L

IDIA

M

IKO

âAJUK

M

ARZENA

K

OWALSKA

Biblioteka Uniwersytetu

âódzkiego

M

ODERNIZACJA

BIBLIOTEK

âÓDZKICH

SZKÓ

â

WY

įSZYCH

B

IBLIOTHECA

N

OSTRA

.

ģ

L

ćSKI

K

WARTALNIK

N

AUKOWY

NR

1 (35) 2014,

S

. 99-113

W

st

čp

Okre

Ĥlenie budownictwo biblioteczne jest pojčciem bardzo obszernym.

Obejmuje zarówno nowe inwestycje, jak i adaptacj

č do celów bibliotecznych

obiektów o innym przeznaczeniu pierwotnym. Architektura budynku jest jed-
nym z czynników

ĤwiadczĈcych o atrakcyjnoĤci biblioteki [Konieczna, 2009,

s. 21]. Jest równie wa

İna jak zasobnoĤþ zbiorów, jakoĤþ usãug, nowocze-

sne technologie informacyjne, dzia

ãalnoĤþ kulturalna placówki, lokalizacja,

inspiruj

Ĉca atmosfera, komfort przebywania oraz kompetentny i przyjazny

personel. Dobrze zaplanowana i urz

Ĉdzona przestrzeę biblioteczna zachčca

u

İytkowników do czčstych odwiedzin. We wspóãczesnym Ĥwiecie pojawiajĈ

si

č nowe funkcje biblioteki. Przestaje ona byþ wyãĈcznie magazynem ksiĈ-

İek, a staje sič miejscem pracy oraz aktywnoĤci kulturalnej i spoãecznej jej
u

İytkowników. Dlatego w projektowaniu przestrzeni bibliotecznych nowych

lub modernizowanych budynków nale

İy wydzieliþ strefy dla uİytkowników,

zarówno typowo biblioteczne, jak i „niebiblioteczne”. Potrzebne jest zró

İni-

cowanie poszczególnych pomieszcze

ę tak, by obok tradycyjnych czytelni ist-

nia

ãy pokoje do pracy indywidualnej i zespoãowej. Biblioteka powinna zapew-

ni

þ uİytkownikowi optymalne warunki do pracy, gwarantujĈc wygodne,

ergonomiczne meble i o

Ĥwietlenie dostosowane do nauki. Coraz czčĤciej

zaciera si

č granica mičdzy strefĈ czytelnika, a powierzchniĈ magazynowĈ.

U

İytkownicy majĈ zapewniony wolny dostčp do póãek, stanowiska czytelni-

cze rozmieszczone s

Ĉ swobodnie mičdzy regaãami z ksiĈİkami. Rozwój tech-

nologii informacyjnych poci

Ĉga za sobĈ zmiany stylu uczenia sič. Studenci

do biblioteki zamiast zeszytów i d

ãugopisów przynoszĈ laptopy lub note-

booki. Do efektywnej nauki potrzebuj

Ĉ dostčpu do gniazdek elektrycznych

100

B

IBLIOTHECA

N

OSTRA

.

ģ

L

ćSKI

K

WARTALNIK

N

AUKOWY

NR

1 (35) 2014

i bezprzewodowego Internetu. Zmusza to projektantów do szukania nowych
rozwi

Ĉzaę organizacji przestrzeni bibliotecznej. Coraz czčĤciej obok typo-

wych mebli bibliotecznych pojawiaj

Ĉ sič kanapy i pufy, które oprócz wygody

zapewniaj

Ĉ przyjaznĈ atmosferč. Uİytkownicy mogĈ czuþ sič swobodniej,

gdy wolno im przestawia

þ lekkie pufy w dowolne miejsca. W przestrzeni

spo

ãecznej biblioteki natomiast obok restauracji coraz bardziej popularne

staj

Ĉ sič miejsca przeznaczone na maãe galerie sztuki oraz pomieszczenia,

w których czytelnicy mog

Ĉ wypoczywaþ.

Istotnym elementem projektu przestrzeni bibliotecznej jest dostoso-

wanie klimatu wn

čtrza do dziaãalnoĤci organizacji. Biblioteka akademicka

jako integralna cz

čĤþ uczelni powinna kojarzyþ sič z solidnoĤciĈ i spokojem

[Zych, 2009, s. 327]. Dlatego istotn

Ĉ sprawĈ jest dobór dominujĈcego koloru

wyposa

İenia i Ĥcian. Ma to powaİny wpãyw na wizerunek instytucji. Wraİe-

nie ekspansywno

Ĥci moİna wywoãaþ dzički wykorzystaniu barw jaskrawych

i zdecydowanych, wra

İenie zrównowaİenia i spokoju natomiast dajĈ barwy

pastelowe [Zych, 2009, s. 326]. Ka

İdy kolor ma okreĤlony potencjaã pobudza-

j

Ĉcy emocje. Kolory o dãugiej fali, takie jak czerwony, pomaraęczowy i İóãty

silniej wp

ãywajĈ na czãowieka niİ kolory o krótkiej fali, takie jak zielony i nie-

bieski. Podobnie kolory zwane neutralnymi, jak br

Ĉz i szary, takİe majĈ niskĈ

warto

Ĥþ pobudzeniowĈ. Tak zwane kolory kraęcowe – biel i czerę - odznaczajĈ

si

č wãaĤciwoĤciami hamujĈcymi emocje [KuĤnierski, 1996, s. 145]. Dopaso-

wanie w

ãaĤciwego koloru wystroju biblioteki w znaczĈcy sposób wpãywa na

przyjazn

Ĉ atmosferč i wywoãuje nastrój sprzyjajĈcy pracy naukowej.

Modernizacja dawnych fabryk na cele biblioteczne jest powa

İnym

przedsi

čwzičciem, wymagajĈcym ogromnych nakãadów siã i Ĥrodków Þ nan-

sowych. Du

İym problemem technicznym jest konserwacja cegãy, wymiana

stolarki okiennej, docieplenie, tynkowanie i malowanie elewacji. Stare
budynki fabryczne s

Ĉ wraİliwe na wszelkie ingerencje, stĈd koniecznoĤþ

wypracowania kompromisu mi

čdzy odnowĈ wartoĤci kulturowych a spo-

ãecznĈ uİytkowoĤciĈ zabytków [Walczak, 2010, s. 86–87]. Twórcy projektów
adaptacyjnych staraj

Ĉ sič zwykle zachowaþ oryginalnĈ bryãč zabytkowych

budynków, wn

čtrza zaĤ dostosowujĈ do nowych celów. Dlatego ogromne

przestrzenie by

ãych hal produkcyjnych sĈ dzielone na mniejsze pomiesz-

czenia, w których lokuje si

č czytelnie i pracownie biblioteczne.

W artykule przedstawiono adaptacj

č dawnych fabryk na przykãadzie

dwóch bibliotek

ãódzkich szkóã wyİszych: Akademii Humanistyczno-Eko-

nomicznej i Politechniki

âódzkiej. Budynki te po gruntownej przebudowie

idealnie sprawdzi

ãy sič w realizacji celów bibliotecznych. Dla porównania

omówiono tak

İe nowy gmach Biblioteki Uniwersytetu âódzkiego, stanowiĈcy

przyk

ãad projektu rozbudowy budynku dwudziestowiecznego. Twórcy pro-

jektu nowego gmachu uniwersyteckiej ksi

Ĉİnicy mieli o wiele trudniejsze

zadanie, ni

İ autorzy budynku wolnostojĈcego. Wyzwaniem byão wizualne

i funkcjonalne po

ãĈcznie architektury tradycyjnej z wymaganiami XXI w.

101

A

RTYKU

âY

W przygotowaniu artyku

ãu wykorzystano metodč badaę literaturowych

oraz obserwacji w

ãasnej.

Biblioteka Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej

Biblioteka Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w obecnej siedzibie

funkcjonuje od roku 2004. Gdy powstawa

ãa w 1996 r. ulokowano jĈ w nie-

wielkim pomieszczeniu na drugim pi

čtrze budynku A przy ulicy Rewolucji

1905 r. nr 64. W 1999 r. zbiory przeniesiono do budynku D, gdzie wraz
z magazynem na parterze i czytelni

Ĉ na pierwszym pičtrze Biblioteka zajčãa

powierzchni

č okoão 160 m². W tym miejscu dziaãaãa do 2004 r., kiedy zostaãa

przeniesiona do zrewitalizowanej Fabryki Wyrobów We

ãnianych Jakuba

Kestenberga, który w 1864 r. za

ãoİyã maãĈ rčcznĈ tkalnič weãny. W latach

osiemdziesi

Ĉtych XIX w. zakãad zmechanizowano; poczĈtkowo produkowano

chustki pó

ãweãniane, póĮniej rozszerzono asortyment o ß anele i inne tka-

niny we

ãniane. Przed 1900 r. uruchomiono przčdzalnič baweãny, a w 1913 r.

zak

ãady przeksztaãcono w spóãkč akcyjnĈ pod nazwĈ Towarzystwo Akcyjne

Manufaktury Bawe

ãnianej Jakuba Kestenberga. W okresie mičdzywojennym

spó

ãka miaãa przčdzalnič i tkalnič baweãny, farbiarnič i wykaęczalnič tka-

nin. Usytuowane one by

ãy u zbiegu ulic Nowotargowej (obecnie S. Sterlinga)

i Cegielnianej (obecnie S. Jaracza). Spó

ãka wydzierİawiaãa czčĤþ fabryki Przč-

dzalni Bawe

ãny Henryka Kutnera i Tkalni Chaima M. Zylbera, co jednak nie

uchroni

ão Þ rmy od upadãoĤci. W 1935 r. na licytacji przedsičbiorstwo kupiã

Naum Eitingon. W okresie okupacji mie

Ĥciãa sič tutaj Þ rma obuwnicza, która

przetrwa

ãa do 1946 r. PóĮniej utworzono âódzkie Zakãady Przemysãu Odzie-

İowego (od 1952 r. im. Maãgorzaty Fornalskiej), przemianowane na Zakãady
Przemys

ãu Odzieİowego „Emfor” S.A. [Historia, 2013]. Obecnie dawne hale

fabryczne zosta

ãy zamienione w komfortowe wnčtrza biblioteczne, o ãĈcznej

powierzchni u

İytkowej ponad 2000 m² , zlokalizowane na trzech kondygna-

cjach (il. 1). Zachowano oryginalne cz

čĤci budynku: ceglany suÞ t, drewniany

strop i Þ lary podtrzymujĈce konstrukcjč (il. 2). W aranİacji wnčtrz wykorzy-
stano ciekawe po

ãĈczenie kolorystyczne spokojnej szaroĤci i pobudzajĈcej

czerwieni. O

Ĥwietlenie jest oryginalne i bardzo praktyczne. Poza podwiesza-

nymi pod suÞ tem Ĥwietlówkami, dajĈcymi jednolite, rozproszone Ĥwiatão,
nad sto

ãami zawieszono lampy ze Ĥwiatãem punktowym. MogĈ one byþ wãĈ-

czane samodzielnie przez czytelników w zale

İnoĤci od ich indywidualnych

potrzeb i preferencji. Na pierwszym i drugim pi

čtrze budynku uİytkownicy

maj

Ĉ zapewniony wolny dostčp do póãek z ksiĈİkami (il. 3 i 4). Na parterze

mie

Ĥci sič wypoİyczalnia oraz magazyn zamkničty.

Biblioteka AHE jest doskona

ãym przykãadem przestrzeni spoãecznej.

S

Ĉ w niej organizowane wystawy studentów i pracowników Wydziaãu Arty-

stycznego. Na

Ĥcianach zainstalowano antyramy, w których jest prezento-

wana sta

ãa wystawa Nauczanie przez projekty i problemy. Miaãa tutaj miej-

102

B

IBLIOTHECA

N

OSTRA

.

ģ

L

ćSKI

K

WARTALNIK

N

AUKOWY

NR

1 (35) 2014

sce m.in. ekspozycja zdj

čþ Grzegorza Koãodki WčdrujĈcy ģwiat. Poza tym

w Bibliotece s

Ĉ organizowane konferencje, wieczory autorskie, zajčcia ze

studentami. We wspó

ãpracy z FundacjĈ ABC Caãa Polska Czyta Dzieciom

organizowano g

ãoĤne czytanie dla uczniów najmãodszych klas ãódzkich szkóã

podstawowych oraz placówek opieku

ęczo-wychowawczych. W tym samym

skrzydle budynku co Biblioteka mie

Ĥci sič Galeria Biblioteka – miejsce cie-

kawych wystaw i happeningów [Kowalska i Miko

ãajuk, 2011, s. 163–165].

Il. 1. Remont budynku Biblio-
teki AHE.

ħródáo: Archiwum AHE

Il. 2. Budynek Biblioteki AHE po remoncie. Fot.
M. Kowalska

Il. 3. Wolny dost

čp w Bibliotece AHE (I pičtro). Fot.

M. Kowalska

Il. 4. Wolny dost

čp w Bibliotece

AHE (II pi

čtro). Fot. M. Kowalska

103

A

RTYKU

âY

Biblioteka Politechniki

âódzkiej

Biblioteka Politechniki

âódzkiej mieĤci sič przy ul. Wólczaęskiej 223

w dawnym magazynie Towarzystwa Aukcyjnego Wyrobów We

ãnianych Fry-

deryka Wilhelma Schweikerta. Pi

čciokondygnacyjny budynek wzniesiony

zosta

ã okoão roku 1910 z przeznaczeniem na skãad dla wielowydziaãowej

fabryki, której g

ãówny obiekt powstaã na posesji przy ul. Wólczaęskiej 215.

Mie

Ĥciãy sič w nim wszystkie oddziaãy produkcyjne – przčdzalnia, tkalnia

i wyka

ęczalnia. Budynek skãadu fabrycznego przy ul. Wólczaęskiej 223

zbudowano na planie prostok

Ĉta. Wedãug wstčpnych zaãoİeę naniesio-

nych r

čcznie na plan z 1908 r., magazyn miaã mieþ 21 metrów szerokoĤci

i ok. 43 metry d

ãugoĤci. Rozbudowano go w 1913 r. pod nadzorem archi-

tekta Szymona Nebelskiego. Budynek zosta

ã wówczas wydãuİony od strony

wschodniej o prawie 18 metrów. Ponadto w pó

ãnocno-wschodni naroİnik

wbudowano wie

İč komunikacyjnĈ. Na jej szczycie umieszczono zbiornik

z wod

Ĉ umocowany na wspornikach. Wieİa miaãa gãównie przeznaczenie

komunikacyjne i znajdowa

ãy sič w niej trójbiegowe schody. Obiekt w formie

jednorodnej bry

ãy pozbawiony byã detali architektonicznych. Po II wojnie

Ĥwiatowej budynek uznano za wãasnoĤþ poniemieckĈ i znacjonalizowano.
Z fabryki wywieziono do Wiednia cz

čĤþ maszyn. W 1946 r. powstaãa âódzka

Fabryka Wyrobów Gumowych, która od 1949 r. specjalizowa

ãa sič w pro-

dukcji wszelkiego rodzaju obuwia wyj

Ĥciowego [Wystawa, 2013].

Budynek pofabryczny zosta

ã zakupiony przez Politechnikč âódzkĈ

w 1996 r., natomiast Biblioteka wprowadzi

ãa sič do niego w 2002 r., po kil-

kuletnim remoncie, podczas którego ca

ãkowicie zmieniono wnčtrze obiektu

(il. 5). Zachowano oryginaln

Ĉ bryãč budynku, zmniejszono rozmiary okien

i dobudowano wej

Ĥcie (il. 6). Biblioteka zajmuje cztery kondygnacje o ãĈcz-

nej powierzchni 9300 m². We wn

čtrzu dominuje zieleę – dominujĈcy kolor

zarówno

Ĥcian, jak i mebli. Ta barwa o niskim potencjale wywoãywania

emocji doskonale sprawdza si

č w bibliotece, tworzĈc miãy nastrój i przyja-

zn

Ĉ atmosferč. Znakomitym dopeãnieniem wystroju sĈ roĤliny doniczkowe

i akwarium, ustawione w czytelni. Rozproszone

Ĥwiatão padajĈce z podwie-

szonych pod suÞ tem Ĥwietlówek jest dostatecznie silne i jednolite w caãym
polu widzenia. Na parterze Biblioteki umieszczono czytelni

č czasopism, szat-

ni

č oraz pokój o nazwie „Luzik”, w którym czytelnicy mogĈ swobodnie usiĈĤþ,

korzysta

þ z laptopów i ksiĈİek. Jest to miejsce bardzo popularne i chčtnie

odwiedzane przez studentów. Na pierwszym pi

čtrze budynku znajduje sič

wypo

İyczalnia miejscowa, magazyn i wypoİyczalnia mičdzybiblioteczna. Od

2007 r. w dawnych pomieszczeniach katalogu kartkowego swoj

Ĉ siedzibč ma

Galeria Biblio-Art (il. 7). Prezentowane s

Ĉ w niej prace plastyczne studentów

P

â, ASP, PWSFTviT oraz fotograÞ e i obrazy pracowników Pâ. Kaİdego roku

odbywa si

č w niej szeĤþ lub siedem wystaw. W ciĈgu szeĤciu lat istnienia

zaprezentowano ponad trzydzie

Ĥci ekspozycji. Otwarciu kaİdej z nich towa-

104

B

IBLIOTHECA

N

OSTRA

.

ģ

L

ćSKI

K

WARTALNIK

N

AUKOWY

NR

1 (35) 2014

rzyszy

ã wernisaİ, prelekcja, a czasem takİe pokaz Þ lmu tematycznie zwiĈ-

zanego z prezentowan

Ĉ kolekcjĈ. Pičtro drugie Biblioteki zajmuje magazyn

otwarty z wolnym dost

čpem do póãek dla czytelników oraz centrum WIKAMP,

które uzupe

ãnia istniejĈce na Politechnice âódzkiej systemy obsãugi studen-

tów o funkcjonalno

Ĥci wspierania ksztaãcenia poprzez nauczanie hybry-

dowe. Oba poziomy po

ãĈczone sĈ odnowionymi krčconymi schodami (il. 8).

Il. 5. Budynek Biblioteki P

â przed remontem. ĭró-

d

ão: Archiwum Pâ

Il. 6. Budynek Biblioteki P

â po

remoncie. Fot. M. Kowalska

Il. 7. Galeria Biblio-Art w Bibliotece P

â. Fot.

M. Kowalska

Il. 8. Kr

čcone schody w Bibliotece

P

â. Fot. M. Kowalska

105

A

RTYKU

âY

Na trzecim znajduj

Ĉ sič – czytelnia gãówna, oĤrodek informacji patentowej

wraz z czytelni

Ĉ, oddziaã informacji naukowej oraz sala dydaktyczna.

Biblioteka P

â jest organizatorem wielu imprez naukowych i kultural-

nych. Obok wspomnianych wystaw w jej gmachu odbywaj

Ĉ sič prezentacje

i warsztaty w ramach corocznego Festiwalu Nauki, spotkania integracyjne
bibliotekarzy Politechniki

âódzkiej, którym towarzyszy seminarium naukowe

oraz Drzwi Otwarte – spotkania dla maturzystów zainteresowanych studio-
waniem w uczelni technicznej. Co dwa lata w Bibliotece organizowane s

Ĉ

konferencje naukowe po

Ĥwičcone problemom bibliotekarstwa akademic-

kiego i zmian zachodz

Ĉcych w tym Ĥrodowisku. Bibliotekč Pâ moİna uznaþ

za wzorcowy przyk

ãad placówki akademickiej, peãniĈcej funkcjč naukowĈ,

kulturaln

Ĉ i popularyzatorskĈ [Kowalska i Mikoãajuk, 2011, s. 165–167].

Biblioteka Uniwersytetu

âódzkiego

W odmiennej sytuacji znalaz

ãa sič Biblioteka Uniwersytetu âódzkiego,

której nowy budynek oddany do u

İytku w 2006 r. nie wpisuje sič w nurt

rewitalizacji dawnych fabryk, ale stanowi nowy trend w polskim budownic-
twie bibliotecznym w XXI w. Twórcy projektu, architekci Andrzej i Iwona
Pietkiewiczowie, musieli sprosta

þ zupeãnie innym wyzwaniom. Nowa sie-

dziba przy ulicy Matejki 32/38 stanowi naturalne przed

ãuİenie budynku

powsta

ãego w 1960 r. (il. 9). Rozbudowa dawnej Biblioteki od strony

wschodniej wymaga

ãa zachowania identycznej wysokoĤci kondygnacji, aby

zapewni

þ ciĈgi komunikacyjne mičdzy obiema czčĤciami. Podstawowym

za

ãoİeniem projektu byãa zmiana dotychczasowej organizacji udostčpnia-

nia, czyli wprowadzenie wolnego dost

čpu do zbiorów (il. 10).

Il. 9. Budowa nowego gmachu BU

â. ĭródão: Archiwum BUâ

106

B

IBLIOTHECA

N

OSTRA

.

ģ

L

ćSKI

K

WARTALNIK

N

AUKOWY

NR

1 (35) 2014

Dobudowana cz

čĤþ budynku skãada sič z szeĤciu kondygnacji, które

mog

Ĉ pomieĤciþ 1250 tys. woluminów. Plan przewiduje wolny dostčp do

700 tys. tomów, obecnie w tej formie udost

čpnia sič ok. 200 tys. ksiĈİek

[Andrzejewski, 2005, s. 10–11].

W piwnicach, czyli na poziomie minus 1 znajduj

Ĉ sič magazyny zwarte

i skarbiec; na parterze – szatnia, portiernia i stanowiska kontroli czytel-
ników. Na tym samym poziomie udost

čpniono czytelnikom punkt infor-

macyjny – Informatorium oraz stanowiska komputerowe z dost

čpem do

katalogu OPAC. Pozwala to u

İytkownikom szybko uzyskaþ informacje na

temat poszukiwanych

Įródeã i uwalnia od trudnoĤci bãĈdzenia po rozlegãym

gmachu. W Informatorium dy

İurujĈ bibliotekarze, udzielajĈcy fachowej

informacji. Na parterze znajduje si

č równieİ Wypoİyczalnia oraz ksičgo-

zbiór dydaktyczny z wolnym dost

čpem do póãek. Wypoİyczalnia zajmuje

si

č nie tylko udostčpnianiem ksiĈİek, ale równieİ prowadzi rejestracjč czy-

telników. W holu mi

čdzy WypoİyczalniĈ a Informatorium zainstalowano 30

stanowisk komputerowych, które zapewniaj

Ĉ dostčp do katalogu OPAC.

Na uwag

č zasãuguje równieİ przestrzeę „niebiblioteczna” – bufet oraz

wygodne sofy do siedzenia w holu – miejsce spotka

ę towarzyskich. Powierzch-

nia holu wykorzystywana jest natomiast jako galeria, stanowi bowiem dosko-
na

ãe miejsce dla wystaw. Usytuowane tu nowoczesne, przeszklone windy

doskonale wkomponowane s

Ĉ w wystrój wnčtrza biblioteki (il. 12).

Na poziomach od pierwszego do czwartego nowego budynku Biblioteki

znajduj

Ĉ sič przestrzenie magazynowo-czytelnicze, w których zbiory usta-

wiono w dzia

ãach wedãug klasyÞ kacji Biblioteki Kongresu (KBK). Czytelnik

ma zapewniony wolny dost

čp do póãek, a na kaİdym pičtrze dziaãa punkt

informacji wizualnej, u

ãatwiajĈcy poruszanie sič mičdzy regaãami i odnaj-

Il. 10. Dwa budynki BU

â. Fot. M. Kowalska

107

A

RTYKU

âY

dywanie poszukiwanych ksi

Ĉİek. Przejrzysty system informacji graÞ cznej

sk

ãada sič ze schematu rozmieszczenia ksičgozbioru na pičtrze, oznaczeę

poszczególnych grup, dzia

ãów, poddziaãów, opisów zawartoĤci regaãów

i konkretnych pó

ãek. Wszystkie regaãy posiadajĈ oĤwietlenie wyposaİone

w czujniki ruchu. Na ka

İdym pičtrze znajduje sič stanowisko pracy biblio-

tekarza dziedzinowego, samoobs

ãugowe stanowiska wypoİyczeę, ksero-

kopiarki i komputery z dost

čpem do Internetu. Powierzchnia jest zróİni-

cowana, wydzielono na niej pomieszczenia do pracy zespo

ãowej oraz sale

do pracy indywidualnej. Zbiory w wolnym dost

čpie rozmieszczone zostaãy

wed

ãug dziedzin wiedzy. Na parterze znajduje sič ksičgozbiór dydaktyczny,

uwzgl

čdniajĈcy podrčczniki, skrypty akademickie oraz lektury obowiĈz-

kowe dla wszystkich kierunków na Uniwersytecie

âódzkim. Niektóre tytuãy

gromadzone s

Ĉ w wielu egzemplarzach. Dla kaİdego podrčcznika stworzono

jednoegzemplarzowe archiwum – s

Ĉ to ksiĈİki, z których moİna korzystaþ

wy

ãĈcznie na miejscu, bez moİliwoĤci wypoİyczenia na zewnĈtrz. Zostaãy

oznaczone czerwonymi naklejkami, umieszczonymi na grzbiecie. Naklej-
kami takimi oznakowano wszystkie zbiory udost

čpniane w wolnym dostč-

pie tylko na miejscu. Ksi

Ĉİki przeznaczone do wypoİyczeę na zewnĈtrz

oznaczone zosta

ãy paskiem niebieskim.

Na pierwszym pi

čtrze w wolnym dostčpie znajdujĈ sič ksiĈİki z takich

dziedzin, jak: dzie

ãa o treĤci ogólnej, oĤwiata, edukacja, muzyka, sztuki

pi

čkne, jčzyk i literatura, nauka o ksiĈİce, bibliograÞ e i bibliotekoznawstwo.

Drugie pi

čtro obejmuje: nauki polityczne i prawo oraz Czytelnič z ksičgozbio-

rem historycznym, w której zgromadzono ksi

Ĉİki z zakresu historii i nauk

pomocniczych historii. Na pi

čtrze trzecim czytelnicy odnajdĈ ksiĈİki poĤwič-

cone ekonomii, marketingowi, zarz

Ĉdzaniu oraz naukom spoãecznym. Na

Il. 11. Wolny dost

čp. Fot. M. Kowalska

Il. 12. Windy w nowym gmachu BU

â.

Fot. M. Kowalska

108

B

IBLIOTHECA

N

OSTRA

.

ģ

L

ćSKI

K

WARTALNIK

N

AUKOWY

NR

1 (35) 2014

pi

čtrze czwartym – ksičgozbiór z dziedziny Þ lozoÞ i, logiki, psychologii, este-

tyki, etyki, religioznawstwa, geograÞ i, antropologii, sportu, nauk Ĥcisãych,
przyrodniczych, medycyny, rolnictwa, techniki, wojskowo

Ĥci i İeglugi.

Na ka

İdym pičtrze w wolnym dostčpie znajduje sič kilkadziesiĈt sta-

nowisk pracy dla czytelników. Istnieje mo

İliwoĤþ korzystania z Internetu

z komputerów bibliotecznych oraz w

ãasnych (il. 11).

Il. 13. Wystawa w BU

â. Fot. M. Kowalska

Il. 14. Wystawa w BU

â. ĭródão: Archiwum BUâ

109

A

RTYKU

âY

W nowej technologii udost

čpniania zbiorów waİna jest kontrola wypo-

İyczeę, ochrona oraz zabezpieczenie przed kradzieİĈ. W nowym budynku
Biblioteki Uniwersyteckiej wprowadzono nowoczesny system technologii
radiowej RFID (Radio Frequency IdentiÞ cation) – poãĈczony z komputero-
wym systemem bibliotecznym. W sk

ãad systemu RFID wchodzĈ: bramki, sta-

cjonarne i przeno

Ĥne czytniki, urzĈdzenia do samodzielnego wypoİyczania

(Self-Check) oraz wrzutnia do samodzielnego zwrotu wypo

İyczonych ksiĈİek.

Ka

İda publikacja ma umieszczony wewnĈtrz chip z zakodowanĈ

metryk

Ĉ, w której znajdujĈ sič nastčpujĈce dane: sygnatura KBK, numer

inwentarza, nazwisko autora, tytu

ã ksiĈİki i rok wydania. System RFID nie

tylko chroni ksi

Ĉİki przed kradzieİĈ, ale równieİ przyspiesza ich wypoİy-

czanie. Czynno

Ĥþ ta, trwajĈca kilka sekund, sprowadza sič do umieszcze-

nia przeznaczonego do wypo

İyczenia egzemplarza na pulpicie, w którym

znajduje si

č urzĈdzenie odczytujĈce dane zakodowane w chipie. System

RFID u

ãatwia równieİ przeprowadzanie skontrum. Do sprawdzania liczby

i ustawienia ksi

Ĉİek na póãkach sãuİy specjalny czytnik.

Wn

čtrza Biblioteki utrzymane zostaãy w spokojnych tonacjach: sza-

ro

Ĥci, beİu i granacie. OĤwietlajĈ je Ĥwietlówki, umieszczone w suÞ cie.

Dodatkowe udogodnienie dla u

İytkowników stanowi podĤwietlenie regaãów

z ksi

Ĉİkami. Dzički zamontowanym w nich fotokomórkom, Ĥwietlówki uru-

chamiaj

Ĉ sič pod wpãywem ruchu.

Stanowiska dla czytelników rozmieszczono przy oknach, tak aby wyko-

rzysta

þ naturalne oĤwietlenie. Dla studentów, którzy w trakcie nauki wolĈ

swobodnie si

č przemieszczaþ, przygotowano praktyczne, lekkie pufy. Na

wygodnych siedziskach czytelnicy mog

Ĉ przyjĈþ luĮnĈ pozycjč podczas czy-

tania ksi

Ĉİek czy korzystania z przenoĤnych komputerów. Istotne jest rów-

nie

İ to, İe w razie potrzeby ãatwo jest przesunĈþ puf w miejsce z dostčpem

do zasilania elektrycznego.

Nowy gmach Biblioteki Uniwersytetu

âódzkiego jest miejscem wielu

wystaw aran

İowanych zarówno w holu, jak i w galeriach na trzech pič-

trach (il. 13 i 14). W ci

Ĉgu siedmiu lat funkcjonowania Biblioteki zorgani-

zowano ponad osiemdziesi

Ĉt ekspozycji, przygotowanych przez pracowni-

ków Oddzia

ãu Informacji Naukowej, a takİe inne instytucje. Z okazji Roku

Fryderyka Chopina w 2010 r. powsta

ãa wystawa pt. Tam gdzie pozostaãy

nuty Chopina, któr

Ĉ poãĈczono z prelekcjĈ Maãgorzaty Grajter z Akade-

mii Muzycznej w

âodzi. Kolekcja „Polska ksiĈİka artystyczna z przeãomu

XX i XXI wieku” to tytu

ã dwóch ekspozycji: w 2009 r. i 2010 r., przygo-

towanych przez Jadwig

č i Pawãa Tryzno z Muzeum KsiĈİki Artystycznej

w

âodzi. W 2010 r. w BUâ moİna byão oglĈdaþ ekspozycjč Tu Polskie Radio

1925–2010, zorganizowan

Ĉ z okazji 85-lecia Polskiego Radia. W 2011 r.

natomiast BU

â goĤciãa ekspozycjč powstaãĈ dzički wspóãpracy Uniwersy-

tetu

âódzkiego z FundacjĈ im. Friedricha Eberta a poãĈczonĈ z semina-

rium pt. Willy Brandt i Polska. Przezwyci

čİenie podziaãu Europy. W 2010

110

B

IBLIOTHECA

N

OSTRA

.

ģ

L

ćSKI

K

WARTALNIK

N

AUKOWY

NR

1 (35) 2014

r. z okazji 65. rocznicy istnienia Uniwersytetu

âódzkiego przygotowano

wystaw

č pt. Architektura zabytkowa Uniwersytetu âódzkiego oraz spo-

tkanie z Karolin

Ĉ Koãodziej i Maciejem Kronenbergiem – autorami ksiĈİki

Zabytkowe przestrzenie Uniwersytetu

âódzkiego. W pamičci miasta dobrze

i mocno zapisa

ãy sič szczególnie dwie ekspozycje: 150 lat drukarstwa ãódz-

kiego – pocz

Ĉtki 1860–1918 oraz Kadrowana rzeczywistoĤþ / rozrysowana

wyobra

Įnia – zapowiedĮ XXI Mičdzynarodowego Festiwalu Komiksu i Gier.

Kolejna wystawa to Tam gdzie powietrze wibruje mantr

Ĉ, zorganizowana

przez Fundacj

č Stupa House w âodzi, w ramach 1. Festiwalu Kultury Bud-

dyjskiej pt. Przestrze

ę umysãu. Duİym zainteresowaniem cieszyãa sič teİ

wystawa po

Ĥwičcona francuskiej pieĤniarce Edith Piaf w 50. rocznicč jej

Ĥmierci. Zaprezentowano na niej ksiĈİki, czasopisma i fotograÞ e ilustru-
j

Ĉce karierč artystycznĈ Piaf.

Obie sale konferencyjne znajduj

Ĉce sič na terenie Biblioteki sĈ dobrze

przystosowane do wydarze

ę o róİnym charakterze – ich przyjazny charak-

ter zach

čca do uczestnictwa w spotkaniach autorskich, seminariach i kon-

ferencjach naukowych. W ubieg

ãych latach odbyão sič kilka interesujĈcych

spotka

ę, m.in. z Wojciechem Góreckim autorem Toastu za przodków (zorga-

nizowane przez redakcj

č „Tygla Kultury”), z Arturem Przybysãawskim, auto-

rem ksi

Ĉİki Pustka jest radoĤciĈ czyli Þ lozoÞ a buddyjska z przymruİeniem

(trzeciego) oka, z Leonem Sikorskim autorem publikacji Opowie

Ĥci baãódzkie,

z Alicj

Ĉ Mazan-Mazurkiewicz na temat jej dwóch tomików poetyckich: Chro-

pawe g

ãoski i Z TeresĈ. W paĮdzierniku 2010 r. odbyão sič pierwsze spotkanie

z cyklu Open Access, a raz w miesi

Ĉcu sala konferencyjna gromadzi pracow-

ników BU

â i bibliotek zakãadowych w ramach spotkaę naukowo-informacyj-

nych organizowanych przez Oddzia

ã Informacji Naukowej Biblioteki.

W ci

Ĉgu roku akademickiego w salach konferencyjnych prowadzone

s

Ĉ szkolenia biblioteczne dla studentów Uâ oraz szkolenia popularyzujĈce

elektroniczne bazy danych. Cz

čstymi goĤþmi Biblioteki sĈ uczniowie szkóã

Ĥrednich, którzy poznajĈ zasady korzystania z ksiĈİnicy oraz podziwiajĈ jej
nowoczesn

Ĉ architekturč.

Zako

ęczenie

Nowy trend w budownictwie bibliotecznym zak

ãada wygospodarowanie

przestrzeni dla aktywno

Ĥci spoãecznej, gdzie ludzie spotykajĈ sič dobrowolnie,

nieformalnie, bardziej lub mniej regularnie. Miejsce takie powinno by

þ bez-

p

ãatne i ãatwo dostčpne a takİe przyjazne, wygodne i estetyczne – jego zada-

niem jest bowiem stwarzanie optymalnych warunków do przebywania w nim.

Biblioteka idealnie wpisuje si

č w pojčcie przestrzeni spoãecznej, ze

wzgl

čdu na takĈ dziaãalnoĤþ jak praca, komunikowanie, studiowanie.

Otwarty dost

čp do zbiorów, moİliwoĤþ komunikacji w grupie czytelników

oraz kontaktów z bibliotekarzami, zmiany w koncepcji architektonicz-

111

A

RTYKU

âY

nej bibliotek, a tak

İe nowe rozwiĈzania pomieszczeę sprawiãy, İe biblio-

teka wp

ãywa na istnienie wičzi spoãecznych, towarzyskich i kulturalnych

[Konieczna, 2009, s. 31].

Nowym wyzwaniem dla bibliotek sta

ão sič wykorzystanie przestrzeni do

celów niebibliotecznych. Cz

čĤþ powierzchni budynków stanowi przestrzeę

publiczn

Ĉ – miejsce spotkaę towarzyskich, komunikowania sič, spčdzania

wolnego czasu, miejsce nauki, relaksu czy aktywno

Ĥci kulturalnej. Moİna tu

odpocz

Ĉþ od obowiĈzków zawodowych i rodzinnych oraz przyjemnie spčdziþ

czas, spotykaj

Ĉc sič ze znajomymi i wzmacniajĈc swoje poczucie przynaleİno-

Ĥci do okreĤlonej spoãecznoĤci: lokalnej, studenckiej lub uczniowskiej. Miejsca
te pe

ãniĈ funkcjč socjalizujĈcĈ, ãĈczĈcĈ ludzi danej grupy lub kilku Ĥrodowisk.

Cech

Ĉ zaprezentowanych bibliotek jest ich oryginalnoĤþ i niepowta-

rzalno

Ĥþ. Dwie pierwsze

mieszcz

Ĉ sič w murach starych fabryk. Projekty

adaptacyjne nie zniszczy

ãy pierwotnej konstrukcji, zmieniãy natomiast

wewn

čtrzny ukãad, a co sič z tym wiĈİe i klimat. Utrzymano w nich duİo

oryginalnych elementów architektonicznych, takich jak: ceglane sklepie-
nia suÞ tów, drewniane stropy, Þ lary podtrzymujĈce konstrukcjč budynku,
kr

čcone schody (il. 8) i elewacje z czerwonej cegãy. W otwartych magazy-

nach obu Bibliotek zachowano wielko

Ĥþ dawnych hal, nie dzielĈc ich na

mniejsze pomieszczenia. Dzi

čki takiemu zabiegowi nawiĈzano do klimatu

starych fabryk. Czytelnik po przekroczeniu progu tych instytucji ma

Ĥwia-

domo

Ĥþ, İe kiedyĤ zamiast póãek z ksiĈİkami peãnĈ parĈ pracowaãy tutaj

maszyny przemys

ãowe. Biblioteki AHE i Pâ majĈ dobre warunki do

organi-

zowania wydarze

ę edukacyjnych i artystycznych. Stare mury pofabryczne

stanowi

Ĉ doskonaãe tão dla prezentowanych tam ekspozycji. Atmosfera tych

miejsc sprzyja równie

İ organizowaniu spotkaę z autorami wystawianych

prac. Kierownictwo i pracownicy obu instytucji bardzo dobrze wykorzy-
stali potencja

ã tkwiĈcy w starych murach fabrycznych. W Galerii Biblio-Art

Biblioteki P

â duİym zainteresowaniem cieszyãa sič np. wystawa fotograÞ i

himalaisty Piotra Pustelnika, pracownika P

â. W murach Biblioteki AHE zaĤ

wystawia

ã swoje zdjčcia z podróİy polityk Grzegorz Koãodko.

Dwie pierwsze zaprezentowane w artykule biblioteki

ãódzkich szkóã

wy

İszych doskonale wpisujĈ sič w nurt rewitalizacji zniszczonych budyn-

ków postindustrialnych. Dzi

čki staraniom wãadz Uczelni, do których biblio-

teki nale

İĈ ãódzkie fabryki otrzymaãy drugie İycie.

Najwi

čksza ãódzka ksiĈİnica akademicka – Biblioteka Uniwersy-

tetu

âódzkiego jest przykãadem poãĈczenia dwóch budynków w taki spo-

sób, aby instytucja mog

ãa sprawnie realizowaþ swoje zadania. WičkszoĤþ

dzia

ãaę edukacyjnych, kulturalnych i popularyzatorskich odbywa sič juİ

w nowej cz

čĤci. Tam mieszczĈ sič sale konferencyjne, galerie, pracownia

komputerowa oraz wolny dost

čp i sale pracy indywidualnej. W starej czč-

Ĥci Biblioteki funkcjonuje Czytelnia Gãówna, Oddziaã Zbiorów Specjalnych
wraz z Czytelni

Ĉ oraz katalogi kartkowe. W przypadku duİej iloĤci wystaw,

112

B

IBLIOTHECA

N

OSTRA

.

ģ

L

ćSKI

K

WARTALNIK

N

AUKOWY

NR

1 (35) 2014

organizowanych w tym samym terminie, hol starej cz

čĤci Biblioteki sãuİy

jako galeria. Czytelnicy ch

čtnie przychodzĈ do Biblioteki, nie tylko po to,

by skorzysta

þ z jej zbiorów, ale równieİ uczestniczyþ w licznych imprezach

odbywaj

Ĉcych sič na jej terenie.

Biblioteki

ãódzkich uczelni stanowiĈ atrakcyjne punkty na mapie mia-

sta w powszechnej opinii kojarzonego z zabudow

Ĉ fabrycznĈ. MajĈ wpãyw

na zmian

č wizerunku metropolii, która przestaãa byþ centrum przemysãu

w

ãókienniczego, stajĈc sič prčİnym oĤrodkiem akademickim. Biblioteki

szkó

ã wyİszych zajmujĈ waİne miejsce w dziaãalnoĤci naukowej macierzy-

stych uczelni, ale równie

İ aktywnie uczestniczĈ w kulturalnym İyciu mia-

sta. Przyjazne czytelnikom wn

čtrza zachčcajĈ do spčdzania w nich czasu

nie tylko w celach edukacyjnych.

BibliograÞ a

Andrzejewski J. (2005), Wspó

ãczesne tech-

nologie biblioteczne na przyk

ãadzie roz-

budowy Biblioteki Uniwersyteckiej w

âo-

dzi.

âódĮ.

Historia przemys

ãowej âodzi [online]. 2013

[dost

čp: 2011-11-12], Dostčpny w World

Wide Web: http://www.ulmpoland.pl/in-
dex.php?id=65&pno=2.

Konieczna D. (2009), Nowe trendy w ar-

chitekturze i organizacji przestrzeni w
bibliotekach polskich. W: Nowoczesna
biblioteka. Materia

ãy z ogólnopolskiej,

przedzjazdowej konferencji Stowarzy-
szenia Bibliotekarzy Polskich. Pod red.
M. Drzewieckiego, Warszawa, s. 21–33.

Ku

Ĥnierski S. (1996), Reklama jest sztukĈ.
Warszawa.

Kowalska M., Miko

ãajuk L. (2011), Drugie

İycie ãódzkich fabryk. W: Biblioteka jako
„trzecie miejsce”. Mi

čdzynarodowa Konfe-

rencja Biblioteki Uniwersytetu

âódzkiego.

Pod red. M. Wroc

ãawskiej, J. Jerzyk-Woj-

teckiej.

âódĮ, s. 154–170.

Walczak B. (2010), Adaptacje

ãódzkich fa-

bryk – dwadzie

Ĥcia lat doĤwiadczeę.

„Renowacje i Zabytki”, nr 2, s. 85–91.

Wystawa jubileuszowa „Pi

čþ lat Biblioteki

G

ãównej Politechniki âódzkiej w nowym

gmachu 2002-2007” [online]. 2013 [do-
st

čp: 2013-11-12], Dostčpny w World

Wide Web: http://cybra.p.lodz.pl/dlibra/
docmetadata?id=1872&from=pubstats.

Zych B. (2009), Aran

İacja wnčtrza jako

czynnik kszta

ãtowania wizerunku bi-

blioteki. W: Przestrze

ę informacyjna bi-

blioteki akademickiej – tradycja i nowo-
czesno

Ĥþ. Pod red. B. Antczak-Sabali,

M. Kowalskiej, L. Tkaczyk. Toru

ę, s. 325–

332.from the Last Decades. „LIBER Qu-
arterly” [online]. Vol. 18, No 2, s. 17–198.

113

A

RTYKU

âY

Lidia Miko

ãajuk, Marzena Kowalska

The modernization of library buildings in Lodz universities

Summary

A building's architecture is one of the factors indicating the attractiveness of libraries.

Academic libraries are an important part of every institution of higher education; they are the
centre of cultural and social life. The paper presents two old factory buildings, which were
transformed into academic centers: The University of Humanities and Economics and the
Technical University of Lodz. The article describes the new arrangement of industrial interior
and the exterior appearance, which were designed for library services. The new building of the
Library of the University of Lodz is also described.

Keywords: construction of university libraries, university library, interior design, modernization
of the factory buildings, social space of the library, organization of the academic library, the
Academy of Humanities and Economics, Technical University of Lodz