PRACA KONTROLNA
SŁUCHACZ: AGNIESZKA SOBKÓW
SZKOŁA: SZKOŁA POLICEALNA DLA DOROSŁYCH
“COPERNICUS” W KATOWICACH
KIERUNEK: TECHNIK WETERYNARII
SEMESTR: PIERWSZY
PRZEDMIOT: CHÓW ZWIERZĄT GOSPODARSKICH I ZWIERZĄT
TOWARZYSZĄCYCH
PROWADZĄCY: LEK.WET. AGNIESZKA BŁASZCZAK
TEMAT: WITAMINY ROZPUSZCZALNE W TŁUSZCZACH.
WITAMINA A (RETINOL, AKSEROFTOL)
MIESZANINA RETINOLU I JEGO ESTRÓW Z KWASAMI TŁUSZCZOWYMI
PREKURSOREM JEST BETA-KAROTEN. W POSTACI RETINOLU JEST ŁATWO WCHŁANIALNA I MAGAZYNOWANA W 90% W WĄTROBIE. JEJ NADMIAR JEST RÓWNIE SZKODLIWY JAK
NIEDOBÓR.
WYSTĘPOWANIE:
SKŁADNIKI POCHODZENIA ROŚLINNEGO (KAROTENOIDY) :
MARCHEW, ZIELONKI (LUCERNA), BRUKIEW
SKŁADNIKI POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO (RETINOL): TRAN, WĄTROBA,
PRZETWORY MLECZNE, JAJA
DZIAŁANIE :
JEST NIEZBĘDNA DO WZROSTU, REGENERACJI, RÓŻNICOWANIA SIĘ I CZYNNOŚCI
NABŁONKÓW (CO MA WPŁYW NA ODPORNOŚĆ ORGANIZMU), PONAD TO JEST NIEZBĘDNA
TO TWORZENIA RODOPSYNY (KONIECZNA DO PRAWIDŁOWEGO WIDZENIA), ODGRYWA
TEŻ PEWNĄ ROLĘ WE WZROŚCIE KOŚCI I ZĘBÓW.
HYPOWITAMINOZA:
NAJCZĘSTRZYMI OBJAWAMI SĄ KSEROFTALAMIA (WYSYCHANIE ROGÓWKI OKA),
NIEZGORNOŚĆ (ATAKSJA-ZABURZENIA KOORDYNACJI RUCHÓW I BEZWŁAD TYLNYCH
KOŃCZYN), ŚLEPOTA ZMIERZCHOWA (TZW. KURZA ŚLEPOTA), ZAPALENIE SPOJÓWEK,
UBYTKI I OWRZODZENIA ROGÓWKI, CHOROBY SKÓRY ORAZ ZABURZENIA W OBRĘBIE
WARSTW NABŁONKA NP. OSKRZELOWEGO, GRUCZOŁÓW ŚLINOWYCH I KANALIKÓW
NASIENNYCH.
HIPERWITAMINOZA:
CHARAKTERYZUJE SIĘ ZMĘCZENIEM, NADWRAŻLIWOŚCIĄ, ANOREKSJĄ, ZMNIEJSZENIEM
WAGI CIAŁA, WYMIOTAMI I INNYMI ZABURZENIAMI PRZEWODU POKARMOWEGO,
GORĄCZKĄ, POWIĘKSZENIEM WĄTROBY I ŚLEDZIONY, ZMIANAMI SKÓRNYMI, ŁYSIENIEM I
SUCHOŚCIĄ SIERŚCI, OSŁABIENIEM KOŚCI I NIEDOROZWOJEM KOŃCZYM U MŁODYCH
ZWIERZĄT, WYPADANIEM ZĘBÓW I ZAPALENIEM DZIĄSEŁ U KOTÓW I PSÓW, U GADÓW
WYSTĘPUJE NADMIERNE ZŁUSZCZANIE NASKÓRKA I POWSTAWANIE RAN
WITAMINA D
WYSTĘPUJE WIELE SUBSTANCJI, KTÓRE WYKAZUJĄ AKTYWNOŚĆ WITAMINY D , Z CZEGO
DWIE NAJWAŻNIEJSZE TO CHOLEKALCYFEROL (D3) I ERGOKALCYFEROL (D2). U ZWIERZĄT
OBIE FORMY SĄ AKTYWNYM ŹRÓDŁEM WITAMINY D. PRZEPROWADZONO WIELE BADAŃ
NAD MATABOLIZMEM WITAMINY D I OBECNIE WIADOMO, ŻE PRZECHODZI ONA WIELE
PRZEMIAN BIOCHEMICZNYCH W NERKACH I WĄTROBIE ZANIM STANIE SIĘ
FIZJOLOGICZNIE AKTYWNA.
WYSTĘPOWANIE:
TRAN, ŻÓŁTKA JAJ, MASŁO, WYTWARZA SIĘ TAKŻE W SKÓRZE ZWIERZĄT Z
KOMPONENTÓW TŁUSZCZOWYCH POD WPŁYWEM PROMIENI ULTRAFIOLETOWYCH. W
ROŚLINACH WYSTĘPUJE JAKO PROWITAMINA.
DZIAŁANIE:
TZW. WITAMINA “KOSTNA” (PRZECIWKRZYWICZA). NIEZBĘDNA DO PRAWIDŁOWEJ
GOSPODARKI WAPNIOWO-FOSFORANOWEJ (UŁATWIA WCHŁANIANIE WAPNIA I FOSFORU Z
PRZEWODU POKARMOWEGO I WPŁYWA NA ODKŁADANIE SIĘ ICH SOLI MINERALNYCH W
KOŚCIACH), SZCZEGÓLNIE NIEZBĘDNA W OKRESIE WZROSTU I ROZWOJU KOŚCI U
MŁODYCH I ROSNĄCYCH ZWIERZĄT (UCZESTNICZY W ABSORBCJI WAPNIA)
HYPOWITAMINOZA :
KRZYWICA, ZRZESZOTNIENIE KOŚCI, ZMIĘKCZENIE KOŚCI (OSTEOMALACJA), SŁABY
ROZWÓJ MIĘŚNI, DRGAWKI U PROSIĄT, ŚCIENIENIE SKORUPY JAJ,
ZWAPNIENIE TKANEK MIĘKKICH, PŁUC, NEREK, ŻOŁĄDKA, DEFORMACJE ZĘBÓW I SZCZĘK.
W SKRAJNYCH PRZYPADKACH ZEJŚCIA ŚMIERTELNE
WITAMINA E – TOKOFEROL
Z GRECKIEGO “WYDAWAĆ NA ŚWIAT POTOMSTWO”. PIERWSZĄ OPISANĄ ROLĄ WITAMINY
E BYŁA OSŁONA PŁODÓW PRZED RESORPCJĄ U ZWIERZĄT ŻYWIONYCH DIETĄ
ZAWIERAJĄCĄ ZJEŁCZAŁY TŁUSZCZ (ZALECA SIĘ UNIKANIE SPOŻYWANIA ZJEŁCZAŁYCH
TŁUSZCZÓW GDYŻ M.IN. MAJĄ ONE SZCZEGÓLNIE DESTRUKCYJNY WPŁYW NA TĘ
WITAMINĘ).
WYSTĘPOWANIE:
OLEJE ROŚLINNE, ZBOŻE (SZCZEGÓLNIE PSZENICA), JAJA, ZIELONKI (LUCERNA), KIEŁKI
DZIAŁANIE:
WITAMINA E DZIAŁA JAKO ANTYUTLENIACZ (ANTYOKSYDANT) I JEST ISTOTNA W
URZYMANIU STABILNOŚCI BŁON KOMÓRKOWYCH. JEST ŚCIŚLE POWIĄZANA Z SELENEM.
ZAPOTRZEBOWANIE NA NIĄ WZRASTA WRAZ ZE ZWIĘKSZENIEM ILOŚCI
WIELONIENASYCONYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH (WNKT) W ORGANIŹMIE. REGULUJE
ROZWÓJ I UTRZYMUJE FUNKCJĘ GONAD (UKŁAD ROZRODCZY), BIERZE UDZIAŁ W
NIEKTÓRYCH PROCESACH MATABOLICZNYCH (PRZEMIANA TŁUSZCZY), ZAPOBIEGA
DEGENERACJI MIĘŚNI SZKIELETOWYCH (BIERZE UDZIAŁ W TWORZENIU WŁÓKIEN
MIĘŚNIOWYCH) I WĄTROBY.
HYPOWITAMINOWA:
NIEDOBÓR WITAMINY E WYSTĘPUJE RZADKO ALE POWODUJE ZNACZNIE WIĘKSZY
ZAKRES ZABURZEŃ FIZJOLOGICZNYCH NIŻ BRAK JAKIEJKOLWIEK INNEJ WITAMINY. W
UKŁADZIE MIĘŚNIOWYM U MŁODYCH KACZĄT I GĘSI JEJ BRAK WYWOŁUJE
ENZOOTYCZNE ZWYRODNIENIE MIĘŚNI (SEKCYJNIE STWIERDZONO POWSTAWANIE
OGNISK MARTWICZYCH W MIĘŚNIACH SZKIELETOWYCH). W UKŁADNIE NERWOWYM:
ZABURZENIA NEUROLOGICZNE (U KURCZĄT STWIERDZONO ZWYRODNIENIE KOMÓREK
ZWOJOWYCH, OBRZĘK I MARTWICĘ TKANKI MÓZGOWEJ ORAZ WYLEW KRWI DO
MÓŻDŻKU). W UKŁADZIE ROZRODCZYM : PORONIENIA, ZABURZENIA PŁODNOŚCI, ZANIK
JĄDER, OBUMIERANIE I RESORBCJA ZARODKA. U PSÓW POWODUJE USZKODZENIE UKŁADU
IMMUNOLOGICZNEGO. W PRZYPADKU SPOŻYWANIA WYSOKICH DAWEK
WIELONIENASYCONYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH WYSTĘPUJĄ ZMIANY ZAPALNE W
TŁUSZCZU TKANKOWYM (SYNDROM ŻÓŁTEGO TŁUSZCZU)-STWIERDZONO TO
SKARMIAJĄC ZWIERZĘTA FUTERKOWE DUŻYMI ILOŚCIAMI RYB MORSKICH.
HIPERWITAMINOZA:
MOŻE BYĆ POTENCJALNIE SZKODLIWA, ACZKOLWIEK JEST TO DALEKO MNIEJ
NIEBEZPIECZNE NIŻ NADMIAR WITAMINY A I D. U WIĘKSZOŚCI RAS PSÓW (ZA WYJĄTKIEM
SZPICA) PO PODANIU WYSOKIEJ DAWKI STWIERDZONO NEGATYWNY JEJ WPŁYW NA
AKTYWNOŚĆ TARCZYCY I KRZEPLIWOŚĆ KRWI. PONADTO MOŻE POWODOWAĆ BIEGUNKĘ,
BÓLE BRZUCHA I INNE ZABURZENIA ZE STRONY UKŁADU POKARMOWEGO.
WITAMINA K-FILOCHINON, FITOMENADION
TZW. WITAMINA PRZECIWKRWOTOCZNA. JEST TO GRUPA SKŁADNIKÓW POCHODNYCH
KWASU CHINOWEGO. WCHŁANIA SIĘ TYLKO W OBECNOŚCI ŻÓŁCI.
WYSTĘPOWANIE:
SZPIK KOSTNY, WĄTROBA, ŻÓŁTKA JAJ, KAPUSTA, ZIEMNIAKI. JEST SYNTETYZOWANA
PRZEZ BAKTERIE JELITOWE (M.IN. PAŁECZKĘ OKRĘŻNICY)
DZIAŁANIE
NIEZBĘDNA DO UTRZYMANIA PROCESÓW KRZEPNIĘCIA KRWI, BIERZE UDZIAŁ W
WĄTROBOWEJ SYNTEZIE PROTROMBINY, STOSOWANA LECZNICZO W PRZYPADKACH
NADMIERNEJ ILOŚCI ANTYKOAGULANTÓW (LEKÓW PRZECIWZAKRZEPOWYCH) I PRZY
ZATRUCIACH RODENTYCYDAMI (ŚRODKI SŁUŻĄCE DO DERATYZACJI).
HYPOWITAMINOZA
U ZDROWYCH ZWIERZĄT WYSTĘPUJE RZADKO. NIEDOBÓR POWODUJE WYDŁUŻONY CZAS
KRZEPNIĘCIA KRWI, KRWAWIENIA PODSKÓRNE A TAKŻE W INNYCH TKANKACH I
NARZĄDACH, PROWADZI DO SKAZY KRWOTOCZNEJ, POWSTANIA OBRZĘKÓW I
NIEDOKRWISTOŚCI, WYSTĘPUJE PRZY ŻÓŁTACZCE.
HIPERWITAMINOZA
OSTRE ZATRUCIA ZDAŻAJĄ SIĘ WYJĄTKOWO RZADKO, ALE DUŻE DAWKI MOGĄ
WYWOŁAĆ UPOŚLEDZENIE CZYNNOŚCI WĄTROBY I SPOWODOWAĆ ZMIANY
HEMATOLOGICZNE (ANEMIA)
WITAMINA F
MIESZANINA NIENASYCONYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH (NNKT), KWASU LINOLOWEGO,
KWASU LINOLENOWEGO I KWASU ARACHIDOWEGO.
JEST NIEODZOWNYM CZYNNIKIEM WZROSTU I PRAWIDŁOWYCH CZYNNOŚCI SKÓRY.
BUDULEC BŁON KOMÓRKOWYCH ZAPEWNIAJĄCY IM LEPSZĄ TRWAŁOŚĆ.
WYSTĘPOWANIE
OLEJE ROŚLINNE (OGÓRECZNIKOWY, DYNIOWY, WIESIOŁKOWY, SŁONECZNIKOWY,
ARACHIDOWY, OLIWA), ORZECHY, KIEŁKI PSZENICY, RYBY MORSKIE, MLEKO PEŁNE
DZIAŁANIE
PRZYSPIESZA REGENERACJĘ SKÓRY, ZIARNINOWANIE RAN ORAZ POKRYCIE UBYTKÓW
SKÓRY NOWYM NABŁONKIEM, PRZEDŁUŻA ŻYWOTNOŚĆ ERYTROCYTÓW, ZAPOBIEGA
ZWYRODNIENIOM NACZYŃ KRWIONOŚNYCH, KORZYSTNIE WPŁYWA NA GOSPODARKĘ
LIPIDOWĄ (CHRONI WĄTROBĘ I NERKI PRZED STŁUSZCZENIEM I MARSKOŚCIĄ)
HYPOWITAMINOWA
ZMIANY SKÓRNE (ZŁUSZCZANIE NASKÓRKA, WYPADANIE SIERŚCI), PRZEWLEKŁE STANY
ZAPALNE SPOJÓWEK I POWIEK, UPOŚLEDZONE GOJENIE SIĘ RAN, ZABURZENIE CZYNNOŚCI
GRUCZOŁÓW ŁOJOWYCH
HIPERWITAMINOZA
BRAK DONIESIEŃ NA TEMAT TOKSYCZNOŚCI I SZKODLIWOŚCI. NIE ZALECA SIĘ
PODAWANIA PODCZAS BIEGUNEK I ZABURZEŃ ŻOŁĄDKOWO-JELITOWYCH.