Makrolidy, Linkozamidy,

Aminoglikozydy, Tetracykliny,

Chloramfenikol, Antybiotyki

glikopeptydowe i inne

MAKROLIDY



erytromycyna,



cykliczny węglan erytromycyny,



spiramycyna,



roksytromycyna,



klarytromycyna,



azytromycyna,

Makrolidy

•

antybiotyki bakteriostatyczne;

•

wiążą się z podjednostką 50s rybosomów
bakteryjnych;

•

oporność – metylacja miejsca wiązania na
rybosomach (Gram (+)), zmniejszenie
przepuszczalności i hydroliza (Gram (-));

•

erytromycyna – wrażliwa na kwas solny –
musi być podawana w postaci estrów;
nowsze makrolidy wykazują lepszą
dostępność po podaniu doustnym;

Makrolidy



dobra penetracja do: tkanki płucnej, ucha

wewnętrznego, otrzewnej, migdałków,
gruczołu krokowego;



większość wydala się z żółcią;



nie penetrują do OUN;

Makrolidy - podział

•

stare makrolidy: erytromycyna,
spiramycyna, oleandomycyna – hamują
cytochrom P450 w wątrobie, przez co
nasilają działanie wielu leków;

•

nowe makrolidy: azitromycyna,
klarytromycyna, roksytromycyna – działają
dłużej, pokarm nie wpływa na ich
wchłanianie (klarytromycyna), nie hamują
cytochromu P450;

•

efekt poantybiotykowy (azytromycyna).

Makrolidy

•

Mechanizm działania: hamowanie
syntezy białek bakteryjnych.

•

Spektrum:

•

bakterie Gram (+) – podobnie do penicylin
naturalnych;

•

bakterie Gram (-): Legionella, Moraxella,
Bordetella, H. influenzae, Campylobacter;
nieskuteczne wobec Enterobacteriaceae;

•

beztlenowce – duża zmienność;

•

działają na Chlamydia, Mycoplasma.

Makrolidy

Wskazania:

•

zakażenia Chlamydia, Mycoplasma,

•

infekcje B. pertussis;

•

błonica;

•

jako leki alternatywne dla penicylin w
infekcjach bakteriami Gram (+);

•

zakażenia Legionella pneumophila (choroba
legionistów);

•

eradykacja H. pylori.

Makrolidy

Działanie niepożądane:



stosunkowo nieliczne;



zaburzenia ze strony przewodu

pokarmowego;



hepatotoksyczność;



rzadko reakcje nadwrażliwości;

Makrolidy

•

Interakcje:

•

nie łączyć z beta-laktamami i
chloramfenikolem;

•

nasilają działanie aminofiliny,
karbamazepiny, cyklosporyny, doustnych
leków przeciwzakrzepowych (i innych leków
metabolizowanych przez cytochrom P450);

•

szczególnie niebezpieczne interakcje z
lekami wydłużającymi odstęp PQ
(astemizol, terfenadyna)



Dawkowanie:



erytromycyna – co 6-8 h;



nowsze makrolidy co 12-24 h.

1

2

3

0

.

01

0.1

1

10

4

5

6

7

8

9

10

S

tę

ż

e

n

ie

(

m

g

/L

l

u

b

S

tę

ż

e

n

ie

(

m

g

/L

l

u

b

m

g

/k

g

)

m

g

/k

g

)

przy standardowym dawkowaniu:

przy standardowym dawkowaniu:

3 dni leczenia (500 mg 1 - 3 dzień)

3 dni leczenia (500 mg 1 - 3 dzień)

Stężenie w tkankach (migdałki)

Stężenie w tkankach (migdałki)

zakres MIC

zakres MIC

Dni

Dni

dawkowania

dawkowania

Dni

Dni

kuracji

kuracji

AZYTROMYCYNA

projekcja stężeń w tkankach

projekcja stężeń w tkankach

LINKOZAMIDY

•

klindamycyna i linkomycyna;

•

antybiotyki bakteriostatyczne;

•

wiążą się do podjednostki 50s rybosomów
bakteryjnych;

•

dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego;

•

dobrze przenikają do kości i stawów, słabo do
OUN;

•

wydalają się z żółcią i kałem, w niewielkim
stopniu z moczem;

•

oporność: metylacja miejsc wiązania
linkozamidów.

Linkozamidy



Mechanizm działania: hamowanie

syntezy białek bakteryjnych.



Spektrum:



bakterie Gram (+) – z wyjątkiem

Enterococcus;



beztlenowce (zwłaszcza B. fragilis);



mogą działać na niektóre pierwotniaki

(Plasmodium), Mycoplasma, Chlamydia;



nie działają na bakterie Gram (-).

Linkozamidy



Wskazania:



zakażenia wewnątrz jamy brzusznej i

miednicy małej,



zakażenia układu oddechowego

spowodowane B. fragilis;



leki alternatywne dla beta-laktamów w

zakażeniach bakteriami Gram (+);

Linkozamidy

•

Działanie niepożądane:

•

zaburzenia dyspeptyczne;

•

zaburzenia flory bakteryjnej –
rzekomobłoniaste zapalenie jelit (Clostridium
difficile) – do 10% pacjentów;

•

skórne reakcje alergiczne, rumień
wielopostaciowy;

•

trombocytopenia, granulocytopenia;

•

hamują przekaźnictwo nerwowe, potęgują
działanie środków o działaniu
kuraropodobnym.

Aminoglikozydy



streptomycyna,



neomycyna,



kanamycyna,



gentamycyna,



tobramycyna,



netylmycyna,



amikacyna

Aminoglikozydy

•

antybiotyki bakteriobójcze;

•

wiążą się nieodwracalnie z podjednostką
30s rybosomów bakterii;

•

stosunkowo wąski zakres działania;

•

źle wchłaniają się z przewodu
pokarmowego;

•

dobrze wchłaniają się po podaniu
domięśniowym;

•

słabo penetrują do OUN;

•

wydalają się przez nerki;

Aminoglikozydy



efekt poantybiotykowy – możliwość

stosowania raz na dobę – ograniczanie
występowania działań niepożądanych;



oporność powstaje powoli; najczęściej –

zaburzenie transportu do komórek bakterii
lub modyfikacja aminoglikozydów przez
enzymy bakteryjne.

Aminoglikozydy

•

Mechanizm działania: hamowanie biosyntezy
białka oraz uszkadzanie struktury błony
cytoplazmatycznej.

•

Spektrum:

•

duża aktywność w stosunku do
Enterobacteriaceae, Pseudomonas, Neisseria,
Haemophilus;

•

niektóre działają na M. tuberculosis
(streptomycyna, kanamycyna);

•

działają na gronkowce, nie działają na
paciorkowce;

•

nie działają na beztlenowce.

Aminoglikozydy

Wskazania:

•

tylko w leczeniu poważnych zakażeń, gdy nie ma leków
alternatywnych;

•

ostre zapalenie płuc (Klebsiella);

•

zapalenie wsierdzia spowodowane bakteriami Gram (-);

•

pacjenci z defektami immunologicznymi;

•

bakteriemia Gram (-);

•

przed zabiegami chirurgicznymi na jelitach (neomycyna);

•

gruźlica;

•

zakażenia wewnątrzszpitalne;

•

śpiączka wątrobowa (neomycyna) – obniża poziom
cholesterolu, zmniejsza ilość toksycznych produktów
metabolizmu bakterii.

Aminoglikozydy

Przeciwwskazania:

•

nadwrażliwość na aminoglikozydy,

•

ostra niewydolność nerek,

•

ostra niewydolność wątroby,

•

upośledzenie słuchu,

•

ciąża,

•

zapalenie ,niedrożność jelit, zespół złego
wchłaniania.

Aminoglikozydy

Działanie niepożądane:

•

reakcje alergiczne;

•

nefrotoksyczność – uszkodzenie cewki proksymalnej

związane z dużą kumulacją leku;

•

ototoksyczność (nawet do 25% pacjentów)

–

objawy pojawiają się po 2-3 tygodniach od rozpoczęcia

terapii,

–

związana z kumulacją leku w uchu wewnętrznym,

–

dochodzi do uszkodzenia narządu Cortiego;

–

uszkodzenie komórek crista ampullaris powoduje objawy

„przedsionkowe”: ból głowy, zawroty głowy, niezborność,

–

uszkodzenie narządu słuchu może być nieodwracalne –

należy unikać częstego stosowania aminoglikozydów.

•

blokada płytki nerwowo-mięśniowej – może prowadzić

do bezdechu (przy szybkim podawaniu i.v.)

Aminoglikozydy

Interakcje:



synergizm z beta-laktamami



nie wolno kojarzyć z lekami potencjalnie

toksycznymi dla nerek i narządu słuchu:
furosemidem, kwasem etakrynowym;



nie kojarzyć z lekami blokującymi płytkę

nerwowo-mięśniową.

Aminoglikozydy



Dawkowanie:



najlepiej raz na dobę;



przede wszystkim podaje się domięśniowo;



można podawać doustnie w wyjątkowych

przypadkach (neomycyna);



szerokie zastosowanie w leczeniu

miejscowym.

Tetracykliny



tetracyklina,



minocyklina,



doksycyklina,



tigecyklina

Tetracykliny

•

antybiotyki o szerokim spektrum;

•

antybiotyki bakteriostatyczne;

•

oporność:

–

wytworzenie pompy eliminującej tetracykliny z

komórki (Gram (-) i Gram (+)),

–

zmiany w białkach rybosomalnych uniemożliwiające

wiązanie leku (Gram (+).

•

zmniejszenie wchłaniania:

–

obecność pokarmu,

–

jony Ca, Mg, Fe, Al

–

leki alkalizujące, mleko.

•

wydalane głównie przez nerki, w niewielkim

stopniu z żółcią;

Tetracykliny

•

Mechanizm działania: hamowanie biosyntezy

białka i procesów fosforylacji w komórkach

bakteryjnych.

•

Spektrum: bardzo szerokie

•

Gram (+)

•

Gram (-)

•

riketsje

•

Mycoplasma

•

S pirochetae

•

E. histolityca

•

A ctinomycetae

•

Chlamydia

Tetracykliny

Wskazania:

•

leki pierwszego wyboru:

–

zakażenia riketsjami (gorączka Gór Skalistych,
gorączka Q, dury),

–

zakażenia M. pneumonice,

–

zakażenia Chlamydia,

–

zakażenia Y. pestis, V. cholerae, Borrelia.

•

leki alternatywne:

–

zakażenia bakteriami Gram (-) i
beztlenowcami,

–

kiła i rzeżączka.

Tetracykliny

•

trądzik

–

wydzielane do łoju

–

działają na P. acnes i P. granulosum

–

hamują aktywność lipazy bakteryjnej

–

podawanie ogólne jest skuteczniejsze niż miejscowe

•

reumatoidalne zapalenie stawów (minocyklina)

–

hamowanie kolagenozy w błonie maziowej

–

hamowanie syntezy białek w szybko dzielących się

komórkach

–

zakłócanie proliferacji układu białokrwinkowego

–

działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne

•

tetracykliny nie powinny być stosowane w

zakażeniach bakteriami Gram (+)

Tetracykliny

Działanie niepożądane:

•

objawy dyspeptyczne

•

reakcje skórne – uczuleniowe oraz fotosensytyzacja

(opalanie jest przeciwwskazane)

•

hepatotoksyczność (pacjenci z niewydolnością

nerek i kobiety w ciąży),

•

nefrotoksyczność

•

kości i zęby – zmiany koloru zębów (od drugiej

połowy ciąży do 8 r.ż.), zwolnienie wzrostu kości

•

zaburzenia słuchu

•

nadkażenia

•

zaburzenia flory bakteryjnej

•

zaburzenia krzepliwości krwi (hipoprotrombinemia –

hipowitaminoza K)

Chloramfenikol

•

antybiotyk naturalny; otrzymywany
wyłącznie syntetycznie;

•

bakteriostatyczny, o szerokim spektrum;

•

wiąże się z podjednostką 5 0 s rybosomów,

•

oporność – modyfikacja
(acetylotransferaza), zmniejszenie
przenikalności do komórki bakteryjnej,
zmiany białek rybosomalnych,

•

dobrze penetruje do O U N,

•

wydalany przez nerki i z żółcią.

Chloramfenikol

•

Mechanizm działania: hamowanie

biosyntezy białka i lipid ów.

•

Spektrum:

•

Gram (+),

•

Gram (-) i beztlenowce,

•

Actinomyces,

•

riketsje,

•

Mycoplasma,

•

nie działa na: P seudomonas, Serratia

i Acinetobacter.

Chloramfenikol



Wskazania: rzadkie – wyjątkowo

toksyczny dla szpiku



dur brzuszny i paradury



zapalenie opon mózgowych - H. influenzae



zakażenia ukł. oddechowego - Klebsiella

pneumoniae



choroby skóry – głównie miejscowo



zakażenia przedniego odcinka oka

P rzeciwwskazania:



choroby wątroby



ciąża



uszkodzenie układu krwiotwórczego



noworodki



reakcje alergiczne

•

działanie na układ krwiotwórczy:

–

niedokrwistość aplastyczna (działanie niezależne
od dawki), niedokrwistość, leukopenia (działanie
zależne od dawki), rzadziej: pancytopenia,
granulocytopenia, trombocytopenia.

•

zespół szarego dziecka

–

niska aktywność glukuronylotransferazy u
noworodków,

–

zaburzenia jelitowe, senność, niedociśnienie,

–

początek 2- 9 dni po rozpoczęciu leczenia,

•

zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego.

Glikopeptydy



wankomycyna,



teikoplanina

•

antybiotyki bakteriobójcze - hamują
syntezę ściany komórki bakteryjnej;

•

oporność występuje rzadko;

•

zakres działania: bakterie Gram (+):
gronkowce, paciorkowce, enterokoki, C.
difficile (leki z wyboru);

•

stosowane pozajelitowo lub miejscowo (w
jelitach) – źle wchłaniają się z przewodu
pokarmowego;



nie penetrują do O U N;



wydalane przez nerki



zastosowanie: ciężkie zakażenia

gronkowcowe i paciorkowcowe,
rzekomobłoniaste zapalenie jelit;

I nne antybiotyki



Kwas fusydowy



Polimyskyny



Bacytracyna



Mupirocyna



Fusafungina

Polimyskyny



zastosowanie: zakażenia przewodu

pokarmowego oporne na inne antybiotyki;
pozajelitowo w ciężkich zakażeniach układu
moczowego (Pseudomonas aeruginosa)

Bacytracyna



stosowana głównie miejscowo na skórę i

błony śluzowe (gronkowce, paciorkowce),
rzadko w zapaleniach jelit (gronkowce, C.
difficile).

Mupirocyna



działa na gronkowce, paciorkowce, niektóre

beztlenowce i bakterie Gram (-); nie działa
na Pseudomonas

Fusafungina



zastosowanie: zakażenia bakteryjne i

drożdżakowe górnych i dolnych dróg
oddechowych;