Depresja - problem psychologiczny czy choroba ?

Termin depresja ma we współczesnym świecie treść wieloznaczną. W języku codziennym jest stosowany na określenie złego samopoczucia, obniżonego nastroju, przygnębienia, niezależnie od przyczyn tego stanu. W psychiatrii termin dotyczy szczególnych rodzajów zaburzeń nastroju i emocji, które można uznać za zjawisko chorobowe.

Warunkiem prawidłowego rozpoznania depresji jest traktowanie jej jako zespołu, a nie jako objawu innej choroby lub wyrazu trudności o charakterze psychospołecznym. Jest to szczególnie ważne, gdy depresja współistnieje z chorobami somatycznymi lub gdy stwierdzamy takie czynniki jak utrata pracy, rozwód, żałoba.

Do kryteriów, przydatnych w różnicowaniu stanów przygnębienia, których doświadcza w życiu każdy człowiek zdrowy, z prawdziwymi stanami depresyjnymi, należy szereg szczególnych cech depresji jako zjawiska chorobowego. Są to:

• obraz kliniczny i nasilenie zaburzeń

• długość utrzymywania się zaburzeń

• wpływ na funkcjonowanie jednostki

• skuteczność farmakoterapii

Przygnębienie fizjologiczne („normalne”) i depresja jako zjawisko chorobowe

Cecha	Przygnębienie	Depresja
Nasilenie	Zazwyczaj złe samopoczucie, „chandra”	smutek przygnębienie
Czas utrzymywania się	krótki (godziny)	długi (tygodnie, miesiące
Poczucie choroby	zwykle nie występuje	często występuje
Dezorganizacja aktywności złożonej	zwykle nie występuje lub mało znacząca	często występuje

Przyczyny depresji (klasyfikacja nozologiczna) Przyczyny mogą się nakładać

Przyczyny „endogenne” (hipotetyczne)

• Choroby afektywne

• Psychoza schizoafektywna

Przyczyny psychologiczne
(zawody emocjonalne, straty)

• Depresja reaktywna

• Depresja w reakcji żałoby

• Depresja w przebiegu zaburzeń nerwicowych

• Depresja w przebiegu reakcji adaptacyjnych

Przyczyny somatyczne, organiczne

• Depresje w schorzeniach somatycznych

• Depresje związane ze stosowaniem leków i innych substancji, w przebiegu zatruć,uzależnień

• Depresje w chorobach organicznych mózgu

Objawy psychopatologiczne i cechy zespołu depresyjnego

• Nastrój depresyjny (smutek, przygnębienie, zniechęcenie, niekiedy zobojętnienie)

• Zmniejszenie zakresu zainteresowań, brak satysfakcji z wykonywanych czynności

• Poczucie utraty energii, stałego zmęczenia, ciężaru w kończynach, spowolnienie ruchów

• Poczucie obniżonej sprawności intelektu, pamięci, zaburzenia koncentracji

• Pesymistyczna ocena bieżących problemów, wydarzeń i perspektyw

• Poczucie małej wartości, winy

• Zniechęcenie do życia, pragnienie śmierci, myśli o samobójstwie

U części chorych

• Lęk, niepokój, pobudzenie ruchowe

• Wyraźne dobowe wahania samopoczucia (rano gorzej, wieczorem lepiej)

Rozpoznanie depresji (Zgłaszane dolegliwości)

• Smutek, „nic nie cieszy”, „nic nie interesuje”

• Poczucie stałego zmęczenia, ociężałości

• Niechęć do pracy, wykonywania codziennych czynności

• Poczucie winy

• Brak satysfakcji z życia, niechęć do życia, poczucie beznadziejności, myśli o śmierci

• Ciągłe martwienie się (o dzień dzisiejszy, o jutro)

• Poczucie wewnętrznego napięcia, niepokoju

• Stronienie od kolegów, od znajomych

• Gorsza pamięć, trudności ze skupieniem uwagi
  przy czytaniu, oglądaniu telewizji

• Płytki, przerywany sen, wczesne budzenie się

• Złe samopoczucie rano

• Utrata apetytu, chudnięcie

• Spadek libido

• Różnorodne dolegliwości somatyczne

Niespecyficzne dolegliwości somatyczne w depresji

• Skóra i błony śluzowe (np. suchość w ustach)

• Układ oddechowy (np. płytki oddech)

• Układ moczowo-płciowy(np. impotencja)

• Układ krążenia (ból i niepokój w okolicy przedsercowej)

• Przewód pokarmowy (np. zaparcia)

• Układ mięśniowo-szkieletowy(np. zmęczenie)

• Inne (np. bóle głowy)

Nietypowe problemy sugerujące obecność depresji

• Częste wizyty u lekarza

• Powtarzające się niejasne dolegliwości somatyczne

• Problemy z pamięcią, koncentracją uwagi

• Niespodziewane i nadmierne zamartwianie się problemami swoich bliskich

• Objawy lęku

• 74% Amerykanów szukających pomocy z powodu depresji zgłasza się do lekarza POZ

• 2/3 badanych z nierozpoznaną depresją zgłasza się do lekarza POZ co najmniej 6 razy w roku

• 84% chorych z depresją maskowaną kierowanych jest do psychiatry po roku

• 69% później niż po 2 latach

• 30% dopiero po 5 latach

Objawy epizodu depresyjnego wg ICD-10

Objawy podstawowe

• Obniżenie nastroju

• Utrata zainteresowań lub zadowolenia

• Zmniejszona energia lub zwiększona męczliwość

• Czas trwania objawów - co najmniej 2 tygodnie

Objawy dodatkowe

• Poczucie winy i wyrzuty sumienia

• Spadek zaufania lub szacunku dla siebie

• Zmniejszona zdolność myślenia lub koncentracji uwagi

• Pobudzenie lub zahamowanie ruchowe

• Myśli lub zachowania samobójcze

• Zaburzenia snu

• Spadek lub wzrost łaknienia

Zaburzenia depresyjne należy traktować jako schorzenia o przebiegu ciężkim, inwalidyzującym.

Powoduje to:

• nawrotowość wynosi 80-100%

• średnia liczba nawrotów Ⴓ 3 (1-6)

• długość nawrotów 6-9 miesięcy (i dłużej)

• pełne wyzdrowienie po upływie 1 roku od początku

nawrotu dotyczy 50% chorych

• przewlekłe (wieloletnie utrzymywanie się zaburzeń)

występuje u 10-20% chorych

• mała skuteczność leków przeciwdepresyjnych pojawia się

u ok. 25% leczonych

Przyczyny niepełnosprawności na świecie

Rok 1990

1. Infekcje dolnych dróg oddechowych

2. Biegunki

3. Powikłania okołoporodowe

4. Depresja

5. Choroba niedokrwienna serca

Rok 2020 - przewidywania

1. Choroba niedokrwienna serca

2. Depresja

3. Wypadki drogowe

4. Choroby naczyniowe mózgu

5. Przewlekła obturacyjna choroba płuc

Jeden na dwudziestu obywateli amerykańskich cierpi na poważną depresję, a prawdopodobieństwo wystąpienia przynajmniej raz w ciągu życia epizodu depresyjnego o charakterze klinicznym wynosi:

1:10 (Myers i in. 1984; Robins i in. 1984)

Depresja a współczesność: Wiek melancholii?

• Badania epidemiologiczne na dużych grupach wskazują, że ludzie urodzeni w początkach wieku doświadczyli mniej depresji niż urodzeni później;

• Studia diagnostyczne osób z poważną depresją oraz ich rodzin, z których wynika, że starsi krewni takich osób są mniej podatni na depresję niż krewni młodsi;

• Studium enklawy kulturowej, Amiszów Starego Porządku, żyjącej w Lancaster County w Pensylwanii, która, mimo otaczającej ją dookoła współczesnej Ameryki, wykazuje znacznie niższy odsetek depresji niż powszechnie występujący.

Depresja następstwa zdrowotne

• Upośledzenie Sprawności fizycznej

• Zwiększona zachorowalność

• Zwiększenie ryzyka zgonu

Zaburzenia depresyjne ze względu na duże rozpowszechnienie, niską wykrywalność w warunkach instytucji opieki zdrowotnej, szczególne cechy kliniczne powodują:

• przewlekły, nawracający przebieg,

• przedwczesną umieralność

• ujemny wpływ na funkcjonowanie zawodowe,

duże ryzyko trwałej niezdolności do pracy,

• ryzyko uzależnienia od alkoholu oraz innych substancji,

• poważne następstwa ekonomiczne.

Przyczyny niedostatecznego rozpoznawania zaburzeń depresyjnych w POZ

Pacjent

• Eksponowanie dolegliwości somatycznych

• Niemożność dostrzeżenia u siebie objawów depresji

• Stygmatyzacja związana z zaburzeniami psychicznymi

Lekarz

• Niewystarczający czas konsultacji

• Nadmierna koncentracja na objawach somatycznych

• Niedostateczna wiedza

• Niedostateczna współpraca ze specjalistą-psychiatrą

Możliwości leczenia depresji

• Lekiprzeciwdepresyjne

• Psychoterapia

• Elektrowstrząsy

Leczenie kompleksowe - łączenie psychoterapii i farmakoterapii

• Niepełna poprawa po stosowanych lekach

• Przewlekły przebieg depresji oraz zapobieganie nawrotom

• Aktualne trudności psychologiczne lub społeczne

• Problemy osobowości pacjenta

Psychoterapia w depresji

• Poznawczo-behawioralna

• Interpersonalna

• Małżeńska

• Psychodynamiczna

Wskazania do psychoterapii

• Metody z wyboru (preferowane):

• kwalifikowana psychoterapia poznawczo-behawioralna

• psychoterapia wspierająca

• Wskazania do łączenia z farmakoterapią:

• każda depresja z uwzględnieniem nasilenia objawów

• Wskazania do stosowania jako terapii podstawowej:

• lekkie i łagodne stany depresyjne z wyraźnym udziałem czynników psychologicznych

Niska wykrywalność zaburzeń depresyjnych i lękowych, jak również brak właściwej terapii powodują:

• cierpienie

• zaburzone funkcjonowanie życiowe i zawodowe

• straty ekonomiczne

---