Wprowadzenie do problemów psychopatologii (Bogacka, Frączek)
Psychopatologia – podejmuje badania nad przyczynami, rodzajami i mechanizmami zaburzeń psychicznych. Zadania psychopatologii: 1) określa pojęcia zdrowia i choroby psychicznej; 2) rejestruje wszelkie objawy zaburzeń; 3) pokazuje dynamikę objawów w przebiegu choroby. Łączy się z psychofarmakologią oraz psychoterapią, czyli specyficznymi działaniami psychologicznymi, mającymi na celu usuwać zaburzenia psychiczne.
Problem definicji zaburzeń psychicznych, dwa podejścia do człowieka jako przedmiotu badań psychopatologicznych:
Psychologia i psychopatologia procesów psychicznych zachodzących u człowieka - opis prawidłowości różnych procesów psychicznych oraz pokazywanie patologii owych procesów. Szkoła niemiecka. Głównym zadaniem sporządzanie dokładnych opisów objawów poszczególnych zaburzeń oraz wyróżnienie jednostek zaburzeń w drodze łączenie poszczególnych objawów i obserwacji zmian występujących w trakcie choroby.
Objawy zaburzeń psychicznych dzieli się zgodnie z rodzajami procesów psychicznych:
Zaburzenia spostrzegania:
Złudzenia (iluzje); pewne przedmioty spostrzegane są jako inne,
Omamy; mimo braku obiektu spostrzeżeń występują spostrzeżenia. Chory jest przekonany o istnieniu obiektu, mimo jego nieistnienia.
Wyróżnia się złudzenia i omamy dla każdego ze zmysłów. Są to zaburzenia o charakterze jakościowym.
Zaburzenia myślenia, odnoszą się zwykle do treści lub formy myśli:
Natręctwa (treść); uporczywe przypominanie sobie jakichś wydarzeń lub powstawaniu wyobrażeń stale powracających, wiążą się z nimi natrętne czynności. Łączą się z nimi przykre stany uczuciowe i wyraźna chęć pozbycia się nawracających myśli lub przymusowych czynności. Chory sam nie potrafi ich usunąć.
Urojenia (treść): fałszywe, fikcyjne przekonania, dotyczące siebie, innych ludzi lub świata fizycznego. Niektóre urojenia układają się w systemy przekonań, co skłania ludzi do podejmowania dziwacznych działań. Rodzaje urojeń: 1) wielkościowe, chory przedstawia siebie jako postać z historii, sztuki; 2) prześladowcze; 3) zazdrości; 4) nihilistyczne, chory przekonany jest, że nie żyje lub jego narządy wewnętrzne uległy rozpadowi. Urojenia nie ustępują pod wpływem perswazji czy dyskursu logicznego.
Zaburzenia formy; zmiana tempa i toku myślenia: 1) gonitwa myśli; 2) patologiczne przyspieszenie tempa myślenia -> patologiczna gadatliwość; 3) patologiczne spowolnienia tempa myśli -> wypowiedź; 4) rozkojarzenia, bezładne wypowiedzi, brak związku między słowami.
Zaburzenia pamięci i uwagi:
Niepamięć (amnezja) następcza; niezapamiętywanie zdarzeń zachodzących w okresie choroby.
Niepamięć (amnezja )wsteczna; wypadnięcie z pamięci zdarzeń zachodzących przed zachorowaniem.
Zaburzenia przerzutności i skupiania uwagi.
Zaburzenia życia uczuciowego, daleko idące zmiany nastroju bez przyczyn:
Euforia; nadmierne ożywienie, wesołość, poczucie zadowolenia i szczęścia. Czasami pojawiają się wybuchy gniewu, czy ściekłości. Charakteryzuje się zmiennością zachowania.
Depresja; znaczne obniżenie nastroju, obniżenie dynamiki zachowania się, smutek i przygnębienie. Poczucie beznadziei, bezwartościowości, braku barwy siebie, ludzi, świata. Spotykane tendencje samobójcze, silny lęk.
Niezwykła drażliwość.
Obniżenie uczuciowości wyższej.
Zaburzenia woli:
Stan osłupienia katatonicznego; chory pozostaje w bezruchu, napięcie mięśniowe jest wzmożone.
Wzmożenie popędu psychoruchowego; postać napadów.
Zaburzenia dowolności czynności wykonywanych przez ludzi wiążą się z zaburzeniami w zakresie czynności popędowych.
Zaburzenia świadomości (ilościowe i jakościowe), zaburzenia przytomności umysłu.
Stan przymglenia świadomości (ilość); stan podobny to tego przed zaśnięciem
Stany soporu i śpiączki (ilość); reagowanie na bodźce jest zniesione.
Majaczenie (delirium), majaczenie, splątanie (jakość);
Psychologia i psychopatologia mechanizmów przystosowawczych czy też działającego człowieka jako całości. Analiza relacji zachodzących pomiędzy jednostką a jej otoczeniem i wyjaśnienie mechanizmów sprawiających, że przystosowanie jednostki do otoczenia jest zaburzone. Jednostka nie realizuje podstawowych zadań życiowych. Wywodzi się z psychoanalizy. Szkoła amerykańska. Jako źródło nieprzystosowania traktuje się zaburzenia lub defekty mechanizmów motywacji, schematów poznawczych, intelektu.
Psychologiczne mechanizmy zaburzeń w przystosowaniu. Wyjaśnienie ogólnych pojęć opisujących prawidłowe i patologiczne przystosowanie. Zachowanie człowieka kierowane jest potrzebami biologicznymi (pierwotne) i społecznymi (ontologiczne). To jak człowiek się zachowuje związane jest z jego potrzebami, zaspokajaniem każdej z nich, oraz wyuczonymi sposobami osiągania zadowolenia i unikania niezadowolenia. Zaspokojenie równa się przyjemności, niezaspokojenie przykrości. Ludzie działają by osiągać zadowolenie emocjonalne i unikać przykrości. Potrzeby ludzi, sposoby ich realizowania rozwijają się w zależności od grupy społecznej, w której się wychowali.
Patologia zachowania: 1) nieakceptowane społecznie potrzeby; 2) społecznie nieakceptowane sposoby ich zaspokajania. Źródłem patologii jest często negatywne doświadczenie związane z udaremnieniem zaspokojenia potrzeby, z karami, z doznawaniem bólu i lęku, różne formy frustracji i konfliktów modyfikują czynności człowieka i prowadzą do utrwalenia się reakcji patologicznych.
Sposoby usuwania negatywnych emocjonalnych skutków sytuacji frustrujących to techniki lub mechanizmy obronne. Występują zarówno w zachowaniu normalnym jak i patologicznym, różnią się zakresem i stopniem nasilenia. Techniki obronne są nawykowymi, ukształtowanymi w toku rozwoju sposobami radzenia sobie z zagrożeniem, lękiem i innymi skutkami frustracji.
Podział technik obronnych:
Ogólne; proste formy agresji, gwałtowne napady złego humoru, ucieczka lub wycofanie z sytuacji zagrożenia. Ucieczka jest bardziej akceptowalną formą zachowania niż agresja, która wiąże się z większą patologizacją.
Specyficzne: rozwijają się jako skutek fizycznych i społecznych ograniczeń uniemożliwiających zastosowanie ogólnych technik.
Elementarną techniką obronną są różne formy zwracania na siebie uwagi. Jednostka skłania otoczenie do działania na rzecz realizacji jej potrzeb. Np. przez narzekanie, jeśli jest ono czy inne zachowanie zwracające uwagę szeroko zgeneralizowane i nie ma podstaw w zaburzeniu funkcjonowania organizmu wskazuje to na zaburzenia w przystosowaniu.
Inna technika to identyfikacja, polegająca na przypisywaniu sobie cech osoby, którą chciałoby się być lub cech osoby należącej do ważnej z jakiegoś względu grupy. Może przebiegać w sposób patologiczny lub normalny. Patologiczna identyfikacja jest w tedy, kiedy odnosi się do fikcyjnych postaci i prowadzi do podejmowania działań i wypowiadania myśli zgodnych z nowo przyjętą fikcyjną rolą.
Kolejne techniki to różne formy racjonalizacji, kompensacji, projekcji. Człowiek zabezpiecza się dzięki nim przez wzrostem zagrożenia i doznawaniem negatywnych stanów emocjonalny.
Podobnie unika leku i innych negatywnych następstw frustracji za pomocą szczegółowych technik unikania czy prostej ucieczki. Ucieczka może przejawiać się w izolacji (fizycznej) od przyczyn frustacji. Może prowadzić do zerwania kontaktów społecznych. Negatywizm, zachowanie przeciwne do nakazanego, pożądanego w danej sytuacji. Jest patologiczny, jeżeli dorosły człowiek reaguje nim na polecenia społecznie uzasadnione. Regresja emocjonalna lub intelektualna polega na rozwiązywaniu konfliktów czy usuwaniu zagrożenia poprzez zachowanie występujące we wcześniejszych fazach rozwoju. Regresja inaczej cofnięcie się w rozwoju na skutek emocjonalnych problemów, może pojawić się w określonej sytuacji albo przez dłuższy czas – w drugim przypadku jest wskaźnikiem nieprzystosowania. Inne rodzaje ucieczki: ucieczka w marzenia, represja, fiksacja i inne.