STAROŻYTNA TEORIA USTROJU MIESZANEGO

IDEOLOGICZNE ŹRÓDŁA TEORII USTROJU MIESZANEGO

1. „Dzieje” HERODOTA - wyodrębnienie form rządu: monarchia, arystokracja, demokracja, tyrania, oligarchia, ochlokracja.

2. SOKRATES - ustalenie, które są dobre, a które złe: dobre - monarchia, arystokracja (opierają się na prawie, mądrosci, altruizmie) złe: tyrania (samowola, przemoc), oligarchia (chciwość), demokracja (niewiedza).

3. PLATON - połączył ze sobą niektórych form rządów.

INSTYTUCJONALNE ŹRÓDŁA TEORII USTROJU MIESZANEGO

1. Ateny za czasów Solona

2. Starożytna Sparta ( Likurg)

3. Republikański Rzym

KLASYFIKACJE FORM RZĄDU - PODWÓJNA TRIADA

PLATON w „Polityku” zawarł pogłębioną systematykę form rządu

1. Monarchia - 6. Tyrania

2. Arystokracja - 5. Oligarchia

3. Demokracja praworządna - 4. Demokracja niepraworządna

Trzem formą dobrym towarzyszą trzy formy złe. Najlepszym ustrojem jest Monarchia a najgorszym Tyrania (wartościowanie

od 1 do 6). Każde państwo skazane jest na ewolucje od 1 do 6. Każda kolejna forma rządów musi być gorsza od poprzedniej, bo stanowi wynik jej rozkładu.

Platon zaproponował też 7 formę rządu „Państwo drugiego rzędu” ( „ Ustrój słuszny”)

CZTERY AKSJOMATY PLATONA

Wizja „Ustroju słusznego” została skonstruowano wokół 4 aksjomatów:

1. Niektóre formy rządów należy ze sobą połączyć - podstawowe znaczenie mają Monarchia i Demokracja

2. Sprawowanie nieograniczonej władzy deprawuje rządzących - nie ma takiej osoby, która sprawując władze nad sprawami wszystkich ludzi nie popadłaby w niesprawiedliwość lub chorobę psychiczną

3. Należy wprowadzić określone prawa i ich przestrzegać - prawo to owoc braku zaufania wobec rządzących, przed którymi jednostka potrzebuje ochrony

4. Podział władzy dla ochrony przed jej zgubnymi skutkami - Np. Sparta 2 - królów, apella, geruzja.

PLATOŃSKA RADA I „ NOCNE ZEBRANIA”

1. Platońska rada BOULE

Miała być organem rządzącym składającym się z 360 członków podzielonych na 4 części według 4 klas społecznych wyodrębnionych na podstawie płaconych podatków. Członkowie wybierani w drodze losowania z kandydatów uprzednio wybranych przez pełnoprawnych obywateli. Rada urzędowałaby bez przerwy w zmieniających się grupach. Funkcje:

• stanowienie prawa

• dokonywanie wyboru urzędników

• sprawowanie wymiaru sprawiedliwości ( 37 „stróży prawa”)

• Nocne zebrania

Podejmowałyby najważniejsze decyzje. Złożone z ludzi wyróżniających się doświadczeniem, wiedzą i cnotą. Wskazywałaby obywatelom drogę cnoty i zgodnie z nią kierowałaby wszystkimi organami państwa. Czuwałaby nad dobrem państwa i należytym kierunkiem jego działania.

.ARYSTOTELESOWSKA KONCEPCJA POLITEI

Arystotelesowska hierarchia form rządu pokrywała się z Platońską (monarchia, arystokracja, POLITEA)

POLITEA to ustrój mieszany, złożony z oligarchii i demokracji. Wybór drogi pośredniej pomiędzy jedną i drugą formą rządów. Nacechowany umiarem, zajmujący srodek między skrajnościami (bogaci - biedni). Ustrój jest należycie zmieszany wtedy, gdy wszystkie stany społeczne są zainteresowane jego zachowaniem i umocnieniem. Np. Sparta

SPOŁECZNY PODZIAŁ WLADZY U ARYSTOTELESA

Politea opiera się na:

1. Społecznym podziale władzy

2. Licznym stanie średnim

Z przekonania, że umiarkowani i srodek są najlepsze wynika, że najlepsza jest średnia własność, (bo średni nie pożądają dóbr bogatych jak biedni, ani biedni nie pożądają od nich tak jak od bogatych). Państwo może mieć dobry ustrój, jeśli istnieje liczny stan średni silniejszy od pozostałych, jest ich rozjemcą. Bogaci nigdy nie połączą się z biednymi. Lepiej jest wzmocnić stan średni niż dążyć do równowagi między najwyższym i najniższym.

„ CZYNNIKI USTROJOWE „ ARYSTOTELESA

Wszystkie ustroje państwowe mają trzy części składowe:

1. Czynnik obradujący nad sprawami państwowymi

• uchwalanie praw

• orzekanie kary śmierci

• wygnania i konfiskaty mienia

• rozstrzyganie o wojnie, pokoju, sojuszach

• wybór urzędników i kontrola nad nimi

• Czynnik rządzący

• naradzanie się nad pewnymi sprawami

• rozstrzyganie

• wydawanie rozporządzeń (najważniejsza cecha)

• Czynnik sądzący ( 8 rodzajów)

• wykonywanie jurysdykcji karnej, cywilnej, administracyjnej

• przyjmowanie urzędniczych sprawozdań

CYKL USTROJOWY POLIBIUSZA

ANAKYKLOSIS - to system działający zgodnie ze wskazówkami zegara, z jednej formy można przejść tylko do następnej - sąsiadującej.

1. KRÓLESTWO - rządy sprawiedliwego Króla. Jego następcy nie byli już sprawiedliwi i nadużywali swej władzy.

2. TYRANIA - gdy stała się nie do wytrzymania najbardziej wartościowi obywatele zaczęli konspirować, uzyskali poparcie i obalili tyrana.

3. ARYSTOKRACJA - w nagrodę za obalenie tyrana rządzili mając na względzie dobro ogółu, władza stała się dziedziczna, potomkowie zapomnieli o chlubnych tradycjach i zaczęli nadużywać swej władzy.

4. OLIGARCHIA - gdy zaczęła być nie do zniesienia wybuchła rewolucja

5. DEMOKRACJA - doszło do walk o władzę i wpływy między jednostkami i grupami

6. OCHLOKRACJA (Cheirokracja lub Pięsciokracja) - demagodzy zyskali zwolenników, nastała anarchia i upadek, by zapanował znów ład i porządek lud przywrócił KRÓLESTWO

SPARTAŃSKI MODEL USTROJOWY POLIBIUSZA

Jedyną szansą na wyrwanie się z zaklętego kręgu było połączenie trzech form rządów tak by w czasach pomyślnych żaden element nie był w stanie zdominować innych, a w czasach niepomyślnych aby te elementy ze sobą współpracowały co sprzyja stabilności i sile państwa. Pierwszym który zdał sobie z tego sprawę był LIKURG - władca Sparty.

• 2 królów

• apella (zgromadzenie ludowe) - uchwalenie prawa, decyzje o wojnie i pokoju

• geruzja (rada starszych) - strzegła by żaden z elementów nie zdominował innego, kompetencje sądownicze

• 5 eforów ( wykształciła się z czasem) - wydawanie obywatelom poleceń, aresztowanie, karanie

Likurg dokonał ponadto równomiernego podziału majątku, wprowadził wymóg skromnego, rygorystycznego trybu życia (spartańskiego)

RZYMSKI MODEL USTROJOWY POLIBIUSZA

Był zbliżony do Spartańskiego

• 2 konsulów - władza wykonawcza, kadencja 1 rok, pełnia władzy wojskowej, wykonywanie uchwał senatu, wydawanie zarządzeń wszystkim organom oprócz zgromadzenie ludowego

• Senat - zarządzanie skarbem (bez wydatków konsuli), przyjmowanie poselstw z innych krajów i wysyłanie własnych

• Zgromadzenie ludowe - decydowanie o wojnie i pokoju, zatwierdzanie lub odrzucanie prawa, kompetencje sądownicze, wymierzanie kary śmierci

Dzięki hamulcom ustrojowym każdy organ może przeciwstawić się pozostałym lub z nim współpracować.

KONCEPCJA „ CIVITATIS „ CYCERONA

Uważał, że modre połączenie stanu najwyższego, średniego i najniższego daje w państwie spójną całość. Skupił się jednak wokół Arystokracji, uważał ją za elitę intelektu i majątku. Wiedział jednak że aby zapobiec buntom musi zostawić także miejsce na głos plebsu. Ideałem była dla niego Republika Rzymska. Uważał że lepszy jest ustrój powstały na drodze ewolucji. 3 etapy:

1. Utworzenie KOMICJI CENTURIALNYCH

2. Utworzenie Republiki z inicjatywą KONSULÓW

3. Powołanie TRYBUNÓW LUDOWYCH

IDEA PRAWORZĄDNOSCI I SPRAWIEDLIWOSCI CYCERONA

Sprawiedliwość nie polega na przestrzeganiu praw państwowych, ponieważ nie wszystkie są sprawiedliwe, ale na przestrzeganiu praw natury. Prawa sprzeczne z prawami natury nie są właściwie prawami, a państwo rządzone przez takie prawa nie jest państwem. Prawa państwowe muszą być zgodne z prawami natury. Rządzący sami powinni podlegać prawom.

ANTYCZNA FILOZOFIA „ ZŁOTEGO ŚRODKA „

Krytykowano wielkie bogactwo i skrajną nędze, najlepszy był średni majątek. Z.Ś można osiągnąć przez wystrzeganie się błędów i nieumiarkowania oraz połączenie przeciwieństw (urzędy powinni sprawować zarówno aktywni jak i ostrożni, małżeństwa powinny łączyć różne stany i osobowości, bogaci powinni dzielić się z biednymi). We wszystkich dziedzinach człowiek powinien kierować się umiarem. Odchylenia w obie strony są szkodliwe. Z.Ś to stan do którego nie można nic dodać ani nic ująć. Jeśli nie da się znaleźć środka należy wybrać mniejsze zło.

NOWOŻYTNA TEORIA USTROJU MIESZANEGO

SYSTEMATYKA FORM RZĄDU TOMASZA Z AKWINU

Dokonał podziału na formy sprawiedliwe i niesprawiedliwe

Sprawiedliwe: Niesprawiedliwe:

1. Królestwo - 6. Tyrania

2. Arystokracja - 5. Oligarchia

3. REPUBLIKA - 4. Demokracja

Uwzględniając fakt, że królestwo może przerodzić się w tyranię rządzący powinni troszczyć się o to, aby do tego nie doszło. Najlepsza z form prostych to Królestwo. Najlepsza z form złożonych to USTRÓJ MIESZANY, gwarantuje spokój, bo wszyscy mają udział w rządzeniu.

STAROTESTAMENTOWA WIZJA USTROJU MIESZANEGO TOMASZA Z AKWINU

Akwinata nie byłby teologiem gdyby swej wizji ustroju mieszanego nie uzasadnił argumentami biblijnymi, dokładnie STARYM TESTAMENTEM. Uważał, że ustrój taki Bóg nadał Izraelowi i dobrze uczynił, bo państwo zachowało korzyści płynące z monarchii, ale nie przeistoczyło się w tyranię. Do arystokracji wybierano ludzi odznaczających się mądrością i cnotą. Wyboru dokonał lud, co było przejawem demokracji. To Mojżesz i jego następcy rządzili ludem sami, co było pewną oznaką królestwa. Ponadto wybierali 72 starszych kierujących się cnotą i mądrością - arystokracja, a wybierał ich lud - demokracja.

KONCYLIARYSTYCZNA WIZJA USTROJU MIESZANEGO

Koncyliaryzm narodził się na gruncie walk władców z papiestwem, „niewoli awiniońskiej' papieży, Wielkiej Schizmy, czyli gdy o stolicę papieską walczyło kilku papieży. To podważyło ich autorytet, pojawiła się groźba utraty jedności przez Kościół. Były dwa rozwiązania problemu:

1. Uznanie, że suwerenną władzę w Kościele sprawuje kongregacja wiernych mająca prawo wyboru papieża

2. Wprowadzenie systemu koordynującego władzę papieża, soboru i kolegium kardynalnego

W praktyce większość pisarzy łączyła te rozwiązania. Władzę najwyższą umieszczali w całym Kościele, reprezentowanym przez sobór, ale równocześnie istotną funkcje przypisywali papieżowi i kardynałom.

Ustrój Kościoła jest ustrojem mieszanym powołanym przez Boga jako optymalna forma rządów dla jego ludu, który ustanawia prawa i powołuje kościelnych funkcjonariuszy. Papież to element monarchiczny, kolegium kardynalne - arystokratyczny, sobór - demokratyczny.

WIZJA USTROJU MIESZANEGO MONARCHOMACHÓW

Postulowali ustrój, który jest połączeniem i mieszanką trzech prostych typów: królewskiego, arystokratycznego, ludowego. Skoro władza królewska i ludowa to opozycja to musi ją łączyć wspólny składnik - szlachta bądź ludzie przywódczy. Każdego roku 1 maja będzie zwoływana publiczna rada całego królestwa, na której rozwiązywane będą wspólnie przez obrady wszystkich stanów, najważniejsze sprawy państwa. Uważali, że to, co dotyczy wszystkich musi być przez wszystkich aprobowane. Królestwa rządzone przez samego króla według jego uznania nie są państwem ludzi oświeconych tylko zgrają bestii bez własnego osądu.

SYSTEMATYKA FORM RZĄDU I CYKL USTROJOWY MACHIAWELLEGO

Machiawelli wyróżnił dwie formy państwa:

1. KSIĘSTWA - suwerenem jest władca

2. REPUBLIKI:

• Arystokracja - suwerenem jest wąska grupa

• Demokracja - suwerenem jest większość

Cykl ustrojowy przejął od Polibiusza, ale dodał, że:

Przechodzenie przez krąg może spowodować osłabienie państwa w konsekwencji jego niewolę. W przeciwnym razie może ono przechodzić cykl bez końca. Nieuniknione jest ciągłe przeobrażanie się państwa od stanu wysokiego zorganizowania do upadku i z powrotem. Bo wszystko na świecie, co się wznosi to sięga dna i znów się od niego odbija, i tak bez końca.

Ideałem była dla niego rzymska republika złożona z: Konsulów, Senatu, Komicji - wszyscy rządzili, więc wszyscy byli zainteresowani utrzymaniem rządów.

PROJEKT USTROJU FLORENCJI MACHIAVELLEGO

Projekt ustroju Florencji opracował na życzenie papieża Leona X

Wyróżnił trzy klasy społeczne: najwyższych, średnich, ostatnich. Uważał, że jeśli ustrój ma być trwały to wszystkie muszą mieć zapewniony udział we władzy, zwłaszcza dwie skrajne klasy.

Zlecił powołanie trzech organów:

1. Kolegium - władza wykonawcza - 65 członków (53 klasy najwyższej, 12 klasy średniej)

2. Rada Dwustu - władza prawodawcza - (160 klasy najwyższej, 40 klasy średniej)

3. Rada Tysiąca - klasa najniższa - wybór Kolegium i Rady Dwustu i pozostałych organów

ANGIELSKA DOKTRYNA USTROJU MIESZANEGO W OKRESIE RENESANSU

Dowodzono, że w Anglii istnieje ustrój mieszany. Władzę tam, bowiem sprawował Parlament złożony z dziedzicznej Izby Lordów (arystokracja) i obieralnej Izby Gmin (demokracja), przy czym udział w tej władzy miał też dzięki prawu sankcji, czyli veta absolutnego - „ograniczony” we władzy monarcha. Teoria ta cieszyła się dużym powodzeniem i określano ją mianem dobrze urządzonej monarchii „arystodemokratycznej”.

ODPOWIEDZ KAROLA I

Była odpowiedzią na przysłanych do niego 19 propozycji Parlamentu zawierających listę żądań ograniczenia władzy królewskiej m.in.: współudziału o decydowaniu o najważniejszych sprawach królestwa, utworzeniu własnej milicji, nieodwołalności sędziów, którzy należycie sprawują swój urząd.

„Odpowiedź” rozpoczyna się od deklaracji, że nie zgodzi się na uszczuplenie swojego udziału we władzy. Dalej zawiera wyróżnienie form rządu ich ocenę. Formy te to:

1. Monarchia - wady: tyrania, zalety: zjednoczenie narodu pod przywództwem „jednej głowy”

2. Arystokracja - wady: fakcje i podziały, zalety: powierzenie doradztwa najzdolniejszym osobom w państwie

3. Demokracja - wady: zamieszki i gwałty, zalety: wolność i odwaga

Karol I uważał, że między organami powinna istnieć równowaga, wszystkie powinny przestrzegać zasady praworządności.

Powiedział, że: „nie chce zmieniać praw Anglii”. Przyjęcie 19 propozycji oznaczałoby obalenie praw fundamentalnych i doskonałego ustroju królestwa.

Był to dokument rewolucyjny za sprawa wymienienia króla wśród trzech równoprawnych organów. Była, więc to broń, która łatwo mogła być skierowana przeciw Karolowi I ponieważ król broniąc swej władzy powołał się na ideę status mixtus przyznając, że jest tylko jednym z trzech równorzędnych organów. Nie mógł, więc w sposób logiczny żądać dla siebie pozycji nadrzędnej.

DOKTRYNA MIESZANEJ MONARCHII

Doktryna mieszanej monarchii zawarta została w anonimowej broszurze pt. „Polityczny Katechizm” będącej wychodzącą naprzeciw roszczeniom Parlamentu wersją „Odpowiedzi”. Doktryna mieszanej monarchii mówi, że najwyższą władze w państwie należy podzielić między trzy skoordynowane i współdziałające ze sobą stany: Króla, Lordów i Gminy. Dwa ostatnie reprezentowane są przez izby Parlamentu i mają dostatecznie szerokie uprawnienia by zapobiec tyranii (nawet bez królewskiej akceptacji 19 propozycji)

Uzasadnienie teologiczne:

Bóg objawił się człowiekowi w trójcy osób. „Rządzi on wszechświatem sam oraz przez anioły i ludzi; ciałami niebieskimi zaś przez Słońce, Księżyc i gwiazdy; małym ziemskim człowiekiem poprzez zrozumienie, wolę i afekty; natomiast Królestwem Anglii poprzez Króla, Lordów i Gminy” Czy po takim wyjaśnieniu czytelnik może żywic jeszcze jakieś wątpliwości?

REPUBLIKA AGRARNA HARRINGTONA

Harrington uważał, że ustrój państwa determinują stosunki agrarne. Jeśli cała ziemia kraju bądź jej większa część należy do jednostki to mamy do czynienia z monarchią absolutną, jeśli większa część ziemi należy do nielicznych np. szlachty, kleru to jest monarchia mieszana, jeśli zaś ziemia znajduje się w rękach ludu to państwo przybiera formę REPUBLIKI. Harrington postulował, więc wprowadzenie:

1. Odpowiedniego prawa agrarnego - zapewniłoby posiadanie ziemi nie mniej niż 5 tys. właścicieli dysponujących łącznie od 2/3 do 3/4. areału, co stanowiłoby część wystarczającą do zagwarantowanie stabilności państwa

2. ustroju mieszanego składającego się z:

• magistratury - czynnik monarchiczny

• Senatu - czynnik arystokratyczny (300 członków)

• Grupy Uprzywilejowanej - czynnik demokratyczny (1050 członków) - funkcja sądu najwyższego

PURYTAŃSKA DOKTRYNA USTROJU MIESZANEGO

John WINTHROP i John COTTON za najlepszą formę rządów uznali arystokrację. Odrzucali demokracje uznając ją za sprzeczną z kalwińską doktryną predestynacji ( Bóg przesądził o kondycji ludzkiej sprawiając, że jedni są biedni a drudzy bogaci, przesądził, więc też o tym, że lepsi powinni sprawować władzę). Cotton posunął się jeszcze dalej i uważał, że sprawowanie rządów powinno należeć do grupy kapłańskiej (za najlepszą formę rządów uznawał, więc TEOKRACJĘ). Zanegował prawo natury zastępując je przymierzem Bóg - człowiek.

Władza państwowa dzieliła się na prawodawczą, sądowniczą i konsultacyjną.

PRZECIWNICY USTROJU MIESZANEGO

Uważali, że władza jest jak dusza jedna i niepodzielna, jej podział pozostaje w sprzeczności z istotą państwa. Cała władza powinna skupiać się w rękach władcy, powinna być niepodzielna i nieskrępowana żadnymi ograniczeniami prawnymi. Jedynym wyjątkiem pozostaje wymóg respektowania prawa naturalnego. Władca powinien stać ponad prawem, bo prawo ani nie może się samo ustanowić ani obronić, więc ten, kto je tworzy nie może być nim związany. Podlega on jedynie prawu natury. Nie odpowiada przed poddanymi tylko przed Bogiem

Zestawienie monarchii z demokracją i arystokracją jest wogule niemożliwe do pogodzeni, nawet nie można sobie tego wyobrazić.

Status mixtus oznacza nienormalną i monstrualną formę państwa.

Przeciwnicy to: Bodin, Hobbes, Filmer, Pufendorf

TEORIA USTROJU RÓWNOWAGI

PREKURSORZY TEORII USTROJU RÓWNOWAGI

Twierdzili, że na społeczeństwo angielskie składają się trzy stany społeczne, z których każdy ciesząc się swymi własnymi prawami i przywilejami dąży do odmiennej formy rządów. Korona ku monarchii, szlachta ku arystokracji, a lud ku demokracji. W praktyce monarchia może przerodzić się w tyranię, arystokracja w oligarchię a demokracja w rządy pospólstwa pełne przemocy i zamętu. Żeby zapobiec temu należy trzy dobre formy rządów połączyć.

Nowością jest postulat równoczesnego rozdzielenia prawnych sfer działania państwa między poszczególne stany i wyposażenia ich w hamulce ustrojowe celem zachowania społeczno politycznej równowagi.

Prekursorzy: L'Estrange, Lawson, Mackworth

DOKTRYNA USTROJU RÓWNOWAGI BOLINGBROKE'A

Podkreślał podział prawnych sfer działania pomiędzy Koronę, Izbę Lordów i Izbę Gmin. Uważał, że organy te a zarazem stany są formalnie od siebie niezależne, lecz z uwagi na to, że każdy z nich w jakiejś mierze sprawuje kontrolę nad pozostałymi, w praktyce są od siebie uzależnione. Zależność ta jest równoznaczna ze stanem równowagi.

Gdyby król obok uprawnień ustawodawczych miał także uprawnienia wykonawcze byłby władcą absolutnym. Natomiast gdyby należały one do którejś z izb Parlamentu to panowałaby arystokracja albo demokracja.

KANON „GOTYCKIEJ RÓWNOWAGI”

Równowaga „gotycka” = doskonała, szczęśliwa, zbawienna, nieśmiertelna równowaga aparatu państwowego.

Uznano, że władza Króla, Izby Lordów i Izby Gmin została tak zrównoważona, że żaden stan ani organ nie może naruszyć praw drugiego ani zagrozić wolności jednostki. Wolność ta była efektem wprowadzenia podziału władzy państwowej i systemu hamulców.

Nazwa pochodzi od tego, że wprowadziły ją właśnie germańskie plemiona Gotów.

DOKTRYNA USTROJU RÓWNOWAGI BLACKSTONE'A

Starannie zdefiniował prawne sfery działania państwa i określił ich zakres.

1. władza prawodawcza - to stanowienie, uchylanie i interpretowanie ustaw (o charakterze generalnym bądź indywidualnym)

2. Władza wykonawcza - nie wymaga wcześniejszych uzgodnień z legislatywą, 6 grup (sprawy zagraniczne, ustanawianie urzędów, arbiter handlu, głowa kościoła, zwoływanie i odwoływanie parlamentu, źródło sprawiedliwości).

3. Władza sądownicza - obwieszczanie i stosowanie prawa

Wiele uwagi poświęcił również hamulcom ustrojowym, wśród nich wyróżnił:

• impeachment wobec ministrów

• prawo do zwoływania i odwoływania Parlamentu

• prawo sankcji

DOKTRYNA USTROJU RÓWNOWAGI DE LOME

De Lome nazywany „angielskim Monteskiuszem” uważał, że podstawowym warunkiem osiągnięcia równowagi jest powierzenie władzy wykonawczej i sądowniczej innym rękom niż tym, w których spoczywa władza prawodawcza. Każda ustawa powinna uzyskać sankcję Króla Izby Lordów i Gmin, - więc powinna zostać uchwalona przez podzieloną i zrównoważoną legislatywę. Równowagę w obrębie parlamentu zapewniają monarchiczne, arystokratyczne i demokratyczne elementy. Korona i obie izby Parlamentu działają jak równoważące się ciężarki. Mechanizm ten zapobiega tyranii i koncentracji władz, służy osiągnięciu stabilności.

W bardzo niewielkim stopniu zajął się hamulcami ustrojowymi wspomniał tylko o vecie ustawodawczym.

DOKTRYNA USTROJU RÓWNOWAGI PALEY'A

Wymienił kilka wątków potrzebnych do zapewnienia równowagi:

• stanowcze respektowanie podziału władzy

• reguła niezawisłości sędziowskiej

• status mixtus (monarchia - Król, arystokracja - izba Lordów, demokracja - Izba Gmin)

• rozdzielił równowagę władz i równowagę interesów

• wpływanie Korony na Izbę Gmin

Słabość jego doktryny polega na niedocenieni społeczno - politycznej roli gabinetu w Wielkiej Brytanii.

IDEA USTROJU OGRANICZONEGO

Centralnym punktem wyjścia wszystkich myślicieli było ograniczenie władzy aparatu państwowego. Nazywali brytyjski system „modelem i standardem dla wszystkich innych”. Jest on, bowiem mądrze uformowany z różnych form i rodzajów rządu, a jego poszczególne części wzajemnie się hamują. Ustrój brytyjski to droga pośrednia, która odpowiada arystotelesowskiemu zaleceniu umiaru w związku, z którym wszelka cnota sprowadza się do środka. Droga ta odrzuca skrajność republiki i monarchii.

PRZECIWNICY IDEI USTROJU MIESZANEGO

Kwestionowali możliwość osiągnięcia społeczno - politycznej równowagi i wszelkie postulaty ograniczenia władzy monarchy. Uważali, że jednolitość władzy zapewnia jedność w państwie. Uważali, że cała władza jest jedna i niepodzielna, bez względu na to czy znajduje się w rękach jednostki czy wielu. A kilka niezależnych władz w aparacie państwowym to po prostu anarchia i zamieszanie.

Przeciwnicy: Kenneth White, Charles Leslie, Thomas Pownall

GENEZA TEORII PODZIAŁU WLADZY

IDEA NADRZĘDNOŚCI PRAWA

W dobie średniowiecza występowały dwie sprzeczne ze sobą koncepcje.

1. monarcha powinien sprawować pełnię władzy, powinien mieć pełną swobodę w zakresie tworzenia prawa

2. władza powinna być ograniczona boskimi nakazami i standardowym zwyczajami obowiązującymi w danym kraju. Monarcha powinien być związany prawami natury i takimi, których sam nie ustanowił

Pod wpływem myśli teologicznej zwłaszcza Tomasz z Akwinu za najlepszy zaczęto uważać ustrój, który najwierniej urzeczywistnia wolę bożą. Było to kryterium prawomocności aktów władcy.

W późnych wiekach średnich przewagę zdobyli zwolennicy ograniczenia kompetencji monarchy.

GUBERNACULUM ET IURISDICTIO

Henry of Bracton „O prawach i zwyczajach Anglii” - twierdził, że istnieją dwie sfery władzy królewskiej:

1. Gubernaculum - król zachowuje pełnię władzy, dysponuje wszystkimi uprawnieniami niezbędnymi do skutecznego rządzenia

2. Iurisdictionis - nie może być władcą autokratycznym, składa przysięgę, że będzie przestrzegał obowiązującego prawa, król nie powinien być podporządkowany żadnemu człowiekowi tylko Bogu i prawu, bowiem prawo czyni go królem.

DOMINIUM POLITICUM ET REGALE

Fortescue “Rządzenie Anglią” wymienił trzy rodzaje ustroju: monarchię absolutną, republikę i dominium politicum et regale, czyli formę mieszaną. Uważał ją za najlepszą. Władca wraz z radą przestrzega prawa natury, bo Bóg nakazał powołanie ziemskich rządów, ale jednocześnie stworzył prawo natury jako najsprawiedliwsze, wobec którego prawa ziemskie spełniają jedynie funkcje pomocniczą. Dobra monarchia to, zatem monarchia ograniczona lub „polityczna”. Fortescue formułę ustroju politycznego określił jako REGIMEN POLITICUM ET REGALE, co oznaczało, że ten ustrój był dla niego zarazem ograniczony i absolutny. Ciekawostką jest to, że według niego określenia te nie wykluczały się.

EMANCYPACJA PRAWNYCH SFER DZIAŁANIA PAŃSTWA

We wczesnym średniowieczu idea tworzenia prawa przez organ państwowy została podporządkowana przekonaniu, że prawo jest ustalonym, niezmiennym wzorcem zwyczaju wypływającego z boskiej inspiracji. Organ państwa może ten zwyczaj stosować lub interpretować, ale nie może go zmieniać. Organ, więc tylko deklaruje bądź interpretuje, ale go nie tworzy. Parlament uchwalając ustawę tylko doradza Królowi w zakresie materii pozostawionym jego decyzjom. Parlament obwieszcza, więc prawo w taki sam sposób jak sąd tyle, że w dość ogólnej formie. Termin władza sądownicza obejmuje całą gamę aktów urzędowych wydanych przez różne organy, w różnych procedurach, realizujących różne zadania.

KLASYFIKACJA PRAWNYCH SFER DZIAŁANIA PAŃSTWA W OKRESIE „WIELKIEJ REBELII”

Prawne sfery działania były zazwyczaj ujmowane dwudzielnie jako prawodawcza należąca do ludu i wykonawcza należąca do Króla. Uważano, że władza sądownicza jest wszechogarniającej natury. Dopiero Wielka Rebelia przyczyniła się do wyodrębnienia władzy sądowniczej. Dobry system można będzie osiągnąć jedynie wtedy, gdy poszczególne władze zostaną oddane w oddzielne ręce, powinny należeć do innych podmiotów. Król ma władze wykonawczą, jest najwyższym rządcą państwa. Nie może on jednak wydawać, uchylać ani zmieniać jakiejkolwiek ustawy bez zgody Parlamentu, bo to Parlament ma władzę prawodawczą. Król nie może sam ani z Parlamentem sprawować wymiaru sprawiedliwości, bo od tego jest władza sądownicza.

LOCKERAŃSKA TRIADA

Głównym przedmiotem zainteresowania Locka był podział prawnych sfer działania państwa i wzajemne ich relacje między poszczególnymi organami. Postawił pytanie czy człowiek powinien się znajdować pod władzą innego człowieka, czy pod wladzą prawa? Opowiadał się za tym drugim rozwiązaniem i doszedł do wniosku, że można to zagwarantować tylko wtedy, gdy organ powołany do wykonywania ustaw nie będzie mógł ich zmieniać w przeciwnym wypadku byłoby to równoznaczne z władzą człowieka, a zatem samowolą i tyranią. Wyodrębnił trzy podstawowe prawne sfery działania państwa:

1. Prawodawcza

- wydawanie stabilnych ustaw, ustalanie kar za ich naruszenie, nadzorowanie władzy wykonawczej, ustanawianie sądów

2. Wykonawcza

• kontrola wykonywania obowiązujących ustaw, karanie przestępstw, wykonywanie wyroków sądowych

• federacyjna

• prawo do wypowiadania wojny i zawierania pokoju, sojuszów ze wszystkimi osobami i społecznościami spoza kraju

POZYCJA USTROJOWA JUDYKATYWY W POGLĄDACH LOCKA

Lock nie wyróżnił władzy sądowniczej. Mocno akcentował zasadę niezależności sądów i uważał, że wymierzanie sprawiedliwości to zadanie legislatywy, od niej zależy czy będzie realizować je sama czy wspólnie z egzekutywą. Państwo powinno głównie spełniać funkcje arbitra w sporach między obywatelami, ponieważ ze swej istoty jest instytucją sądową.

RELACJE MIĘDZY WŁADZAMI

Relacje mogą polegać na równorzędności organów lub na ich hierarchii. Jednak najwyższą władzą jest legislatywa, a wszystkie inne są jej podległe. O tym, że jest najważniejsza dowodzi fakt, że jeśli zostanie powierzona jednostce to mamy do czynienia z monarchią, jeśli nielicznym - to arystokracja, a jeśli wspólnocie - to demokracja. Jeśli zaś jest powierzona wszystkim trzem wymienionym podmiotom to uzyskujemy ustrój mieszany. Króla uważał za najwyższą władzę wykonawczą w państwie. Jest zarazem częścią władzy prawodawczej. Ma jednak prawo sankcji, zwoływania i rozwiązywania parlamentu, i określenia długości trwania obrad.

GWARANCJE WOLNOŚCI JEDNOSTKI

1. podział władzy - można łączyć władzę wykonawczą z federacyjną, ale nigdy z prawodawczą.

2. ograniczenie władzy prawodawczej - wydający prawa muszą im podlegać, dlatego nie będą wydawać praw tyrańskich, muszą być zgodne z prawem natury, zapewniać równą ochronę wszystkich i mieć na celu dobro ogółu

3. sesje Parlamentu powinny być krótkie - w przeciwnym razie istnieje groźba przejęcia przez ten organ władzy wykonawczej

ZNACZENIE DOKTRYNY PODZIAŁU WŁADZY LOCKA

Nie była tak nowoczesna jak, Monteskiuszowska, która dokonała przedmiotowego i podmiotowego podziału władzy, wprowadziła reguły incompatibilitatis, wyróżniła oddzielną judykaturę w miejsce mało przydatnej władzy federacyjnej. Ale opisywała ona ówczesną sytuację, czyli zamieszanie władz. Lock pragnął przede wszystkim teoretycznie uzasadnić „Chwalebną Rewolucję”. Niewątpliwie przetarł on szlaki Monteskiuszowi, który dążył do ustalenia ustrojowego optimum, będącego modelem przyszłości.

MONTESKIUSZOWSKA DOKTRYNA PODZIAŁU WŁADZY

WOLNOŚĆ JEDNOSTKI JAKO PUNKT WYJŚCIA DOKTRYNY PODZIAŁU WŁADZY MONTESKIUSZA

Istotą Monteskiuszowskiego dzieła „Duch praw” było dążenie do opracowania takiego modelu ustrojowego, który najskuteczniej chroniłby wolność jednostki. Celem przyświecającym jego doktrynie było zagwarantowanie szeroko rozumianej wolności politycznej, czyli wolności jednostek, wolności stanów, wolności państwa, a nawet wolności samookreślenia się. Zmuszał władcę do respektowania fundamentalnych praw królestwa, które są nieodzownym warunkiem zachowania wolności jednostki.

CZTERY KANONY

Doktryna podziału władzy Monteskiusza została według Małajnego osnuta wokół czterech kanonów:

1. wyodrębnienie trzech prawnych sfer działania państwa (podział w aspekcie przedmiotowym)

2. przydzielenie ich trzem oddzielnym organom (podział w aspekcie podmiotowym)

3. Wprowadzenie systemu hamulców ustrojowych

4. uwzględnienie społecznego podziału władzy

KANON DRUGI - PODMIOTOWY PODZIAŁ WŁADZY

Władzę trzeba przydzielić trzem odrębnym organom:

1.Prawodawczą - legislatywie, należy ja powierzyć ciału przedstawicielskiemu, aby stanowiło prawa i sprawdzało czy są dobrze wykonywane

2.Wykonawczą - egzekutywie, powinna spoczywać w rękach monarchy, lepiej jest sprawowana przez jednego niż przez wielu

3.Sądowniczą - judykatywie, powinna być wykonywana przez osoby powołane z ludu i wykonywana tak długo jak jest to konieczne

POZYCJA USTROJOWA JUDYKATYWY W POGLĄDACH MONTESKIUSZA

Monteskiusz uważał, że nie ma wolności, jeśli władza sądzenia nie jest oddzielona od prawodawczej i wykonawczej. Jednak była dla niego mniej ważna niż inne. Dlatego nie nazywał jej władzą sądowniczą tylko władzą „sądzenia”, a organy jej były powoływane ad hoc a wiadomo, że organy przejściowe nie mogą urosnąć do rangi rządu czy Parlamentu.

Zasada wyłącznego sprawowania władzy sądowniczej przez judykatywę ma trzy wyjątki. Otóż izba wyższa powinna być uprawniona do orzekania w przypadkach:

• Kiedy pozwany jest szlachcicem

• Kiedy oskarżony jest dostojnikiem państwowym

• Gdy prawo jest zbyt surowe

KANON TRZECI - SYSTEM HAMULCÓW USTROJOWYCH

System hamulców miał zapewnić równowagę organów państwowych.

1. Podział legislatywy na dwie izby - bikameralizm jest hamulcem sam w sobie, ponieważ oznacza wewnętrzne osłabienie parlamentu

2. Prawo egzekutywy do zwoływania legislatywy, ustalania długości jej posiedzeń, odraczania ich i zamykania - nie może zwoływać się sama, bo może się nie zwołać jednomyślnie, lub nigdy nie chcieć się odroczyć

3. Wyposażenie monarchy w prawo weta ustawodawczego - władza wykonawcza musi mieć zdolność „przeszkadzania”, aby nie została pozbawiona swoich przywilejów

KANON CZWARTY - SPOŁECZNY PODZIAŁ WŁADZY

Władza w państwie powinna zostać rozdzielona pomiędzy trzy stany społeczne. Monarcha otrzymuje egzekutywę. Szlachta izbę wyższą legislatywy (ma być dziedziczna). Lud, czyli burżuazja - izbę niższą. Władza państwowa oderwana od stanów społecznych staje się władzą despotyczną, której upadek jest tylko kwestią czasu. W każdym społeczeństwie istnieją odrębne interesy społeczne, które władza powinna uwzględniać. W kwestii władzy sądowniczej - oskarżeni powinni być sądzeni przez sędziów wywodzących się z tego samego stanu.

DOKTRYNA MONTESKIUSZOWSKA DOKTRYNĄ PODZIAŁU WŁADZY CZY USTROJU MIESZANEGO?

Głównym punktem zainteresowań Monteskiusz nie był rozdział prawnych sfer działania państwa pomiędzy odseparowane organy, lecz podział suwerenności poprzez równowagę i współpracę sił społecznych, - czyli ustrój mieszany. Jednak Na początku swoich rozważań pominął całkowitym milczeniem status mixtus. Gdy przystąpił do opisu ustroju Anglii przyjął zupełnie inne podejście. Napisał o trzech władzach, którymi są Król, lordowie i gminy. Nie formułował jednak czystej doktryny podziału władzy skoro wkomponował w nią system hamulców ustrojowych. Na czystą doktrynę podziału władzy składają się wyłącznie dwa pierwsze kanony(1.wyodrębnienie trzech prawnych sfer działania, 2. przydzielenie ich trzem oddzielnym organom). Mimo to dwa ostatnie (3.wprowadzenie systemu hamulców ustrojowych, 4. społeczny podział władzy) nie zdominowały jego poglądów, w przeciwieństwie do ideologów ustroju równowagi. Fundamentem wolnościowego ustroju był dla niego, bowiem rozdział władzy a nie ustrój mieszany ani ustrój równowagi. Na cztery kanony podziału władzy tylko jeden należy do teorii ustroju mieszanego (4. społeczny podział władzy). A zatem doktryna Monteskiuszowska jest doktryną rozdziału władzy państwowej.

DOKTRYNA MONTESKIUSZOWSKA DOKTRYNĄ ROZDZIAŁU CZY SEPARACJI WŁADZ.

Monteskiusz nie proponował połączenia organów, czyli ustanowienia zasady jednolitości władzy państwowej, ale nie proponował też jaj separacji. Ściśle odróżniał separację władz od ich rozdziału. Odseparowana od legislatywy i egzekutywy ma być wyłącznie judykatywa i to pod każdym względem: funkcjonalnym, organizacyjnym, personalnym.. Zdawał sobie sprawę że żadne stałe oddzielenie poszczególnych organów nie jest ani możliwe ani pożądane. Dlatego oddzielenia organów nigdy nie absolutyzował, lecz koncepcję podziału władzy łączył z ideą równowagi i wobec tego rekomendował system hamulców ustrojowych. Monteskiusz opowiedział się więc nie za czystym podziałem władzy czyli separację tylko za podziałem częściowym.

WIZJA USTROJU BRYTYJSKIEGO

Poglądy Monteskiusza miały zwolenników i krytyków

1. Krytycy: monteskiuszowska triada zadaje gwałt historii angielskiego sądownictwa, bo sądy zawsze były tam dziełem władzy wykonawczej, król był jedynym źródłem sprawiedliwości i twórcą sądów. Jest to fikcja, która zmyliła twórców konstytucji, między brytyjską praktyką konstytucyjną a jej monteskiuszowskim odzwierciedleniem była tylko jedna rzecz wspólna... liczba trzy. Anglia Monteskiusza to ni mniej, ni więcej tylko... utopia. Holmes, Hastings

2. Obrońcy: za czasów, Monteskiusza ustrój brytyjski dopiero się kształtował, dlatego nie odmalował jego wiernego wizerunku. Zamierzał tylko przedstawić na jego tle swoje rozważanie na temat wolności, nie opisywał realnie istniejącego systemu politycznego Brytanii, lecz własny, wyimaginowany model wolnościowego systemu rządów, dla którego ów system był tłem bądź źródłem inspiracji. Powstała nowa i światła doktryna polityczno - prawna pod przykrywką ukazania przykładu. Hume, Madison

ZNACZENIE DOKTRYNY PODZIAŁU WŁADZY MONTESKIUSZA

Monteskiuszowska doktryna rozdziału władzy od dawna stanowi niewyczerpane źródło sporów i inspiracji, co najlepiej świadczy o tym, że nie należy jedynie do przeszłości. Można ją gloryfikować, można ją krytykować, ale nie można jej pominąć. To właśnie on ostatecznie przezwyciężył tradycję widzenia we władzy wykonawczej także władzy sądowniczej, a poza tym domagał się ich rozdziału. Mocno zaakcentował niezawisłość judykatywy. Domagał się wyróżnienia trzech osobnych prawnych sfer działania państwa i przydzielenia ich trzem relatywnie niezależnym od siebie organom. Dzięki temu stał się twórcą jakże znanej triady, a jego doktryna rozdziału władzy została obwołana klasyczną lub „standardową”. Wysunął również twierdzenie o rozdzielnym wykonywaniu suwerennej władzy i w odróżnieniu od współczesnych mu autorów brytyjskich umieścił monarchę poza parlamentem. Wprowadził ponadto system hamulców ustrojowych i opowiedział się za regułą niepołączalności stanowisk.

DOKTRYNA PODZIAŁU THE FOUNDING FATCHERS

INSTYTUCJONALNE TŁO DOKTRYNY OJCÓW KONSTYTUCJI

To stanowe ustawy zasadnicze np.

• ustawa zasadnicza Wirginii z 1776r.

• klauzula dystrybucyjna ustawy zasadniczej Massachusetts z 1780r.

• klauzula konstytucji New Hampshire z 1784r.

Deklaracja Niepodległości, Artykuły Konfederacji i Wieczystej Unii, konstytucyjne karty kolonialne.

IDEOLOGICZNE TŁO DOKTRYNY OJCÓW KONSTYTUCJI

Na tło ideologiczne składa się twórczość zarówno rodzimych pisarzy: John Wise, Jared Eliot, William Livingstone, Thomas Paine, jak i dorobek kulturowy Starego Świata: Platon, Arystoteles, Pufendorf, Cyceron. Na Wyspach Brytyjskich największą rolę odgrywały dwie szkoły, które zostały przejęte i w Ameryce:

1 .Szkoła na którą składały się poglądy: Locke'a, Harringtona, Monteskiusza, Blackstone'a... reprezentowali ją FEDERALIŚCI czyli Hamilton, Madison, Adams.

2. Szkoła Jacquesa Rousseau którą w Wielkiej Brytanii reprezentowali Josheph Priestley i Richard Price - w Ameryce przejęli REPUBLIKANIA czyli Jefferson, Franklin.

SPOŁECZNE TŁO DOKTRYNY OJCÓW KONSTYTUCJI

Zasługa Zwrócenia na nie uwagi przypada Beardowi, którego „Ekonomiczna interpretacja Konstytucji Stanów Zjednoczonych” szybko została uznana za rewelację. Jego zdaniem ów atk powstał przede wszystkim dzięki dążeniom warstw posiadających do zabezpieczenia swojej własności. Uważał że kampania na rzecz uchwalenia konstytucji została zainicjowana przez ludzi, których osobisty interes nie był należycie chroniony przez Artykuły Konfederacji. Ludzie ci to przedstawiciele finansjery, posiadacze państwowych papierów wartościowych, handlowcy, armatorzy i wielcy plantatorzy z południa. Ponadto potrzeby zwołania Konwencji Konstytucyjnej nie poddano pod powszechną dyskusję, a warstwy nieposiadającej od początku wykluczono od udziału w pracach tego forum. Jego uczestnicy byli z nielicznymi wyjątkami osobiście zainteresowani osiągnięciem ekonomicznych korzyści z ustanowionego nowego systemu ustrojowego.

WIDMO TYRANII JAKO MOTYWACJA KONSTYTUCJONALIZACI PODZIAŁU WŁADZY

Punktem wyjścia doktryny podziału władzy Ojców konstytucji było dążenie do zagwarantowania szeroko rozumianej wolności jednostki. Jednak przez widmo tyranii był to cel trudny do osiągnięcia. Tyrania objawiała się jako:

1. tyrania mniejszości - następstwo rządów jednostki lub wąskiej grupy

2. tyrania większości - następstwo demokracji, która była skazana na przerodzenie się w anarchię

Tyrania była antytezą wolności. uznano za nią jednak przede wszystkim wykraczanie poza swe kompetencje przez każdy organ, a w szczególności przez parlament. Sposobem uzdrowienia takiej sytuacji było wprowadzenie zasady podziału władzy i systemu hamulców ustrojowych.

DESPOTYZM LEGISLATYWY JAKO MOTYWACJA KONSTYTUCJONALIZACI PODZIAŁU WŁADZY

Despotyzm legislatywy podobnie jak tyrania zagrażał zagwarantowaniu wolności jednostki. Despotyzm to tendencje legislatywy do dominacji w łonie aparatu państwowego. Madison uznał, że ucisk legislatywy to najpoważniejsza groźba wisząca nad wolnością obywateli. Adams uważał, że we wszystkich wolnościowych ustrojach proces rozpadu zaczyna się właśnie od legislatywy. Wyjściem z sytuacji było podobnie jak przy tyranii wprowadzenie zasady rozdziału władzy i systemu hamulców.

HYDRA FAKCJI JAKO MOTYWACJA KONSTYTUCJONALIZACI PODZIAŁU WŁADZY

Madison zdefiniował fakcje jako - pewną liczbę obywateli, rworzących większość lub mniejszość, których jednoczy i popycha dp działania jakiś wspólny impuls, interes lub namiętność, które są sprzeczne z prawami pozostałych obywateli względnie z nizmiennym i wspólnym interesem społeczeństwa. Ojcowie konstytucji za najważniejszą przyczynę powstania najróżniejszych i rywalizujących ze sobą fakcji, uznali nierówność klasowa społeczeństwa i sprzeczność istniejących w nim interesów. Widzieli dwa sposoby rozwiązania problemu:

1. ujednolicenie namiętności, poglądów i interesów wszystkich obywateli (co jest niemożliwe) lub pozbawienie ich swobody myśli i dzialania (co jest jeszcze gorsze!)

2. antidotum przeciwko fakcjom powinny być same fakcje, czyli że fakcje powinny zwalczać się wzajemnie.

ANARCHIA NIEOGRANICZONEJ DEMOKRACJI JAKO MOTYWACJA KONSTYTUCJONALIZACI PODZIAŁU WŁADZY

Rozdział władzy i system hamulców ustrojowych były nieodzowne by powstrzymać nadmiernie wybujałą demokracje. Demokracje często kojarzono z rządami motłochu, którego celem ostatecznym jest likwidacja wszelkich praw i wolności. Była ona przyrównywana groźbie rozruchów społecznych. Przeciwnicy demokracji widzieli w niej przede wszystkim stadium przejściowe wiodące do tyranii i anarchii. Ojcowie konstytucji zdecydowali, że cały wysiłek powinien zostać skierowany na opracowanie takiej ustawy zasadniczej, która by z jednej strony stwarzała lubowi jak najmniejsze możliwości w sprawowaniu władzy a z drugiej na tyle szerokie by czuli, że ich zdanie się liczy i tym samym chcieli zatwierdzić i utrzymać konstytucję.

SPRAWNOŚĆ DZIAŁANIA MACHINY PAŃSTWOWEJ JAKO MOTYWACJA KONSTYTUCJONALIZACI PODZIAŁU WŁADZY

pierwszoplanowe znaczenie dla konstytucjonalizacji reguły podziału włdzy miała sprawność działania machiny państwowej, stąd konieczność zabezpieczenia działania tej machiny. Pożądaną efektywność funkcjonowania aparatu państwowego wg. Ojców konstytucji miało przynieść ustanowienie trójpodziału władzy a w jego ramach utworzenie silnej władzy wykonawczej i ograniczenie działań Kongresu (miał zbyt szerokie kompetencje, wtrącał się w szczegóły). Zwracano tkże uwagę na to, że teoria rozdziału władzy stanowi również gwarancje praw i wolności obywateli oraz stabilności ustroju politycznego i społecznego.

NATURA LUDZKA JAKO MOTYWACJA KONSTYTUCJONALIZACI PODZIAŁU WŁADZY

Hamilton twierdził, że „wiedza polityczna to znajomość człowieczej natury”. Ojcowie konstytucji dyskutowali nad tym która ze stron człowieczej natury bierze w nim górę, bobra czy zła? Zdania były podzialony. Jedni uważali , że człowiek to egoista, który kieruje się namiętnościami, i gwałtownym instynktem w zdobywaniu władzy, dóbr materialnych, a zycie to nieustanna walka. Inni widzieli w ludziach istote która posiada honor i cnotę, kieruje się rozumem. Wnioski były takie, że natura ludzka do zlepek dobra i zła, jest ona po prostu niedoskonała, dlatego nie budowano idealnego modelu ustrojowego w którym czowiek nie mógłby się znaleźć ale system optymalny w danych warunkach.

NATURA WŁADZY PAŃSTWOWEJ JAKO MOTYWACJA KONSTYTUCJONALIZACI PODZIAŁU WŁADZY

Ojcowie konstytucji zdecydowanie rozdzilali sfery oddziaływania państwa na:

1. sferę wolności - delikatną i wrażliwą, której nakazuje bronić doktryna praw naturalnych

2. sferę władzy państwowej - brutalną i wiecznie aktywną. Której należy się opierać do pewnych granic

NIGDY POD ŻADNYM POZOREM NIE NALEŻY ŁĄCZYĆ TYCH SFER!!!

Władzę państwową uznano wprawdzie za naturalną i niezbędną ale w sensie metafizycznym stanowiła ona zjawisko złe. Bowiem była zaborcza miała tendencje do wykraczania poza swe granice. Była ona tak szkodliwa nie sama w sobie ale czyniła ja taką sama natura ludzka, podatna na zepsucie i rządna ciągłej ekspansji.

KOORDYNACJA ORGANÓW PAŃSTWA

Ojcowie Konstytucji przyjęli za punkt wyjścia następujące przesłanki:

1. trzeba przeprowadzić rozdział władzy państwowej pomiędzy legislatywę, egzekutywę i judykatywę

2. należy dokonać ich oddzielenia wraz z równoczesną koordynacją ich działalności. Wprowadzenie separacji oznaczałoby utknięcie aparatu państwowego w martwym punkcie, podobnie jak rozbudowanie systemu hamulców

3. podział władzy nie powinien iść dalej jak do stopnia wykluczającego możliwość podporządkowania jednego organu przez drugi.

4. niezależność organów ich równowagę a w konsekwencji samą regułę rozdziału zagwarantuje system hamulców i częściowe pokrywanie się uprawnień

5. częściowe zmieszanie kompetencji jest nieodzowne także przez wzgląd na potrzebę skoordynowania działania wszystkich organów celem zagwarantowania ich harmonijnej współpracy

6. niezależność nie może być niezależnością pełną - organy powinny być wzajemnie od siebie uzależnione ale równorzędne

Twórcy świadomie więc przyjęli pewną wielosferowość organów państwa, przez co mimowolnie przyczynili się do nadania swemu dziełu długowieczności!!!!

WŁADZA PRAWODAWCZA

Wszystkie uprawnienia prawodawcze przysługują Kongresowi Stanów Zjednoczonych:

• prawo nadawania podatków

• zaciągania pożyczek

• regulowania handlu z zagranicą i między stanami

• emitowania środków płatniczych

• tworzenia sądów niższych w stosunku do Sądu Najwyższego

• wypowiadania wojny

• wystawiania i utrzymywania sił zbrojnych

• stosowania środków dla zapewnienia wykonywania ustaw federalnych

• prawo proponowania poprawek do konstytucji

WŁADZA WYKONAWCZA

Powierzona została Prezydentowi:

• wykonywanie aktów Kongresu a zwłaszcza ustaw

• prawo weta

• prawo łaski

• naczelne dowództwo sił zbrojnych i milicji poszczególnych stanów

• prawo obsadzania urzędów

Zazębiają się one z kompetencjami Kongresu, ponadto rola przysięgi nakłada na Prezydenta obowiązek strzeżenia Konstytucji

WŁADZA SĄDOWNICZA

Pojmowana Jest jako:

• rozstrzyganie konfliktów w sprawach karnych i cywilnych

• interpretowanie obowiązującego prawa.

Sądowi Najwyższemu przydzielono ponadto:

• prawo badania konstytucyjności aktów prawnych egzekutywy i legislatywy,

• prawo wytyczania granic uprawnień obu tych organów

• prawo precyzowania zakresu praw obywatelskich

SYSTEM HAMULCÓW

Do systemu hamulców zawartego w Konstytucji należy zaliczyć:

1. Weto ustawodawcze (broń prezydenta względem Kongresu)

2. Impeachment (broń kongresu wobec Prezydenta i sędziów )

3. Judical review

4. Pozostałe gwarancje jak: „władza nad sakiewką” - wszelkie wypłaty ze skarbu państwa są dopuszczalne wyłącznie wtedy, kiedy ustawa przewiduje na ten cel fundusze

KONCEPCJA PLURALIZMU MADISONA

Madison doszedł do wniosku, że fakcje, których istnienie przemawia za dokonaniem rozdziału władzy państwowej, mogą stać się jago istotnym zabezpieczeniem, jeśli zamiast konsolidować się, zostaną skierowane przeciwko sobie. Im więcej zaznaczy się w państwie różnorodnych interesów, tym więcej powstanie fakcji w celu ich reprezentowania i tym trudniej będzie im się zjednoczyć w fakcję większości. Społeczeństwo zostanie rozbite na tak wiele części , interesów i klas że prawa jednostki bądź mniejszości będą w niewielkim stopniu zagrożone przez złączoną wspólnymi interesami większość. Dzięki temu tak negatywne zjawisko jak walka klasowa zostanie zastąpiona mającą dobroczynny skutek dla kraju walką interesów. Fakcja to jednak broń obosieczna: stoi na straży podziału władzy tak długo jak długo nie złączy się z innymi fakcjami w fakcję większości

SPOŁECZNY PODZIAŁ WŁADZY

Na straży interesów bogatej mniejszości (zwłaszcza na straży własności prywatnej) powinna stać izba wyższa Kongresu, natomiast ludu (głównie wolności i praw obywatelskich) powinna bronić izba niższa. Izba wyższa ma składać się z majątkowej i intelektualnej elity, izba niższa zaś z przedstawicieli ludu. Zadanie utrzymania miedzy nimi równowagi spoczywa na neutralnym Prezydencie, strzegącym przede wszystkim interesu ogólnospołecznego. Jednakże ani w federalnej ustawie zasadniczej, ani w praktyce jej stosowania dwóch spośród trzech podstawowych założeń społecznego podziału władzy nie udało się urzeczywistnić.

DOKTRYNA OJCÓW KONSTYTUCJI DOKTRYNĄ PODZIAŁU WŁADZY CZY USTROJU RÓWNOWAGI?

Należy stwierdzić, że Konstytucję zbudowano na opoce, jaką tworzy wypadkowa teorii podziału władzy i teorii ustroju równowagi, z głębokim nachyleniem w kierunku tej pierwszej. O dominacji tej ostatniej można by mówić, gdyby proporcje te uległy odwróceniu. Twórcy Konstytucji recypowali z niej jedynie zasadę społecznego rozdziału władzy - chociaż w zmodyfikowanej postaci - oraz samą ideę równowagi. Tym samym przeszczepili na grunt amerykański poglądy Monteskiusza, Blackstone'a ale beż monarchicznych i arystokratycznych akcentów. Wiele elementów dziedzictwa ideowego w ten sposób odrzucili i przeformułowali resztę, z powodzeniem zastosowawszy ją do nowej sytuacji społecznej i politycznej. Doktryna ustrojowa „Ojców Konstytucji” jest zatem bezsprzecznie doktryną rozdziału władzy.

ZNACZENIE DOKTRYNY PODZIAŁU WŁADZY OJCÓW KONSTYTUCJI

Doktryna ta jako dzieło zbiorowe pełniejsza i dojrzalsza od innych. Jej twórcy byli też bogatsi w doświadczenia ustrojowe i podążali szlakiem już przetartym. W dodatku nie krępowała ich cenzura a koncepcje swe formułowali głównie w toku opracowywania ustawy zasadniczej, co zmuszało do większej precyzji i szczegółowości. Nowości które miały największe znaczenie:

1. Judical review

2. rozbudowany system hamulców

3. objęcie instytucją impeachment również Prezydenta

4. konieczność koordynacji organów

Wilson twierdził nawet z jawną przesadą, że to właśnie Konstytucji doktryna podziału jej „Ojców"

FRANCUSKA DOKTRYNA PODZIAŁU WŁADZY

DOKTRYNA PODZIAŁU WŁADZY ROUSSEAU

Suwerenność była dla Rousseau niepodzielna, ale nie była dla niego niepodzielne prawne sfery działania państwa. Jako podstawowe wyróżnił władze prawodawczą i wykonawczą. Uważał, że obie te podstawowe władze należy przydzielić odrębnym podmiotom. Władza prawodawcza może należeć wyłącznie do ludu. Do ludu nie może jednak należeć władza wykonawcza, lecz do podmiotu będącego jego agentem. Lud - suweren może odwołać egzekutywę, ale nie może jej kontrolować na bieżąco poprzez ingerencje w jej działalność. Pojęcie egzekutywa natomiast oznaczało cały aparat państwowy tj. parlament, administrację, sądy (było to ujęcie bliskie Marsyliuszowi). Władza wykonawcza powinna być służebnicą narodu, zachowuje on nad nią kontrolę i może składać z urzędu jej piastunów. Pełnomocnictwa władzy wykonawczej ustają, gdy naród zbiera się na ogólne zgromadzenie. Władzę sądowniczą natomiast naród - suweren powinien powierzyć wybieranym sędziom dopuszczając prawo odwołania od ich werdyktu do samego siebie.

KONCEPCJA PODZIAŁU WŁADZY MABLY

Konieczność wprowadzenia w życie zasady podziału władzy Mably, uzasadniał tym, że pełna wolność jest nie do zrealizowania, nieograniczona demokracja byłaby, więc niebezpiecznym eksperymentem. Rozdział władzy zalecał według kryterium funkcjonalnego, odrzucił, bowiem wszystkie hamulce ustrojowe i pozytywne powiązania między organami. Taki hamulec egzekutywy względem legislatywy, jak jej odraczanie lub rozwiązywanie albo weto ustawodawcze, były dla niego nie do przyjęcia, bo skutkowały podporządkowaniem legislatywy egzekutywie. Odrzucał więc brytyjski model ustrojowy. Pragnął możliwie najbardziej ograniczyć władzę monarchy. Krytykował regułę jego nietykalności. Ideałem była dla niego republika, ale nie wyobrażał sobie by wielkie państwo mogło bez monarchy istnieć jednak miał on tylko sprawować władzę wykonawczą a władza prawodawcza miała należeć do jednoizbowego wybieralnego zgromadzenia.

KONCEPCJA PODZIAŁU WŁADZY GUIZOTA

Guizot wyszedł z założenia, że dobry ustrój prowadzi do współdziałania organów aparatu państwowego. System rządów miał, więc wyglądać tak, że suwerenna władza państwowa jest formalnie rozdzielona, a faktycznie zjednoczona. Rząd powinien prowadzić aktywną działalność na forum parlamentu, izby parlamentarne uczynić centrum swej aktywności i rządzić poprzez nie. To nie mają być rządy większości, bo większości parlamentarne są zmienne, nie reprezentują stałych interesów, lecz odmienne punkty widzenia. Gdyby król miał do czynienia ze stabilną większością w izbach, której nie mógłby zmienić ani osłabić, to albo musiałby się jej podporządkować albo znieść parlament. Na szczęście większości się zmieniają, a Król ma na to wpływ.

SYSTEMATYKA PRAWNYCH SFER DZIALANIA PAŃSTWA CONSTANTA

Constant przywiązywał większą wagę do podziału prawnych sfer działania państwa niż do rozdziału organów. Monteskiuszowski trójpodział uznał za niewystarczający i wyróżnił pięć władz: wykonawczą, królewską, sądowniczą i prawodawczą, która rozpada się na władzę reprezentacyjną stałą (sprawowaną przez izbę niższą powoływaną w wyborach) i na władzę reprezentacyjną opinii (sprawowaną przez izbę wyższą mianowaną przez monarchę). Dokonał, więc wyraźnego oddzielenia monarchy od egzekutywy, tym bardziej, że władzę monarszą uznał za klucz do wszelkiej organizacji politycznej.

KONCEPCJA LEGISLATYWY CONSTANTA

Myśliciel ten widział w działalności parlamentu duży ładunek niebezpieczeństwa. Uważał, że prowadzi ona do tyranii i zagrożenia wolności obywateli, dlatego należy zakreślić granice władzy legislatywy. Z tych rozważań pochodzi jego słynne powiedzenie, że tyrania staje się tym niebezpieczniejsza, z im większej liczby tyranów się składa i że naród tylko wtedy będzie wolny, kiedy jego reprezentacja będzie odpowiednio hamowana. Nie wierzyłby jednoizbowy parlament mógł się zdobyć na przeciwstawienie się nierozsądnym projektom, więc żywił nieufność wobec jednej izby. Doszedł do wniosku, że izba wyższa oparta na arystokracji rodowej nie tylko ochrania panującego i pełni funkcję otaczającej tron elity, lecz także stanowi gwarancję przeciw despotyzmowi. Izba deputowanych miała zaś reprezentować opinię publiczną - pochodziła w końcu z wyborów bezpośrednich.

KONCEPCJA WŁADZY NEUTRALNEJ CONSTANTA

Constant uznał, że wadą dotychczasowych konstytucji francuskich był brak organu powołanego do uzgadniania stanowisk dwóch władz pozostających ze sobą na stopie wojennej. Twórcy tych konstytucji zamiast utworzyć władzę neutralną, oddali niepodzielnie prawo decydowania trzem władzom tradycyjnym. Constant uważał, że nieodzowna jest neutralna instytucja między władzą prawodawczą i wykonawczą. Król powinien panować a nie rządzić, jego władza ma, więc wydźwięk bardziej moralny niż prawny, nie polega na komenderowaniu, wykonywaniu ani reglamentowaniu, lecz raczej na mediowaniu, regulowaniu, neutralizowaniu, łagodzeniu. Są to rządy bardziej arbitra niż władcy. Jej sprawowania nie da się w pełni unormować konstytucyjnie.

PARLAMENT A RZĄD W POGLĄDACH CONSTANTA

Constant był przekonany, że obok barier między organami, nieodzownych by zapobiec nadużywaniu przez nie władzy, niezbędne są także więzi między nimi. Najlepszą formą tych więzi będzie obecność ministrów w parlamencie. Zachodzi, bowiem obawa, że w systemie, w którym posłowie nie mogą uczestniczyć w rządzie, mogą go uważać za swojego naturalnego wroga. Zaletą ich obecności natomiast jest to, że wnoszą oni do obrad znajomość faktów, której nabierają w okresie urzędowania w ministerstwach, mogą natychmiast wyjaśnić sporne kwestie między obydwoma organami. Wspólne debaty tworzą, zatem harmonijny system rządzenia, lecz trzeba zachować odpowiednią proporcję: liczba ministrów w izbie nie powinna przekraczać 1%.

DOKTRYNA PODZIAŁU WŁADZY DUGUITA

Leon Duguit zaatakował zasadę absolutnego podziału władzy, uznając ją za teorię sztuczną, sprzeczną z naukową obserwacją faktów. Uważał, że dla wykonywania każdej funkcji państwa konieczna jest współpraca wszystkich organów. Wobec tego system parlamentarny jest najlepszą formą demokracji przedstawicielskiej gdyż jego podstawę stanowi współpraca organów a nie ich separacja. Trwała legislatywy i egzekutywy jest nieodzownym warunkiem efektywności państwa. Ścisła separacja od parlamentu i rządu ma dotyczyć jedynie sądów, które też powinny cieszyć się jak największą niezależnością.

DOKTRYNA PODZIAŁU WŁADZY ESMEINA

Esmein w swym „Prawie konstytucyjnym” zajął się m.in. wykazaniem odrębności władzy sądowniczej. Sprzeciwiał się temu, że mamy tylko dwie władze prawodawczą i wykonawczą, (że istnieją tylko dwie odrębne fazy: chwila powstania i chwila wykonania, czyli czynność twórcza i wykonawcza). Według niego wymiar sprawiedliwości stanowi osobną władzę. Przemawiają za tym trzy racje:

1. Wymierzanie każdemu sprawiedliwości było pierwszą potrzebą ludzkich społeczeństw, czyli że władza sądownicza jest najstarsza

2. Z logicznego punktu widzenia stwierdzenie, że istnieją tylko dwie czynności: tworzenie prawa i jego wykonywanie, oraz dwie władze: prawodawcza i wykonawcza, nie jest doskonałe

3. Gdyby twierdzenie, że władza sądownicza jest elementem władzy wykonawczej było ścisłe, prowadziłoby do logicznego wniosku, że sędziowie są tylko delegatami władzy wykonawczej i że w jej imieniu wymierzają sprawiedliwość

DOKTRYNA PODZIAŁU WŁADZY HAURIOU

Hauriou wyróżnił w państwie trzy elementy, a mianowicie trzy władze, trzy funkcje i trzy organy:

1. Władza woli immanentnej. Jej organem jest ciało wyborcze, a funkcją organizowanie wyborów. Choć wykształciła się jako ostatnia, w nowoczesnym państwie zajmuje pierwszą pozycję pod względem logiki i hierarchii, wyraża, bowiem życzenia urzeczywistniane później przez inne władze.

2. Władza deliberacyjna. Jej organ to parlament, a funkcja to stanowienie prawa. Historycznie była to druga władza, która została wyodrębniona. Jest też druga pod względem logicznego porządku i nadrzędności

3. Władza egzekucyjna. Jej organy to szef państwa, ministrowie i inni funkcjonariusze. Jej funkcja to bieżące administrowanie państwem. Historycznie była to pierwsza władza, gdyż aparat państwowy przez większość dziejów składał się z samej egzekutywy. Natomiast jest trzecią, co do logicznego porządku i hierarchii.

Uważał, że władza sądownicza znajduje się na innej płaszczyźnie. Wiedział, że jest nieodzowna, ale nie ma potrzeby funkcjonowania tej władzy jako skoordynowanej z władzą prawodawczą i wykonawczą.

DOKTRYNA PODZIAŁU WŁADZY CARRE DE MALBERGA

Jeśli trzej poprzedni teoretycy opisywali ustrój III Republiki takim, jakim być powinien to Raymond Carre de Malberg opisywał ów ustrój takim, jakim był.

Uważał, że podział władzy na prawodawczą i wykonawczą nie ma sensu, bo o treści jednej i drugiej decyduje parlament. To do niego ma należeć pełnia władzy, a inne organy powinny działać zgodnie z jego wolą. Władza parlamentu powinna być wyższa i niepodzielna. Podział władzy jest, zatem do pomyślenia, ale co najwyżej jako podział pracy pomiędzy organy według pewnej hierarchii. Rozdział władzy w wersji monteskiuszowskiej doprowadziłby nie tylko do sparaliżowania zdolności władzy państwowej do działania, lecz także do likwidacji jednolitości samego państwa. A jednolitość ta jako podstawa współczesnego państwa wymaga istnienia najwyższego organu. Hierarchia organów z parlamentem na szczycie, któremu organy administracyjne i sądownicze są całkowicie podporządkowane to jedyna logiczna i akceptowalna struktura aparatu państwa.

SYSTEMATYKA PRAWNYCH SFER DZIAŁANIA HEGLA

Hegel uważał, że dla zachowania wolności jednostki ustrój państwa musi być rozumny. Różne typy ustroju mają różną wartość. Na niższym szczeblu rozwoju znajdują się ustroje starożytne: monarchia, arystokracja, demokracja, na szczeblu wyższym jest monarchia feudalna na najwyższym - monarchia konstytucyjna. Jest to jedyny ustrój w pełni rozwinięty, obejmuje on rozumne elementy form mniej dojrzałych. Rozumność ustroju polega m.in. na jego wewnętrznym zróżnicowaniu, Hegel wyodrębnił, zatem trzy władze nazywając je „substancjonalnymi różnicami” w obrębie aparatu państwa.

1. Władza prawodawcza

2. Władza rządowa

3. Władza „książęca”

KONCEPCJA WŁADZY KSIĄŻĘCEJ HEGLA

Władza ta obejmuje trzy elementy - triada - ogólność (ustroju i ustaw), szczegółowość (jako stosunek szczególnego do ogólnego, jednostkowość (element ostatecznej decyzji jako samostanowienie).

Chodzi oto, że państwo jako duchowa całość musi się kierować jedną wolą. Na rozmaitych szczeblach aparatu państwa jago funkcjonariusze wykonują czynności zlecone im przez przełożonych. Nieodzowne jest by zwięczeniem tej hierarchii był najwyższy zwierzchnik - suweren. W przeciwnym razie dojdzie do wewnętrznych konfliktów i rozerwane nimi państwo ulegnie rozpadowi. Zwierzchnik ten może przybierać różną postać, lecz na miano w pełni rozumnego rozwiązania zasługuje tylko monarchia dziedziczna, gdyż władca ten jest personifikacją państwa. Dziedziczne prawo do tronu tworzy podstawę legitymacji jego władzy. Z monarszym prawem do samostanowienia związane są m.in. takie atrybuty jak powoływanie rządu, sprawowanie naczelnego dowództwa sił zbrojnych, kierowanie sprawami zagranicznymi, decydowanie o wojnie i pokoju, prawo łaski.

KONCEPCJA WŁADZY RZĄDOWEJ HEGLA

Powinnością władzy rządowej jest wykonywanie obowiązujących aktów prawnych, a zwłaszcza książęcych decyzji. Ma ona także za zadanie zapewnienie przestrzegania praw, które przysługują jednostkom, jak również troskę o to by prawa te były zbieżne z ogólnym celem państwa jako całości. Obejmuje ona władzę policyjną i sądowniczą sprawowaną przez urzędników wykonawczych państwa. Władza ta musi zostać odpowiednio zorganizowana. Ważne jest zachowanie właściwej proporcji między centralizmem instytucji rządowych, a samodzielnością wspólnot i korporacji. Osoby odbywające służbę w aparacie państwowym tworzą odrębny stan, nazywany przez Hegla ogólnym lub średnim.

KONCEPCJA WŁADZY PRAWODAWCZEJ HEGLA

Władza prawodawcza ma ograniczone oddziaływanie ustrojodawcze. Nie należy do niej konstruowanie ustroju na nowo, ma ona go tylko twórczo rozwijać. Zmiany powinny, więc przebiegać w sposób konstytucyjny, czyli w ramach ustroju i zgodnie z jego zasadami. Jej działanie ma charakter dwukierunkowy.

1. Określanie tego, co państwo daje obywatelom i z czego oni mogą dzięki niemu korzystać

2. Nakładanie na obywateli podatków i obowiązek służby wojskowej

Władze ta ma spełniać funkcję elementu dodatkowego, jeśli więc należy powołać legislatywę to tylko ze względów politycznych.

KONCEPCJA SPOŁECZNEGO PODZIAŁU WŁADZY HEGLA

Legislatywa powinna być wyrazicielem interesów „ stanu prywatnego”. Stan ten ma do odegrania bardzo ważną rolę, gdyż ma działać jako organ pośredniczący między aparatem państwa a społeczeństwem i przez to chronić władzę książęcą przed izolacją, na którą skazana jest władza samowolna. W stanie prywatnym najważniejsza jest szlachta, która ma być buforem między monarchą a pozostałymi stanami. Dlatego potrzebna jest legislatywa dwuizbowa, do której delegaci powinni mieć mandat wolny. Dziedziczna izba wyższa składałaby się z przedstawicieli szlachty, izba niższa powinna zaś reprezentować pozostałe warstwy społeczne. Posłowie do izby niższej powinni być wybierani przez korporacje reprezentujące różne grupy zawodowe.. Celem takiego społecznego podziału władzy jest wytworzenie w obywatelach przekonania, że to, co się dzieje w obrębie szeroko rozumianej polityki, nie jest czymś zupełnie obcym i niezależnym od ich woli. W rezultacie gra toczy się o rozbudzenie w nich poczucia identyfikacji z państwem i wykształcenie podstaw patriotycznych.

KONCEPCJA ORGANICZNEGO PODZIAŁU WŁADZY HEGLA

Relacje pomiędzy poszczególnymi władzami można porównać do trójkąta, którego wierzchołkiem jest władza dziedzicznego monarchy, będąca syntezą parlamentu i rządu. W istocie wszystkie trzy władze sprowadzają się do władzy książęcej, dwie pozostałe nie są, bowiem niezależne. Hegel stał twardo na gruncie konstytucjonalizmu monarchicznego. Podział władzy w wersji francuskiej i amerykańskiej stanowczo odrzucał. Niezależność władz powoduje, bowiem rozbicie państwa. Każda konstrukcja zakładająca nieufność wobec władzy państwowej i dlatego przewidująca wprowadzenie hamulców ustrojowych jest przejawem negatywnej i fałszywej postawy wobec państwa, jako urzeczywistnienia idei moralnej. Toteż heglowskie władze jako elementy organicznej całości są ściśle ze sobą powiązane, przenikając się nawzajem. Każda z nich zawiera odniesienie do pozostałych i nie mogłaby bez nich istnieć.

KONCEPCJA PODZIAŁU WŁADZY SCHMITTHENNERA

Zgodnie z jego koncepcją każda władza jest albo władzą wewnętrzną, moralną, albo zewnętrzną materialną. Ta pierwsza polega na przestrzeganiu prawa przejawia się z jednej strony w całkowitym prawie ustanawiania instytucji publicznych i nakładania na poddanych zobowiązań, z drugiej zaś w prawie zawierania układów w sprawach państwowych. W ramach władzy ustawodawczej Schmittenner dostrzegł trzy elementy: legislacyjny, sądowniczy, zarządzający.

Ta druga zaś rozpada się na:

1. Stosunki rzeczowe

2. Ustalanie prawa

3. Stosunki osobowe, czyli zmuszanie do przestrzegania prawa

DOKTRYNA PODZIAŁU WŁADZY JELLINKA

Odrzucił podział władzy w ujęciu monteskiuszowskim. Doszedł do wniosku, że materialne funkcje państwa (prawne sfery jago działania) nie dadzą się należycie skorelować z funkcjami formalnymi.

1. Ustawodawstwo - w sensie materialnym oznacza stanowienie ogólnych i abstrakcyjnych norm prawnych dotyczących wolności i praw obywatelskich, w sensie formalnym to stanowienie prawa przez władzę prawodawczą w konstytucyjnie określonym postępowaniu i formach

2. Wymiar sprawiedliwości - w sensie materialnym to wydawanie samodzielnych orzeczeń w odniesieniu do tego, co w zastosowaniu ogólnej i abstrakcyjnej normy do konkretnego stanu faktycznego w pojedynczym przypadku jest słuszne, w sensie formalnym to wszystkie akty pochodzące od sądów

3. Administrowanie w sensie materialnym to wszystkie działania państwa nie będące prawodawstwem ani wymiarem sprawiedliwości, w sensie formalnym to działalność wszystkich organów państwa, z wyjątkiem legislatywy i sadów

RZĄD A ADMINISTRACJA W POGLĄDACH JELLINKA

Twierdzi on, że państwo, którego rząd działałby jedynie na podstawie ustaw byłoby politycznie tworem niemożliwym. Administracja w sensie materialnym obejmuje, bowiem dwa pierwiastki: rządzenia (zawiera inicjatywę i zarządzenia) i wykonywania (wykonanie tego, co zostało zarządzone). Akty administracji dzielą się, zatem na rządowe i wykonawcze, mogą mieścić w sobie oba te czynniki równocześnie. Oba znajdują się również w dziedzinie nadzwyczajnych czynności państwowych.

DOKTRYNA PODZIAŁU WŁADZY KELSENA

Hans Kelsen był jednym z przedstawicieli doktryny „czystej nauki prawa” uprawianej przez tzw. szkołę wiedeńską. Zredukował klasyczny trójpodział prawnych sfer działania państwa do dwupodziału: wyróżnił tylko stanowienie norm i ich stosowanie. Stosowanie rozbił na wymiar sprawiedliwości i wykonywanie. Odróżnił też stanowienie norm generalnych od ich indywidualizacji lub konkretyzacji. Według niego specyfika prawa sprowadza się do ustalonego sposobu tworzenia norm: norma prawna wyższego rzędu określa sposób tworzenia normy niższego rzędu. Stąd Kelsen wysunął tezę, że tworzenie prawa polega także na jego wykonywaniu.

KONCEPCJA PODZIAŁU WŁADZY SMENDA

Interesowała go przede wszystkim integracja. Odróżnił integrację personalną (jej najbardziej dobitną formą jest przywództwo) od rzeczowej (dążenie do przyjęcia wspólnych celów i ich realizacja) i funkcjonalnej (to procedury). Rząd jest czynnikiem integracyjnym przy niekompletności tradycyjnego trójschematu władz, w którym brakowało integracji. W miejsce prostej klasycznej triady umieścił on trzy systemy funkcji:

1. Wypływający z wartości integracyjnej system funkcji mający za podstawę polityczne wzajemne oddziaływanie egzekutywy i legislatywy

2. Respektująca regulacyjną zasadę wartości administracyjnych funkcja administracji

3. System czynników w formie życia prawnego, ustawodawstwa i wymiaru sprawiedliwości, jako właściwych funkcji prawnych

KONCEPCJA PODZIAŁU WŁADZY SCHMITTA

Uważał ze racją istnienia podziału władzy w państwie jest wola wspólnoty ludu jako podmiotu stanowiącego. Podział sprawia, bowiem że żadna z trzech form jedności politycznej (monarchia, arystokracja, demokracja) nie może uzyskać przewagi, zatem żadna nie może zostać wprowadzona w całości. Dzięki temu w państwie konstytucyjnym występują z różnym nasileniem elementy każdej z nich. W problematyce podziału władzy wyróżnił on dwie płaszczyzny:

1. Dotyczy stosunku: jednostka - państwo, czyli relacji między sferą wolności jednostki a sferą kompetencji państwa

2. Ma wydźwięk organizacyjny - odnosi się do rozdziału prawnych sfer działania państwa między poszczególne organy. Rozdział ten ma na celu właśnie zagwarantowanie wolności jednostki.

ANGLOSASKA DOKTRYNA PODZIAŁU WŁADZY

KONCEPCJA PODZIAŁU WŁADZY TAYLORA

Podobnie jak Ojcowie konstytucji myśliciel ten sądził, że im bardziej władza jest skondensowana tym bardziej staje się szkodliwa. Podzielona tylko pomiędzy trzy organy łatwo może zrosnąć się i uciskać. Ponadto nie akceptował żadnych pozostałości po teorii ustroju równowagi, z zwłaszcza społecznego rozdziału władzy. Odrzucał także instytucję judical review. Jego doktryna podziału ma charakter trójpłaszczyznowy.

1. rozdział władzy między aparat państwowy i naród

2. podział pomiędzy aparat federalny i aparat stanowy

3. podział władzy na szczeblu federacji pomiędzy dwa organy prawodawcze i dwa organy wykonawcze (prezydent, gabinet) oraz dwa organy sądownicze (sędziowie, ławy przysięgłych).

Wszystkie cieszą się określonymi kompetencjami, niezależnymi od siebie.

Oprócz tego wyróżnił jeszcze prawo:

1. polityczne - obejmuje wszystkie instytucje które służą wyciąganiu konsekwencji wobec państwa za naruszenie interesów obywateli

2. municypalne - odnosi się do norm rozstrzygających konflikty między obywatelami

KONCEPCJA PODZIAŁU WŁADZY BENTCHAMA

Najbardziej sprzeciwiał się postulatowi uczynienia poszczególnych władz niezależnymi od siebie. Według niego było to zaproszenie do anarchii. Wystąpił z sugestią wprowadzenia hierarchii władz wzorowanej na konstytucji francuskiej z 1791r. istniałaby zatem władza konstytutywna, prawodawcza, wykonawcza, i sądownicza. Władza konstytutywna była władzą najwyższą. Sprawowałby ją lud, lecz objawiałaby się tylko w czasie wyborów parlamentarnych. Polegałaby na powoływaniu i odwoływaniu deputowanych, ale nie na wydawaniu im poleceń bądź na karaniu ich. W tej sytuacji władzą faktycznie najwyższą byłaby władza prawodawcza, która miałaby być „wszechkompetentna”. Hamulce miały służyć jedynie legislatywie przeciw egzekutywie i judykatywie.

BRYTYJSKA DOKTRYNA PODZIAŁU WŁADZY I POŁOWY XIX W.

W pierwszym półwieczu XIX stulecia brytyjscy pisarze polityczni podejmowali się teoretycznej racjonalizacji modelu rządów parlamentarno - gabinetowych. System ten zakłada ścisłą współpracę egzekutywy z legislatywą, a jest to wyłom w klasycznej doktrynie podziału władzy. Nic więc dziwnego że zaczęli kwestionować niektóre jej kanony, a zwłaszcza organizacyjną i personalną odrębność władzy prawodawczej i wykonawczej. Położyli większy nacisk na zagadnienie równowagi w obrębie aparatu państwowego, zwłaszcza między legislatywą i egzekutywą. Inaczej zaczęto patrzeć na hamulce ustrojowe, a mianowicie jako na środki osiągania pożądanej równowagi między rządem a parlamentem. Chodziło im o opracowanie takiej konstrukcji aparatu państwowego, aby jego władza była i ograniczona, i zrównoważona, i skoordynowana zarazem.

Przedstawiciele: John Russell, William Cobbett, EARL GREY.

EGZEKUTYWA A LEGISLATYWA W POGLĄDACH WILSONA

Początkowo opowiadał się za wprowadzeniem parlamentarno - gabinetowego systemu rządów, natomiast u schyłku życia gdy został prezydentem stał się zwolennikiem silnej prezydentury. Uważał, że hamulce ustrojowe zostały ustanowione po to by zapewnić niezależność każdemu z trzech organów państwa. tymczasem doprowadziły do ich odizolowania, a w konsekwencji do ich nieodpowiedzialności oraz ingerowania przez legislatywę w sprawy egzekutywy. W rezultacie rola prezydnta została ograniczona wyłącznie do funkcji wykonawczych, Kongres natomiast przejął funkcję rządzenia. Stał się więc częścią rządu a Parlament pozostał poza nim.

EGZEKUTYWA A LEGISLATYWA W POGLĄDACH CROLY'EGO

Według niego aparat państwa miał być podzielony i funkcjonalnie zróżnicowany, ale równocześnie poddany ścisłej kontroli narodu. Chciał wzmocnić efektywność działania i egzekutywy i legislatywy, zarazem czyniąc je odpowiedzialnymi wobec narodu, który jako instancja nadrzędna zapewniałby jedność ich działania. Szef egzekutywy powinien być wybierany w wyborach powszechnych, mieć prawo zasiadania w jednoizbowej legislatywie, głosowania, wnoszenia ustaw i ich obrony na forum izby ale nie powinien dysponować prawem weta. Administracja tworzyłaby rząd, jej szef zostałby poddany instytucji recall, czyli procedurze odwołania ze stanowiska w drodze referendum. Tą drogą powstałaby autentyczna równowaga pomiędzy egzekutywą i legislatywą, obu podlegających kontroli ludu.

KONCEPCJA PODZIAŁU WŁADZY GOODNOWA

Według niego na „politykę” składają się takie materie jak uchwalanie konstytucji i ustaw, sądowe interpretowanie prawa, kontrola organów administracyjnych i działalność partii politycznych. „administracja” to natomiast działalność organów administacyjnych.

---