A Radziewicz - Winnicki, Pedagogika społeczna w obliczu realiów codzienności
Rozdział II
Geneza powstania oraz fazy przeobrażeń polskiej pedagogiki społecznej
Tożsamość i profesjonalizacja pedagogiki społecznej
Rozważania na temat tego, co to jest nauka, ostatecznie ma za długie dzieje, aby sformułować adekwatną historycznie definicję. Za naukowe chce uchodzić niemal wszystko od filozofii po wróżbiarstwo.
Problem w tożsamości pedagogiki społecznej, jest ona charakteryzowana, jako rodzaj praktyki społecznej skierowany do osób potrzebujących wsparcia, a z drugiej strony bogata refleksja teoretyczna dotycząca działań wspomagających ludzi.
Franz Hamburger w książce Śliwerskiego Bogusławapt. Pedagogika - subdyscypliny wiedzy pedagogicznej poświęcił cały niemal rozdział pedagogice społecznej. Już we wstępie podkreśla on, że nie umie ona sama pokazać swojej tożsamości, nie możliwe jest także jej całościowe przedstawienie. Ujmuje on również pedagogikę, jako działanie praktyczne, a także, jako naukę.
Podobne dylematy odnaleźć można w polskiej socjologii wychowania (sociology of education) dziedzina socjologii szczegółowej. Szybki rozwój w latach 20tych XIX wieku.
Thomas Kuhn „Struktura rewolucji naukowych” według niego zrozumienie nauki wymaga wyjścia poza logikę i metodologię, trzeba według niego badać nawet wartości, jakimi kierują się uczeni w pracy naukowej, a także instytucje prowadzące działalność.
Uczeni powinni wyodrębniać model, typ idealny, paradygmaty i nadawać charakter normatywny, a nie opisowy. Model to taki układ (treści, wiedzy, określonej struktury, który stanowi środek pośredniego poznania drugiego układu dzięki temu, że jest wobec niego analogiczny pod pewnym względem, a zarówno bardziej dostępny poznawczo. W modelu występują określone powiązania i tworzy strukturę, a schemat pojęciowy to jedynie luźne zbiory pojęciowe.
W przypadku pedagogiki społecznej mamy do czynienia z dziedziną naukową, której zainteresowanie to teorie naukowe, ale także rzeczywistość społeczna postrzegana w wymiarze ideologicznej i praktycznej działalności.
Nauką często zarzuca się propagowanie ideologii, a także wzorców kulturowych, w związku z polityka. W pedagogice społecznej sytuacja wygląda inaczej mianowicie ma ona przedstawiać uzasadnione twierdzenia, które można waloryzować. Są to oczekiwania zarówno w stosunku do indywidualnych odbiorców, grup jak i szerszej społeczności. W ramach tych idei zawiera się przedewszystkim wspomaganie rozwoju, ideologiczny model postaw przekształca się na gruncie pedagogiki społecznej w orientacją motywacyjną jak i motywację skierowaną na wiele wartości. Ideologia zawiera się w teorii i w działalności praktycznej. Ideologia jawi się, jako instytucja wspomagająca rozwój i osobowość.
Według Marynowicz- Hetki badacz powinien ukierunkować swój wybór
Idee pedagogiki społecznej H Radlińskiej, A Kamińskiego, R Wroczyńskiego:
- idea podmiotowości
- idea sprawiedliwości
- idea pomocniczości
- idea edukacji społecznej
Rozbieżności między genezą, a rzeczywistością dziedziny naukowej spowodowana jest genezą powstawania oraz rzeczywistością ukształtowana przez czynniki uboczne i czynniki historyczne, w których dana dziedzina jest uprawiana.
Wzlot poglądów i myślicieli końca XIX i początku XX wieku był spowodowany:
- polskim pozytywizmem stanowiącym filozofię działania
- ideologią odrodzenia narodowego i walkę niepodległościową, ważną rolę odgrywały aspekty psychiczne i środowiskowe ludzkiej aktywności
Dzięki Helenie Radlińskiej szybkie tempo rozwoju pedagogiki społecznej od 1926 roku studia wyższe
Według Salomei Kowalewskiej na naukę wpływają również praktycy, przed tym jeszcze jak oblicze nauki jest tworzone przez naukowców praktycy już korzystają z wiedzy, która zdobyli. Obraz nauki tworzy się dla jej obecnych i przyszłych użytkowników i jest on manifestacją stosunku do nauki.
Grupy zainteresowane tworzeniem wizerunku nauki:
- ci, którzy zawodowo zajmują się tworzeniem wiedzy, przez badania, chcą oni pozyskiwać zwolenników,
- praktycy, którzy przejawiają zainteresowania badawcze, którzy sferę współpracy nauki chcą opisać i poddać analizie.
Pedagogika społeczna posiada rozdrobnioną strukturę, ponieważ rozwija się intensywnie i nie posiada jak dyscypliny o wielowiekowej tradycji raz na zawsze ustalonego aparatu pojęciowego. Istotne jest, aby powstały takie pojęcia, które będą oznaczały cechy, zdarzenia, bądź przedmioty ważne z praktycznego i teoretycznego punktu widzenia, a tym samym będą przydatne do formułowaniatwierdzeń przydatnych zarówno w teorii jak i praktyce społecznej.
Autor uważa, ze jest to odrębna subdyscyplina, Pedagogika społeczna, jako dyscyplina akademicka.
Historyczne okoliczności gromadzenia wiedzy o ponurej industrialnej rzeczywistości. Pilne potrzeby oświatowe w sferze opieki i pomocy, jako sytuacja sprzyjająca narodzinom pedagogiki społecznej.
Wiek XVIII nowy sposób myślenia o społeczeństwie człowieku, według Barbary Szackiej okres wyłaniania się w naukach społecznych wielu nowych dyscyplin, ujawnia się w nim prawdziwa spontaniczność procesów społecznych, zniesiono przywileje, i ogłoszono równość obywatelską.
Rewolucja francuska wpływ na Europę.
Jerzy Szacki 2 terminy pozytywizmu:
- szkoła naukowa (Comte)
- określony typ myślenia (Hume)
a wszyscy pozytywiści posługiwali się utopią
Comte pierwszy użył nazwy socjologia, zakwalifikowana ją do rzędu nauk ścisłych. Miała nieść nadzieję i pomoc w rozwiązywaniu nabrzmiałych problemów społecznych.
Rozwój przemysłu, fabryk i ciągła praca spowodowały, że powstał nowy typ osobowości, już nie spokojny i odpoczywający człowiek, a znerwicowany poszukujący pomocy osobnik. Dlatego zaczęto podejmować działania o charakterze opiekuńczo-pomocowym.
Kształtowanie się pedagogiki społecznej, jako subdyscypliny naukowej
W Polsce instytucjonalizacja pedagogiki zaczęła się w latach 20tych XX wieku. Wyższe studia rozpoczęto w roku akademickim 1926/1927 po ich ukończeniu otrzymywało się tytuł magistra filozofii w zakresie pedagogiki.
Rozporządzenie na temat studiów omawia szczegółowo Leszek Kożuchowski, wymienia przedmioty i sposób zaliczenia. Proces rozwoju pedagogiki wiąże się z uruchomieniem w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie w 1925 roku Studium Pracy Społeczno-Oświatowej. (Dzięki staraniom Heleny Radlińskiej). Miało ono służyć potrzebom praktycznym i być zastosowane do wiedzy życia, Radlińska terminem pracownik oświatowy obejmuje pracowników z obszaru oświaty, ale i osoby pracujące w dziedzinie polityki i służby społecznej. W studium pracowali wybitni ze wszystkich dziedzin: Ludwik Krzywicki, Józef Chałasiński, Maria Librachowa, Albert Dryjski, Stefan Czarnowski, Józef Mikułowski-Pomorski, Władysław Radwan, Sergiusz Hessen, Adam Łysakowski, Czesław Babicki. Krótkie gościnne wykłady prowadzili Janusz Korczak, Aleksander Zelwerowicz.
Studium początkowo jednoroczne uzupełnione drugim rokiem samodzielnej pracy w placówce, na koniec pisało się rozprawę dyplomową, później kurs dwuletni, a także kurs czteroletni, w 1935 roku zmieniono nazwę na Sekcja Pracy Społeczno-Oświatowej. Szkoła miała wykształcić szerokie zainteresowania intelektualne, a także aktywny stosunek do świata. Procesowi rozwoju szkolnictwa towarzyszył wzrost znaczenia wykształcenia, oraz coraz większa do niego dostępność. Obok jednakowych praw zapewnia różne możliwości życiowe.
Zdaniem Johna Henriego Newmana Uniwersytet miał być potęgą chroniącą wiedzę według niego celem poszukiwań naukowych może być chęć poznania prawdy, a uczelnia powinna rozwijać wiedzę uniwersalną, wyrabiać samodzielne myślenie, dowodzenie, porównywanie, eliminowanie i analizowanie, kształtować dobry smak, umiejętności formułowania osądu i poszerzania horyzontów myślowych. Głównym jego celem ma być przygotowanie dobrych członków społeczeństwa i uczenie życia w społeczeństwie.
Pedagogika, jakoodrębny przedmiot wyłoniła się w przełomie XIX i XX wieku
Danuta Drynda podaje różne poglądy na genezę pedagogiki:
- już w poglądach Platona, a w Polsce Andrzeja Frycza Modrzewskiego
- jedna z odmian nowego wychowania
- XIX wieczne poglądy i postrzeganie człowieka, jako istoty społecznej
Nazwiska ludzi, którzy odegrali znaczną rolę w kształtowaniu się pedagogiki:
Karol Libelt, Edward Abramowski, Stanisław Brzozowski, Henryk Jordan, Stanisław Karpowicz, Stanisław Korniłowicz, Konstanty Krzeczkowski, Ludwik Krzywicki, Izabela Moszczeńska-Rzepecka, Stanisław Posner, Stanisław Rychliński, Stefania Sempołowska
Pedagogika społeczna od samego początku lokalizowała się w nurcie pedagogiki naukowej, a wpływ na nią wywierała socjologia, socjologia wychowania.
Od 1962/63 roku pedagogikaspołeczna na stałe zostaje wprowadzona do programu studiów pedagogicznych. Jest to subdyscyplina wyraźnie wyróżniająca się spośród działów pedagogiki
Trzy etapy w rozwoju:
- działalność prekursorów Helena Radlińska, idea tworzenia się nauki umiejscowiona w przyrodoznawstwie, początki instytucjonalizacji,
- po zakończeniu II wojny światowej kontynuacja pedagogiki przedwojennej, uczelnie działają na uregulowaniach prawnych z okresu międzywojennego aż do 1947 roku. Jest to okres bardzo niejednorodny, wiele zmian zmieniano struktury, modele, system nauczania. I trzeba było podporządkować się władzom.
W 1957 roku odbył się Zjazd Polskich Pedagogów Społecznych, który przygotował i w dużej mierze poprowadził Ryszard Wroczyński
- ostatni okres to przemiany po 1989 roku zmienił się charakter nauk społecznych i społeczeństwa, zlikwidowano cenzurę, nastąpił wzrost liczny studentów, zmiana finansowania badań, wzrost zainteresowania pedagogiką, wzrost działalności publikacyjnej. Obecnie pedagogika społeczna należy do jednej z bardziej prężnych nauk społecznych.
Aby omówić dziedzinę naukową należy oprzeć się na trzech czynnikach :
- istniejący paradygmat
- jednostki utalentowane
- instytucjonalizacja