W₁₁

Tetracykliny, Markolidy, Aminoglikozydy, Chinolony

• dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego

Tetracykliny

• antybiotyki bakteriostatyczne

• wiążą się z podjednostką 30S rybosomu, hamują syntezę białek → tRNA (aminoglikozydy → rRNA) → różne spektrum, różny punkt uchwytu

• selektywne spektrum działania: bakterie G (+) i (-), riketsje, mykolpasma, chlamydia

• duże powinowactwo do tkanek młodych, szybko rozmnażających się lub tkanek o szybkiej przemianie materii

• wydalanie:

• drogą filtracji nerkowej (z moczem)

• z kałem

• podział:

• starsze (mają zdolność chelatowania metali → nie powinno się ich stosować z lekami zobojętniającymi → solami glinu, mlekiem, węglanem Ca):

• Chlorotetracyklina

• Oksytetracyklina

• Tetracyklina

• nowsze (długi okres półtrwania, silne wiązanie z białkami)

• Doksycyklina (najczęściej)

• Metacyklina

• Minocyklina

• Rolitetracyklina (najczęściej)

• działania niepożądane:

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe

• działanie hepatotoksyczne (bo biotransformacja w wątrobie)

• odkładanie się kompleksu tetracyklinowo-wapniowo-fosforanowego (przebarwienia zębów)

• nadwrażliwość na światło

• rzadko: skórne odczyny alergiczne, zmiany w obrazie krwi (przy długotrwałej terapii)

• wzrost ciśnienia śródczaszkowego u noworodków

• silne zawroty głowy i nudności

• interakcje:

• działają antagonistycznie z penicylinami i cefalosporynami

• chelatują jony Ca, Al., Mg, Fe → ich działalność (tetracyklin) jest znoszona → powstałe chelaty odkładają się

Doxycyclinum - Doksacyklina:

• szeroki zakres działania → G(+) i (-)

• t½ = 18-22h

• 75-80% wiąże się z białkami

• wydalana przez nerki w około 40%, z kałem w postaci nieaktywnej (wskazanie przy niewydolności nerki)

• wskazania:

• riketsjoza

• zapalenie płuc (Mycoplasma pneumoniae)

• nieswoiste zapalenie cewki moczowej DU → chlamydia

• jaglica, cholera, dżuma, bruceloza, tularemia, nosacizna, dur powrotny, choroba papuzia, choroba Lyme'a

• działania niepożądane:

• bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunki

• zapalenie języka

• trombocytopenia, neutropenia, eozynofilia

• interakcje:

• leki neutralizujące, jony metali hamują wchłanianie tetracyklin

• tetracykliny mogą obniżać efektywność doustnych środków antykoncepcyjnych

Makrolidy

• zakres działania zbliżony do penicylin naturalnych

• hamują translokacje peptydotransferazy wiążąc się z podjednostką 50S rybosomu → uszkodzenie biosyntezy białek bakterii

• działają na: bakterie G (+), Chlamydia, Campylobacter, Bordetella pertussis, Mycoplasma pneumoniae

• nieskuteczne wobec: Enterobacteriaceae, Pseudomonas aeruginosa

• podział:

• stare:

• Erytromycyna (po podaniu iv. obserwowano arytmię komorową, w przeciwieństwie do podania per os → ustępowała ona po zmniejszeniu dawki)

• Davercin (cykliczny węglan erytromycyny)

• Spiramycyna

• nowe (lepsze wchłanianie, dostępność biologiczna przez usta, dystrybucja, silniej działają na bakterie G(-) → dla większej liczby szczepów są bójcze, dłuższy okres półtrwania 2-24h

• Azitromycyna

• Roksitromycyna

• Klaritromycyna (do eradykacji H. pylori)

• wskazania:

• zakażenia:

• dróg oddechowych

• zatok obocznych nosa

• migdałków podniebiennych

• dróg żółciowych

• układu moczowo-płciowego

• przewodu pokarmowego

• zapalane

• ucha środkowego

• przyzębia → erytromycyna II rzutu, gdy pzeciwskazana jest penicylina (I rzutu)

• róża

• trądzik

• błonica

• działania niepożądane:

• bóle brzucha

• nudności, wymioty

• cholestatyczne zapalenie wątroby

Aminoglikozydy

• polarne, rozpuszczalne w H₂O, duże, spolaryzowane polikationy; nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego, podawane domięśniowo lub miejscowo

• zakres działania: głównie G(-), niektóre G(+) → gronkowce, słabiej Streptococcus

• wiążą się z podjednostka 30S rybosomu, hamują syntezę białek i uszkadzają strukturę błony cytoplazmatycznej

• działają bakteriobójczo → powstają białka nonosensowe (o nieprawidłowej sekwencji aminokwasów)

• duża aktywność w stosunku do:

• Enterobacteriaceae

• Pseudomonas aeruginosa

• Neisseria

• Brucella

• Pasteurella

• Haemophilus

• występuje po nich tzw. efekt poantybiotykowy - długotrwałe zahamowanie wzrostu bakterii po krótkotrwałej ekspozycji na działanie antybiotyku

• dobrze penetrują do jam ciała, krążenia płodowego i mleka matek karmiących

• t½ = 2-3h

• słabo wiążą się z białkiem

• Leki:

• Streptomycyna (pierwszy) - dziś głównie w gruźlicy jako lek II rzutu

• Kanamycyna

• Amikacyna

• Gentamycyna

• Tobramycyna

• Netlimycna

• Sisomycyna

• wskazania:

• zakażenia dróg moczowych

• posocznice (wywołane przez G(-) → wskazanie bezwzględne), wstrząs septyczny

• zakażenie dróg oddechowych

• zapalenie wsierdzia

• zakażenie gronkowcowe

• oporność → rozwija się szybko, głownie do Streptomycyny

• wytwarzanie enzymów rozkładających aminoglikozydy

• zablokowanie transportu antybiotyku do wnętrza komórki

• utrata powinowactwa rybosomu do aminoglikozydu

• wykazują efekt poantybiotykowy - zahamowanie wzrostu bakterii występuje po przekroczeniu minimalnego stężenia hamującego, utrzymuje się mino spadku stężenia

• działania niepożądane:

• nefrotoksyczność

• ototoksyczność

• skórne odczyny alergiczne

• bóle stawowe

• hamowanie powinowactwa nerwowo-mięśniowego (na płytkę motoryczną) → uwaga przy środkach znieczulających miejscowo i ogólnie

• interakcje:

• synergizm działania między aminoglikozyami i β-laktamami

• nie należy podawać z lekami potencjalnie toksycznymi dla nerek i narządu słuchu (szczególnie pętlowe - kw. ...................., furosemid)

• Streptomycyna zwiększa działanie leków przeciwzakrzepowych

* nie stosować u dzieci ................. i chorych w podeszłym wieku > 65r.ż. (działanie toksyczne)

Amikacyna - w infekcjach E. coli, Klebsiella, P. aeruginosa, opornych na Gentamycynę (lek alternatywny w przypadku zakażeń szpitalnych bakteriami G(-))

Chinolony

• inhibitory gyrazy

• zakres działania: głównie G(-)

• historia:

• kwas nalidiksowy

• kwas oksolonowy

• kwas pipemidowy - jeszcze jest stosowany, jest zarejestrowany

• fluorowe chinolony:

• Ciprofloksacyna

• Enoksacyna

• Norfloksacyna

• Ofloksacyna

• Pefloksacyna

• Amifloksacyna

• Lomefloksacyna

• Fleroksacyna

• po podaniu per os dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego, w niektórych tkankach i narządach stężenie jest większe niż w surowicy (prostata, ślina, komórki wydzielina oskrzeli, tkanka kostna, ciecz wodnista oka)

• t½ = 5h

• szersze spektrum niż chinolony: G(-) i (+)

• wskazania:

• zakażenie:

• dróg moczowych

• dróg oddechowych

• skór i tkanek miękkich

• kości i stawów

• działania niepożądane:

• bóle i zawroty głowy

• senność, zaburzenia widzenia

• nieodwracalne zmiany organiczne w chrząstkach kości i stawów (nie do 12r.ż.)

• odczyny alergiczne, fototoksyczne (Fleroksacyna)

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe

• trombocytopenia i leukopenia

• * od zaburzeń OUN - koszmary senne, halucynacje, majaczenia → ustępują po odstawieniu

• *mogą powodować działania podobne do amfetaminy

• interakcje:

• hamują metabolizm wielu leków

Ciprofloksacyna:

• szerokie spektrum działania przeciwbakteryjnego, może być podawana per os i iv.

• aktywna wobec:

• G(+): S. aureus, Streptococcus pyogenes

• G(-): E. coli, H. influenzae i parainfluenzeae, Proteus vulgaris

• t½ = 4h

• 20-40% wiąże się z białkami

• max. stężenie z surowicy w około 90 minut po podaniu per os

• wydalana przez nerki 40-50% w postaci niezmienionej

• wskazania:

• zakażenia:

• dróg moczowych

• skóry i tkanek miękkich

• kości i stawów

• przewodu pokarmowego

• skuteczna w wągliku

• działania niepożądane:

• nudności, bóle brzucha, biegunki

• bóle głowy, niepokój, wysypki

• rzadziej:

• kołatanie serca

• bezsenność, koszmary senne

• drgawki, bóle mięśniowe

• sztywność i bolesność stawów

• interakcje:

• hamują metabolizm teofiliny, leków przeciwzakzepowych

• środki neutralizujące upośledzają wchłanianie

• Probenecid hamuje eliminację

Kryteria racjonalnej antybiotykoterapii:

1. wybór leków o odpowiednim spektrum

2. wybór leków o odpowiedniej farmakokinetyce

3. droga podania

4. działania niepożądane, przeciwwskazania

5. interakcje z innymi lekami

6. koszt terapii

3.01.2006

4

---