Wykorzystanie środków dydaktycznych ma na celu

 zwiększenie efektywności edukacji

 sprawniejsze udostępnianie wiedzy wychowankom,

 wzrost efektywności ich działao naukowych, społecznych, kulturalnych i technicznych,

lepsze przygotowanie ich do kształcenia przez całe życie.

ŚRODKI TE MAJĄ SŁUŻYD: OPTYMALIZACJI NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ.

TYPOLOGIA I CHARAKTERYSTYKA :ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH

środki naturalne, które bezpośrednio przedstawiają samą rzeczywistośd;
środki techniczne, które ukazują rzeczywistośd w sposób pośredni. Do tej grupy zalicza się środki
wzrokowe, słuchowe, wzrokowo – słuchowe (audiowizualne), manipulacyjne, modelowe i
automatyczne;
środki symboliczne, które przedstawiają rzeczywistośd za pomocą odpowiedniej symboliki np. słowa
żywego i drukTYPOLOGIA WG WINCENTEGO OKONIA

A ŚRODKI PROSTE:

 środki słowne, to jest przede wszystkim podręczniki i inne teksty drukowane;

 proste środki wzrokowe (wizualne), a więc oryginalne przedmioty, modele, wykresy, mapy

B ŚRODKI ZŁOŻONE:

 mechaniczne środki wzrokowe umożliwiające przekazywanie obrazów za pomocą urządzeo

technicznych, jak np. aparat fotograficzny, diaskop, mikroskop, teleskop;

 środki słuchowe pozwalające przekazywad dźwięki i szmery – za pośrednictwem gramofonu,

megafonu, magnetofonu czy radio;

 środki słuchowo – wzrokowe (audiowizualne) łączące obraz z dźwiękiem, jak film

dźwiękowy czy telewizja;

 automatyzujące proces uczenia się, do których można zaliczyd maszyny dydaktyczne,

gabinety językowe, zwane też laboratoriami językowymi oraz komputery.

Wszystkie środki wzbogacają proces dydaktyczny, zwiększają jego efektywnośd.

Środki słowne

Podręczniki i inne drukowane teksty

Środki wzrokowe

Proste środki wzrokowe obejmują grupę środków zwanych popularnie pomocami naukowymi, wiążą
one ze sobą poznanie umysłowe z poznaniem zmysłowym, treśd pracy naszego umysłu z

rzeczywistością. Poznanie umysłowe oparte na mowie i myśleniu ma sens o tyle o ile jest powiązane
z rzeczami i zdarzeniami.

 Postad bezpośrednią mają środki wizualne wówczas gdy występują jako:

a) naturalne okazy w naturalnym środowisku np. drzewa w lesie, zwierzęta na łonie natury.

Poznając naturalne przedmioty w ich zwykłym środowisku, uczeo jest wstanie wyobrazid
sobie najwierniejsze wyobrażenia i pojęcia o nich

b) naturalne okazy w środowisku sztucznym np.: okazy przyniesione do pracowni

przedmiotowej, oglądane na wystawie lub w muzeum;

c. okazy spreparowane w postaci preparatów mokrych (zakonserwowane w odpowiednich

płynach) oraz preparatów mikroskopowych.

 Postad pośrednią przyjmują środki wzrokowe wówczas, gdy przedstawiają rzeczywistośd w

postaci:

modeli; modele stosuje się wówczas, gdy chcemy przedstawid rzeczywistośd w zmniejszeniu,
może to byd np.: model (makieta) dzielnicy miejskiej, osady, fabryki, domu, maszyny części
organizmu ludzkiego, zwierząt i roślin, organizmu ludzkiego itd.

obrazów; Środki te obejmują:

znaki symbolizujące umowne treści, np.: znaki drogowe czy symbole matematyczne;

Mapy które przedstawiają rzeczywistośd za pomocą umownych znaków wizualnych.

Modele cybernetyczne (komputery) przedstawiające w sposób umowny stosunki między
informacjami, decyzjami i działaniami;

schematy, wykresy diagramy.

 Środki złożone.

Należące do tej grupy środki opierają się na urządzeniach mechanicznych, a zwłaszcza
elektronicznych.

 Środki mechaniczne: wzrokowe, słuchowe i słuchowo – wzrokowe opierają się na

mechanizmach, które zastępują czynności słuchowe lub wzrokowe człowieka.

 Mechaniczne środki wzrokowe stanowią najstarszą grupę środków złożonych. Nowoczesna

technika stworzyła dydaktyce olbrzymie możliwości udoskonalenia pracy nauczycieli i
uczniów.

 Środki słuchowe

odgrywają dużą rolę przede wszystkim w nauczaniu przedmiotów humanistycznych i w muzyce.

 Magnetofon jest doskonałym środkiem umożliwiającym przechowywanie i reprodukcję

nagrao dźwiękowych.

 Radio wprowadza nas bezpośrednio w dziedzinę tzw. środków masowych (mass media),

zwanych też środkami masowego oddziaływania (oprócz radia należą do nich telewizja, film
oraz książka i czasopismo).

 Środki masowe umożliwiają pośredni wpływ jednych ludzi na drugich.

 Środki słuchowo – wzrokowe

Do tych środków zaliczamy film dźwiękowy i telewizję.

 Film dydaktyczny pozwala odtworzyd ruch, dźwięk i szmer, przedstawid proces w całym jego

przebiegu, daje możliwośd pokazywania zjawisk niedostępnych bezpośredniej obserwacji.
Telewizja jako środek dostarczający rozrywki, znalazła szerokie zastosowanie w pracy szkół
wszystkich szczebli oraz w różnych dziedzinach nauki, a zwłaszcza w naukach przyrodniczych,
medycznych i technicznych. Telewizja jest w stanie eksponowad wykłady i inne zajęcia
dydaktyczne w wykonaniu nie tylko najlepszych specjalistów, lecz przy tym ludzi, którzy
posiedli sztukę słowa i umiejętnośd sugestywnego oddziaływania. Dzięki telewizji uczeo może
poznawad wybitnych uczonych krajowych i zagranicznych, brad udział we wzorowo
prowadzonych lekcjach Środki automatyzujące uczenie się:

 umożliwiają względnie pełną automatyzację procesu uczenia się;

wymagają kontaktu uczącego się z maszyną, należą do nich: maszyny dydaktyczne, gabinety językowe
i komputery.

 Maszyny dydaktyczne są tak skonstruowane, aby mogły sterowad procesem uczenia się

ucznia bez pomocy nauczyciela. Wśród maszyn dydaktycznych zwykle wyodrębnia się:

 maszyny uczące, które umożliwiają opanowanie wiadomości;

 maszyny egzaminujące, które pozwalają przeprowadzid kontrolę wyników pracy ucznia;

 maszyny dwiczące, które ułatwiają opanowanie umiejętności i nawyków.

 Gabinety językowe wyposażone są w pulpit sterowniczy, umieszczony na stole

nauczycielskim. Na stołach uczniów, ograniczonych ścianką przednią i dwiema ściankami
bocznymi, znajdują się magnetofony i słuchawki, umożliwiające im słuchanie wypowiedzi
obcojęzycznych oraz własnych wypowiedzi w obcym języku.

Komputer pozwala na maksymalną indywidualizację kształcenia. Przechowuje on każde rozwiązanie i
każdą reakcję ucznia w toku rozwiązywania podanych mu zadao, wybiera przy tym na podstawie
danych odpowiedzi dalsze zadania, jakie dla tego ucznia się nadają. Nauczyciel może w każdej chwili
otrzymad od komputera wszystkie potrzebne informacje o uczniu, klasie lub o wszystkich swoich
klasach.

FUNKCJE ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH

Ułatwiają one i pogłębiają poznanie rzeczywistości

poznawanie wiedzy o rzeczywistości,

kształtowanie postaw i emocjonalnego stosunku do rzeczywistości,

rozwijanie działalności przekształcającej rzeczywistość.

 Poznanie rzeczywistości.

 Tę funkcje zamiast sztucznych środków spełnia sama rzeczywistośd, a więc świat przyrody,

życia społecznego i kultury.

 wyrazem tej funkcji jest również poznawanie rzeczywistości w sposób pośredni, jako jej

obrazów, rysunków ją wyobrażających, filmów naukowych i dydaktycznych itd

 Wyrazem tej funkcji jest również poznawanie rzeczywistości w sposób pośredni, jako jej

obrazów, rysunków ją wyobrażających, filmów naukowych i dydaktycznych, modeli
przedstawiających poszczególne przedmioty, czy zapisów dźwiękowych.

 Poznawanie wiedzy o rzeczywistości.

 Tę rolę pełnią głównie podręczniki, ale obok pojawia się wiele środków technicznych, które

służą do eksponowania wiadomości za pośrednictwem tekstów drukowanych.

 Są to urządzenia reprogrograficzne (kserografy, kopiarki, powielacze).

Coraz częściej są stosowane grafoskopy, maszyny dydaktyczne, komputery.

Przegląd funkcji środków dydaktycznych ma na celu ukazanie niektórych możliwości zastosowania
nowoczesnej techniki do procesu dydaktycznego w celu zwiększenia jego efektów osobotwórczych,
jego wpływu na wszechstronny rozwój osobowości. Koncepcja kształcenia wielostronnego opiera się
na założeniu, że celem wszelkiej edukacji jest dokonywanie zmian składników osobowości, zmiany te
zaś dokonują się nie przez bierne przyswajanie wiedzy, lecz w drodze wykonywania różnorodnych
zadao przez uczący się podmiot. się nowoczesna dydaktyka, nie zapewnia warunków dla takiej
aktywności

 Funkcje środków dydaktycznych :

funkcje poznawczo – kształtujące :
- aktywizująca
- informacyjna
- poznawcza
- weryfikacyjna
- wdrożeniowa
- instruktażowa
- utrwalająca
- kontrolna

funkcje emocjonalno – motywacyjne :
- motywacyjna
- estetyczna