Metoda wystukiwania

sylab jako skuteczny

program terapeutyczny

w walce z jąkaniem

Krzysztof Szamburski

Uniwersytet Warszawski

Specjalistyczna Poradnia

Psychologiczno-Pedagogiczna

TOP

Rodowód metody

Metoda wystukiwania sylab składa się

z kilku elementów i dlatego jest

metodą a nie techniką.

Należy do grupy metod nazywanych

„wsparcie gestem”, ponieważ gest

odgrywa w niej dużą rolę.

Jednocześnie należy do metod

określanych

jako

„spowolniające

mowę”, ponieważ wymaga zwolnienia

tempa mówienia

Składniki programu

• Program składa się z kilku technik, które

stanowią zintegrowaną całość. Oto one:
Oddziaływania logopedyczne

• Wystukiwanie sylab z zachowaniem cech

prozodycznych wypowiedzi (z wyjątkiem
tempa mówienia, które jest wolniejsze)

• Uczenie odroczenia
• Uczenie hamowania

Składniki programu cd

• Wykształtowanie (wyrobienia) nawyku

nabierania

powietrza

przed

wypowiedzią i w trakcie wypowiedzi

• Przygotowanie treści wypowiedzi w

trakcie nabierania powietrza (wdechu)

• Stosowanie miękkiego ataku w nagłosie

absolutnym i w trakcie wypowiedzi

• Skojarzenia wydechu z rozluźnieniem

mięśni

Składniki programu cd

Oddziaływania psychologiczne

• Rozwiązanie sytuacji konfliktowej, w

której znalazło się dziecko poprzez
oddziaływanie na jego opiekunów –
przede wszystkim rodziców, w dalszej
kolejności rodzeństwo, ale także inne
ważne dla dziecka osoby (np.:
dziadków czy opiekunek a także
wychowawczyń w przedszkolu)

Składniki programu cd

• Rozwiązywanie sytuacji konfliktowej ale

często już z udziałem jąkającego się
podmiotu

• Desensytyzacja logofobii
• Praca nad lękiem wtórnym poprzez uczenie

umiejętności społecznych oraz asertywności

• Ewentualnie praca z rodziną pierwotną lub

partnerem życiowym

Wystukiwanie sylab z zachowaniem

cech prozodycznych wypowiedzi

(z wyjątkiem tempa mówienia, które

jest wolniejsze)

Ćwiczenie 1.

Pracujemy na samogłoskach wymawianych w
określonej (ustalonej) kolejności:

a o e u i y

•

Samogłoski wymawiamy legato, kolejne

dźwięki

są wymawiane płynnie, bez najmniejszych
przerw.

•

Wymowie każdej samogłoski towarzyszy lekkie
uderzenie otwartą dłonią dominującej ręki w udo

Współpraca z opiekunami

dzieci

W terapii organizowanej w SPP-P TOP
opiekunowie uczestniczą w zajęciach
grupowych organizowanych dla dzieci w
wieku od 4 do 9 czy 10 lat (III kl. szkoły
podstawowej)
Ustalamy, że opiekunowie wspomagają
logopedów i powoli stają terapeutami
swoich dzieci
Potem próbujemy monitorować tę
współpracę

Ćwiczenie 1 cd

• Wymawiane samogłoski przeciągamy
• Czas przeciągania może być różny. Chodzi

o to, aby pacjent zdobył przekonanie, że

kontroluje tempo wymawiania

• Całą grupę wymawiamy na jednym

wydechu

• Zaznaczamy słowami lub ruchem ręki

moment wdechu, który powinien być

wykonany przed rozpoczęciem

wymawiania pierwszej samogłoski

Trudniejsza odmiana techniki

wystukiwania sylab

Istnieje doskonalsza ale znacznie
trudniejsza odmiana techniki
wystukiwania sylab.

Ćwiczenie 2

• Do samogłosek dodajemy kolejno

spółgłoski:

ha ho he hu hi hy
ma mo me mu mi my
na no ne nu ni ny
wa wo we wu wi wy

Ćwiczenie 2 cd

fa fo fe fu fi fy
la lo le lu li
ra ro re ru ry

pa po pe pu pi py
ba bo be bu bi by

Ćwiczenie 2 cd

ta to te tu ti ty
da do de du di dy
ka ko ke ku ki ky
ga go ge gu gi gy

Ćwiczenie 2 cd

sia sio się siu si
cia cio cie ciu ci
zio zie zie ziu zi
dzia dzio dzie dziu dzi

Ćwiczenia 2 cd

sa so se su si sy
ca co ce cu ci cy
za zo ze zu zi zy
dza dzo dze dzu dzi dzy

Ćwiczenia 2 cd

sza szo sze szu szy
cza czo cze czu czy
ża żo że żu ży
dża dżo dże dżu dży

Ćwiczenie 2 cd wystukiwanie

sylab w słowach

Uczymy techniki wystukiwania sylab na
słowach. Dzieci mają powtarzać słowa
wystukując każdą sylabę z zachowaniem,
w miarę możliwości, cech prozodycznych.
Staramy się dobierać słowa coraz dłuższe.
Tłumaczymy przy tym, poprzez własną
artykulację, na czym polega różnica
pomiędzy skandowaniem a techniką
wystukiwania.

Ćwiczenie 3 cd

Przedstawianie się. Pacjenci uczą

przedstawia- nia się. Podają trzy
informacje:

(wdech) mam na imię ……

(wdech) mam …… lat

(wdech) chodzę do ……
Dzieci wykorzystują umiejętność
przedstawiania się w wielu okolicznościach
zarówno terapeutycznych jak i społecznych

Ćwiczenie 3

Spółgłoska występuje między

dwoma takimi samymi
samogłoskami:

aha oho ehe uhu ihi yhy
ama omo eme umu imi ymy
ana ono ene unu ini yny
apa opo epe upu ipi ypy
aba obo ebe ubu ibi yby

Ćwiczenie 3 cd

ata oto ete utu iti yty
ada odo ede udu idi ydy
aka oko eke uku iki yky
aga ogo ege ugu igi ygy
asia osio esie usiu isi
asa oso ese usu isi ysy
asza oszo esze uszu yszy

Ćwiczenie 4

Tym razem pracujemy na grupach

spółgłoskowych:

mna mno mne mnu mni mny
pta pto pte ptu pti pty
bda bdo bde bdu bdi bdy
tka tko tke tku tki tky
pta pto pte ptu pti pty
kta kto kte ktu kti kty
gda gdo gde gdu gdi gdy

Ćwiczenie 5

Można grupę spółgłoskową umieścić
pomiędzy dwie takie same
samogłoski:
abda obdo ebde ubdu ibdi ybdy
apta opto epte uptu ipti ypty
adga odgo edge udgu idgi ydgy
awda owdo ewde uwdu iwdi ywdy
atka otko etke utku itki ytky

Ćwiczenie 6

Można ćwiczyć jednocześnie na

dwóch spółgłoskach:

hama homo heme humu himi

hymy

Ćwiczenie 6 cd

a nawet trzech:

badaga bodogo bedege budugu bidigi

bydygy

Ćwiczenie 7 - wyliczanki

Następna grupa ćwiczeń to różnego

rodzaju wyliczanki. Można zacząć od
liczenia. Zmieniamy zasadę związaną z
oddychaniem. Zadanie wykonujemy na
dwóch wydechach:
Wdech: jeden dwa trzy cztery pięć
Wdech: sześć siedem osiem dziewięć
dziesięć
a nawet trzech wydechach:

Ćwiczenie 7 – wyliczanki

Wdech: jedenaście dwanaście trzynaście
czternaście
Wdech: piętnaście szesnaście siedemnaście
Wdech: osiemnaście dziewiętnaście
dwadzieścia
lub liczenie na przykład od 21 do 30.
Za każdym razem ustalamy miejsca, w których
pacjent nabiera powietrza oraz przypominamy
o konieczności wystukiwania każdej sylaby

Ćwiczenie 7 – wyliczanki

Wyliczanki to także:
pory roku - na jednym wydechu
dni tygodnia – drugi wdech po
czwartku
miesiące w roku – drugi wdech po maju
a trzeci po wrześniu
Wszystkie wyliczanki można także
realizować „od końca”

Ćwiczenie 8

Odpowiedzi na pytania. Zadając
pytania korzystamy z wyliczanek.
Odpowiedzi mają być proste dla
mówiącego.
Pytanie:
Jaki dzień jest po wtorku?
Odpowiedź:
wdech: Po wtorku jest środa

Ćwiczenie 9 – powtarzanie wersów

wierszy

Prowadzący czyta lub mówi wers
wiersza a pacjenci po kolei
powtarzają.
Wers zostaje powtórzony na jednym
wydechu z wystukiwaniem sylab z
zachowaniem cech prozodycznych
wypowiedzi.

Ćwiczenie 10 – powtarzanie

fragmentów prozy

Prowadzący czyta tekst, na przykład
baśni, dzieląc na krótkie frazy.
Pacjenci powtarzają frazy na jednym
wydechu, nabrawszy poprzednio
powietrza.

Ćwiczenie 11 – odpowiadanie

na pytania

Prowadzący zadaje pytania do
przeczytanego tekstu
Pacjenci odpowiadają na jednym wydechu
po poprzednim nabraniu powietrza
Pytania najpierw mają charakter
zamknięty – „czy to jest bajka o
czerwonym kapturku” a następnie
otwarty – „dlaczego dziewczynkę
nazywano ćzerwonym Kapturkiem?

Ćwiczenie 12 - opowiadania

Opowiadania mogą mieć różny
charakter.

• Co dzisiaj robiłeś?

Pacjent opowiada czynności dnia
codziennego. Używa krótkich fraz, każda
z nich poprzedzona jest wdechem. Jest to
zadanie stosunkowo proste, ponieważ
dotyczy tego samego dnia tygodnia, dnia
w którym pacjent uczęszcza na zajęcia.

Ćwiczenie 12 – opowiadania cd

Opowiadania stają się bardziej skomplikowane.
Ustalamy z rodzicami, że przygotują z dziećmi

jakiś tekst.

Preferuję baśnie, mają treść(narrację) i morał.
Najpierw zadaję pytania o treść. Na przykład w

baśni o Jasiu

i Małgosi:

• Gdzie mieszkały dzieci?

• Czym zajmował się tata dzieci?

• Czym zajmowała się mama?

• Gdzie poszły dzieci z tatą?

• Czego chciały nazbierać dla mamusi?

Ćwiczenie 12 – opowiadania cd

• Czy dzieci zabłądziły?
• Co znalazły w lesie?
• Z czego zbudowana była chatka?

………….
Jak widać, występują zarówno pytania
zamknięte jak i otwarte? W dalszym
ciągu preferowane są odpowiedzi
złożone ze zdania, które można
wypowiedzieć na jednym wydechu.

Ćwiczenie 13

Pacjenci mają opowiedzieć
samodzielnie jakąś treść. To może
być przeczytane opowiadanie,
obejrzany film, jakieś zdarzenie.

Nowe ustalenia z

opiekunami

Bardzo ważny dla terapeuty punkt terapii.
W tym momencie okazuje się, że
dotychczasowe efekty terapii, mimo że
bardzo widoczne, to „dopiero początek
drogi”.
Jest to jednocześnie moment konfrontacji
z opiekunami dzieci.
Należy jeszcze raz uświadomić rodzicom,
jak ważna jest ich rola w terapii.

Nowe ustalenia z

opiekunami cd

Warto poświęcić czas na przekonanie opie
-kunów, jaką wagę ma domowa praca.
Należy sprawdzić, czy rodzice naprawdę
wiedzą, co i jak mają ćwiczyć.
Jeszcze raz podajemy „żelazny zestaw
ćwiczeń”
Musimy być przygotowani, że część opieku
–nów ma roszczeniowy stosunek do
instytucji i zupełny brak dystansu do siebie.

Nowe ustalenia z

opiekunami cd

Ale są i tacy, którzy w dalszym ciągu nie

wiedzą, jak pomóc dziecku. Szczególnie
dotyczy

sytuacji,

gdy

dziecko

przyprowadzane jest na zmianę przez kilka
osób. Wtedy odpowiedzialność za terapię
rozmywa się.
Wychodzą także z całą mocą problemy
wychowawcze. Rodzice skarżą się, że dziecko
nie słucha ich i nie chce ćwiczyć. Te, bardzo
ważne zagadnienia, będą poruszane w części
drugiej szkolenia.

Uczenie odroczenia

Odroczenie to przerwa pomiędzy sygnałem
do mówienia a rozpoczęciem mówienia.
Sygnał do mówienia to zdarzenie o
różnorodnym charakterze. To może być
zadane przez kogoś pytanie, stanięcie przed
ekspedientką,

konieczność

ostrzeżenia

kogoś przed niebezpieczeństwem.
Sygnały mogą mieć także charakter
wewnętrzny.

Jest

wtedy

chęć

powiadomienia kogoś o czymś.

Uczenie odroczenia cd

Musimy nauczyć pacjentów, jak ważne jest,

aby panowali nad swoją mową, między
innymi uczyli się odroczenia. Odroczenie
jest formą zaniechania czy powstrzymania
się a nabranie powietrza jest aktywnością.
Kształtujemy więc dwa przeciwstawne
nawyki:

Powstrzymanie się od mówienia i

Jednocześnie zaczerpnięcie powietrza

Uczenie odroczenia cd

Jak ćwiczymy. Przede wszystkim każde

ćwiczenie rozpoczyna się od nabrania
powietrza. Ale to jest dopiero wstęp do
odraczania.

Okazja do odraczania pojawia się także przy
odpowiedziach na pytania. Za każdym
razem prowadzący wymaga od pacjenta,
aby

przed

rozpoczęciem

odpowiedzi

wykonał wdech i w jego trakcie przygotował
odpowiedź.

Uczenie odroczenia cd

Ale w gabinecie umiejętność odraczania
kształtuje się przede wszystkim podczas
opowiadania. Odbywa się to według
schematu:
wdech – w trakcie wydechu przygotowanie
frazy – wymówienie frazy na wydechu
wdech – w trakcie wydechu przygotowanie
frazy – wymówienie frazy na wydechu itd

Uczenie odroczenia cd

Można prowadzić także ćwiczenia
odraczania według schematu:
sygnał mówienia – wykonanie określonej
czynności – wdech i przygotowanie
frazy – wypowiedzenie tej frazy
Egzaminem są dopiero sytuacje
społeczne.
Można je prowokować. Ważna jest tutaj
współpraca z opiekunami.

Uczenie hamowania

Zmorą wielu jąkających się jest problem
z przerwaniem wypowiedzi. Jest wiele
sytuacji, w których przerwanie mówienia
uratowało by osobę jąkającą się z
opresji.
Ale trzeba opanować proces hamowania
wypowiedzi, hamowania czyli przerwania
mówienia i wznowienia za chwilę, ale już
po właściwym przygotowaniu się

Uczenie hamowania cd

Okazji do uczenia hamowania jest dużo,

właściwie przy wykonywaniu wszystkich
ćwiczeń. Każda próba realizacji ćwiczenia
wbrew czy niezgodnie z instrukcją kończy
się poleceniem – zacznij od początku.
Opiekunowie też są uczeni, aby w
sytuacji naturalnej delikatnie przerwać
nieskładną wypowiedź i rozpocząć od
początku.

Skojarzenia wydechu z

rozluźnieniem mięśni

Stosujemy zmodyfikowane relaksy, gdzie
sugestii ciężaru, bezwładu, lekkości czy
ciepła towarzyszy wydech. Chodzi więc o
połączenie wydechu z rozluźnieniem.
Są różne typy relaksów: wyobrażeniowe
– wizualizacje, indywidualne i grupowe,
oparte na odczuciach ciężaru lub
lekkości i ciepła, wymagające naprężania
mięsni a także masaże.

Modyfikacja relaksów „Miś” i

Wintreberta do uzyskania rozluźnienia

mięsni podczas wydechu.

Relaksacja dzieci jest bardzo ważnym
problemem psychoterapeutycznym.
Szczególnie

dzieci

różnymi

problemami w ich psychoruchowym
rozwoju. Przecież przede wszystkim
takie

dzieci

wymagają

nauki

rozluźniania zbyt napiętych mięśni
zarówno poprzecznie prążkowanych
jak i gładkich.

Modyfikacja relaksów „Miś” i

Wintreberta do uzyskania rozluźnienia

mięsni podczas wydechu.

Relaks,

który

zostanie

opisany

poniżej, ma na celu nie tylko nauczyć
dziecko panować nad napięciem
swoich mięśni, ale przede wszystkim,
podobnie jak to miało miejsce w
relaksie dla dorosłych, kształcić
umiejętność

rozluźniania

mięśni

podczas długiej fazy wydechu.

Modyfikacja relaksów „Miś” i

Wintreberta do uzyskania rozluźnienia

mięsni podczas wydechu.

Dla terapii jąkania ważne jest
rozluźnienie przede wszystkim mięśni
biorących udział w akcie mowy, to
znaczy oddechowych, fonacyjnych i
artykulacyjnych, ale aby to osiągnąć,
należy, podobnie jak u dorosłych,
uczyć

kontroli

nad

wszystkimi

mięśniami.

Modyfikacja relaksów „Miś” i

Wintreberta do uzyskania rozluźnienia

mięsni podczas wydechu.

Moje

długoletnie

doświadczenia

wskazują,

że

dla

dziecka

najważniejsze są wrażenia somato -
sesoryczne. Jest to zresztą zgodne z
teorią

Integracji

Sensorycznej.

Dlatego

sugestiom

słuchowym

powinny

towarzyszyć

odczucia

dotykowe,

ciepła

proprioreceptywne.

Modyfikacja relaksów „Miś” i

Wintreberta do uzyskania rozluźnienia

mięsni podczas wydechu.

Toteż wskazane jest, aby poniżej opisany
relaks, przeprowadzany był przez dwie
osoby, nawet wtedy, gdy ma charakter
indywidualny.
Gdy dotyczy kilkorga dzieci, każde
powinno mieć własnego opiekuna a
sugestie przekazywać powinien terapeuta.
I jedynie taki sposób przeprowadzenia
daje szanse osiągnięcia sukcesu