1

Przedmiot : Ocena Ryzyka Zawodowego

Temat: Ocena zagrożeń w podstawowych procesach pracy, z uwzględnieniem prac – transport wewnątrzzakładowy
oraz składowanie materiałów, materiałów niebezpiecznych

Magazynowanie, składowanie materiałów

Opis czynności
Prace magazynowe obejmują czynności związane z rozładunkiem i załadunkiem towarów, obsługą urządzeń transportu
wewnątrzmagazynowego, np. wózków paletowych i widłowych, dźwignic (elektrowciągów linowych i łańcuchowych,
suwnic) oraz ręcznym przenoszeniem i podnoszeniem ładunków. W pracach tych wykorzystywane są również drabiny
i

podesty.

Główne zagrożenia



przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego podczas ręcznego podnoszenia i przenoszenia materiałów



upadki z wysokości (np. z drabiny lub podestu)



potknięcia, poślizgniecia i upadki na powierzchni



przygniecenia, zmiażdżenia przez poruszające się maszyny i urządzenia



uderzenia przez spadające i przenoszone przedmioty



zagrożenia związane z przechowywaniem substancji toksycznych i wybuchowych (zatrucia, pożar i wybuch)

Pomieszczenia magazynów

Budynki magazynów powinny być murowane i ognioodporne. Ważne jest, aby podłogi były odporne na działanie
przechowywanych w magazynie substancji oraz na uszkodzenia mechaniczne, gdyż wszelkie nierówności utrudniają ruch
wózków i poruszanie się pracowników. Jeśli to możliwe podłogi powinny tworzyć jeden poziom, bez progów, schodów
i pochylni. Szerokość drzwi musi być dostosowana do rodzaju używanych środków transportu i organizacji ruchu.

W każdym pomieszczeniu muszą znajdować się czytelne tablice, określające dopuszczalne obciążenie stropu na 1m2. Ściany
i sufit muszą być odporne na działanie przechowywanych substancji oraz, tak jak i podłoga, łatwe do odkurzania lub
zmywania.

Okna powinny być zabezpieczone przed włamaniem. Stosunek powierzchni oszklonej okien do powierzchni podłogi
powinien wynosić co najmniej 1/12. Oprócz oświetlenia dziennego powinno być zapewnione odpowiednie oświetlenie
sztuczne. W miejscach przechowywania drobnych części i tam gdzie trzeba odczytywać etykiety należy zainstalować
dodatkowe lampy.

Magazyny powinny być wyposażone w odpowiednią wentylację: naturalną lub grawitacyjną -w miejscach, w których nie
przechowuje się materiałów niebezpiecznych (np. magazyny części zamiennych, narzędzi, wyrobów metalowych) oraz
spełniającą określone przepisy p-poż. w magazynach materiałów niebezpiecznych.

Wysokość temperatury w pomieszczeniach magazynu zależy od rodzaju składowanych materiałów. Rodzaj ogrzewania musi
odpowiadać przepisom o ochronie przeciwpożarowej. Wskazane jest, aby magazyn był wyposażony w instalację wodną i
kanalizacyjną. W magazynach chemikalii niebezpiecznych instalacje takie są wymagane przepisami. Instalacja elektryczna
musi być dostosowana do przechowywanych materiałów. Specjalne wymagania stanowią przepisy w stosunku do instalacji
w magazynach materiałów wybuchowych i łatwo zapalnych.

Magazyny, których poziom podłogi najniższej kondygnacji znajduje się ponad terenem, powinny mieć rampy.
W prawidłowo zbudowanych magazynach poziom podłogi znajduje się na takiej wysokości, aby tworzyła ona z rampą jedną
płaszczyznę. Wysokość ramp musi być dopasowana do wysokości podłogi skrzyń ładunkowych najczęściej używanych
pojazdów a ich szerokość do rodzaju środków transportu wewnętrznego. Nie wolno budować ramp bez schodów, tak aby
pracownicy musieli zeskakiwać z wysokości lub wdrapywać się na rampę. Krawędzie rampy należy malować w skośne
czarno-żółte pasy ostrzegawcze.

Podstawowe zasady magazynowania



Pracownicy

zatrudnieni

w

magazynie

powinni

przejść

przeszkolenie

bhp,

zwłaszcza

w odniesieniu do przechowywania materiałów szkodliwych i niebezpiecznych oraz przenoszenia i przewożenia
ładunków.



Obowiązkiem zakładu jest dostarczenie pracownikom odzieży roboczej i odpowiedniego odzieży ochronnej i ochron
osobistych.

2



Przed przystąpieniem do pracy wykonywanej po raz pierwszy, mogącej spowodować zagrożenia, pracowników
należy pouczyć o bezpiecznym sposobie wykonywania zadań. Obowiązek ten spoczywa na kierowniku magazynu
lub osobach z kierownictwa.



Magazyn powinien być wyposażony w urządzenia do składowania materiałów (różnego rodzaju regały, pojemniki,
palety itp.) oraz w odpowiedni sprzęt transportu wewnętrznego, np. wózki podnośnikowe itp.



Materiały należy tak składować, aby nie stwarzały zagrożenia dla pracowników oraz nie były narażone na
uszkodzenie, zamoczenie itp. Ciężkie przedmioty i materiały sypkie trzeba tak układać, aby nie groziło ich
zawalenie lub obsuwanie.



Materiałów nie wolno układać na drogach transportu wewnętrznego, drogach ewakuacyjnych
i przejściach dla pieszych.



Zabronione jest składowanie w magazynach do tego nie przystosowanych materiałów wybuchowych, trujących,
łatwo zapalnych, żrących itp.

Składowanie przedmiotów w magazynie:



drobne przedmioty przechowuje się w pojemnikach dostosowanych do wymiarów regałów lub w regałach z
szufladami, zaopatrzonymi w przegródki.



wyroby walcowane ze stali należy przechowywać w specjalnych klamrach, a wyroby walcowane w krótkich
odcinkach - na półkach w głębokich regałach



drut w kręgach można przechowywać na podkładach, ułożony poziomo w niewysokie stosy



blachę cienką najwygodniej jest przechowywać na odpowiednich rozmiarów regałach z półkami; w celu ułatwienia
manipulacji blachą półki powinny się wysuwać, grubą blachę można układać skośnie na stojakach



beczki można przechowywać na drewnianych podkładach (w dwóch, najwyżej trzech warstwach) starannie
podklinowując skrajne beczki, aby się nie stoczyły; lepsze wykorzystanie powierzchni magazynu oraz
bezpieczeństwo pracy zapewnia specjalny stojak do beczek, wykonany ze stalowych kształtników, umożliwiający
przechowywanie beczek w 4-5 warstwach



opony duże i ciężkie najwygodniej jest przechowywać na drewnianych lub metalowych stelażach, małe opony
można przechowywać w stosach, pamiętając jednak, aby nie kłaść ogumienia bezpośrednio na podłodze, zwłaszcza
betonowej, gdyż może to spowodować jego niszczenie



worki układa się na stosy, bezpośrednio na podłodze; w razie zaistnienia obawy, że zawarty
w dolnej warstwie worków materiał może ulec zawilgoceniu, pod stos trzeba podłożyć deski, folię itp. Układając
materiały w stosy należy pamiętać, że nie mogą one być zbyt wysokie; pracownicy musza pamiętać, że nie wolno
wyjmować materiałów z dolnych warstw stosów, gdyż może się zawalić i przygnieść pracowników



materiały sypkie należy przechowywać w specjalnych skrzyniach, zaopatrzonych u góry w klapę służącą do
nasypywania materiału, a u dołu w drzwiczki, przez które pobiera się materiał



materiały szkodliwe i niebezpieczne należy przechowywać w szczelnych naczyniach.

Magazynowanie i dystrybucja paliw płynnych i smarów
Zagrożenia powodowane przez benzynę
Paliwa płynne stwarzają poważne zagrożenia, zarówno ze względu na swą łatwopalność, wybuchowość ich par zmieszanych
z powietrzem oraz toksyczność. Benzyna jest cieczą łatwo zapalną. Pary benzyny, dwa razy cięższe od powietrza, tworzą a
nim

mieszaniny

wybuchowe

w granicach stężeń od 0,76 do 7,6% objętości.
Benzyna i jej pary – nawet w małych stężeniach działają szkodliwie na organizm człowieka. Mogą spowodować zaburzenia
czynności

układu

nerwowego

i

niedokrwistość.

Człowiek

przebywający

w atmosferze o dużym stężeniu par benzyny odczuwa pieczenie w oczach, nosie i krtani. Występuje kaszel, kichanie i silne
łzawienie oczu. Po pewnym czasie występuje silne tętnienie w skroniach. Nawet niewielkie ilości benzyny, wchłonięte przez
organizm człowieka, powodują objawy podobne do spowodowanych alkoholem. Wystąpić też mogą nudności, bóle głowy
oraz przyspieszone bicie serca. Objawy te mijają po umieszczeniu zatrutego na świeżym powietrzu.
Wchłonięcie przez organizm większych ilości benzyny powoduje porażenie ośrodków nerwowych, zaburzenia mowy,
utrudnienie

połykania,

a

w

końcu

utratę

przytomności

której

towarzyszą

drgawki

i skurcze, podobne do objawów padaczki. Występują też zaburzenia czynności układu krążenia, objawiające się
nieregularnym tętnem, sinicą, spadkiem ciśnienia krwi i temperatury ciała oraz silnym poceniem się. Następuje zahamowanie
czynności serca, rdzenia kręgowego oraz mózgu a w konsekwencji śmierć.
Jeśli zatrutego uda się uratować, mogą u niego występować konsekwencje zatrucia, objawiające się uszkodzeniami narządów
oddychania, zaburzeniami działania przewodu pokarmowego, dróg moczowych, nerek, wątroby i układu nerwowego.
Przedstawione zatrucia powoduje czysta benzyna. Benzyna etylizowana jest bez porównania bardziej niebezpieczna.

Zagrożenia powodowane przez benzynę etylizowaną
Benzyna

etylizowana,

używana

jako

paliwo

do

silników

spalinowych,

jest

silną

trucizną.

Dla odróżnienia jej od innych gatunków benzyny jest ona barwiona. Do benzyny tej dodawany jest płyn etylowy,
powodujący zwiększenie liczby oktanowej paliwa. Płyn etylowy składa się z czteroetylku ołowiu, dwubromku etylenu,

3

dwuchlorku etylenu, nafty i barwnika. Ze związków tych najbardziej toksyczny jest czteroetylek ołowiu. Powoduje on
uszkodzenia układu nerwowego i porażenie ośrodków mózgowych. Ostre zatrucie czteroetylkiem ołowiu objawia się
bladością skóry, obniżeniem ciśnienia krwi, niepokojem, bezsennością, drżeniem i napadowymi skurczami mięśni,
osłabieniem, wymiotami, zaburzeniami psychicznymi, aż do napadów szału włącznie. Przy większej dawce tej trucizny
występują drgawki, utrata świadomości i śmierć. Czteroetylek ołowiu może dostać się nie tylko przez drogi oddechowe lub
przewód pokarmowy, ale również przez nie uszkodzoną skórę. Benzyna zawierająca płyn etylowy, tzw. etylina, jest również
bardzo niebezpieczna i dlatego należy bezwzględnie unikać kontaktu ciała z etyliną oraz wdychania jej par. Przy wszelkich
manipulacjach z etylina należy przestrzegać pewnych zasad:



etylinę można używać wyłącznie do napędu silników spalinowych



bezwzględnie zabronione jest używanie jej do mycia rąk, prania odzieży, czyszczenia plam, mycia detali pojazdów,
napełniania zapalniczek, jako rozpuszczalnika do farb, lakierów oraz past itp.



zabronione jest zasysanie ustami etyliny - za pomocą rurek, węży itp.



nie wolno też przedmuchiwać ustami dysz gaźnikowych i przewodów silników spalinowych



nie wolno dotykać gołymi rękami przedmiotów zabrudzonych etyliną oraz pokrytych nalotem po odparowanej
etylinie, takich, jak zbiornik, pompa, przewody, filtry, gaźnik, świece, głowica, zawory i denko tłoka, olej w misce
olejowej, tłumnik.



nie wolno wycierać rękami wskaźników pomiarowych etyliny w zbiornikach pojazdów



należy unikać wdychania gazów spalinowych z silników napędzanych etyliną. Pomieszczenia, w których pracują
takie silniki, muszą być prawidłowo wentylowane lub wyposażone z urządzenia odprowadzające gazy spalinowe na
zewnątrz.



nie wolno neutralizować etyliny przez posypywanie suchym wapnem chlorowanym, gdyż może to spowodować jej
zapalenie

Magazynowanie paliw, olejów i benzyny w beczkach
Beczki muszą być w dobrym stanie i całkowicie szczelne. Beczki należy wyładować z pojazdu za pomocą urządzeń
mechanicznych lub ostrożnie taczać po złączonych z sobą i zabezpieczonych przed zsunięciem się dźwigarkach (legarach).
W czasie staczania beczki należy zabezpieczyć liną. Pracownikowi staczającemu beczki nie wolno stać pomiędzy
dźwigarami. Beczek nie wolno zrzucać na ziemię ani położone na niej elastyczne przedmioty.
Paliwa w beczkach należy magazynować w wydzielonym, zamkniętym pomieszczeniu, w ilości nieprzekraczającej 20 m3.
Naczyń z benzyną i etyliną nie wolno przechowywać na klatkach schodowych, w przejściach i pomieszczeniach na
poddaszu. Nie wolno także gromadzić nadmiernych ilości benzyny w halach napraw i pomieszczeniach warsztatów. Na
każdej beczce powinien być umieszczony, wykonany niezmywalną farbą, napis: "etylina - benzyna trująca".
Magazyn musi mieć sprawną wentylację, a beczki nie mogą być w nim nadmiernie nagrzane. Codziennie trzeba sprawdzać
czy z beczek nie wycieka paliwo. W razie stwierdzenia wycieków, paliwo natychmiast przelewa się do szczelnej beczki. W
magazynie powinny znajdować się, w dobrze widocznych miejscach, gaśnice w odpowiedniej ilości oraz wywieszone
instrukcje bezpieczeństwa pracy. Prace w magazynie należy tak zorganizować, aby wydawane były w pierwszej kolejności te
paliwa, które są najdłużej składowane.
Do przelewania materiałów pędnych z beczek należy używać ręcznych pomp lub innych urządzeń. Nie należy wykonywać
tego przez przechylanie beczek i nalewanie paliwa do podstawionych naczyń, gdyż prawie zawsze następuje jego rozlanie.
Do transportu beczek wewnątrz zakładu trzeba jak najszerzej wykorzystywać wózki ręczne lub z napędem mechanicznym i
specjalistycznym

osprzętem.

Naczynia ze smarami stałymi i płynnymi oraz puste beczki po paliwach mogą być, w razie braku zamkniętych magazynów,
przechowywane pod wiatami, zabezpieczonymi mocną siatką z zamkniętą bramą. W magazynach paliw płynnych i smarów
oraz pustych beczek instalacje elektryczne muszą mieć wykonanie przeciwwybuchowe. Niedozwolone są też żadne przeróbki
instalacji przez pracowników magazynu oraz stosowanie instalacji prowizorycznych.
Jeśli w magazynie zainstalowana jest wentylacja mechaniczna, trzeba ją włączyć przed rozpoczęciem pracy, na co najmniej
pięć minut przed wejściem do magazynu. Wyłączniki wentylacji mechanicznej powinny być zainstalowane na zewnątrz
magazynu, koło drzwi wejściowych. Budynki magazynów, w których przechowuje się benzynę i etylinę, uważa się za
pomieszczenia zagrożone wybuchem i z tego powodu muszą one spełniać następujące warunki:



muszą być parterowe, bez podpiwniczenia i bez strychów, z lekką konstrukcją dachową, nie związaną z konstrukcją
reszty budynku



drzwi magazynu powinny być wykonane z materiału niepalnego i muszą się otwierać na zewnątrz,



pomieszczenie musi mieć wyjście zapasowe



podłoga powinna być wykonana z materiału ogniotrwałego, nienasiąkliwego, nieiskrzącego i przewodzącego prąd
elektryczny



progi powinny być nienasiąkliwe i ogniotrwałe oraz o takiej wysokości, aby w przestrzeni nimi zamkniętej mogła
pomieścić się cala ilość składowanej benzyny, w razie wylania się jej z beczek lub naczyń



okna magazynu powinny samoczynnie otwierać się za zewnątrz wskutek podmuchu wywołanego ewentualnym
wybuchem. Ramy takich okien maluje się na czerwono.



Z pomieszczeń magazynowych wolno wydawać i pobierać benzynę tylko w zamkniętych naczyniach. Do otwierania
beczek z benzyną należy używać nieiskrzących kluczy lub specjalnych urządzeń.

4

Magazynowanie materiałów niebezpiecznych

Magazynowanie materiałów niebezpiecznych stwarza zagrożenia pożarowe i wybuchowe, szkodliwe dla pracowników,
wyposażenia i otoczenia. Prawidłowa eksploatacja magazynu i magazynowanych materiałów niebezpiecznych powinna być
gwarancją bezpieczeństwa pracujących w magazynie osób, innych osób tam przebywających oraz sąsiedztwa magazynu.
Magazynowanie materiałów niebezpiecznych w głównej mierze w polskich przepisach dotyczy wyłącznie materiałów
wybuchowych, nadtlenków organicznych oraz wyrobów petrochemicznych magazynowanych w bazach paliwowych. Zasady
bezpiecznego magazynowania pozostałych materiałów niebezpiecznych w budynkach magazynowych mogą być określane
tylko na podstawie wiedzy i praktyki inżynierskiej oraz doświadczeniu projektantów. Zakłady chemiczne oraz zakłady
posiadające bazy magazynowe z materiałami niebezpiecznymi nie powinny mieć problemów z zapewnieniem
bezpieczeństwa dla pracowników i otoczenia. Trudności w tym zakresie mogą mieć przedsiębiorstwa, gdzie magazynowanie
materiałów niebezpiecznych jest czynnością dodatkową dla firmy w stosunku do czynności głównej.

Ważne w omawianym zakresie jest spełnienie odpowiednich obowiązków przez pracodawcę/ kierownika magazynu oraz
pracowników wykonujących pracę w magazynie materiałów niebezpiecznych. Do obowiązków pracodawcy / kierownika
magazynu można zaliczyć:

1.znajomość przepisów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów z zakresu ochrony przeciwpożarowej oraz
postępowania z materiałami niebezpiecznymi.

2.sprawowanie nadzoru nad prawidłowy magazynowaniem i transportem materiałów niebezpiecznych na terenie magazynu.
3.organizowanie prac na terenie magazynu materiałów niebezpiecznych z zapewnieniem pełnego zabezpieczenia
przeciwpożarowego.
4.wyposażenie magazynu w odpowiednie systemy z zakresu ochrony przeciwpożarowej oraz zapewnienie sprawnego
podręcznego

sprzętu

gaśniczego

i

organizowanie

kontroli

i

konserwacji

w

tym

zakresie.

5.utrzymywanie magazynu materiałów niebezpiecznych w odpowiednim stanie technicznych oraz dokonywanie
wymaganych przepisami okresowych przeglądów i kontroli w tym zakresie.

6.zapewnienie prawidłowego oznakowania na terenie magazynu materiałów niebezpiecznych (oznakowanie informacyjne
oraz ostrzegawcze).

7.wykonywanie kontroli wewnętrznych na terenie magazynu materiałów niebezpiecznych oraz organizowanie usuwania
stwierdzonych uchybień i usterek przez wyznaczonych do tego celu odpowiednich służb i pracowników.
8.sprawowanie nadzoru w zakresie prac remontowo – konserwacyjnych na terenie magazynu materiałów niebezpiecznych.
9.organizowanie szkoleń dla pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
postępowania z materiałami niebezpiecznymi.

10.kierowanie akcją ratowniczą w przypadku wystąpienia awarii na terenie magazynu materiałów niebezpiecznych.
Do obowiązków pracownika wykonującego pracę na terenie magazynu materiału niebezpiecznego można zaliczyć:
1.znajomość przepisów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów z zakresu ochrony przeciwpożarowej oraz
postępowania z materiałami niebezpiecznymi.

2.zgłaszanie i w miarę możliwości natychmiastowe usuwanie wszelkich awarii zauważonych na terenie magazynu.
3.dbanie o sprzęt ochrony zbiorowej i środki ochrony osobistej.

4.uczestniczenia

w

organizowanych

szkoleniach

oraz

branie

udziału

w

akcjach

ratowniczych.

2. Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych

Klasyfikacji materiałów niebezpiecznych dokonuje się na podstawie merytorycznej analizy właściwości danej substancji:
1.fizyko-chemicznych i palno-wybuchowych,

2.oddziaływania na organizm ludzki,

3.oddziaływania na organizmy żywe środowiska.

Niebezpiecznymi możemy nazwać te substancje, które w czasie magazynowania, transportu, załadunku, rozładunku mogą
w negatywny sposób oddziaływać na otoczenie, stwarzając zagrożenia pożarowo-wybuchowe, zagrożenia dla zdrowia lub
życia człowieka, a także otaczającego środowiska. To czy substancja jest, czy nie jest uważana za niebezpieczną wynika z
odpowiednich przepisów.

5

Aktualnie istnieją 2 systemy klasyfikacji substancji niebezpiecznych. Jeden z ich obejmuje wymagania umowy europejskiej
dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego materiałów niebezpiecznych (ADR, ang.: The European Agreement
concerning the International Carriage ot Dangerous Goods by Road, franc.: lAccord europeen relatif au transport
international des marchandises Dangereuses par Route), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r. pod auspicjami
Komisji Gospodarczej Narodów Zjednoczonych, opracowana i wydana przez Europejski Komitet Transportu Wewnętrznego,
ratyfikowana przez Polskę w 1975 r. (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 27, poz. 162) – dalej umowa ADR. Drugi system
związany jest z ustawą z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr
152, poz. 1222) – dalej u.s.p.ch. Każdy materiał stosowany, magazynowany, a następnie sprzedawany powinien być
sklasyfikowany według obydwu systemów, a wyniki tej klasyfikacji powinny być zastosowane zgodnie z wymaganiami
przepisów (np. oznaczenia, dokumenty, itp.).

Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych według przepisów umowy ADR

Przepisy umowy ADR są nowelizowane w cyklu dwuletnim (z początkiem roku nieparzystego). Najnowsza wersja umowy
pochodzi z dnia 1 stycznia 2009 r. i od tego czasu jest stosowana w Europie. Nowa struktura umowy ADR uwzględnia
zalecenia oraz modelowe przepisy ONZ w zakresie transportu materiałów niebezpiecznych („Model regulations and United
Nations Recommendations on the Transport ot Dangerous Goods” - ONZ pub. ST/SG/AC 10/11/Rev.3), przepisy
międzynarodowe dotyczące transportu morskiego materiałów niebezpiecznych („International Maritime Dangerous Goods
Coda ot the International Maritime Organization” - IMDG), Techniczne Instrukcje Bezpieczeństwa w transporcie lotniczym
materiałów niebezpiecznych („Technical Instructions for the Sara Transport ot Dangerous Goods by Air ot the International
Civil Aviation Organization” - ICAO) oraz regulacje dotyczące drogowego transportu materiałów niebezpiecznych
(„Regulations concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Rail of the Intergovernmental Organization for
International Carriage by Rail”).

Nowe przepisy umowy ADR składają się z dwóch aneksów (załączników) i 9 części:

Załącznik

A: Przepisy ogólne oraz przepisy dotyczące

materiałów i przedmiotów niebezpiecznych

Część 1 - Przepisy ogólne.

Część 2 – Klasyfikacja

Część 3 - Wykaz towarów niebezpiecznych, przepisy szczególne oraz zwolnienia dotyczące towarów niebezpiecznych
pakowanych w ilościach ograniczonych i wyłączonych

Część 4 - Przepisy dotyczące stosowania opakowań i cystern

Część 5 - Procedury nadawcze

Część 6 - Wymagania dotyczące konstrukcji i badań opakowań, dużych pojemników do przewozu luzem (DPPL), dużych
opakowań, cystern i kontenerów do przewozu luzem

Część 7 - Przepisy dotyczące warunków przewozu, załadunku, rozładunku oraz manipulowania ładunkiem

Załącznik B: Przepisy dotyczące środków transportu i operacji transportowych

Część 8 - Wymagania dotyczące załogi pojazdu, wyposażenia, postępowania i dokumentacji

Część 9 - Wymagania dotyczące konstrukcji i dopuszczenia pojazdów

Materiały niebezpieczne to takie materiały których przewóz na podstawie przepisów jest zabroniony albo dopuszczony
jedynie na warunkach określonych w przepisach umowy ADR.

Podział na klasy

Zgodnie z umową ADR rozróżnia się następujące klasy materiałów niebezpiecznych:

dla każdej z nich w wykazie,c) należy uwzględnić nazwy substancji, które spowodowały, że zgodnie z kryteriami klasyfikacji
preparat został zaklasyfikowany jako:– rakotwórczy kategorii 1, 2 lub 3,– mutagenny kategorii 1, 2 lub 3,
– działający szkodliwie na rozrodczość kategorii 1, 2 lub 3,– bardzo toksyczny, toksyczny lub szkodliwy z uwagi na skutki
inne niż zgony zwierząt po jednorazowym narażeniu,– toksyczny lub szkodliwy z uwagi na poważne skutki po narażeniu
powtarzanym lub przedłużonym,– uczulający,– znak lub znaki ostrzegawcze i napisy określające ich znaczenie,
odpowiadające klasyfikacji preparatu dokonanej zgodnie z kryteriami klasyfikacji; gdy preparatowi przypisano więcej niż

6

jeden symbol zagrożenia, stosuje się następujące zasady:a) obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego odpowiadającego
symbolowi T lub T+ czyni znaki ostrzegawcze odpowiadające symbolom C, Xn i Xi fakultatywnymi,b) obowiązek
umieszczenia znaku ostrzegawczego odpowiadającego symbolowi C czyni znaki ostrzegawcze odpowiadające symbolom Xn
i Xi fakultatywnymi,c) obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego odpowiadającego symbolowi E czyni znaki
ostrzegawcze odpowiadające symbolom F, F+ i O fakultatywnymi,d) obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego
odpowiadającego symbolowi Xn czyni znak ostrzegawczy odpowiadający symbolowi Xi fakultatywnym;– zwroty R; zwroty
R muszą określać wszystkie podstawowe zagrożenia związane ze stosowaniem preparatu; wyboru zwrotów R należy
dokonać zgodnie z następującymi kryteriami:
a) w przypadku zwrotów określających zagrożenia dla zdrowia oznakowanie opakowania musi zawierać zwroty
charakteryzujące kategorię zagrożenia określoną znakiem ostrzegawczym oraz zwroty charakteryzujące kategorię zagrożenia,
której nie wykazano na oznakowaniu za pomocą znaku ostrzegawczego,
b) w szczególności należy zamieścić zwroty wskazane na podstawie zawartości składników niebezpiecznych,
c) w przypadku preparatów zaklasyfikowanych jako szkodliwe i drażniące, oznakowanych znakiem ostrzegawczym
oznaczającym substancję szkodliwą, zwroty R powinny skierować uwagę na dwoiste zagrożenia związane zarówno ze
szkodliwym, jak i drażniącym działaniem preparatu,
d) w przypadku zwrotów określających zagrożenia dla środowiska oznakowanie opakowania musi zawierać zwroty
charakteryzujące takie zagrożenia; jeżeli preparatowi przypisano zwrot R50 i dodatkowo zwrot R53 albo jeden ze zwrotów
łączonych

R51/53

albo

R52/53,

wówczas

przypisuje

się

zwrot

łączony

R50/53;

– zwroty S;– jeżeli preparat jest przeznaczony do sprzedaży dla konsumentów, ilość (masę lub objętość) preparatu w
opakowaniu,

o

ile

informacja

ta

nie

jest

podana

w

innym

miejscu

na

opakowaniu.

Na oznakowaniu opakowania nie zamieszcza się:
1) nazw substancji, które spowodowały zaklasyfikowanie preparatu wyłącznie jako wybuchowy, utleniający, skrajnie łatwo
palny,

wysoce

łatwo

palny,

łatwo

palny,

drażniący

lub

niebezpieczny

dla

środowiska;

2) zwrotów R powtarzających słowne określenie znaczenia znaku ostrzegawczego, typu na przykład "wysoce łatwo palny", w
przypadku

zwrotów

określających

zagrożenia

wynikające

z

fizykochemicznych

właściwości

preparatu;

3) zwrotów R powtarzających treść zwrotów S.
Jeżeli zawartość opakowania nie przekracza 125 cm3, umieszczenie na oznakowaniu opakowania zwrotów R i zwrotów S nie
jest wymagane w przypadku:1) substancji niebezpiecznych zaklasyfikowanych jako wysoce łatwo palne, łatwo palne,
utleniające lub drażniące;2) substancji niebezpiecznych zaklasyfikowanych jako szkodliwe, jeżeli nie są przeznaczone do
sprzedaży dla konsumentów;3) preparatów niebezpiecznych zaklasyfikowanych

Klasa 1

Materiały i przedmioty wybuchowe

Klasa 2

Gazy

Klasa 3

Materiały ciekłe zapalne

Klasa 4.1

Materiały stałe zapalne, materiały samoreaktywne i materiały wybuchowe stałe odczulone

Klasa 4.2

Materiały samozapalne

Klasa 4.3

Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne

Klasa 5.1

Materiały utleniające

Klasa 5.2

Nadtlenki organiczne

Klasa 6.1

Materiały trujące

Klasa 6.2

Materiały zakaźne

Klasa 7

Materiały promieniotwórcze

Klasa 8

Materiały żrące

Klasa 9

Różne materiały i przedmioty niebezpieczne

Podstawy klasyfikacji
Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych dokonana powinna być w oparciu o ich charakterystyczne właściwości fizyczne
i chemiczne oraz właściwości fizjologiczne, wyznaczone za pomocą pomiarów lub obliczeń. Badania prowadzone są w
upoważnionych jednostkach badawczych.Jeżeli charakterystyki zagrożeń wskazują na więcej niż jedno zagrożenie, materiały
niebezpieczne są klasyfikowane do poszczególnych klas na podstawie zagrożenia dominującego, a tytuł klasy przedstawia to
zagrożenie. Materiały niebezpieczne dzieli się na grupy pakowania, w zależności od stopnia zagrożenia dominującego, które
jednocześnie wymagają zastosowania odpowiednich opakowań: I grupa pakowania - materiały stwarzające duże zagrożenie,



II grupa pakowania - materiały stwarzające średnie zagrożenie,



III grupa pakowania - materiały stwarzające małe

zagrożenie.



Kody klasyfikacyjne Materiały niebezpieczne w poszczególnych klasach z wyjątkiem klasy 7 oznaczono kodami
klasyfikacyjnymi.
Kod klasyfikacyjny dla klasy 1 = Numeru podklasy (np. 1.1) + duża litera oznaczająca grupę zgodności (np. A-S). Kod
klasyfikacyjny dla pozostałych klas = Litera oznaczająca zagrożenie (np. T, F) + cyfra oznaczająca rodzaj materiału lub inne
wymagania w danej klasie o określonym zagrożeniu.

7

Określenie zagrożeń

Określonych jako wysoce łatwo palne, utleniające, drażniące,
z wyjątkiem preparatów, którym jednocześnie przypisano
zwrot R41, lub niebezpieczne dla środowiska, którym
przypisano symbol N.W przypadku preparatów, których
zawartość

opakowania

nie

przekracza

125

cm3,

zaklasyfikowanych jako łatwo palne lub niebezpieczne dla
środowiska, którym nie przypisano symbolu N, nie jest
wymagane umieszczenie na oznakowaniu opakowania
zwrotów S.Oznakowanie powinno być umieszczone na
opakowaniu w taki sposób, aby jego treść mogła zostać
odczytana poziomo, gdy opakowanie pozostaje w normalnym
położeniu. Etykieta powinna być trwale przymocowana do
powierzchni opakowania. Wewnętrzna powierzchnia etykiety
powinna przylegać bezpośrednio i w całości do opakowania.
Oznakowanie opakowania powinno mieć następujące
wymiary, zależne od pojemności opakowania:

Pojemność
opakowania

Wymiary

(w

milimetrach)

- nie przekraczająca
3 dm

3

co najmniej 52 x 74,
jeżeli to możliwe

- większa niż 3 dm

3

,

ale

nie

przekraczająca

50

dm

3

co najmniej 74 x 105

- większa niż 50
dm

3

,

ale

nie

przekraczająca 500
dm

3

co najmniej 105 x 148

- większa niż 500
dm

3

co najmniej 148 x 210

Każdy znak ostrzegawczy powinien pokrywać co najmniej
jedną dziesiątą pola powierzchni oznakowania opakowania,
ale nie mniej niż 1 cm2. Kolor i wygląd oznakowania
opakowania powinny być tak dobrane, aby znak ostrzegawczy
odróżniał się od tła oznakowania. Informacje zamieszczone na
oznakowaniu opakowania powinny wyraźnie odróżniać się od
tła i mieć takie wymiary i liternictwo, żeby były łatwo
czytelne.
Na oznakowaniu opakowań substancji i preparatów, które
zgodnie z kryteriami klasyfikacji zaklasyfikowano jako
szkodliwe ze zwrotem R65, nie trzeba umieszczać tego zwrotu
ani znaku ostrzegawczego odpowiadającego symbolowi Xn
wynikającego wyłącznie z przypisania zwrotu R65, jeżeli są
wprowadzane do obrotu w pojemnikach aerozolowych lub są
wyposażone w szczelne urządzenia do wytwarzania aerozolu.
Butle wielokrotnego użytku oraz jednorazowe naboje
zawierające propan, butan lub gaz płynny LPG oraz preparaty
zawierające te substancje, jeżeli konstrukcja butli lub naboju
wskazuje na stosowanie ich zawartości wyłącznie jako paliw,
oznakowuje się znakiem ostrzegawczym i zwrotami R i S
dotyczącymi jedynie ich palności; na oznakowaniu takich
opakowań nie umieszcza się znaków ostrzegawczych i
napisów wynikających z klasyfikacji substancji lub preparatu
na podstawie toksyczności lub analizy skutków specyficznych
dla zdrowia człowieka.Wymagań można nie stosować do
Litera

Określenie zagrożenia

A

Duszące

8

O

Utleniające

F

Palne

T

Trujące

C

Żrące

D

Odczulone (materiały wybuchowe)

SR

Samoreaktywne

S

Samozapalne

W

Reagujące z wodą

P

Nadtlenki organiczne

I

Zakaźne

M

Różne

Numery rozpoznawcze materiałów
Każdej pozycji wykazu towarów w różnych klasach przyporządkowano numer UN. Numery UN zastosowano dla :
dla

materiałów

dobrze

zidentyfikowanych

–

pozycje

indywidualne,

dla zdefiniowanej grupy materiałów – pozycje ogólne (np. UN 1950 – Alkohole, trujące, żrące),
dla grupy materiałów o zdefiniowanych właściwościach chemicznych lub technicznych – pozycje szczegółowe i.n.o. (np. UN
3082 – Materiał zagrażający środowisku, ciekły, i.n.o.).
Numery rozpoznawcze zagrożeń
Materiał niebezpieczny (z wyjątkiem klasy 1) posiada przyporządkowany mu numer rozpoznawczy zagrożenia. Powtórzenie
cyfry wskazuje na wzmożenie opisanego przez nią zagrożenia. Jeżeli zagrożenie właściwe dla danego materiału może być
wystarczająco określone jedną cyfrą, po takiej cyfrze podaje się zero 0 – brak dodatkowego zagrożenia). Numer
rozpoznawczy zagrożenia poprzedzony literą X oznacza, że materiał reaguje niebezpiecznie z wodą.
Znaczenie cyfr określających zagrożenie:

Cyfra

Określenie zagrożenia

2

Emisja gazu spowodowana ciśnieniem lub reakcją chemiczną

3

Zapalność materiałów ciekłych (par) i gazów lub materiał ciekły samonagrzewający się

4

Zapalność materiałów stałych lub materiał stały samonagrzewający się

5

Działanie utleniające (wzmagające palenie)

6

Działanie trujące lub zakaźne

7

Działanie promieniotwórcze

8

Działanie żrące

9

Zagrożenie samorzutną i gwałtowną reakcją

Identyfikacja materiałów niebezpiecznych

Do identyfikacji każdego materiału niebezpiecznego potrzebne są 4 informacje:

1. Pozycja oznaczona czteroliterowym numerem UN (ONZ), np. UN 1075 - Gaz płynny,

2. Nazwa według umowy ADR, np. Gaz płynny,

3. Numer klasy (jednej z 13 klas), np. klasa 2,

4. Grupa pakowania PG, np. brak grupy pakowania.

Ponadto do identyfikacji materiału służą również:

• numer rozpoznawczy zagrożenia materiału umieszczony w górnej części pomarańczowej tablicy odblaskowej, np. etanol –
33,
• numer lub numery nalepek ostrzegawczych wymaganych na opakowaniu przewożonego materiału i pojeździe, np. 3.

Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych w oparciu o u.s.p.ch.

Substancje chemiczne to pierwiastki chemiczne i ich związki w stanie, w jakim występują w przyrodzie lub zostają uzyskane
za pomocą procesu produkcyjnego, ze wszystkimi dodatkami wymaganymi do zachowania ich trwałości, oprócz
rozpuszczalników, które można oddzielić bez wpływu na stabilność i skład substancji, i wszystkimi zanieczyszczeniami

9

powstałymi w wyniku zastosowanego procesu produkcyjnego. Przez preparaty chemiczne rozumie się mieszaniny lub
roztwory składające się co najmniej z dwóch substancji zaś substancjami niebezpiecznymi i preparatami niebezpiecznymi są
substancje

i

preparaty

zaklasyfikowane

co

najmniej

do

jednej

z

poniższych

kategorii:

1) substancje i preparaty o właściwościach wybuchowych,2) substancje i preparaty o właściwościach utleniających,
3)

substancje

i

preparaty

skrajnie

łatwo

palne,4)

substancje

i

preparaty

wysoce

łatwo

palne,

5)

substancje

i

preparaty

łatwo

palne,6)

substancje

i

preparaty

bardzo

toksyczne,

7)

substancje

i

preparaty

toksyczne,8)

substancje

i

preparaty

szkodliwe,

9)

substancje

i

preparaty

żrące,10)

substancje

i

preparaty

drażniące,

11)

substancje

i

preparaty

uczulające,12)

substancje

i

preparaty

rakotwórcze,

13) substancje i preparaty mutagenne,14) substancje i preparaty działające szkodliwie na rozrodczość,
15) substancje i preparaty niebezpieczne dla środowiska.

Konsekwencją

sklasyfikowania

materiału

jako

niebezpiecznego

w

ramach

tego

systemu

jest:

• wymóg oznakowania zawierających go opakowań właściwie do dokonanej klasyfikacji i za pomocą znaku i symbolu
ostrzegawczego oraz standardowych zwrotów określających rodzaje zagrożeń stwarzanych w obrocie przez dany materiał
niebezpieczny (zwroty R), a także określeniu standardowych zwrotów określających prawidłowe postępowanie z tym
materiałem (zwroty S); • dołączenie do produktu wprowadzanego do obrotu karty charakterystyki materiału niebezpiecznego.
Zwroty R określające rodzaje zagrożeń stwarzanych w obrocie przez dany materiał niebezpieczny zostały zawarte w
rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i
preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz. 1666 z późn. zm.) – dalej r.k.s.p.ch. Zwroty S określające prawidłowe
postępowanie z materiałem niebezpiecznym zostały zawarte w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 5 marca 2009 r. w
sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych oraz niektórych preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 53, poz.
439 z 2009 r.) – dalej r.o.o.s.n.

Karty charakterystyki materiałów niebezpiecznych w systemie REACH

Podstawowym narzędziem stosowanym w systemie REACH w celu zapewnienia przepływu informacji w łańcuchu dostaw
umożliwiających podjęcie koniecznych środków w celu zapewnienia bezpieczeństwa oraz ochrony zdrowia człowieka i
środowiska

są,

podobnie

jak

w

istniejącym

prawodawstwie

chemicznym,

karty

charakterystyki.

Wymagania odnoszące się do kart charakterystyki opisane są w tytule IV „Informacje w łańcuchu dostaw” rozporządzenia nr
1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i
stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów (Dz. Urz. UE L
396 z 30.12.2006, str. 1 z późn. zm.) – dalej rozporządzenie REACH, natomiast wytyczne do ich sporządzania są opisane w
załączniku II do rozporządzenia REACH. Karty charakterystyki zawierają informację o zagrożeniach stwarzanych przez
substancję lub preparat, a także informacje o zalecanych środkach zarządzania ryzykiem, koniecznych do odpowiedniego
kontrolowania ryzyka dla zdrowia i środowiska naturalnego.

Zgodnie z art. 31 rozporządzenia REACH dostawca substancji lub preparatu dostarcza odbiorcy kartę charakterystyki, w
języku urzędowym państwa członkowskiego, na terenie którego substancja lub preparat jest wprowadzana do obrotu,
sporządzoną zgodnie z załącznikiem II, w przypadku gdy:• substancja lub preparat spełniają kryteria klasyfikacji jako
niebezpieczne zgodnie z dyrektywą Rady nr 67/548/EWG z dnia 27 czerwca 1967 r. w sprawie zbliżenia przepisów
ustawodawczych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do klasyfikacji, pakowania i etykietowania substancji
niebezpiecznych, Dz. Urz. WE L 196 z 16.081967, s. 1 z późn. zm. lub dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady nr
1999/45/WE z dnia 31 maja 1999 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw
Członkowskich odnoszących się do klasyfikacji, pakowania i etykietowania preparatów niebezpiecznych (Dz. Urz. WE L
200 z 30.07.1999, s. 1 z późn. zm.),• substancja jest trwała, wykazująca zdolność do bioakumulacji i toksyczna (PBT) lub
bardzo trwała i wykazująca bardzo dużą zdolność do bioakumulacji (vPvB) zgodnie z kryteriami zawartymi w załączniku
XIII rozporządzenia REACH• substancja znajduje się na liście substancji do ewentualnego włączenia do załącznika XIV
rozporządzenia

REACH

„Wykaz

substancji

podlegających

procedurze

udzielania

zezwoleń”.

Zgodnie z przepisami rozporządzenia REACH karty charakterystyki powinny być przygotowane także dla preparatów
niezaklasyfikowanych zgodnie z kryteriami klasyfikacji jako niebezpieczne (i dostarczyć odbiorcy na jego żądanie), ale
zawierających:
a) w stężeniach wynoszących osobno co najmniej 1% wag. w przypadku preparatów nie występujących w postaci gazu oraz
co najmniej 0,2% obj. w przypadku preparatów występujących w postaci gazu, substancję która stwarza zagrożenie dla
zdrowia ludzkiego lub środowiska, lubb) w stężeniach wynoszących osobno co najmniej 0,1% wag. w przypadku preparatów
nie występujących w postaci gazu przynajmniej jedną substancję, która jest PBT lub vPvB, lub która została umieszczona na
liście substancji podlegających procedurze udzielania zezwoleń z powodów innych niż określone w lit. a) lub substancję, w
przypadku której zostały określone we Wspólnocie najwyższe dopuszczalne stężenia w środowisku pracy.
Dostawcy mają obowiązek dokonania aktualizacji kart charakterystyki, gdy:• pojawią się nowe informacje mogące mieć

10

wpływ na środki kontroli ryzyka lub nowe informacje o zagrożeniach,• zostanie udzielone zezwolenie na określone kierunki
zastosowania substancji,

•

w

przypadku

zastosowania

ograniczenia

w

obrocie

lub

stosowaniu.

Poniżej przedstawiono układ karty charakterystyki zgodny z wymaganiami rozporządzenia REACH:1. Identyfikacja
substancji/preparatu i identyfikacja przedsiębiorstwa,2. Identyfikacja zagrożeń,3. Skład/informacja o składnikach,4. Pierwsza
pomoc,5. Postępowanie w przypadku pożaru,6. Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska,7.
Postępowanie z substancją/preparatem i jej/ jego magazynowanie,8. Kontrola narażenia/środki ochrony indywidualnej,
9. Właściwości fizyczne i chemiczne,10. Stabilność i reaktywność,11. Informacje toksykologiczne,12. Informacje
ekologiczne,13. Postępowanie z odpadami,14. Informacje o transporcie,15. Informacje dotyczące przepisów prawnych,16.
Inne informacje.

Nowym elementem, który w pewnych przypadkach musi być dołączony do karty charakterystyki są scenariusze narażenia,
czyli dokument zawierający zestaw warunków opisujących sposób produkcji lub stosowania substancji podczas jej etapów
istnienia oraz sposób, w jaki producent lub importer kontroluje narażenie ludzi i środowiska lub w jaki sposób zaleca
dalszemu użytkownikowi sprawowanie tej kontroli. Scenariusze narażenia muszą być dołączone w załączniku do karty
charakterystyki dla tych substancji dla których wymagane jest przeprowadzenie oceny bezpieczeństwa chemicznego i
sporządzenie raportu bezpieczeństwa chemicznego. W takim przypadku informacje zawarte w karcie charakterystyki muszą
być zgodne z informacjami zawartymi w ocenie bezpieczeństwa chemicznego.

Raport bezpieczeństwa chemicznego wymagany jest dla wszystkich substancji podlegających rejestracji, jeżeli rejestrujący
produkuje lub importuje taką substancję w ilości co najmniej 10 ton rocznie. W pewnych przypadkach raport
bezpieczeństwa chemicznego musi być także sporządzony przez dalszych użytkowników. Dalszy użytkownik substancji w
jej postaci własnej lub jako składnika preparatu sporządza raport bezpieczeństwa chemicznego dla każdego zastosowania nie
spełniającego warunków opisanych w scenariuszu narażenia w dostarczonej mu karcie charakterystyki lub dla każdego
zastosowania odradzanego przez jego dostawcę. W takim przypadku raport bezpieczeństwa chemicznego musi być
sporządzony gdy dalszy użytkownik stosuje substancję lub preparat w całkowitej ilości większej niż 1 tona rocznie.

Oznakowanie opakowań substancji i preparatów niebezpiecznych

Wymagania odnośnie do prawidłowego oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych zawarte są w r.k.s.p. (zwroty R)
oraz w r.o.o.s.n. (zwroty S). Oznakowanie może być umieszczone na etykiecie lub bezpośrednio na opakowaniu substancji
niebezpiecznej lub preparatu niebezpiecznego. Oznakowanie opakowania każdej substancji niebezpiecznej zawiera:
1) nazwę substancji określoną zgodnie z wykazem substancji niebezpiecznych, zwanym dalej "wykazem", wydanym na
podstawie art. 4 ust. 3 u.s.p.; jeżeli substancja nie jest wymieniona w wykazie, należy zamieścić nazwę powszechnie przyjętą
w międzynarodowym nazewnictwie chemicznym;

2) nazwę lub imię i nazwisko, adres i numer telefonu osoby wprowadzającej substancję do obrotu (producenta, importera lub
dystrybutora);

3) znak lub znaki ostrzegawcze i napisy określające ich znaczenie; gdy substancji przypisano więcej niż jeden symbol
zagrożenia, stosuje się następujące zasady:a) obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego odpowiadającego symbolom T
lub T+ czyni znaki ostrzegawcze odpowiadające symbolom Xn, Xi i C fakultatywnymi, o ile wykaz nie stanowi inaczej,
b) obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego odpowiadającego symbolowi C czyni znaki ostrzegawcze odpowiadające
symbolom Xn i Xi fakultatywnymi,

c) obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego odpowiadającego symbolowi E czyni znaki ostrzegawcze odpowiadające
symbolom F, F+ i O fakultatywnymi,

d) obowiązek umieszczenia znaku ostrzegawczego odpowiadającego symbolowi Xn czyni znak ostrzegawczy odpowiadający
symbolowi Xi fakultatywnym;

4) zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia - zwroty R; w przypadku substancji wymienionych w wykazie zastosowane zwroty
powinny być zgodne ze wskazanymi w wykazie; w przypadku substancji niebezpiecznych, których nie wymieniono w
wykazie, zwroty R powinny zostać wybrane spośród zwrotów R ustalonych zgodnie z kryteriami klasyfikacji; tam gdzie to
stosowne, należy zamieszczać łączone zwroty R w taki sposób, aby niezbędną informację przedstawić za pomocą jak
najmniejszej liczby zwrotów; wyboru zwrotów R należy dokonywać zgodnie z następującymi kryteriami:
a) w przypadku zwrotów określających zagrożenia dla zdrowia oznakowanie musi zawierać zwroty charakteryzujące
kategorię zagrożenia wskazaną znakiem ostrzegawczym oraz zwroty charakteryzujące kategorię zagrożenia, której nie
wykazano na oznakowaniu za pomocą znaku ostrzegawczego,

11

b) w przypadku zwrotów określających zagrożenia wynikające z fizykochemicznych właściwości substancji nie należy
umieszczać zwrotów R powtarzających napisy określające znaczenie znaku ostrzegawczego, typu na przykład "wysoce łatwo
palny",
c) w przypadku zwrotów określających zagrożenia dla środowiska oznakowanie musi zawierać zwroty charakteryzujące takie
zagrożenia;
5) zwroty S; w przypadku substancji wymienionych w wykazie zastosowane zwroty powinny być zgodne ze wskazanymi w
wykazie; w przypadku substancji niebezpiecznych, których nie wymieniono w wykazie, wyboru zwrotów S należy
dokonywać zgodnie z następującymi zasadami:

a) oznakowanie opakowania nie powinno zawierać więcej niż sześć zwrotów S; wymienione w r.o.o.s.n. zwroty łączone
należy traktować jako jeden zwrot,

b) spośród ustalonych zwrotów S dotyczących usuwania substancji należy zamieścić jeden zwrot S; w szczególności taki
zwrot S należy zamieścić w przypadku substancji przeznaczonych do sprzedaży dla konsumentów; zwrotów S dotyczących
usuwania substancji nie trzeba zamieszczać, gdy wiadomo, że ta substancja oraz jej opakowanie nie stwarzają zagrożenia dla
zdrowia lub środowiska,

c) jeżeli zwroty S w sposób oczywisty powtarzają treść zwrotów R, należy je umieścić na oznakowaniu opakowania tylko
wtedy, gdy mają stanowić specjalne ostrzeżenie,

d) wybór zwrotów S powinien uwzględniać przewidywany sposób stosowania substancji, np. w postaci aerozolu,
e) umieszczenie na oznakowaniu opakowania zwrotów S1, S2 i S45 jest obowiązkowe w przypadku wszystkich substancji
bardzo

toksycznych,

toksycznych

i

żrących

przeznaczonych

do

sprzedaży

dla

konsumentów,

f) umieszczenie na oznakowaniu opakowania zwrotów S2 i S46 jest obowiązkowe w przypadku wszystkich innych
niebezpiecznych substancji (oprócz substancji niebezpiecznych dla środowiska) przeznaczonych do sprzedaży dla
konsumentów;
6) numer WE, w rozumieniu definicji numeru WE zamieszczonej w wykazie, jeżeli został przypisany danej substancji w
odrębnych

przepisach;

7) w przypadku substancji objętych wykazem oznakowanie powinno zawierać wyrazy "Oznakowanie WE".
Na oznakowaniu opakowania substancji niebezpiecznej nie zamieszcza się zwrotów R powtarzających treść zwrotów S.
Oznakowanie opakowania każdego preparatu niebezpiecznego zawiera:

–

nazwę

handlową

lub

informację

o

przeznaczeniu

preparatu;

– nazwę lub imię i nazwisko, adres i numer telefonu osoby wprowadzającej preparat do obrotu (producenta, importera lub
dystrybutora);
– nazwę chemiczną lub nazwy chemiczne substancji obecnych w preparacie ustalone zgodnie z następującymi kryteriami:
a) w przypadku preparatów zaklasyfikowanych, zgodnie z kryteriami klasyfikacji, jako bardzo toksyczne, toksyczne lub
szkodliwe należy uwzględnić tylko nazwy substancji bardzo toksycznych, toksycznych i szkodliwych, obecnych w
preparacie w stężeniach równych lub większych od najniższej wartości granicznej (wartość graniczna dla działania
szkodliwego) podanej dla każdej z nich w wykazie,

b) w przypadku preparatów zaklasyfikowanych, zgodnie z kryteriami klasyfikacji, jako żrące należy uwzględnić nazwy tylko
substancji żrących, obecnych w preparacie w stężeniach równych lub większych od najniższej wartości granicznej (wartość
graniczna dla działania drażniącego) podanej opakowań zewnętrznych, zawierających jedno lub więcej opakowań
wewnętrznych, oznakowanych zgodnie z przepisami o transporcie towarów niebezpiecznych, jeżeli opakowania wewnętrzne
oznakowane są w sposób określony w rozporządzeniu.

Pakowanie i oznakowywanie materiałów niebezpiecznych jest bardzo ważne. W zakresie pakowania materiałów
niebezpiecznych należy zaznaczyć podział na opakowania pojedyncze, które powinny spełniać wymagania dotyczące
wytrzymałości mechanicznej oraz opakowania, służące do transportu, które muszą spełniać wymagania z przepisów
transportowych, np. umowy ADR.

Ze względu na dalszy transport materiałów niebezpiecznych przechowywanych w magazynie, dobór opakowań powinien być
staranny nie tylko z punktu widzenia operowania nimi w magazynie, ale także powinien uwzględniać wymóg ich
bezpiecznego przewozu. Jest to ważny aspekt wynikający ze szczególnej odpowiedzialności w zakresie ochrony zdrowia lub
życia ludzi oraz ochrony środowiska naturalnego. Przyjęcie do magazynu materiału niebezpiecznego powinno być
poprzedzone skontrolowaniem, czy użyte zostały właściwe opakowania, jaki jest ich stan techniczny oraz czy odpowiednio je
oznakowano. Wydawanie materiału niebezpiecznego z magazynu wymaga skontrolowania stanu opakowań.