LOGIKA- w szerszym znaczeniu to:
-Wszelkie metody poznawcze, metody zdobywania wiedzy poprawnej
-logika to inaczej metoda poprawnego rozumienia
W logice wyróżniamy 3 działy:
I.-SEMIOTYKA -nauka o znakach ( w szczególności słownych);
-SYMANTYKA- nauka o znaczeniu wyrazów;
-SYNTAKTYKA- nauka o składni
-PRAGMATYKA- twórca znaku, znak, odbiorca znaku.
II.LOGIKA FORMALNA- nauka o związkach zachodzących między
prawdziwością zadań a …….
III.OGÓLNA METODOLOGIA NAUK- zajmuje się metodami
prawdziwości dowodzenia i wnioskowania.
I.SEMIOTYKA
1.Pojęcie znaku:
Podstawowym elementem kultury, jest umiejętność posługiwania się
znakami, w szczególności znakami słownymi ( słowami mówionymi,
czy w jaki sposób zapisanymi)
Najważniejszy rodzaj znaków to znaki słowne:
Przykłady posługiwania się znakami różnego rodzaju, no:
-dowódca batalionu wystrzelił zielona rakietę, dając znak do
rozpoczęcia natarcia.
-ktoś rozwiązał supełek na chustce do nosa, by nie zapomnieć o
zapłaceniu rachunku za telefon;
-kierowca pogotowia włączył niebieskie światło i syrenę;
-Monter napisał na kartce: „Uwaga, dźwig jest uszkodzony”
W każdym z tych przypadków, jakiś człowiek spowodował określony
dostrzegalny dla innych układ rzeczy czy zjawisko ( światło rakiety,
supełek na chustce, zespół atramentowych liter na papierze, drgania
powietrza spowodowane przez mówiącego, czy syrenę samochodu)-
a z tym układem rzeczy, czy zjawiskiem wg określonych reguł
(znaczeniowych), ogólnie przyjętych w danym środowisku lub na
jakiś jeden raz przyjętych przez twórcę znaku i ewentualnie odbiorcę
znaku, wiązać należy myśli o konkretnej treści, w szczególności
myśli odnoszące się do jakiś stanów świata, który opisujemy.
-Czasem reguły znaczeniowe są znane tylko określonemu twórcy:
Określonemu odbiorcy znaku, np.: przy ustanowieniu ściśle tajnego
szyfru dla korespondencji wojskowej, zazwyczaj jednak reguły
znaczeniowe są szeroko uznane;
-reguły …….są ustanawiane w sposób:
*wyraźny(np. w formie przepisów drogowych, co do używania
niebieskiego światła i syreny przez pojazdy uprzywilejowane)
*zwyczajowe, ( np.. jeśli chodzi o znaczenie podstawowych słów j.
polskiego)
I.ZNAKIEM- nazywamy dostrzegalny układ rzeczy, czy zjawisko
spowodowane przez kogoś ze względu na to, iż jakieś wyraźnie
ustanowione, czy zwyczajowo ukształtowane reguły nakazują wiązać
z tym układem rzeczy, czy zjawiskiem myśli określonego typu.
Nie jest znakiem sam przez nią układ rzeczy- zjawisko, takie jak
określony dźwięk, światło, czy układ kresek-, które nazywamy
materialnym substratem znaku-lecz dopiero taki układ, czy
zjawisko rozpatrywane w powiązaniu z określonymi regułami
znaczeniowymi, nakazującymi wiązać z tym substratem myśli o
określonej treści.
ZNAK- to podstawowe pojęcie, składające się z trzech elementów:
-elementu oznaczającego( zapis)
-elementu oznaczanego, ( co oznacza),
-konwencji znaczeniowej (umowa wiążąca)
II. OZNAKĄ-jakiegoś stanu rzeczy, czy zdarzenia nazywamy
wszystko to, co współwystępuje z owym stanem rzeczy, czy
zdarzeniem powoduje skierowanie nań czyjejś myśli, choć nie
istnieją reguły znaczeniowe, które by takie skierowanie myśli
nakazywały, np. sam dym- jest oznaką ognia, przylot jaskółek-
oznaka wiosny, rozpryśnięte szkło na jezdni- oznaka wypadku,
który wydarzył się w tym miejscu, itp.
W szczególnym przypadku, znakiem może stać się nawet bierne
zachowanie się jakiegoś przedmiotu, np., jeśli na stałe
współpracującymi przedsiębiorstwami uzgodniono, że brak
odpowiedzi na przedłożoną ofertę do oznaczonego w niej dnia
, należy uważać za znak, jej przyjęcia.
III.PIKTOGRAM- to nie jest znak
SUBSTRAT MATERIALNYZNAKU, MOŻE BYĆ:
-Trwały, np. napis na trwałym materiale, znak drogowy,
graniczny
-Nietrwały- np. błysk światła, dźwięk mowy ludzkiej, sygnał
gwizdkiem.
IV.WYRAŻENIE- sensowny zestaw wyrazów, czyli dwa wyrazy
lub więcej np. czarna krowa
FUNKCJE WYRAŻENIA:
-opisywana, np. Ala ma kota,
-sugestywna- używamy wyrażenia by spowodować zachowanie,
-ekspresyjna- wyrażamy uczucia, przeżycia
-performatywna- funkcja umowna, powodująca, że podkreślone
wyrażenie, spowodowane w danej sytuacji, powoduje skutki
dodatkowe, tylko w określonych warunkach, czyli skutek, który
zostanie na zawsze przez wszystkich zapamiętany, np.nadanie
imienia dziecku, ale tylko w określonych warunkach.
Wypowiedź performatywna: może być: ważna lub nie ważna.
V. ZNAKI SŁOWNE, JĘZYK.
-Znaki słowne są najważniejszym rodzajem znaków. Tworzą one
szereg odrębnych systemów znaków, którymi posługują się jakieś
grupy ludzi, czyli tworzą odrębne języki.
-Czasem nazywa się językami, systemy znaków innych niż słowne,
np. mówi się o „języku znaków drogowych”,ale mianem języka w
zasadniczym znaczeniu, określa się system znaków słownych,
rozpatrywanych ich postaci mówionej lub pisanej.
JĘZYK:
jest to system obejmujący wyznaczony przez pewne reguły zbiór
znaków słownych, znaków, z którymi odpowiednie reguły nakazują
wiązać myśli określonego typu, a inne reguły określają dopuszczalny
sposób wiązania tych znaków w wyrażenia złożone;
Tak, więc z semiotycznego punktu widzenia język określony jest
przez trzy grupy reguł:
*reguły wyznaczające zasób słów danego języka,
*reguły znaczeniowe (syntaktyczne)
-logiczna koncepcja języka:
*zbiór wyrazów i wyrażeń np: koń- zwierzę, o czterech łapach, z
grzywą; długopis- przedmiot z wkładem piszącym.
*przyporządkowanie wyrazom i wyrażeniom znaczeń ( zbiór znaczeń)
-relacje między słowami, a ich znaczeniem.
przyporządkowanie jedno jednoznaczne, np. jednemu słowu,
odpowiada tylko jedno znaczenie.
b)przyporządkowanie wieloznaczne, np.:
*jednemu słowu, odpowiada wiele znaczeń(homonim)
*jednemu znaczeniu, odpowiada wiele słów (synonimy)
*idiomy- wyrażenia mające swoiste znaczenie w języku, są
nieprzetłumaczalne
-rozróżnienie poziomów języka:
*j.potoczny
*j.prawniczy
* rozróżniać należy języki:
*NATURALNE-to takie, których reguły ukształtowane zostały
zwyczajowo, w sposób spontaniczny, a dopiero później ktoś podjął się
ich odtworzenia na podstawie obserwacji posługiwania się językiem
przez członków jakiejś grupy;
*SZTUCZNE- skonstruowane dla jakichś celów w ten sposób, że reguły
tych języków zaprojektowano z góry (np. j.esperanto)
Przykładem. Naturalnego może być język pierwotnych grup etnicznych,
etnicznych, którym nie wprowadza się nawet słów za pomocą
wymyślonych z góry reguł znaczeniowych.
Współczesne języki narodowe mają zazwyczaj charakter mieszany:
*częściowo naturalny( zasób słów podstawowych, ukształtowanych
zwyczajowo)
*częściowo sztuczny- (zasób słów wprowadzonych do języka w sposób
umowny)
Reguły znaczeniowe j. naturalnego są nadzwyczaj złożone, gdyż
uwzględniają m.in. takie lub inne elementy sytuacji, w której dana
wypowiedź została sformułowana, kontekst innych wypowiedzi, formy
gramatyczne użytych słów, itd.
W j. naturalnym reguły znaczeniowe są często niedostatecznie
precyzyjne, a co więcej- bywa, iż istnieje kilka odmiennych sposobów
posługiwania się danym słowem w określonym języku, a więc jedno
słowo ma kilka znaczeń w danym języku( np. w Języku polskim
słowa „pióro”, „zielony”' „niż”- to homonimy).
Jeśli reguły znaczeniowe jakiegoś języka nakazują odnosić jakieś
poszczególne słowo, czy wyrażenie złożone tego języka do określonego
przedmiotu, mówimy, że to słowo, czy wyrażenie oznacza ten
przedmiot w tym języku.
Ze względu na reguły znaczeniowe znane komuś, kto mówi danym
językiem, wypowiadane przez takie, brane niezależnie od osoby
mówiącej, nadają się do tego, by za ich pomocą wyrażać w danym
języku myśli określonego rodzaju, czyli jak mówimy, wyrażają
potencjalnie myśli danego rodzaju, już sformułowane przez kogoś,
czy mogące być przez kogoś sformułowane w przyszłości.
Z punktu widzenia semiotyki ogólnej, języki różnią się słownikiem i
składnią.
A:SYMANTYKA:
I.SŁOWNICTWO:
-to zasób słów mających ustalone znaczenia w danym języku
-na słownictwo współczesnych języków narodów cywilizowanych
składają się dziesiątki tysięcy wyrazów.
-choć niektóre stare słowa idą w niepamięć, wielka liczba słów
występujących we współczesnych językach, powoduje, iż poszczególne
osoby mówiące danym językiem znają znaczenie tylko części wyrazów
tego języka, czyli opanowały tylko pewien ograniczony słownik z
zakresu danego języka, choćby to był ich j. ojczysty.
-rozróżniamy słowniki:
*CZYNNY- zasób słów, którymi dana osoba umiejętnie posługuje się
w danym języku.
*BIERNY-zasób słów, które dana osoba w danym języku rozumie,
choć sama ich nie używa, np.:
Małe dziecko ma początkowo słownik czynny, złożony tylko z
kilkunastu słów, maturzysta zaś-, co najmniej z kilkunastu tysięcy
stąd, np.: sędzia, gdy zadaje pytanie świadkom, powinien się
zastanowić, czy słowa,których użył są zrozumiałe dla pytanego,
czy są to słowa ze słownika świadka, czy też słowa, których świadek
wcale nie rozumie lub, których znaczenie tylko zgaduje.
W każdym języku występują pewne szczególne zwroty językowe,
tzw. Idiomy, czyli wyrażenia złożone, które mają swoiste znaczenie
, odmienne od tych, które wyznaczałoby zwykłe znaczenie wyrazów
składowych.
Ważnym elementem wyróżniającym języki, jest ich składnia.
B.SYNTAKTYKA:
I.SKŁADNIA:
-składnią jakiegoś języka ą ustalone w nim reguły dotyczące sposobu
wiązania wyrazów w wyrażenia złożone;
-językoznawstwo zajmuje się m.in.. opisem składni poszczególnych
języków, czy grup języków etnicznych, natomiast przedmiotem
syntaktyki logicznej jest wyróżnienie ogólnych kategorii wyrażeń ze
względu na rolę tych wyrażeń w strukturze należycie zbudowanych
wyrażeń bardziej złożonych.
-język, w którym formułuje się wypowiedzi o wypowiedziach
sformułowanych w języku niższego stopnia, nazywamy jest
metajęzykiem stosunku do tego języka;
-szczególnymi odmianami języka, którymi mówią ludzie w danym
kraju, są m.in.:
*JĘZYK PRAWNY- tzn. język, w którym sformułowane są ustawy i
podobne akty prawodawcze, o których zakłada się, że mają być
rozumiane jako zespół norm postępowania ustawianych przez
organizację państwową.
*JĘZYK PRAWNICZY-, w którym formułowane są różnego rodzaju
wypowiedzi o normach prawnych, np.:, że taka a taka norma obowiązuje,
albo, że została uchylona, itp. Tak pojmowany język prawniczy, może
być uważany za metajęzyk w stosunku do j. prawnego.
II.KATEGORIE SYNTAKTYCZNE: nazwy, zadania, funktory.
-Wyraz, czy wyrażenie należy do tej samej kategorii syntaktycznej w
inny wyraz czy wyrażenie, jeżeli w poprawnie zbudowanym wyrażeniu
złożonym jedne z nich można zastępować drugimi, a skłonność tego
wyrażenia złożonego będzie zachowana.
-za zadania w sensie logicznym uważać będziemy takie tylko wyrażenia,
które głoszą, że tak a tak jest, czy też tak, a tak nie jest ( a więc w
terminologii gramatycznej- tylko zdania oznajmiające), np.: „Jan jest
adwokatem”' „Granit jest skałą magmową”' „Pies podlega chorobom”
itd.
Zdanie jest całkowicie samodzielną kategorią syntaktyczną języka
opisowego.
za nazwę uważa się taki wyraz lub wyrażenie, które nadaje się na
podmiot lub na orzecznik orzeczenia imiennego w zdaniu;
Nazwami, więc są: Jan, adwokat, granit, skała magmowa, pies, istota
podlegająca chorobom itd.
-Funktorami nazywa się w logice wyrazy, czy wyrażenia, które nie
są zdaniami, ani nazwami, lecz służą do wiązania, jakichś wyrażeń
w wyrażenia bardziej złożone.
*ze względu na to, czy w wyniku powiązania wyrażeń składowych
powstaje zdanie, czy nazwa rozróżniamy funktory zdaniotwórcze oraz
nazwotwórcze; niektóre funktory, a mianowicie funktory
funktorotwórcze, wiążą prostsze funktory w sposób taki, że powstają
funktory złożone.
*wyrazy, czy wyrażenia, które są przez jakiś funktor wiązane w
złożoną całość, nazywamy argumentami tego funktora;
*w zawiązku z tym wyróżniamy funktory o argumentach zdaniowych
oraz funktory mające jeden, dwa, albo nawet więcej argumentów
danego rodzaju
w celu łatwego odróżniania rodzajów funktorów wprowadza się
następujący sposób ich oznaczania:
-literą z- oznaczamy zdanie,
- literą z- jakieś nazwy.
charakterystykę funktora podaje się w tej postaci, że nad kreską
zapisuje się za pomocą odpowiedniej litery, co tworzy się za
pomocą danego funktora, a pod kreską- tyle razy pisze się
odpowiednią literę, ile i jakiego rodzaju argumentów wymaga
dany funktor, jeśli przy jego użyciu mamy utworzyć składną
językowo całość.
PRZYKŁADY FUNKTORÓW RÓŻNEGO RODZAJU:
słowo „zielony” jest funktorem nazwotwórczym od jednego
argumentu nazwanego, co umownie określamy jako funktor
ych n/nn. Wystarczy dodać do tego słowa dwie nazwy, aby powstała
nazwa złożona, np. „most nad rzeką”, czy „obraz nad tapczanem”.
zwrot „…między….a ….” Jest f.nazwotwórczym od trzech a
rgumentów nazwowych n/nnn; jeśli uzupełnimy ten funktor
trzema nazwami, to otrzymamy nazwę złożoną, np. „most
między Warszawą a Pragą”.
-słowo „śpi” jest f. Zdaniotwórczym od jednego argumentu nazwowego
z/n, wystarczy (zakładając, że wiemy gdzie i kiedy) dodać do słowa
„śpi” jakąś jedną nazwę „Jan”, „Piotr”, „kot”, aby powstało zdanie
„Jan śpi”, „Piotr śpi”, „Kot śpi” itd.
-słowo „ogląda” jest f. Zdaniotwórczym od dwóch argumentów
nazwanych z/nn; należy dołączyć dwie nazwy; nazwę tego, kto
ogląda i nazwę tego, co jest oglądane, aby powstało odpowiednie
zdanie,
dorzeczne („Jan ogląda kota”) czy niedorzeczne („kamień ogląda
westchnienie”), ale w każdym razie składne, choć notorycznie
fałszywe,
jako że w trzeźwym niepoetyckim języku fałszem jest, że kamień
cokolwiek ogląda, i to w dodatku ogląda westchnienie.
-zwrot „ nie jest tak, że …” jest f. Zdaniotwórczym od jednego
argumentu
zdaniowego z/z, jeśli uzupełni się ten zwrot dowolnym zdaniem, to
powstanie zdanie złożone z funktora i ze zdania - argumentu, np.:
„Nie jest tak, że Jan śpi”.
-zwrot, „chociaż…., to….” Jest f.zdaniotwórczym od dwóch
argumentów
zdaniowych z/zz, za pomocą tego funktora można budować
zdania
złożone z dwóch zdań składowych, np.: „Chociaż Jan śpi, to
Piotr czuwa”
-słowo „głęboko” podobnie jak inne przysłówki, jest funktorem
funktorotwórczym od argumentu funktorowego, jeśli dołączymy do tego
słowa funktor „śpi” to otrzymamy funktor zdaniotwórczy od (jednego
w tym przypadku) argumentu nazwowego („głęboko śpi”), zapis kategorii
takiego funktora byłby złożony. z/n / z/n
-zapisywanie w takiej szczególnej postaci charakterystyki różnych
funktorów ułatwia zrozumienie struktury wypowiedzi złożonej, np.
„Rozsądny student uważnie słucha wykładu”
n/n n z/nn /z/nn z/nn n
POJĘCIE NAZWY:
NAZWA- jest to wyraz albo wyrażenie rozumiane jednoznacznie,
które nadaje się na podmiot lub orzecznik orzeczenia imiennego
w zdaniu.
1.Ze względu na liczbę wyrazów wchodzących w skład nazwy
wyróżniamy:
-NAZWY PROSTE - składające się z jednego tylko wyrazu,
-NAZWY ZŁOŻONE- składające się z więcej niż jednego wyrazu.
„skrypt” to nazwa prosta, a wyrażenie „student I roku prawa,
zamieszkały w mieście położonym nad Wisłą”- to nazwa złożona.
2.Ze względu na to, do czego nazwy są odnoszone, wyróżniamy:
-NAZWY KONKRETNE- to nazwy, które są znakami rzeczy, np.
„stół” albo osób, np.: „sędzia”, ewentualnie czegoś, co
wyobrażamy sobie, jako rzecz lub osobę np. „kwiat paproci”, „nimfa”
-NAZWY ABSTRAKCYJNE- to nazwy, które nie są znakami rzeczy
czy osób, wskazują one na pewną cechę wspólną wielu przedmiotom
np., „białość”, na pewne zdarzenie czy stan rzeczy, np., „płacz”,
„cisza”, „kradzież”, albo na pewien stosunek między przedmiotem,
np.: „braterstwo”, „wyższość”.
„Biały przedmiot” to nazwa konkretna, nazwa czegoś, co jest białe
. Ale „białość” to ta nazwa nie wskazuje na rzeczy, lecz na to, co w
pewnych rzeczach jest podobne.
DESYGNAT NAZWY- przedmiot, którego dana nazwa
znakiem, nazywamy desygnatem tej nazwy.
NAZWY INDYWIDUALNE-to nazwy, które służa do oznaczania
poszczególnych, tych a nie innych przedmiotów, nie przypisując
przez to danemu przedmiotowi takich, czy innych właściwości
wyróżniających go;
-nazwa indywidualna, taka jak, np.: „Poznań”, „Dunajec”,
„Karol Karczmarek”, służy danemu przedmiotowi tak długo, jak
długo zachowuje on ciągłość istnienia (chyba, że zmienimy mu daną
raz nazwę) i to bez względu na cechy tego przedmiotu;
-mogą być nadawane nie tylko przedmiotom rzeczywistym, ale i
przedmiotom tylko wyobrażonym, np. postaciom literackim (np.
Andrzej Kmicic) czy występującym w dziele literackim
wyimaginowanym miejscowościom.
NAZWY GENERALNE-to nazwy, które przysługują przedmiotom
ze względu na jakieś cechy, które tym przedmiotom przypisujemy;
-nazwy generalne, np.. „krzesło”, „budynek”, „student wydziału prawa”
, odnoszą się do wszelkich przedmiotów danego rodzaju, a więc
przedmiotów mających cechy budynku, krzesła, studenta…
-w pewnych przypadkach, może istnieć jeden tylko przedmiot mający
odpowiednie cechy (np., gdy szukamy desygnatu nazwy generalnej
„najwyższa góra na świecie”), a nawet w ogóle mogą nie istnieć
przedmioty o odpowiednich cechach („kulisty sześcian”, „szklana
góra”, „krasnoludek”).
-„najsłynniejsze z pierników miasto w Polsce” - to nazwa generalna,
która oznacza to samo, co nazwa indywidualna „Toruń”; to oznacza
to, a nie inne miasto, nie ze względu na jakieś jego cechy, ale ze
względu na to, że kiedyś właśnie miejsce to nazwano.
TREŚĆ NAZWY- to taki zespół cech, na podstawie, którego osoba
używająca danej nazwy we właściwy dla danego języka sposób
gotowa jest uznać jakiś dowolny przedmiot za desygnat tej nazwy,
jeśli stwierdzi w nim te cechy łącznie, a przy stwierdzeniu braku
którejś z nich- odmówić mu charakteru desygnatu tej nazwy.
- a więc np., treścią nazwy „pęczak”, w j. polskim jest zespół cech:
1.coś , co jest kaszą,
2jęczmienną
3.Bardzo grubą
Wszystko, co ma te trzy cechy, może być nazwane pęczakiem.
-treść nazwy „kwadrat”, jest to:
1.figura płaska.
2.czworoboczna
3.równoboczna
4.prostokątna.
5.o bokach parami równoległymi
6.o różnych przekątnych
7.prostopadłych
8.o obwodzie przy danej powierzchni stosunkowo najmniejszym
9.wpisywalne wpisywane koło
11.opisywalne na kole itd.
- wszystkie kwadraty mają zespół cech i tylko kwadraty
-taki zespół, który wystarcza do tego, by odróżnić desygnaty danej
nazwy od innych przedmiotów, nazywamy konstytutywnym
zespołem cech.
-, jeśli jakiś przedmiot ma cechy konstytutywne, to już przez samo
to jest desygnatem danej nazwy, a co za tym idzie- ma wszystkie
inne cechy wspólne wszystkich desygnatów danej nazwy.
te pozostałe cechy wspólne nazywamy w tym przypadku cechami
konsekutywnymi, względem poprzednio wymienionych.
-jeśli coś ma cechy 1,2, 9 to już na pewno jest kwadratem
(cechy konstytutywne), a stąd ma też z konieczności cechy
3,4,5,6,7,8….(cechy konsekutywne)
CECHY KONSEKUTYWNE- bywają czasem nazywane
cechami istotnymi
-wyrażenie „cecha istotna” bywa jednakże różnie rozumiana:
*mówi się również o cechach istotnych dla
desygnatów danej nazwy, mając na myśli te cechy,
które mówiący ze swego punktu widzenia uważa za
szczególnie ważne, a to przecież zupełnie, co innego.
najprościej wytłumaczyć komuś, co to jest kwadrat, podając
zespół cech:1,2,3,4, znacznie trudniej byłoby mu zrozumieć,
co to jest kwadrat, podając np., cechy 1,2,9
-taki konstytutywny zespół cech, który np. jako najprościej
wyjaśniający, o co chodzi, znajdujemy w encyklopedii, czy
w słowniku, nazywany treścią leksykalną, czyli słownikową nazwy.
Każda nazwa generalna może występować w trzech różnych
rolach znaczeniowych, czyli w trzech supozycjach:
I.Supozycjach. (Supozycja prosta)
-nazwa taka może być używana w wypowiedzi jako znak dla
poszczególnego przedmiotu, tego właśnie rodzaju, jako znak
dla określonego desygnatu tej nazwy;
-w takiej supozycji używamy słowa „zając” mówiąc „zając
przebiegł mi drogę”, chodzi nam wtedy o poszczególny
desygnat tej nazwy.
II.(Supozycja formalna).
-wyraz może być nazwą dla całego gatunku przedmiotów,
jak np.; w wypowiedzi „zając jest pospolity w Polsce”.
o jakimś określonym zającu nie można powiedzieć, że jest
pospolity,
-pospolity jest „gatunek zająca”, tzn. gatunek zajęcy ma w Polsce
wielu przedstawicieli i wobec tego łatwo się z przedstawicielem
tego gatunku spotkać.
-nazwa używana w tej supozycji staje się w każdym przypadku
nazwą abstrakcyjną.
III.(Supozycja materialna)
-supozycją tą nazywamy użycie jakiegoś wyrazu jako dla niego
samego;
-„zając” w supozycji materialnej składa się z dwóch sylab, 5 liter
i wielokrotnie jest odbity na tej stronie kartki;
-używając słowa w tej supozycji, stawiamy je w cudzysłowie, który
oznacza, że chodzi nam o samo słowo, np.” zając”, a nie jakiegoś
poszczególnego zająca, czy gatunek „zając”;
nazwy indywidualne mogą występować tylko w supozycji prostej
(Jan jest mężczyzną), albo materialnej („Jan jest sylabą”)
ZAKRES NAZWY:
- to klasa wszystkich desygnatów danej nazwy;
a więc zakres nazwy „student”, to klasa wszystkich z osobna
wziętych osób, z których każda jest studentem, natomiast nie
chodzi tu o całość taką, jak ogólnoświatowa organizacja studenta.
Zbiór wszystkich desygnatów danej nazwy bywa zakresem
tej nazwy. Należy jednak zwrócić uwagę na wieloznaczność
słowa „zbiór”. W licealnym kursie matematyki, słowa „zbiór”
używano na oznaczenie pewnej mnogości elementów
wyróżnionych wg takich, czy innych zasad, ze względu na taką,
czy inną cechę tych elementów. Zbiór w takim rozumieniu (zbiór
w sensie dystrybutywnym), czyli klasą elementów
charakteryzowana jest przez cechy, na podstawie, których zalicza się
do niej poszczególne elementy, a w związku z tym cechuje ją jakaś
mniejsza, czy większa liczebność tych elementów. Obok tego
jednak słowo „zbiór używane bywa dla określenia agregatu, tzn.
jakiejś całości, rzeczy złożonej z części składowych (zbiór w sensie
kolektywnym).
Tak np. księgozbiór to zbiór (agregat), jaki tworzą systematycznie
zgromadzone przez kogoś książki łącznie wzięte.
Stowarzyszenie to zbiór (agregat), jaki tworzą ludzie zorganizowani
w pewien sposób
Zakres nazwy indywidualnej z założenia obejmuje jeden tylko
desygnat.
Zakres nazwy generalnej wyznaczony jest przez treść tej nazwy.
Ze względu na to, ile desygnatów obejmuje zakres danej nazwy,
rozróżniamy nazwy:
-OGÓLNE - to takie, które mają więcej niż jeden desygnat (np.
szaja, koń, żołnierz, babka Adama Mickiewicza)
-JEDNOSTKOWE- to takie, które mają tylko desygnat (np. naturalny
księżyc naszej planety, najdłuższa rzeka w Polsce, matka Adama
Mickiewicza, Adam Mickiewicz)
*nazw jednostkowych nie można utożsamiać z nazwami
indywidualnymi
„najstarszy żyjący w dniu 15.09.1993r. człowiek”, to nazwa
jednostkowa,
lecz generalna- nie wskazuje bowiem ona, na określone indywiduum,
lecz na jakąś osobę posiadającą określoną cechę przy czym
taka osoba
może być tylko jedna.
-PUSTE-(bezprzedmiotowe)- niemające wcale desygnatów
(błękitny kwiat,
stupiętrowy dom w Poznaniu itd.)
NAZWY ZBIOROWE:
-nazwy przysługiwać mogą w danym języku nie tylko poszczególnym
przedmiotom, ale też agregatom pewnych przedmiotów,
-są więc takie nazwy, jak: „las” (agregat drzew), „biblioteka”
(agregat książek)
, „stado”(agregat zwierząt), „spółdzielnia” (agregat osób), itd.
-nazwy, których desygnatami są nie poszczególne rzeczy, lecz takie
przedmioty, które traktujemy jako agregaty złożone z
poszczególnych
rzeczy, nazywamy nazwami zbiorowymi (kolektywnymi).
NAZWY A FUNKTORY NAZWOTWÓRCZE:
Nazwy można dzielić:
1.wg liczby wyrazów składanych - na proste i złożone,
2.wg charakteru tego, do czego się odnoszą- na konkretne i
abstrakcyjne.
3.wg sposobu wskazywania desygnatów- na generalne i
indywidualne
4.wg liczby desygnatów- na ogólne, jednostkowe i puste.
5.wg struktury desygnatów- na zbiorowe i nie zbiorowe
OSTROŚĆ ZAKRESU NAZWY:
-Znając należycie dany język, umiemy bez wątpliwości
rozstrzygnąć
o każdym napotkanym przedmiocie, z którym odpowiednio
zapoznaliśmy się, czy jest on czy nie jest desygnatem pewnej
określonej nazwy, mówimy, że w danym języku nazwa ta ma
ostry zakres,
czyli jest nazwą ostrą.
-Jeżeli natomiast pewnych napotkanych przedmiotach,
mimo dobrego
zapoznania się z ich cechami, nie umiemy orzec, czy są,
czy nie są
desygnatami danej nazwy, to nazwę taką określamy jako
nazwę nie
ostrą, np. „kartka papieru”- jeżeli mamy kawałek papieru
o rozmiarach
15x20 cm, to wiadomo, że ta kartka papieru, jeśli ma 1x1 cm albo
80x120cm, bo nikt tego nie nazwie kartką.
jako przykład nazwy ostrej weźmy nazwę „prokurator” w ścisłym
znaczeniu tego słowa, póki ktoś ma nominacje na prokuratora, jest
prokuratorem, skoro go zwolnią z tej pracy albo umrze, to
prokuratorem być przestaje.
-nazwy nieproste sprawiają wiele kłopotu prawnikom,
-nie ostrość zakresu wiąże się z tym, iż niektóre nazwy nie mają
wyraźnej treści, tzn., że nawet ten, kto dobrze zna dany język nie
umiałby podać takiego zespołu cech, które pozwoliłyby w sposób
stanowczy odróżnić desygnaty danej nazwy od innych przedmiotów,
-jaka jest treść nazwy „rzeka”?- „Szeroka struga wody bieżącej”,
szeroka, ale jak szeroka- od ilu metrów poczynając, można strugą
wodną traktować w danym miejscu jako rzekę?, Taką nie ostrość
możemy w razie potrzeby usunąć za pomocą odpowiedniej definicji
nazwy stają się nazwami ostrymi dzięki temu, że są nazwami
wyraźnymi, tzn. umiemy podać zespół cech wystarczających
dla odróżnienia desygnatów danej nazwy od innych przedmiotów lub
też dzięki temu, że są nazwami dla nas intuicyjnymi, tzn., że na
podstawie ogólnego wyglądu danego przedmiotu, bez zastanowienia
się nad treścią danej nazwy, umiemy określić, czy jest on, czy nie
jest desygnatem tej nazwy.
STOSUNKI MIĘDZY ZAKRESAMI NAZW:
W celu badania stosunków między zakresami nazw, należy
zaprowadzić pomocniczo pojęcie klasy uniwersalnej przedmiotów,
oraz klasy negatywnej w stosunku do jakiejś określonej klasy.
KLASA UNIWERSALNA: przedmiotów;
- to klasa obejmująca wszelakie przedmioty w świecie;
-jest to klasa odpowiadająca zakresowi nazw takich, jak „przedmiot”
, „coś”, lub „ktoś”, „cokolwiek”- które to nazwy są tak ubogie o treść
, że oznaczają wszystko, co napotkamy,
-natomiast wszystkie desygnaty takiej nazwy, łącznie wzięte
określamy jako całość (agregat)nazwą zbiorową „wszechświat”
-, jeśli wypowiadamy jakąkolwiek nazwę, która posiada desygnaty,
to przez to samo z klasy uniwersalnej przedmiotów wydzielamy w
myśli klasę przedmiotów oznaczonych przez wypowiedzianą nazwę.
-klasa ta stanowi podzbiór klasy uniwersalnej.
-pozostałą część klasy uniwersalnej, nazywamy klasą negatywną w
stosunku do klasy uprzednio wydzielonej.
RODZAJE STOSUNKÓW MIĘDZY ZAKRESAMI NAZW:
-jeśli weźmiemy jakiekolwiek dwie nazwy: nazwę S i nazwę P i
będziemy chcieli opisać, jaki zachodzi stosunek między ich zakresami,
to trafimy na jedną z następujących pięciu możliwości:
1.STOSUNEK ZAMIENNOŚCI zakresów:
-istnieją przedmioty, które są jednocześnie desygnatami nazwy S i
nazwy P lecz nie ma takich desygnatów nazwy S, które nie byłyby
desygnatami nazwy P i nie ma takich desygnatów nazwy P, które nie
są desygnatami nazwy S, np. :S= jedno z ostatnich najludniejszych
miast nad Wisłą; P= miasto nad Wisłą posiadające uniwersytet
(Kraków, Warszawa, Toruń, Gdańsk)
2.STOSUNEK PODRZĘDNOŚCI zakresu nazwy S, względem
zakresu nazwy P:
-istnieją przedmioty, które są desygnatami nazwy S i nazwy P, nie
ma takich przedmiotów, które byłyby ś, nie będąc zarazem P, ale są
takie, które są desygnatami, choć nie są S,
S= wróbel, Wróbel =ptak
3.STOSUNEK NADRZĘDNOŚCI zakresu nazwy S względem P,
-istnieją przedmioty, które są desygnatami nazwy S, które nie są
desygnatami nazwy P, lecz nie ma takich, które byłyby desygnatami,
nie będąc desygnatami, np.: S= lekarz, Lekarz= chirurg
4.STOSUNEK KRZYŻOWANIA SIĘ zakresów:
-istnieją S, które są zarazem P, istnieją S, które są P, oraz istnieją P,
które nie są S, np. S= student, P= inwalida.
5.STOSUNEK WYKLUCZANIA SIĘ zakresów;
-istnieją S, które nie są P, istnieją P, które nie są S, natomiast nie
istnieją takie przedmioty, które byłyby desygnatami i nazwy S, i
zarazem nazwy P, np. S= nos, P= pięść
Omawiając stosunek wykluczania się zakresów dwóch nazw, należy
zwrócić uwag, że może on zachodzić w dwóch odmianach, może to
być albo stosunek sprzeczności, albo stosunek przeciwieństwa.
1.-o sprzeczności zakresów dwóch nazw mówimy wówczas , gdy mamy
jakąś nazwę i nazwę w stosunku do tej pierwszej negatywną, np.:
„sędzia” i „nie- sędzia”, „kamień” i „ nie- kamień”. Taką parę nazw
nazywamy nazwami sprzecznymi.
w przypadku sprzeczności zakresy obu nazw łącznie, tworzą klasę
uniwersalną, każdy przedmiot należy do zakresu pierwszej albo
doi zakresu drugiej nazwy.
2.-o przeciwieństwie zakresów dwóch nazw mówimy wówczas,
gdy nazwy te nie mają wspólnych desygnatów, desygnatów zakresy
obu tych nazw łącznie nie tworzą klasy uniwersalnej.
Jeśli jakieś dwie nazwy są w danym języku dokładnie równoznaczne
, czyli są SYNONIMAMI, jak np.: ziemniak- kartofel, to oczywiście
mają dokładnie takie same zakresy, a więc zakresy te są zamienne.
ZDANIE:
Pojęcie zdania w sensie logicznym:
Zdanie w sensie logicznym- jest to wyrażenie jednoznacznie
stwierdzające, na gruncie reguł danego języka, iż tak a tak jest,
albo, że tak a tak nie jest. Stwierdzenie takie bywa zgodne, albo
nie zgodne z rzeczywistością, wobec czego zdanie w sensie
logicznym jest wyrażeniem prawdziwym albo jest wyrażeniem
fałszywym.
Zdaniami w sensie logicznym są:
-ZDANIA ANALITYCZNE- to takie wyrażenia, które są prawdziwe
lub fałszywe
-ZDANIA SYNTETYCZNE- wyrażenia, przez które musimy
badać rzeczywistość logiczną, czy są zgodne z prawdą lub czy są
fałszywe.
Zdania w sensie logicznym, to zdania oznajmiające, pozostałe to
zdania w sensie gramatycznym.
WARTOŚĆ LOGICZNA ZDANIA:
Zdanie w sensie logicznym, to wyrażenie stwierdzające, że tak a tak
jest, albo nie jest, a wobec tego- wyrażenie prawdziwe albo fałszywe.
ZDANIE PRAWDZIWE- jest to zdanie, które opisuje rzeczywistość
taką, jaką ona jest, np.: „W 1955r. w Poznaniu nie było stacji TV”-
to zdanie wiernie opisuje rzeczywistość.
ZDANIE FAŁSZYWE- jest to zdanie, które opisuje rzeczywistość
niezgodnie z tym, jak się ona ma, Zdanie to głosi, że tak a tak jest,
wtedy gdy w rzeczywistości zachodzi to ,czemu dane zdanie przeczy.
Fałszywe jest zdanie, iż kodeks rodzinny nakłada na każdego
obywatela obowiązek ożenku, bo tak nie jest w rzeczywistości.
Prawdziwość zdania, albo jego fałszywość nazywamy wartościami
logicznymi zdania. Rozróżniamy dwie wartości logiczne zdania, stąd
logika jest dwuwartościowa.
STRUKTURA ZDANIA:
ZE względu na strukturę należy odróżniać zdania proste i złożone:
ZDANIEM ZŁOŻONYM- nazywa się zdanie, w obrębie, którego
występuje część będąca odrębnym zdaniem ( w praktyce mowy
potocznej- wypowiedź niezupełna traktowana jako zdanie)
Zdanie złożone składa się więc z : funktora zdaniotwórczego
uzupełnionego przez jeden czy dwa argumenty zdaniowe, np.”
„Zaułka Jan dotychczas nie spełnił wyznaczonego mu zadania,
ale nie doszło jeszcze do katastrofy”
ZDANIEM PROSTYM- nazywamy zdanie, którego żadna część nie
jest odrębnym zdaniem, w związku z tym nie występują w nim
funktory zdaniotwórcze od argumentów zdaniowych np.:
„Jan jest studentem”, „Notariusz jest prawnikiem”, „Ptak głośno
śpiewa” itd.
Zdania proste mogą być ujmowane bądź w schemat funkcji „a jest b”
(budowa podmiotowo- orzecznikowa), bądź w schemat funkcji „a ma
własność f”- skrótowo „f(a)”
W przypadku I, zdanie składa się z podmiotu, funktora
zdaniotwórczego
„jest” od argumentów nazwowych oraz orzecznika orzeczenia
imiennego, np. „Jan jest studentem”.
W II przypadku, zdanie składa się z podmiotu i orzeczenia
czasownikowego, np.: „Jan śpi”, „Piotr bardzo pilnie uczy się logiki”
ZDANIEM EGZYSTENCJALNYM- nazywamy orzekające o
istnieniu
(bądź nieistnieniu) przedmiotów jakiegoś rodzaju. Wypowiedź
„Jest (istnieje) A”, (skrótowo ”exA”) znaczy tyle, co: Klasa
przedmiotów
A nie jest pusta (przynależy do niej przynajmniej 1 przedmiot).
Wśród zdań prostych sprowadzonych do struktury „a jest, b”, w
których słowo „jest”, występuje jako funktor dwuargumentowy,
należy
wyróżniać dwa rodzaje:
-ZDANIA ATONICZNE- orzekające, że jakieś indywiduum X,
określona jednostka oznacza nazwę indywidualną, przynależy do
określonej klasy A- co skrótowo zapisujemy znakiem „X€ A”
*podmiotem zd. Autonomicznego jest jakaś nazwa indywidualna
*orzecznikiem - jakaś nazwa generalna,
„Jan jest ( nie jest) górnikiem”, znaczy tyle, co „Jan przynależy (nie
przynależy) do klasy górników.
-ZDANIA SUBSUMCYJNE- orzekające, że jakaś klasa A, w całości,
czy w części zawiera się (nie zawiera się) w jakiejś klasie B, np.:
1.”Pies jest kręgowcem”, „Każdy notariusz jest prawnikiem”
„Żaden notariusz nie jest analfabetą”, „Niektórzy studenci są pilni”,
„Niektórzy studenci nie są pilni”
2.”Pies jest kręgowcem” znaczy tyle, co „Klasa psów” zawiera się w
klasie kręgowców; Słowo „jest” może, więc znaczyć tyle, cp:
„istnieje”, „przynależy do”, „zawiera się”, przy czym, np. występując
jako łącznik definicji odnosi się do dwustronnego zawierania się, czyli
zamienności klas.
DEFINICJE
DEFINICJA REALNA- jest to zdanie podające taką charakterystykę
pewnego przedmiotu, czy też przedmiotów jakiegoś rodzaju, którą tym
i tylko tym przedmiotem można przypisać. Jest wypowiedzią w języku
I stopnia, formułującą określone twierdzenie o cechach wspólnych
dla jakichś uprzednio wydzielonych przedmiotów
DEFINICJA NOMINALNA- to wyrażenie podające informacje
o znaczeniu definiowanego słowa, jest tedy odpowiedzią w języku
II stopnia, a więc czymś zupełnie innym rodzajowo niż formułowana
w języku I stopnia- definicja realna.- w najprostszym przypadku
definicja nominalna bezpośrednio określa,
jak w danym języku równoznacznie zastępować można pewien wyraz,
czy wyrazy, słowami znanymi już, co do znaczenia osobie, na użytek,
której podajemy tę definicję.
-wyraz „deltoid” znaczy tyle, co wyrażenie „czworokąt” o dwóch
parach przyległych boków równych. Na podstawie tej definicji można
by w każdym zdaniu, w którym spotkamy słowo „deltoid” przekreślić
je i wpisać na to miejsce wyrażenie „czworokąt o dwóch porach
przyległych boków równych i jeśli definicja wyrazu „deltoid” jest
dobra to po tej zamianie sens w niczym nie ulega zmianie.
RODZAJE DEFINICJI ZE WZGLĘDU NA ICH ZADANIA:
Definicja sprawozdawcza
-wskazuje, jakie znaczenie ma,czy tez miał kiedyś definiowany wyraz
w pewnym języku.
-składa sprawozdanie z tego, jak pewna grupa ludzi posługuje się, czy
też posługiwała się pewnym wyrazem, czy wyrażeniem, np.” w języku
Polaków XX wieku, wyraz „księgarnia” znaczy tyle, co nazwa „sklep,
w którym sprzedaje się książki”, albo w dawnym języku myśliwych w
Polsce, wyraz „kot”, znaczył tyle, co „zając”
-ma odtwarzać takie znaczenie wyrazu, jakie ma on w danym języku,
jeśli definiowany wyraz, nie ma wyraźnej treści, jest nazwą nieostrą,
to def. Sprawozda. Musi yę nieostrość zachować,
jak np. w def. „Grupa
jest to zespół ludzi dostatecznie ważny lub dostatecznie trwały”
-def. Spraw., która składa wierne sprawozdanie z tego, jakie znaczenie
ma dane słowo w pewnym języku, jest zd. Prawdziwym, jeśli
niewłaściwie informujemy o znaczeniu danego słowa- jest zd.
Fałszywym
; np. wyraz „sędzia” określimy w j. polskim jako „człowieka, który ma
siwe włosy”- to będzie to zdanie fałszywe, bo Polacy nie nadaje takiego
znaczenia słowu „sędzia”.
DEFINICJA PROJEKTUJĄCA
-ustala znaczenie jakiegoś słowa na przyszłość, w projektowanym
sposobie mówienia.
przez def. Projektującą ustanawia regułę znaczeniową, co do
tego, jakie
danemu słowu (dźwiękowi mowy czy napisowi), czy zespołowi słów
ma być w przyszłości nadawane znaczenie np:” Kierownika suwnicy
elektrycznej nazywać się będzie w mniejszej ustawie „suwnicowym”,
słowem „płaszczynka” oznaczać będziemy odtąd płaskie butelki do
atramentu, do wiecznych piór, służące zarazem jako kałamarz
-definicja projektująca jest:
*definicją konstruktywną - jeżeli ustala znaczenie pewnego wyrazu na
przyszłość, nie licząc się z dotychczasowym znaczeniem tego wyrazu
, gdy jakieś w ogóle przedtem posiadał.
*definicję regulującą - jeśli ustala na przyszłość wyraźne znaczenie
pewnego wyrazu, licząc się jednak z dotychczasowym, niedostatecznie
określonym znaczeniem tego wyrazu.