Stefan Żeromski-LUDZIE BEZDOMNI

Powieśd obejmuje doświadczenia i obserwacje z życia autora. Wiele postaci miało swoje pierwowzory
w rzeczywistości. Główni bohaterowie to Tomasz Judym i Joanna Podborska. Judym był lekarzem,
początkowo miał gabinet w Warszawie, nie znalazł jednak zrozumienia w środowisku lekarskim
stolicy, swoje idee pomagania ludziom próbował więc realizowad w Cisach. Tu również mu się nie
powiodło, dlatego postanowił poświęcid życie rodzinne i miłośd do Joasi, przenosząc się do Zagłębia,
by leczyd ubogich. Joasia była zakochana w Tomaszu, chciała spędzid z nim życie. Nie bała się
trudności. Jednak Judym miał własną wizję życia, chciał pomagad biednym, bo czuł, że sam jest z
hołoty (był synem szewca, alkoholika). Stwierdził, że gdyby ożenił się z Joasią, panną z wyższej
warstwy społecznej, zamieniłby się w dorobkiewicza i zaczął obrastad w tłuszcz. Porzuciłby wtedy
pracę na rzecz biednych, a wówczas sumienie nie pozwoliłoby mu byd szczęśliwym. Dziewczynie nie
pozostało nic innego, jak uwolnid go z małżeoskiego obowiązku. Po jej odejściu Tomasz błąkał się bez
celu po okolicy i natrafił na brzegu zwaliska na sosnę, którą odczytał jako symbol swoich
wewnętrznych dylematów i rozterek. Judym to postad tragiczna – nie potrafił znaleźd szczęścia ani w
roli społecznika, ani w domowym cieple u boku ukochanej.

ROLA LEKARZA W SPOŁECZEOSTWIE – WYSTĄPIENIE JUDYMA NA ZEBRANIU

Poglądy Judyma:

–lekarz to nie zawód, ale misja, powołanie; ma nie tylko leczyd, ale uzdrawiad społeczeostwo;

–powinien szerzyd higienę u najbiedniejszych i uświadamiad ich;

–powinien likwidowad przyczyny choroby (złe warunki życia i pracy), ma wpływad na rządzących, na
pracodawców;

–jego stan majątkowy jest nieistotny, powinien leczyd i biednych, i bogatych.

Wnioski: są to utopijne, idealistyczne poglądy, bo Judym nie miał władzy, środków finansowych,
autorytetu, poparcia społeczeostwa do ich realizacji; a przede wszystkim – był sam.

Poglądy innych lekarzy:

–lekarz ma tylko leczyd, jest to zawód jak każdy inny;

–ma prawo do godziwej płacy i życia w dobrobycie;

–pomocą biednym powinny się zajmowad instytucje społeczne, nie lekarz, który nie jest w stanie
zlikwidowad przyczyn choroby czy zranienia;

–lekarz nie ma władzy ani prawa, ani środków, by wpłynąd na pracodawców;

–uświadamianie ludu nie jest jego obowiązkiem.

Wnioski: lekarze są minimalistami i są wygodni, równocześnie jednak potrafią patrzed realnie i w
wielu sprawach mają rację.

SYMBOLIZM W LUDZIACH BEZDOMNYCH

Tytuł powieści

Rodzaje bezdomności:

–brak domu (bezdomni Paryża), brak godziwych warunków mieszkaniowych (proletariat w
Warszawie i Cisach);

–brak rodziny, stabilizacji, miejsca w życiu, miłości (Judym);

–brak ojczyzny (Wiktor Judym, brat Joanny – Wacław, Korzecki).

Tytuły rozdziałów

Np. Daimonion – wewnętrzny głos boskiego pochodzenia, który mówi, co robid ma człowiek, rodzaj
sumienia – rozdział o Korzeckim; Kwiat tuberozy – rośnie tylko w ciepłych krajach, jest symbolem
czegoś rzadkiego, pięknego i zarazem bezużytecznego, co jednak należy chronid – odniesienie do
Natalii.

Symboliczne przedmioty:

–obraz pt. Rybak Puvisa de Chvannesa – symbol ciężkiej pracy, nędzy, głodu; rybak jako
przedstawiciel biedaków, którym nikt nie pomaga;

–rozdarta sosna – symbol cierpienia, tragizmu, dróg życiowych Judyma, sosna ta przepołowiona i z
jednej strony obumarła, częścią korzeni trzyma się jeszcze skarpy – śląskiej ziemi. Rozdarły ją dzieje
kopalni. To samo stało się z Judymem – częśd jego duszy, ta, która stanowi jego miłośd, rodzinę i
szczęście prywatne, obumarła. Natomiast to, co jeszcze funkcjonuje, to częśd poświęcona kopalni,
pracującym w niej ludziom;

–krajobraz Zagłębia – odzwierciedla stan duszy Judyma (zniszczenie, pustka, smutek).

LUDZIE BEZDOMNI JAKO POWIEŚD MODERNISTYCZNA

Elementy realistyczne (tradycyjne):

–zasada prawdopodobieostwa;

–tematyka społeczna, obyczajowa, z życia codziennego;

–obiektywizm;

–szczegółowośd opisu;

–dialog jako źródło charakterystyki bohaterów;

–zwarta fabuła;

–realistyczna motywacja bohaterów;

–narrator wszechwiedzący;

–zdrowy rozsądek jako kryterium oceny.

Elementy modernistyczne (nowe):

–różne kierunki artystyczne (symbolizm, impresjonizm);

–otwarte zakooczenie;

–fabuła epizodyczna, luźna, elementy liryczne, nastrojowe, nieposuwające akcji;

–niejednorodnośd gatunków (pamiętnik, reportaż);

–nastrojowośd;

–pogłębiony psychologizm (wynika z subiektywizmu narratora i występowania mowy pozornie
zależnej – czasem rezygnuje z wszechwiedzy i oddaje przeżycia, odczucia bohatera);

–punkt widzenia postaci zastępuje światopogląd narratora.