JAMA USTNA – mouth
*Na zewnątrz widać wejście do jamy ustnej ograniczone szparą ustną, która jest ograniczona
wargą górną i warga dolną. Te twory są zbudowane ze skóry, tkanki podskórnej, mięśnia okrężnego
ust, od strony wewnętrznej pokrytego błoną śluzową.
*Na granicy błony śluzowej i skóry znajduje się tzw. czerwień wargowa. Jest zaliczana do skóry
ale nieowłosionej, jest charakterystyczna w swej budowie: przebiegają powierzchownie w niej
zespolenia naczyniowe. Zabarwienie czerwieni wargowej świadczy o wypełnieniu łożyska
naczyniowego i zawartości hemoglobiny:
- gdy jest

nadmiar

CO

2

we krwi pojawia się

cyjanoza

,

sinica

,

zabarwienie sinawe

, może być to coś

w rodzaju purpurowosinego zabarwienia. -
- łożysko naczyniowe jest

dobrze wypełnione

: wyższa temperatura otaczającego środowiska albo

naszego organizmu ponieważ jest to jeden z mechanizmów regulujących oddawanie ciepła.
- gdy temperatura jest

znacznie niższa

od naszego organizmu wargi będą

blade

- nastąpi

obkurczenie naczyń. Ten objaw może też powodować

stres połączony ze zmniejszoną ilością

krążącej krwi

. Niska czerwień wargowa może być połączona z

krwotokiem

.

*Przedsionek jamy ustnej ograniczony jest przez: od przodu wargi, bocznie policzki,

(na zewnątrz

skóra, pod nią tkanka podskórna, częściowo mięsień żwacz, do przodu od niego poduszeczka
tłuszczowa, przyśrodkowo od niej mięsień policzkowy przebity przez przewód ślinianki przyusznej
wchodzący do przedsionka jamy ustnej na wysokości 2. zęba trzonowego)

Tylne ograniczenie: zęby

górne i zęby dolne, oraz wyrostki zębodołowe pokryte błoną śluzową, tj dziąsła górne (szczęki) i
dolne (żuchwy). Można wyróżnić wędzidełko wargi górnej i wędzidełko wargi dolnej.

*Za przedsionkiem jamy ustnej znajduje się jama ustna właściwa. W jamie ustnej właściwej
wyróżniamy jej strop, dno i część tylną w postaci gardzieli przechodzącą bezpośrednio w część
ustną gardła. Są tam 2 łuki: podniebienno – gardłowy i podniebienno – językowy, pośrodku języczek,
a także migdałek podniebienny.
- Strop jamy ustnej właściwej tworzą

podniebienie twarde

i

miękkie

. Twarde: z przodu

wyrostek

podniebienny szczęki

z tyłu

blaszka pozioma kości podniebiennej

. W części przedniej podniebienia

twardego znajduje się

kanał przysieczny

. Unerwienie: nerwy przechodzące ze strony jamy nosowej

przez kanał przysieczny: nerw nosowo – podniebienny unerwia przednią część podniebienia
twardego, tylna jest unerwiona przez nerw podniebienny większy i kawałek przez mniejszy, tj,
gałęzie zwoju skrzydłowo – podniebiennego nerwu szczękowego
- Dno jamy ustnej zbudowane z

przepony jamy ustnej

: mięsień żuchwowo – gnykowy

przebiegający pod trzonem żuchwy (kresą żuchwowo – gnykową) i kością gnykową. W jej tylnej
części przyczepia się część mięśnia zwieracza górnego gardła. Patrząc na jamę ustną od strony jej
światła nie widać przepony jamy ustnej, ale widać błonę śluzową poniżej dolnej powierzchni
języka. Pomiędzy błoną śluzowa jamy ustnej a przeponą znajduje się

przestrzeń podjęzykowa

gdzie leży ślinianka podjęzykowa

. Na mięśniu żuchwowo – gnykowym spoczywa mięsień

bródkowo – gnykowy i on nie tworzy przepony jamy ustnej, jest węższy.
- Gardziel: w obrębie

fałdu podniebienno – językowego

i

podniebienno – gardłowego

występują mięśnie pokryte błoną śluzową.

Migdałki

mogą się powiększać utrudniając oddychanie.

Unerwienie migdałków podniebiennych

: nerw językowo – gardłowy (IX), gałęzie migdałkowe.

*Powierzchnia pokryta przez błonę śluzową: dno jamy ustnej pod językiem, od góry powierzchnia
dolna języka, w płaszczyźnie pośrodkowej przebiega frenulum – wędzidełko. W miejscu gdzie
wędzidełko kończy się w błonie jamy śluzowej znajdują się 2 brodawki: mięsko językowe.
"Wystarczy o czymś pomyśleć aby ta ślina wytrysnęła – wtedy zobaczysz jak fontanna śliny
wydobywa się z tych dwóch punktów."
Po obu stronach mięska językowego jest tzw. fałd podjęzykowy, jest to uwypuklenie błony
śluzowej utworzony przez śliniankę podjęzykową, która ma tam również ujścia. Można zauważyć
fałdy strzępiaste po obu stronach języka, przyśrodkowo od nich zaznacza się sinawe zabarwienie,
jest to spowodowane przebiegiem naczyń – żyły głębokiej języka i tętnicy głębokiej języka.

*Przestrzeń podżuchwowa jest ograniczona od dołu powięzią powierzchowną szyi, od przodu i
boku trzonem żuchwy i rozpoczynającymi się gałęzami żuchwy. Zawartością tej przestrzeni jest

większa część ślinianki podżuchwowej

,

węzły chłonne

i

naczynia twarzowe

kierujące się na

twarz nieco do przodu od przedniej krawędzi mięśnia żwacza krzyżując żuchwę. Przebiega tam tez
nerw językowy (czuciowy),

gałąź nerwu żuchwowego -

3 gałęzi

nerwu trójdzielnego(

V), nerw .

Przebiega powierzchownie szczególnie w okolicy 2 i 3 zęba trzonowego, może on łatwo ulec
uszkodzeniu.

ŚLINIANKI
*Ślinianka podjęzykowa.
Uchodzi częściowo na mięsku podjęzykowym, ale ma ona również drobniejsze przewody
odprowadzające otwierające się wzdłuż przebiegu fałdu podjęzykowego,
*Ślinianka podżuchwowa
Jej przewód ma przebieg poprzeczny. Ślinianka w 2/3 poniżej przepony jamy ustnej, natomiast 1/3
zagina się dookoła krawędzi tylnej przepony jamy ustnej i wchodzi w obręb przestrzeni
podjęzykowej. Odchodzi od tej części przewód wyprowadzający uchodzący na mięsku
podjęzykowym.
* Ślinianka przyuszna
Jej przewód uchodzi do jamy ustnej na wysokości 2 górnego zęba trzonowego.

Ślinianki różnią się unerwieniem.

Podżuchwowa

i

podjęzykowa

są unerwione przy pomocy

struny bębenkowej

odchodzącej od

nerwu twarzowego, która tuż przed wyjściem przez otwór rylcowo – sutkowy wraca do jamy
bębenkowej i wychodzi na zewnątrz czaszki przez szczelinę skalisto – bębenkową. Ona przebiega
dołączając się do nerwu językowego.
Unerwienie

ślinianki przyusznej

: przywspółczulnie od

nerwu językowo – gardłowego

(

nerw

skalisty mniejszy

wychodzący z czaszki przez otwór owalny, dołącza on potem do rozgałęzień

nerwu żuchwowego

, tj nerwu uszno - skroniowego). Ślinianka przyuszna jest częściowo przebita

przez rozgałęzienia nerwu twarzowego, ale jej nie unerwia.

Może dochodzić do zapaleń ślinianek a także mogą w ich przewodach występować KAMIENIE
(szelest kartek na sali), taki kamień może być zarówno w przewodzie ślinianki podżuchwowej –
częściej, lub w przewodzie ślinianki przyusznej. Mogą występować silne bóle, zablokowanie
ślinianki powoduje zmiany zapalne, wtedy istnieje konieczność chirurgicznego usunięcia kamienia.
Przez przestrzeń podżuchwową przebiegają naczynia twarzowe, z przestrzenią podjęzykową
związana jest z tętnicą językową. Obie są gałęziami tętnicy szyjnej zewnętrznej, na pewnym
odcinku przebiegu tętnica przebiega blisko przewodu wyprowadzającego śliniaki podżuchwowej
okolicach ślinianki podjęzykowej.

JĘZYK
Język jest narządem mięśniowym. W jego skład wchodzą: mięśnie wewnętrzne i zewnętrzne
języka pokryte błoną śluzową.

Mięśnie wewnętrzne

:

mięsień podłużny górny

,

mięsień podłużny dolny

,

mięsień pionowy

języka

,

mięsień poprzeczny języka.

Mięśnie zewnętrzne

:

mięsień gnykowo - językowy

, który podczas skurczu przesuwa język do tyłu

i jednocześnie do dołu,

mięsień rylcowo - językowy

, kurcząc się przesuwa język ku tyłowi i do

góry, unosi część tylną języka do góry,

mięsień bródkowo – językowy

powodujący wysunięcie

języka do przodu.
Językiem można wykonywać każdy rodzaj ruchu: obniżać, unosić, unosić brzegi boczne, oraz
"trąbkę" co jest warunkowane genetycznie.
Na górze języka jest powierzchnia górna zakończona z przodu szczytem języka, z tyłu nasadą
języka, bruzda graniczna między trzonem a nasada języka. W jej okolicy są brodawki okolone –

największe brodawki języka, przez środek języka przebiega bruzda pośrodkowa języka. Błona
śluzowa górna ma inną powierzchnię niż dolna. Spowodowane jest to obecnością brodawek języka
z kubkami smakowymi.
Język łączy się bezpośrednio z nagłośnią poprzez 3 fałdy: pośrodkowy i 2 boczne. Przy takim
połączeniu języka z nagłośnią położenie języka ma wpływ na położenie nagłośni. Gdy język
pociągniemy do przodu/wysuniemy otworzy się nagłośnia. Jeżeli język cofnie się do tyłu, jego
nasada musi ucisnąć nagłośnię co spowoduje zamknięcie wejścia do krtani. Dzieje się tak gdy
połykamy. Jest to jedna z faz połykania, gdy połykanie staje się od nas czynnością niezależną. Gdy
przełykamy język przesuwa się do tyłu, potem podnosi się nasada języka i kęs przepychany jest w
kierunku części ustnej gardła. Gdy kęs znajdzie się za uniesioną nasadą języka nie można
zatrzymać połykania.

Rodzaje brodawek językowych:
*Okolone – odpowiedzialne za smak gorzki, rozmieszczone w obrębie nagłośni i częściowo
podniebienia miękkiego
Grzybkowate -
Liściaste -
*Nitkowate rozłożone po obu brzegach języka, są to twory szczątkowe nie posiadające kubków
smakowych, ich szczyty pokryte są nabłonkiem złuszczającym się.
Można odbierać smaki słodki, słony, kwaśny.
Najbardziej do przodu smak słodki, a potem następne w przednich 2/3 języka.

UNERWIENIE

Język posiada 3 rodzaje unerwienia: smakowe, czuciowe i ruchowe.
Unerwienie smakowe:

2/3 przednie

języka posiada unerwienie od

nerwu twarzowego

drogą

struny

bębenkowej

.

1/3 tylna

(boczna)

języka posiada unerwienie od strony

nerwu językowo – gardłowego

, w części

środkowej

od

nerwu błędnego

.

Unerwienie ruchowe: nerw językowy od

nerwu żuchwowego

od

nerwu trójdzielnego

przewodzi

czucie ogólne: bólu, temperatury, dotyku i ucisku, nie przewodzi smaku.
Unerwienie ruchowe pochodzi do nerwu podjęzykowego (XII).

ODPŁYW CHŁONKI

Chłonka odpływająca z języka: do węzłów w obrębie przestrzeni podżuchwowej, z przodu węzły
podbródkowe do tyłu od trzonu żuchwy, z tylnej części języka do węzłów chłonnych
podżuchwowych w okolicy ślinianki podżuchwowej. Później te naczynia chłonne mają przepływ w
kierunku naczyń chłonnych szyjnych głębokich, które zbierają chłonkę z całej głowy i szyi (szelest
zapisywania)

Dół zażuchwowy ograniczony jest przez gałąź żuchwy od przodu, łuk jarzmowy od góry i otwór
słuchowy zewnętrzny od tyłu. Powiększenie ślinianki przyusznej występuje w chorobie wirusowej
– śwince. Jest to choroba nieprzyjemna dla mężczyzn gdyż może powodować zapalenie najądrzy i
w konsekwencji niepłodność.
Poza gruczołami dużymi ślinowymi są tez mniejsze gruczoły w obrębie podniebienia i warg.

ZĘBY
Definicja anatomiczna:
Korona to część zęba pokryta szkliwem
Korzeń jest pokryty kostniwem.

Szkliwo jest bielsze, twardsze i gładsze i bardziej lśniące. Kostniwo ma barwę bardziej żółtą, powierzchnia lekko
nierówna. Na granicy szkliwa i kostniwa znajduje się linia – szyjka zęba.
Zębina jest tam bardziej podatna na uszkodzenia, łatwiej wtedy w okolicach szyjki o nadżerki.

Pojęcie kliniczne
Korona – część zęba wystająca ponad dziąsła.
Pojęcia te różnią się, gdyż z wiekiem jest tendencja do obniżania się dziąseł u ludzi starszych,
wystają kawałki korzenia.

W zębinie znajduje się przestrzeń, która w obrębie korony zęba nazywa się komorą zęba,
wypełniona jest

miazgą zęba

:

naczyniami

i

nerwami

, które wchodzą do zęba tak że komora zęba

przedłuża się w kierunku korzenia tworząc kanał zęba , na szczycie otwiera się otworem
szczytowym/wierzchołkowym.
Cechą zębów jest to, ze są umocowane w zębodołach dosyć silnie. Jest to rodzaj więzozrostu,
nazywa się wklinowanie. Więzozrost ulega osłabieniu gdy następuje wymiana zębów, lub w
szkorbucie lub w paradontozą – zmianach zapalnych.

Mamy 2 rodzaje zębów:
- mleczne: siekacz przyśrodkowy i boczny, kieł i 2 trzonowe
- stałe: siekacz przyśrodkowy i boczny, kieł, 2 zęby przedtrzonowe i 3 zęby trzonowe. 3. ząb
trzonowy wyrzyna się później lub w ogóle.

Zęby można podzielić na 1no, 2u i 3y korzeniowe.
1 - Wszystkie siekacze, kły i przedtrzonowe dolne,
2 - przedtrzonowe górne i trzonowe dolne,
3 - trzonowe górne.

Zęby mleczne wyrzynają się:

przyśrodkowy siekacz

6 – 8 miesięcy

boczny siekacz

8 – 12 miesięcy

trzonowce pierwsze

12 – 16 miesiąc

kieł

15 – 20 miesiąc

trzonowce drugie

20 – 40 miesiąc

Jednoroczne dziecko ma zwykle 8 zębów, półtoraroczne 16 zębów, 2.5 roczne dziecko powinno mieć pełne
uzębienie mleczne.
Wymiana zębów mlecz na stałe trwa od 6 do 13 roku życia, ząb mądrości wkłuwa się między 17 a 35 rokiem
życia. Pierwszy pojawiający się ząb stały: trzonowiec pierwszy, dalej siekacze przyśrodkowy i boczny potem
kieł.

pierwszy trzonowiec

6 – 8 r.ż.

środkowy siekacz

6 – 9 r.ż.

boczny siekacz

7 – 10 r.ż.

pierwszy przedtrzonowiec 9 – 13 r.ż.

kieł

9 - 14 r.ż.

drugi przedtrzonowiec

11 - 14 r.ż.

drugi trzonowiec

10 - 14 r.ż.

trzeci trzonowiec

16 - 30 r.ż.

Zęby numeruje się zgodnie ruchem wskazówek zegara :od strony prawej w stronę lewą. (1-32).
Zęby sieczne mają kształt dłuta. Korona każdego zęba ma 6 powierzchni: korzeniową, przednią,
tylną, 2 boczne i dolną.
W siekaczach powierzchnia dolna to krawędź sieczna, przednia to wargowa / policzkowa,
powierzchnia tylna to powierzchnia podniebienna dla zębów górnych, językowa dla zębów
dolnych. Powierzchnie boczne w zależności czy od strony przyśrodkowej mezjalne, powierzchnie
od strony bocznej dystalne. Dla zębów w płaszczyźnie strzałkowej będą to powierzchnie przednie i
tylne.
Kły: inaczej wygląda powierzchnia sieczna, występuje tzw szczyt, który jest charakterystyczny.
Przedtrzonowce i trzonowce: przedtrzonowce mają 2 guzki, trzonowe mają ich więcej, 3 – 6,
najczęściej są to 4 guzki. W trzonowcach mogą występować guzki nadliczbowe – guzek
CARABELLEGO. Występuje najczęściej w 1. trzonowcu górnym na jego powierzchni
podniebiennej.