsłe (np. panew. stawowa),
torebka stawowa - to osłonka łączno-tkankowa osłaniająca staw i ograniczająca go od otoczenia.
Składa się z: błony włóknistej (położonej od wew, przyczepia się do kk na granicach stawu), błony
maziowej (położ od wew., pokryta kosmkami maziowymi wytwarzającymi maź; błona ta przyczepia
się do granicy powierz stawowej główki i panewki), mazi stawowej (to lepka i śliska wydzielina
błony maziowej), jamy stawowej (to szczelinowata przestrzeń między powierzch stawowymi, wype-
łniona jest mazią)
Składniki niestałe:
więzadła stawowe - biegną wzdłuż stawu i bardzo silnie spajają tworzące go kk
obrąbek stawowy - występ tam, gdzie główka stawowa jest duża, a panewka mała (staw ramienny);
wówczas na obwodzie panewki chrząstka włóknis. tworzy brzeg zwiększają. jej powierz i głębokość
krążki i łękotki stawowe - są tworami chrząstkowymi, dzielą staw na 2 niepołączone ze sobą piętra,
nie zrastają się z torebką stawową i posiadają otwory różnej wielkości. Ograniczają zakres pewnych
ruchów (np. staw kolanowy)
kaletki maziowe - są to uchyłki błony maziowej wychodzącej poza obręb stawu, wypełnione są mazią
stawową i zachowują się, jak poduszeczki hydrauliczne, czyli chronią k przed urazami; występ w oko-
licach stawu ramiennego i kolanowego
KK. GŁOWY (ossa capitis):
Dzielą się na: *kk czaszki ossa cranii(chroniące mózgowie), **kk twarzy ossa faciei (osłaniają gałkę oczną,
początkowy odcinek dróg oddech i pokarm., jamę nosową i ustną. Wszystkie kk połącz. są za pomocą szwów,
suturae (połącz. ścisłe), bez żuchwy.
Czaszka mózgowa: *k potyliczna,k czołowa,k klinowa,k sitowa, kk ciemień., kk skroniowe
Czaszka trzewna: *kk szczękowe, kk jarzmo., kk podniebienne, kk noso., kk łzowe, żuchwa, małżowiny noso-
we dolne, lemiesz, k gnykowa.
Ściany czaszki:
przednia - tworzą ją: *łuska k czołowej, *kk twarzy: parzysta k nosowa, jarzmowa, nieparz k sitowa,
szczęka, łzowa, lemiesz, żuchwa (w niej wyróżnia się trzon, który ku bokom przechodzi w gałęzie)
tylna - utworzona jest przez łuskę k. potylicz. (squaa occipitalis)i tylne części k ciemiń. (os parietale)
2 boczne - zbud są z łuski k skroniowej i skrzydła większego k klinowej
sklepienie (calvaria) - część górna; stanowi ją łuska k czołow. i parzys k ciemień. (os parietale)
podstawa (basis cranii) - część dolna; utworzona jest przez podniebienie kostne, k klinową, parzystą k
skroniową, k potyliczną
W obrębie kośćca czaszki umiejscowione są:
2 oczodoły ograniczone: *od góry częścią oczodołową k czołowej, *od dołu powierz oczodołową
trzonu szczęki, *od boku k jarzmowa i skrzydło większe k klinowek
jama nosowa ograniczona: *od góry parzys k klinowa, k czołowa, blaszka pozioma k sitowej i
trzon k klinowej, *od dołu podniebienie kostne, *od boku k szczękowa, k sitowa. Jamę nosową
dzieli na 2 cz. przegroda nosowa, której szkielet kostny tworzą: lemiesz, blaszka pionowa k sitowej
KRĘGOSŁUP (columna vertebralis):
Składa sie z 33-34 kręgów. Dzielimy go na odcinki: *szyjny 7kr., *piersiowy 12kr., *lędźwiowy 5kr.,
krzyżowy 5kr., guziczny 4-5kr. Budowa kręgu: składa się z trzonu zwróconego ku przodowi, łuk krę-
gowy skierowany ku tyłowi i odchodzących od łuku 7 wyrostków (nieparzysty wyros kolczysty, para
wyrost poprzecznych, 2 pary wyrost stawowych - górnych i dolnych.
KRĘGI SZYJNE (verteb...):
Jest ich 1-7; budową różni się od innych pierwszy krąg szczytowy (atlas), który nie ma trzonu, składa się
ze złączonych ze sobą łuków- przedniego i tylnego. Jest on połącz z czaszką. Drugi krąg obrotowy (axis)
ma trzon przechodzący w zrąb kręgu obrotowego. 3,4,5,6 krąg ma typową budowę kręgu, czyli trzon,
łuki i wyrostki. Kręg 7-my wystający (vertebra prominens) posiada pewne cechy kręgów piersiowych,
czyli wydłużony i nierozdwojony wyrostek kolczysty, a z wyrostka poprzecznego może rozwinąć się
szczątkowe żebro szyjne.
KRĘGI PIERSIOWE:
Na powierzch bocznych trzonu posiadają 2 dołki żebrowe dla połączenia z głowami żebrowymi.
Wyrostki poprzeczne na końcach posiadają dołki żebrowe dla połączenia z głowami żebrowymi (zwa-
nymi guzkami żebrowymi). Kręg 1 piersiowy u góry posiada całą powierz stawową dla 1-go żebra, a u
dołu połowę dla żebra 2-go. Kręg 10 posiada połowę powierz górnej dla żebra 10-go, a kręgi 11 i 12 posia-
dają całkowite powierz dla żeber 11 i 12.
KRĘGI LĘDŹWIOWE:
Wyrostki poprzeczne są szczątkowymi żebrami (wyrostki żebrowe). Na powierz bocznej wyrostka stawow.
górnego jest okrągły guzek zwany wyrost sutkowatym.
KRĘGI KRZYŻOWE:
W okresie dojrzałym zrastają się w całość tworząc k krzyżową (os sacrum). Podstawa k krzyżowej łączy się
z 5kr lędźwiowym za pomocą krążka międzykręgowego i więzadła żółtego. Na powierz przedniej wklęsłej
(miednicznej) są 4 pary otworów tzw. krzyżowych miednicznych, a na powierz grzbietowej, czyli wypu-
kłej 4 pary otworów krzyżowo-grzbietowych. Wzdłuż k krzyżowej biegnie kanał krzyżowy, który kończy
się rozworem krzyżowym.
KRĘGI GUZICZNE:
Od 4-5; w wieku dojrzałym zrastają się w jedną k zwaną k guziczną (os coccygis), która ma u człowieka
charakter szczątkowy. Podstawa k guzicz. łączy się z k krzyżową. Cechy kręgu posiada tylko 1 kręg górny.
POŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA:
chrząstko-zrosty - łączą trzony kręgów, są to tzw krążki międzykr; występ od 2 kr szyjn. do 1 kr krzyż.
więzozrosty:
więzadło podłużne przednie - biegnie od podstawy k potylicznej wzdłuż kręgos do przedniej powierz
k krzyżo miednicznej; więzadło to hamuje nadmierne prostowanie kręgosł.
więzad. podłuż tylne - biegnie od otworu potylicznego, tzw wielkiego k potylicznej d kanału krzyżo-
wego; hamuje nadmierne zginanie kręgos.
więzad. żółte - łączy łuk kręgów od 2 i 3 szyjnego, 5 lędźwi z k krzyżową
więzad. poprzeczne - biegną między wyrostkami poprzecznymi; hamują zgięcia boczne
więza międzykolcowe - łączą kolce wyrostków kolczystych, biegną wzdłuż części piersiowej i lędź-
wiowej, łączą się z więzad nadkolcowym, które przecho. dalej w więzad karkowe, rozpięte na odc. szyj.
Kręgosłup posiada krzywizny: *szyjna i lędźwiowa (lordosis lumbalis) - wypukłością zwrócone do przodu,
nazywane są Lordozami, **piersiowa (kyphosis thoracica), krzyżowo - guziczna - wypukłością zwrócone ku
tyłowi nazywane są Kyfozami.
KLATKA PIERSIOWA (thorax):
Zbud jest z 12 par żeber (costae), z 12 kr piersiowych i z mostka (sternum).
Żebro (costa) - składa się z części przedniej zwanej chrząstką żebrową i z cz tylnej zwanej k żebrową. Na
końcu tylnym żebra jest głowa, szyjka oraz guzek żebra. Głowa żebra łączy że z kr piersiowym. Na bocznej
części szyjki jest guzek, który łączy się stawem żebrowo-kręgowym z wyrostkiem poprzecznym kr piersiow.
Wyróżniamy żebra:
prawdziwe - odchodzące bezpośrenio od mostka (7 górnych par żeber)
żekome - to żebro 8,9,10; zyskuje przyczep od chrząstki żebra wyżej położo i z żebrem 7 tworzy łuk
żebrowy (arcus costarum)
wolne - to 11 i 12 żebro, nie łączą się z innymi żebrami i kończą się swobodnie na ścianie brzucha
Kość żebrowa - składa się z końca przedniego, tzw mostkowego, z części środkowej tzw trzonu i z końca tylnego
tzw kręgosłupowego.
MOSTEK (sternum):
Składa się z 3 czę.: górnej zwanej rękojeścią (manubrium sterni), środkowej zwanej trzonem (corpus sterni) i
dolnej zwanej wyrostkiem mieczykowatym (processus xipohoideus). U dołu na rękojeści jest wcięcie żebrowe
dla chrząstki 1-go żebra, u góry jest wcięcie szyjne, a po bokach wcięcie obojczykowe. Na granicy rękojeści z
trzonem jest wcięcie żebrowe dla chrząstki żebra 7-go.
KK KOŃCZYNY DOLNEJ (membrum inferius):
Dzielimy je na kk obręczy kończ dolnej i kk kończ dolnej wolnej.
Kk obręczy kończ dolnej to: *2 kk miedniczne (ossa coxae), k kulszowa, k biodrowa, k łonowa.
Kk kończ dolnej wolnej: *k udowa (os femoris), rzepka (patella), k strzałkowa, k piszczelowa (os tibiae)
KK KOŃCZYNY GÓRNEJ (membrum superius):
Dzielimy na kk obręczy górnej (cingulum membri superioris) i kk kończ górnej wolnej (pars libera).
Do kk obręczy kończ górnej zaliczamy: *obojczyk (clavicula), łopatka (scapula)
Do kk kończ górnej wolnej: *k ramienna (os humeri), k promieniowa (os radii), k łokciowa (os ulnae), kk
ręki (nadgarstka, śródręcza, palców ręki)