TEORIA INTELIGENTNEGO PROJEKTU PODWAŻA TEORIĘ EWOLUCJI

-----------------------------------------------------
Na Pocz

tku... Rok 12 , listopad -grudz ie

2004, nr 11-12A (187-188)

413

-----------------------------------------------------

OHLIN

, „Socjobiology...”, s. 19.

socjob iolog ii ju

zbyt d

ugo uchodzi niezauwa

ona. Potrzebujemy

dok

adnych i skrupulatnych bada

, jak ró wnie

stale czujnego oka, je

mamy wszystkie nasze my

li odda

w pos

usze

stwo C hrystuso wi”.

Ra y Bo hlin

(Ray Bohlin, „Sociobiology: Evolution, Genes, and Morality”, w: Ray B

OHLIN

(ed.),

Creation, Evolution, and Modern Science: Probing the Headlines that Impact Your
Family, Kregel Publications, Grand Rapids, Mich. 2000, s. 112-122; http:// za zgod
Autora z jz. ang. t»umaczy»a Karolina Przybylska)

Mark Ryland

„Teoria inteligentnego projektu”

podwaóa teori ewolucji.

Juó sama z»oóonoÑ stworzenia Ñwiadczy o dzia»aniu si»y
wyószej. Darwinizm? Nie ma szans

Wywiad z Michaelem J. Behe'em dla Our Sunday Visitor

Spór o pow stanie gatunków n ie toczy si

tylko mi

dzy

biblijnymi kreacjonistami i ewolucjonistami darwinowskimi. Obecnie
niektórzy chrze

cijanie wci

utrzymuj

le literaln

, sze

ciodniow

interpretacj

stworzenia, któr

przedstawiono w Ksi

dze Rod zaju, inni

natom iast próbuj

pogodzi

ewolucj

i stworzenie sugeruj

e Bóg stworzy

W szech

wiat wraz z prawami chem ii i fizyki i po zwo li

naturze obra

asny

kierunek.

Tacy „teistyczni ewolucjoni

ci” przyjmuj

na wiar

e za ewolucj

stoi Bóg, zaprzeczaj

jednak, by rozum i nauka mog

y odkry

jakiekolwiek

wiadectwo empiryczne Boskiego planu stwórczego.

Wspó

cze

nie jednak coraz wi

ksza liczba naukowców i filozofó w

opowiada si

za „teori

inteligentnego projektu” g

osz

e wiele cech

organizmów bio logicz nych je st zbyt z

onych, aby mog

y pow sta

spraw

darwinowskich mechanizmów przypadkowej zmienno

ci genetycznej

i doboru naturalnego.

Uwa

oni,

e najbardziej naturalnym i racjonalnym wnioskiem

-----------------------------------------------------
414

Na Pocz

tku... Rok 12 , listopad -grudz ie

2004, nr 11-12A (187-188)

-----------------------------------------------------

z dan ych bio logii jest istnie nie pe wneg o ro dza ju pro jektu c zy zam ys

Spór pomi

dzy teistycznymi ewolucjonistami i teoretykami projektu

czasami si

zaog nia. N a prz yk

ad pew ien ksi

dz-astronom z Obserwatorium

W atyka

skiego szyderczo potraktowa

ostatnio teori

inteligentne go proje ktu

jako form

„kreacjonizmu” oraz jako „religi

podszywaj

pod nauk

”.

Aby dok

adniej przyjrze

teorii inteligentnego projektu, Our

Sunday Visitor rozm awia

niedawno z drem Michaelem J. Behe’em,

biochemikiem uto

samiaj

cym si

z teori

inteligentnego projektu od c zasu

jej powstania w 1990 roku.

B ehe jest profesorem nadzwyczajnym nauk biologicznych w

U niwersyte cie Lehigh w Pensylwanii, jest tak

e cz

onkie m rze czywistym

(Senior Fellow ) Discovery Institute oraz autorem prze

omo wej ksi

ki,

zatytu

owanej Da rw in’s B lack B ox: T he B ioch emica l Challenge to

Evolution (The Free P ress, New York 199 6).

Our S unda y Visitor: Czym jest Ruch Inteligentnego Projektu (ID)?

M ichael J. Behe: Ruch inteligentnego projektu (ID ) patronuje naukowcom
i filozofom, którzy zaczynaj

kwestio nowa

i wydobywa

wiat

o dzienne

twierd zenia ukrytej filozofii materia listycznej , pow sta

ej obok, a w

ciwie

wewn

trz wspó

czesn ej nau ki.

„Nauka” przez du

e „n” mówi nam,

e Wszech

wiat to tylko materia

i energia w ruchu , lecz okazuje si

, i

faktyczne

wiadectwa empiryczne

zebrane przez nauk

niekoniecznie popieraj

owo filozoficzne twierdzenie.

aszcza w mojej dziedzinie, biologii, Ruch ID zaczyna

kwestionowa

twierdz enia ne oda rwino wskiej teorii ew olucj i. Sugeruje przy

tym,

e pewien rodzaj inteligentnej przyczyny stanowi lepsze wyja

nienie

danych biologicznych ni

przypadkowa zm ienno

i dob ór na turalny.

OSV: Jak do sz

o do tego ,

e zainteresowa

Pan kwestiami projektu w

biologii? Czy w tym procesie odegra

a jak

rol

ska wiara katolicka?

Behe: Nie. W ca

ym okresie mojego magisterskiego i doktoranckiego

kszta

cenia uczo no m nie,

e neodarwinowska teoria ewolucji jest jedn

najlepiej ugruntowanych teorii w obr

bie ca

ej wspó

czesn ej nau ki i nigdy w

to nie w

tpi

em.

Nie dostrzega

em tutaj

adnego konfliktu z moj

wiar

, poniewa

dzi

em,

e je

li Bóg chcia

procesu, który wydawa

by si

naukowcom

przypadkowy i niekierowany, to mia

On do tego pe

ne prawo.

Akceptowa

em teori

Darwina, zanim nie zacz

em przez kilka lat naucza

-----------------------------------------------------
Na Pocz

tku... Rok 12 , listopad -grudz ie

2004, nr 11-12A (187-188)

415

-----------------------------------------------------

na poziomie uniwersyteckim. Wtedy zacz

em m ie

obiekcje.

OSV: Czy te o biekc je mia

y co

wspólnego z religi

Behe: Nie. B y

em naukow cem usi

cym wydoby

jaki

sens z danych

naukowych.

OSV: Co wi

c przyczyni

o si

do te go,

e jako naukowiec zacz

Pan w

tpi

w neodarwinizm?

Behe: Zawsze mnie uczono,

e ewo lucja d zia

a poprzez ma

e, stopniowe

zmiany w organizmach, którym dawa

y one pewn

przewag

, a nast

pnie

utrwala

y si

w cz

ci po pulacji. Te gradualne zmiany mog

y si

z czasem

(mikroewolucja) skumulowa

i doprowadzi

do du

ych zm ian na p ozio mie

morfologicznym i gatunkowym (makroewolucja).

Darwin postulowa

na przyk

ad,

wiat

oczu

a plamka mog

stopniowo i przypadkowo p rzemieni

w bardzo prymitywne oko, a potem

— dzi

ki kumulacji ma

ych zmian — w z

one oko ssaka. T akie

wyja

nienia w ielkosk alowych zm ian brz mia

y dla mnie wiarygodnie.

Niekierowana ewolucja jako wyja

nienie p rzesta

a jednak by

dla

mnie wiarygodna po tym, jak po przeczytaniu ksi

ki innego naukowca, który

sceptycznie nastawiony wzgl

dem darwinizmu, wreszcie zacz

em si

zastan awia

, w jaki sposób ewo lucja m usia

aby d zia

na po ziom ie

bioc hem ii.

OSV: Co jest takiego szczególnego w biochemii? Je

eli ewolucjonizm

darwinowski mo

e wyja

zmiany wielkoskalowe, to dlaczego nie ma

Behe: Nie mówi

e darwinizm rzeczywi

cie wyja

nia zmiany

wielkoskalowe, a tylko to ,

e przez wiele lat wydawa

mi si

on wiarygodn

teori

, poniewa

polega

em wtedy na ekspertyzie innych osób pracuj

cych

w moim zawodzie.

W szystko odmieni

o jednak przemy

lenie tego problemu z

persp ektywy b ioche mii.

OSV: Dlaczego?

Behe: Biochemia to poziom nakr

tek i

rubek

ycia. Odk

d istnieje

biochemia, mamy do czynienia z nieci

ymi struktu rami bia

ek, które

c h a r a kt e r y z u j

s i

n i e w ia r y g o d n ie z

o n y m , s p e c y f i c z n ym

-----------------------------------------------------
416

Na Pocz

tku... Rok 12 , listopad -grudz ie

2004, nr 11-12A (187-188)

-----------------------------------------------------

uporz

dkowaniem.

W iemy,

e przej

cie od jednego rodza ju z

onej struktury

bia

kowej, funkcji czy kaskady, do innej wymaga wielu zmian.

W rezultacie mo

emy okre

ilo

ciowo te zmiany, a tak

praw dop odo bie

stwo ich wyst

pienia. Z jak

doz

pewno

ci potrafimy

okre

, czy jakiekolwiek etapy po

rednie mi

dzy jednym a drugim rodzajem

uporz

dko wania bia

ka s

przydatne dla organizmu, a wi

c czy dobór

naturalny mo

e je „promowa

” i „utrwa la

”, umo

liwiaj

c im darwinowski

sposób przemiany jednego w drugie.

Kiedy przemy

limy wszystkie posiadane przez nas informacje o

poz iomie mole kularn ym — co je st równ oznaczn e z ana liz

yniersk

mikro struktury

ycia — sytuacja neod arwinizmu p rzedstawia si

ponuro.

OSV: Co w bio chem ii stanow i g

ówne problemy dla neod arwinizmu?

Behe: Przede wszystkim, jak szczegó

owo opisywa

em w ksi

ce Darw in’s

Black Box, w przyrod zie wyst

puje wiele subkomórkowych uk

adów, które

nieredukowalnie z

one. Przez to poj

cie mam na my

li,

e w ich sk

wchodz

liczne powi

zane ze sob

ci lub poduk

ady, które wszystkie s

konieczne do funkcjonowania systemu.

Ten fakt stano wi wielki p rob lem d la neo darw inizmu , skoro stawia

on hipotez

e zmian

biologiczn

nie rz

dzi

ade n plan , zamys

czy

inteligencja, która mo

e kierowa

rozwojem cz

ci w celu pó

niejszego ich

enia w jedn

Po drugie, najnowsze dane wykazuj

e nawet na najbardziej

pod stawowym poziomie formowania bia

ek jest niewiarygodnie trudne i ma

prawdopodobne,

eby pojedyncze bia

ko o — d ajmy na to — pewnej

trójwymiarowej strukturze, zwanej „fa

dem”, które pe

ni jak

funkcj

enzymatyczn

, wyewoluowa

o w inne bia

ko, charakteryzuj

ce si

innym

dem i pe

ce inn

funkcj

OSV: A wi

c na p ozio mie m ikrosk opo wym w idzi P an raczej brak ci

Behe: Co zaba wne, na poz iomie makr osko pow ym ró wnie

na dostrzec

brak ci

ci.

atwo potrafimy jednak wyobrazi

sobie — pow iedzm y —

formy przej

ciowe mi

dzy gatunkami i dok

adnie naryso wa

seri

rysunków,

przedstawiaj

cych p

ynne przej

cie od jednej form y do d rugiej. N a po ziom ie

mikro skop owym jedn ak nie tylko znajd ujem y g

bok

nieci

, lecz

ponadto nasze wyobra

enia konfrontuj

z suro wymi fak tami.

-----------------------------------------------------
Na Pocz

tku... Rok 12 , listopad -grudz ie

2004, nr 11-12A (187-188)

417

-----------------------------------------------------

Trudno sobie cho

by wyobrazi

, jak uzyska

funkcjonalno

odn ie

jak

korzy

w przestrzeni strukturalnej „pomi

dzy” systemami

nieredukowalnie z

onym i czy naw et bia

kow ymi fa

dam i.

Uz yskanie jednego u

ytecznego bia

ka z drugiego wymaga

prze mierz enia ogromnej odleg

ci prz estrzen i sekwe ncji am inokw asów , a

pomi

dzy nimi nie istniej

adne zna ne fa

dy, które móg

by utrw ali

dobór

natura lny.

OSV: Nie mówi Pan o niczym innym, jak tylko o nauce. D lacze go lud zie
zawsze kojarz

zarzu ty wob ec ew olucj onizm u z ide ami re ligijnymi?

Behe: Do pewneg o stopnia ew olucjonizm mówi o tym , sk

d si

wzi

i kim jeste

my, s

to problemy, które krzy

z kwestiami relig ijnymi.

W 19-tym i w pocz

tkach 20-tego wieku darwinizm sta

dominuj

teori

w kr

gach intelektua lnych (ró wnie

ród biologów).

Powodem tego nie by

o w zasad zie przyt

aczaj

wiadectwo naukowe, lecz

raczej fakt,

e darwinizm dostarczy

spójnego materialistycznego i

ateistycznego „mitu stworzenia”, który ca

kowicie utrwali

i umocni

intelektualnego duch a cza su. Ch odz i, oczywi

cie, o nietzschea

„

mier

Boga”.

OSV: Co wydarzy

o si

w Pa

skim przypadku?

Behe: Kwestie religijne zrodzi

y si

we mnie, kiedy zda

em sobie spraw

dla wielu ludzi darwinizm sam jest pewnym rodzajem namiastki religii. Nie
wp

ywa — lub nie powinno to wp

ywa

— na sprawy nauki, ale z pewno

pojawiaj

tu pewne interesuj

ce pytania o relacj

dzy nauk

, wiar

moralno

i kultur

OSV: Dlac zego niektórzy chrze

cijanie, maj

c na uwadze powa

ne kw estie

naukowe, odrzucaj

teori

inteligentnego projektu i oskar

jej

zwolenników o to,

e s

„kreac jonista mi” i

e uprawiaj

„religi

podszywaj

pod nauk

”?

Behe: Po pierwsze, uwa

am,

e odgrywa tutaj rol

wiele czynników

spo

ecznych. Nauczono nas wierzy

w pogl

d darwinowski we wszystkich

przejawach naszej kultury — w szko

ach, programach telewizyjnych,

czasopismach.

W i

c wierzymy w to, gdy

wszyscy inni w to wierz

. W tym

kontek

cie spo

ecznym niektórzy chrze

cijanie s

uchaj

czo

owych

-----------------------------------------------------
418

Na Pocz

tku... Rok 12 , listopad -grudz ie

2004, nr 11-12A (187-188)

-----------------------------------------------------

naukowców wy

miewaj

cych jako „kreacjonizm” wszystko, co nie jest

darwinizmem i materialistycznym pogl

dem na

ycie. Chrze

cijanie

zak

adaj

e autorytety tych naukowców musz

mie

solidne podstawy.

enie to jednak okaza

o si

nies

uszne.

Po drugie, rozpowszechnione jest b

dne mniem anie,

e Ruch

Inteligentnego Pro jektu twierdz i, i

Bóg w cudowny sposób interweniowa

c bezpo

redni

przyczyn

wielu kluczowych wydarze

w dziejach

ycia.

ID n ie prz eczy temu,

e mog

istnie

wtórne przyczyny czy „prawa”

biolo gii, które wyja

niaj

naturaln

histori

ycia; chcemy jedynie pod

wiadectwe m em pirycznym, dok

dkolwiek ono prowadzi. Je

li odkryjemy

nowe wtórne przyczyny, które wyja

zjawiska biologiczne, to w porz

dku.

de „prawo”, które mo

e wytworzy

ten typ powi

zanej ze sob

i g

bokiej z

ono

ci, jaki spotykamy w biologii, sugeruje pewien rodzaj

ukrytej inteligencji. Podobnie coraz bardziej eleganckie i skomplikowane
prawa matematyczne fizyki oraz „subtelne zestrojenie” odkrywane w
kosmologii sugeruj

e kryje si

za nimi inteligencja.

W ko

cu, uwa

am,

e wielu chrze

cijan nie zauwa

a faktu, i

istnieje d

uga tradycja w my

li Zachodu — po cz

wszy przynajmniej od

Arystotelesa — rozpatrywania

wiata w sposób naukowy, lecz otwarty na

wykraczaj

ce poza przyrod

racjonalne wyja

nienia n aturalnych zjawisk i

rzecz y. Innymi s

owy, nauka empiryczna mo

e sugerowa

istnienie p rzyczyn

wykraczaj

cych poza przyrod

, a filozofia mo

e nast

pnie bada

przyczyny i to nie wychodz

c poza królestwo rozumu ludzkiego i poruszaj

spraw y, b

ce pr zed miote m religii.

OSV: Czy ID jest wi

c ostate cznie bard ziej filoz ofi

czy nauk

Behe: Filozofia mo

e wiele w nie

do tego sporu, ale ja jestem tylko

zwyk

ym biologiem, usi

cym pod

za znajdowanym w mojej

dzied zinie na uki

wiadectwe m em pirycz nym tam , gdzie ono pro wad zi.

e rzeczywiste

wiadectwo empiryczne biochemii bardzo

oddala nas od mechanistyczno-materialistycznej nauki darwinizmu i
przyb li

a do pewnego rodzaju nowego sformu

owania nauk biologicznych w

katego riach p lanu, za mys

u i inteligenc ji.

Filoz ofow ie przyrody mog

to wszystko wyrazi

odpowiednimi

katego riami. Jeste

my u samego pocz

tku zm iany pa radyg matu w biolo gii i

nikt tak naprawd

nie wie, czym to si

sko

czy.

Mark Ryland jest wiceprezesem Discovery Institute i pracuje w Christendom
Co llege o raz w Intern ation al Th eolo gica l Institute.

-----------------------------------------------------
Na Pocz

tku... Rok 12 , listopad -grudz ie

2004, nr 11-12A (187-188)

419

-----------------------------------------------------

Michael J. B

EHE

, Darwin’s Black Box: The Biochemical Challenge to

Evolution, Simon & Schuster, New York, NY. 1996, s. 39.

(Mark R

YLAND

& Michael J. B

EHE

, „«Intelligent Design» Challenges Evolutionary

Theory: The Complexity of Creation Itself Is Evidence of a Higher Power at Work.
Darwin? Not a Chance”, Our Sunday Visitor, September 29, 2004, http://www.
discovery.org/scripts/viewDB/index.php?command=view&id=2230; za zgod obu
Autorów z jzyka angielskiego prze»oóy» Dariusz Sagan)

Joshua A. Smart

O zastosowaniu pojcia

nieredukowalnej z»oóonoÑci

Abstrakt:

Celem tego artyku

u jest dostarcze nie ram y rob ocz ej i wyzn acze nie

kierunku d la bardziej rygorystyczneg o z a s t o so w a n i a k o n c e p c ji
nieredukowalnej z

ono

ci. Krytyczne reakcje na ide

nieredukowalnej

ono

ci polega

y przede wszystkim na takich-sobie-bajeczkach, które

odwo

ywa

y si

niejasno do przypadku i innych czynników zamiast do dobrze

obmy

lonych argumentów. Teoretycy inteligentnego projektu zwracali uwag

na brak merytorycznej tre

ci w pracach krytykuj

cych ich dzie

o, ale

praktycznie rzecz bior

c nie próbowali wysuwa

bard ziej ko nkretn ych

zarzutów wobec teorii ewolucyjnej. Teoria inteligentnego projektu nie zyska
uzn ania w spo

eczno

ci na uko wej, je

li nad al b

dzie si

anga

owa

a w

wymian

takich ogólników. Post

p zale

y od zastosowa

. Dlatego artyku

ten

opisuje proces stosowania poj

cia nieredukowalnej z

ono

ci ze

szczególnym uwzgl

dnieniem okre

lania nieredukowalnego rdzenia systemu.

Przez nieredukowalnie z

ony rozumiem pojedynczy

ad, z

ony z kilku dobrze dopasowanych, oddzia

cych ze

sob

ci, którym przypisuje si

podstawowe funkcje. Usuni

cie

jakiejkolwiek z tych cz

ci po wod uje,

e system prze staje sp rawnie

funkcjonowa

. Uk

adu nieredukowalnie z

onego nie mo

wytworzy

bezpo

red nio [… ]

Michael J. Behe