Kulturowe Uwarunkowania
Biznesu Międzynarodowego

Wykłady

dr Renata Krzykała-Schaefer

2011/2012

WNPiD UAM

AZJA

• Czy rzeczywiście istnieją wartości

azjatyckie ?

KRAJE AZJATYCKIE

KRAJE AZJATYCKIE
POWSTAWAŁY NA BAZIE
BARDZO RÓśNYCH I
ZUPEŁNIE OD SIEBIE
NIEZALEśNYCH TRADYCJI….

1 ZMIENNA KULTUROWA

Świat zewnętrzny – stosunek człowieka do
świata zewnętrznego ,
postrzeganie wszechświata .

STOSUNEK DO OTOCZENIA

postrzeganie wszechświata .

•

Kontrola

•

Harmonia

•

Przeznaczenie

Konfucjanizm

Jest to raczej zespół poglądów

Jest to raczej zespół poglądów

etyczno- politycznych, niż

religijnych, których celem jest

doskonalenie moralności.

Etyka konfucjańska obejmuje „pięć

cnót” ( wu de):

Humanitaryzm( ren)

Powinność( yi)

Obyczajność(li)

Wiedzę(zhi)

Wierność(xin)

Wu de

Pięć cnót

Wartości etyczne

Formy w organizacji

ren

humanitaryzm

powściągliwość,
skromność, dobroć,
współczucie, uczciwość,
szczerość

postępowanie fair,
dbałość o pracowników w
aspekcie warunków
pracy, bezpieczeństwa

yi

powinność

poczucie obowiązku,
postępowanie moralne i
szlachetne

identyfikacja z firmą,
dotrzymywanie słowa,
solidność

li

obyczajność

etykieta, rytuały, obrzędy

etykieta pracy, szacunek
w stosunku do
przełożonych,

przełożonych,
zachowanie „twarzy”,
uprzejmość

zhi

wiedza

mądrość, tradycja, kult
nieustannego uczenia się

wybór właściwych
pracowników,
kształcenie, umiejętność
właściwej oceny

Xin

wierność

pokora, posłuszeństwo w
stosunku do władzy

podstawa budowania
relacji w biznesie,
kontynuacja

M.Bond ( 1987) – dynamizm

konfucjański

Integracja

Tolerancja dla innych, harmonia,
niekonkurencyjność, przyjaźń,

Konfucjańska dynamika

pracy

Umiłowanie porządku, nastawienie na
oszczędność, motywujące poczucie

pracy

oszczędność, motywujące poczucie
wstydu, okazywanie wzajemności,
dbanie o zachowanie „twarzy”

Serdeczność

Grzeczność, cierpliwość, dobre maniery,
poczucie godności

Dyscyplina moralna

Umiarkowanie, rozwaga

2 ZMIENNA KULTUROWA

Czas – stosunek do czasu i
harmonogramów

•

Monochroniczność

•

Polichroniczność

•

Polichroniczność

•

Przeszłość

•

Teraźniejszość

•

Przyszłość

3 ZMIENNA KULTUROWA

Aktywność

-

postrzeganie

aktywności ludzkiej i osiąganie
rezultatów.

rezultatów.

•

Działanie

(kultury protransakcyjne)

•

Bycie

(kultury propartnerskie )

4 ZMIENNA KULTUROWA

Komunikacja-

sposób

i

styl

komunikacji

•

Niski/Wysoki kontekst

•

Bezpośredniość/pośredniość

•

Bezpośredniość/pośredniość

•

Ekspresyjność/powściągliwość

•

Ceremonialność /
nieceremonialność

Kontekst kulturowy i jego efekty w

komunikacji

Wysoki Japonia

Środkowy Wschód

Ameryka Łacińska

Afryka

Kraje śródziemnomorskie

Kontekst

Wielka Brytania

Francja

Francja

Ameryka Północna

Skandynawia

Niemcy

Niski

Szwajcaria

Niska Precyzja komunikacji

Wysoka

Źródło: E.T. Hall, M.R. Hall, Understanding Cultural Differences,

Yarmouth, ME: Intercultural Press, 2003

„Oczywiście w większości kultur praktykuje się

jakąś formę ukrywania uczuć i zachowań „na

pokaz", lecz Japończycy podnieśli to do rangi

sztuki.

Jest to obligatoryjne w stosunkach z

przełożonymi oraz gośćmi i tak naprawdę bardzo

spaja, homogenizuje wręcz japońskie

społeczeństwo.

Wydaje się zresztą nieodzowne, bo przy tak

silnym akcencie położonym na zbiorowość,

kompromis, długotrwałe współzależności i

harmonijną koegzystencję musi istnieć technika

pozwalająca minimalizować potencjalne

konflikty.”

Bardzo ciekawym zjawiskiem w Japonii są
kategorie senpai

（先輩） i kohai (後輩).

Te określenia szczególnie często firmach na
określenie osób, z których jedna wstąpiła firmy
wcześniej (senpai), a druga później (kohai).
Bardzo często zdarza się, że, mimo iż między

Bardzo często zdarza się, że, mimo iż między
tymi osobami istnieje na przykład tylko roczna
różnica, kohai musi zwracać się do senpai
uniżenie i z szacunkiem.

Język japoński

Transkrypcja

Znaczenie

Zastosowanie różnych czasowników na określenie tej samej czynności

Robić

なさる

Nasaru

Używane w stosunku do osób starszych lub znajdujących się

wyżej w hierarchii, np. przełożony, klient

する

Suru

Forma neutralna, np. kolega z pracy

いたす

Itasu

Forma uniżona, używana w przypadku mówienia o sobie lub o

osobie z własnej grupy

Iść

いらっしゃる

Irassharu

Używane w stosunku do osób starszych lub znajdujących się

wyżej w hierarchii, np. przełożony, klient

行く

Iku

Forma neutralna, np. kolega z pracy

参る

Mairu

Forma uniżona, używana w przypadku mówienia o sobie lub o

osobie z własnej grupy

5 ZMIENNA KULTUROWA

Dystans przestrzenny –
Mały / Duży

„Co więcej, sytuacja nie zmienia się

istotnie, gdy awansuje się na wyższe

stanowisko. Na ogół oznacza to w dalszym

ciągu pracę razem ze wszystkimi w dużej

hali i brak sekretarki.

hali i brak sekretarki.

Japończycy zresztą w ogóle uważają

wydzielenie komuś 20 m

2

za, z jednej

strony, marnotrawstwo (po co komu tyle

indywidualnej przestrzeni), z drugiej - za

nieludzkie izolowanie.”

6 ZMIENNA KULTUROWA

Dystans

wobec

władzy

–

stopień

akceptacji

nierównomiernego

rozdziału

władzy
( organizacja społeczeństwa).

( organizacja społeczeństwa).

•

Hierarchia( duży dystans do
władzy)

•

Równość( mały dystans do
władzy

Contrast Japanese vs. European &

American Management Practice

• Europe & USA

– Specific Career

• Japan

– Non-specific Career

7 ZMIENNA KULTUROWA

Postrzeganie jednostki –
wzajemne zależności
zachodzące między ludźmi

zachodzące między ludźmi

•

Indywidualizm

•

Kolektywizm

•

Uniwersalizm

•

Partykularyzm

ZARZĄDZANIE ZASOBAMI
LUDZKIMI W JAPOŃSKICH
FIRMACH

Istnienie praktyki dożywotniego zatrudnienia nie
oznacza, że w sytuacjach krytycznych nie dochodzi
do zwalniania kluczowych pracowników z inicjatywy
przedsiębiorstwa.

Najpierw inne możliwości:

•

redukcja godzin nadliczbowych,

•

skrócenie formalnego czasu pracy,

•

ograniczenie przyjęć absolwentów szkół,

•

ograniczenie przyjęć absolwentów szkół,

•

nieprzedłużenie kontraktów osobom zatrudnionym na czas

określony,

•

zwolnienie pracowników zatrudnionych na część etatu,

•

przeniesienie zatrudnionych na stałe pracowników do filii

firmy,

•

ograniczanie pensji lub premii wszystkich pracowników i

kierownictwa czy też bardzo popularne w ostatnich latach
nakłanianie do przejścia na wcześniejszą emeryturę.

K. Koike przebadał 60 dużych japońskich firm i zaproponował
model „późnej selekcji" (late selection), zgodnie z którym
rozstrzygnięcia co do awansu na wysokie szczeble kierownicze
zapadają na późnym etapie kariery.

Po około 15 latach pracownicy są dzieleni na trzy
grupy:
• do grupy A przynależą ci, którzy nie osiągną

poziomu menedżerskiego;

• do grupy B - ci, którzy osiągną poziom szefa sekcji,

• do grupy B - ci, którzy osiągną poziom szefa sekcji,

lecz nie wyższy;

• do grupy C - ci, którzy są przeznaczeni na szefa
działu lub do naczelnego kierownictwa.

Do momentu zróżnicowania awans pracowników zatrudnionych
w tym samym czasie przebiega podobnie.

Proces podejmowania decyzji w

dużych firmach japońskich

ringi-seido 1

ok!

ok?

wypełnienie
(„ringi-sho“)

ok!

ok?

Dyskusja w
grupie/zespole

propozycja

Proces podejmowania decyzji w

dużych firmach japońskich

ringi-seido 2

• Przekazywanie dokumentu do różnych działów i szczebli firmy

Nemawashi

dział x

dział y

...

Proces podejmowania decyzji w

dużych firmach japońskich

ringi-seido 3

Pieczątka dyrektora

naczelnego oznacza,

ż

e decyzja jest ostateczna

Kaizen jest koncepcją ciągłego doskonalenia,
usprawniania.
Polega ona na zaangażowaniu wszystkich
pracowników organizacji, niezależnie od
szczebla, w stałe poszukiwanie pomysłów

KAIZEN – japońska filozofia funkcjonowania firm

szczebla, w stałe poszukiwanie pomysłów
udoskonalenia wszystkich obszarów
organizacji.

8 ZMIENNA KULTUROWA

Współzawodnictwo – typ
cenionych w danej kulturze
osiągnięć

osiągnięć

•

Kultura „męska”

•

Kultura „ kobieca”

9 ZMIENNA KULTUROWA

Struktura ( wymiar unikania
niepewności) – stopień, w
jakim

życie

grupy

jest

uregulowane i sformalizowane

uregulowane i sformalizowane

•

Porządek ( wysoki UAI )

•

Elastyczność ( niski UAI )

10 ZMIENNA KULTUROWA

Sposób myślenia i organizacja
wiedzy

•

Analiza

•

Analiza

•

Synteza

Badania Davida I. Hitchcocka

Czy różnice w systemach

wartości są nadal aktualne?

• Badania porównawcze

• Badania porównawcze

Davida I. Hitchcocka (US
Center for Strategic Studies)
nad trwałością „tradycyjnych
wartości azjatyckich”

Badania Davida I. Hitchcocka

•

Respondenci 350 – przedstawiciele nauki i biznesu

•

7 krajów Azji Wschodniej i Stany Zjednoczone (grupa
porównawcza)

Chiny

Chiny

Indonezja

Japonia

Korea

Malezja

Singapur

Tajlandia

Badania Davida I. Hitchcocka

Badanych poproszono o wybranie wartości i cech,

ich zdaniem „wyjątkowo ważnych dla
mieszkańców ich kraju”, z dwóch list:

mieszkańców ich kraju”, z dwóch list:

1. Zawierającej cechy i wartości społeczne

(badani mieli wybrać nie więcej niż 6 cech)

2. Zawierającej cechy i wartości osobiste

(badani mieli wybrać nie więcej niż 5 cech)

Badania Davida I. Hitchcocka

Wartości społeczne

Badania Davida I. Hitchcocka

Wartości osobiste