1

Opracowanie: Grażyna Małyszko-Mikołajek SPPP „TOP”

O terapii EEG Biofeedback

Jest to metoda neuroterapii, która za pomocą oddziaływań psychologicznych

pozwala w sposób świadomy kontrolować i wpływać na stan psychofizjolo-

giczny organizmu.

Człowiek staje się bardziej świadomy stanu swojego ciała i umysłu. Potrafi

świadomie wpływać na funkcje, które normalnie nie podlegają kontroli.

Metoda EEG Biofeedback wykorzystuje efekt biologicznego sprzężenia

zwrotnego do nauki wpływania na pracę własnego mózgu. Dzięki treningom

pracuje on wydajniej i szybciej. Jest efektywną metodą leczenia tych zaburzeń,

które wynikają z dysfunkcji pracy mózgu.

Podstawą metody są plastyczność i bioregulacyjne możliwości mózgu człowieka

Mózg stale wytwarza fale elektryczne, wywołane aktywnością neuronów.

Z zapisu EEG /QEEG/ możemy uzyskać wiele informacji o stanie

fizjologicznym /czuwanie, sen/ i emocjonalnym /napięcie psychiczne,

relaksacja/, wyrażają się one bowiem w postaci określonego wzorca

bioelektrycznego fal.

Czynność bioelektryczna mózgu zmienia się w zależności od wieku, stanu

fizjologicznego, różnych czynników zewnętrznych i wewnętrznych.

Zaburzenia regulacji neurofizjologicznej prowadzą do zmiany generacji fal

mózgowych i powstania nieprawidłowych wzorców czynności mózgu.

Połączenie specyficznych zaburzeń zachowania, dolegliwości z określonym

wzorcem czynności mózgu pozwoliło na zaprojektowanie terapii, celem ich

usunięcia lub zmniejszenia.

2

Stan nadmiernego pobudzenia mózgu /overarousal /, nadmiernego hamowania

/underarousal/ lub występowanie obu jednocześnie powoduje osłabienie

korowej regulacji zachowania. W rezultacie może to prowadzić do zaburzenia

funkcji poznawczych, /np. uwagi, koncentracji, specyficznych zaburzeń

zdolności uczenia się/ oraz zaburzeń emocji, zachowania itp.

Trening EEG Biofeedback normalizuje samoregulację arousalu /fizjologicznego

rozbudzenia mózgu/.

Mózg musi mieć odpowiedni poziom wzbudzenia aby nastąpiło uczenie się.

Poprzez systematyczny trening uczymy się zmieniać wzorzec fal mózgowych

w pożądanym kierunku.

Trening:

- zwiększa możliwości intelektualne i usprawnia procesy poznawcze

- poprawia efektywność pracy

- ułatwia uzyskanie równowagi psychicznej i wyciszenia

- poprawia samopoczucie i samoocenę

- zwiększa odporność na stres

- poprawia wydolność systemu immunologicznego

- ułatwia regenerację sił

- wpływa pozytywnie na ogólne funkcjonowanie człowieka m.innymi dzięki

zwiększeniu plastyczności mózgu i spowolnieniu procesów biologicznego

starzenia się

Historia

rozwoju tej metody sięga lat 60-tych XX wieku, kiedy dr Joe Kamiya

w USA zaczął badać zależność między aktywnością fal Alfa a stanem

emocjonalnym człowieka.

W latach 80-tych Peniston i Kulkowsky rozwinęli i wykorzystali tę metodę w

terapii uzależnień, w zespołach depresji oraz stresu pourazowego.

3

Wielki wpływ na rozwój metody miał prof. B.Sterman pracujący w amery-

kańskim ośrodku lotów kosmicznych NASA. Prace eksperymentalne, które

prowadził na przełomie lat 60-tych i 70-tych XX wieku doprowadziły w efekcie

do opracowania nowej metody leczenia epilepsji.

Inni naukowcy wykazali przydatność metody EEG Biofeedback w terapii spe-

cyficznych zaburzeń uczenia się/dysleksji, dysgrafii, dyskalkuli/, zaburzeń

uwagi, koncentracji, pamięci, ADHD itd.

Gwałtowny rozwój nowych technologii komputerowych znacząco przyspieszył

rozwój tej metody terapii.

W Polsce metoda ta rozwija się od początku XXI wieku.

Zastosowanie

terapii EEG Biofeeedback jest b. szerokie.

Polecana jest dla osób zdrowych celem polepszenia ich funkcjonowania i

samopoczucia, uzyskiwania lepszych efektów pracy i umiejętności relaksacji.

Dla osób pracujących w warunkach wzmożonego stresu, wysiłku

i odpowiedzialności np:

- uczniów, studentów w okresach wytężonej nauki przed egzaminami

- sportowców

- twórców, artystów

- wojska, pilotów, policji

- kadry kierowniczej itp.

Dla dzieci i dorosłych z dysfunkcjami w pracy mózgu w postaci np.:

- nadpobudliwości psychoruchowej /ADHD,ADD/

- dysleksji, dysgrafii, dyskalkuli

- zaburzeń uwagi i pamięci

- stanów nerwicowych

- zaburzeń psychosomatycznych

- niskiej odporności na stres

4

- depresji

- zaburzeń snu

- problemów logopedycznych

- obniżonej odporności immunologicznej

- tików

- zespołu Tourette`a

- autyzmu, zespołu Aspergera itd.

Warunki, jakie powinna spełniać osoba trenująca, to:

- rozumieć zadanie jakie ma wykonać

- posiadać gotowość do współpracy /motywację do pracy/

- radzić sobie z zadaniem

Przebieg sesji treningowej

Osoba trenująca ma podłączone do powierzchni głowy /za pomocą pasty

klejącej/ jedną lub więcej elektrod przekazujących sygnały z mózgu do monitora

terapeuty, gdzie widoczne są w postaci poszczególnych pasm fal mózgowych.

Na swoim monitorze trenujący widzi te sygnały w postaci wideogry. Stara się

spełnić założenia gry wyłącznie siłą woli, poprzez własne myśli, bez użycia

klawiatury czy myszki, np. stara się utrzymać dużą szybkość jadącego

samochodu, jechać prawą stroną drogi, przy dobrej widoczności.

Przez cały czas otrzymuje informację zwrotną o swoim stanie – gra się udaje,

otrzymuje punkty kiedy wzrasta aktywność mózgu w pożądanym paśmie

częstotliwości. Kiedy wzrasta aktywność w paśmie niepożądanym – nie dostaje

punktów, gra się nie udaje. W ten sposób trenujący wie, kiedy jest dobrze

skoncentrowany a kiedy nie jest.

Jego mózg uczy się wytwarzania nowych, bardziej odpowiednich

częstotliwości fal mózgowych.

5

Czas trwania terapii zależy od złożoności problemu i wieku pacjenta.

Terapia krótkoterminowa obejmuje zwykle 10-20 sesji, możemy wtedy

zaobserwować zmiany w zachowaniu np. poprawę uwagi, zmniejszenie

impulsywności./

W bardziej złożonych problemach np. ADHD będzie to ok.40-60sesji. Inne

schorzenia wymagają jeszcze dłuższego czasu terapii.

Trening wraz z przygotowaniem trwa przeciętnie ok.1 godziny.

Po dłuższym okresie treningów obserwujemy zmiany na poziomie

fizjologicznym. Następuje rozwój połączeń w obszarach skojarzeniowych,

rozwój integracji sieci neuronalnej w mózgu.

Zaleca się 2-3 treningi w tygodniu lub przynajmniej 1 raz na tydzień.

Jak pracuje mózg człowieka

Mózg waży ok.1500g, co stanowi ok. 2% masy ciała człowieka ale zużywa

20% tlenu dostarczanego do organizmu!

Skuteczność działania mózgu zależy od ilości i jakości połączeń synaptycznych

między neuronami a nie od ich liczby.

Sieć neuronalna mózgu kształtuje się w wyniku treningu, nabywania

doświadczeń. Na jej rozwój pozytywnie wpływają: wielość wrażeń /neurony

bez bodźców zanikają/, wysiłek fizyczny, restrykcje kaloryczne, wysiłek

intelektualny.

Mózg składa się z dwóch półkul, lewej i prawej połączonych spoidłem wielkim.

Lewa półkula zawiaduje funkcjami prawej strony ciała, prawa półkula łączy się

z lewą stroną ciała. Każda z nich pełni odmienne funkcje.

Większość z nas ma wyraźnie dominującą jedną półkulę, najczęściej lewą.

Lewa półkula, zwana logiczną przetwarza otrzymywane informacje w sposób

metodyczny, krok po kroku. Zawiaduje czytaniem, pisaniem, liczeniem, mową.

6

Jej domeną jest werbalna komunikacja ze światem zewnętrznym, analiza

logiczna, reguły, zasady, wiedza policzalna.

Prawa półkula, intuicyjna działa całościowo. Jest siedliskiem wyobraźni,

wrażliwości artystycznej, wszelkiej twórczości, uczuć. Przyjmuje informacje

podświadomie, działa intuicyjnie. Myśli obrazami, używa metafor.

Dwie półkule pracują niezależnie, przetwarzając jednocześnie dwa strumienie

informacji. Potem następuje etap wymiany informacji, ich porównania i

konsolidacji, co pozwala na szersze i głębsze rozumienie.

Dzięki tej specjalizacji zwiększa się potencjał naszego mózgu.

System edukacji bazuje na rozwoju zdolności analitycznych, sprawności

językowej właściwych lewej półkuli mózgu. Wyobraźnia, kreatywność,

emocjonalny odbiór świata będące domeną prawej półkuli są pomijane.

To zmniejsza możliwości pełnego rozwoju zdolności człowieka. Możemy temu

zaradzić wykonując ćwiczenia na równoważenie pracy obu półkul mózgowych,

ich większą integrację.

Poprzez trening EEG Biofeedback mamy wpływ na zwiększenie produkcji fal

pożądanych i redukcję niepożądanych.

Fale EEG i stany świadomości

Fale Delta /0,5-4 Hz/ Fale najwolniejsze, kojarzone z głębokim snem.

Następuje wtedy magazynowanie zasobów energetycznych, produkcja

neurosubstancji /np. hormonu wzrostu/.

Delta powinna być niska w czasie czuwania. Wzrasta podczas wysiłku

umysłowego.

7

Fale Theta /4-8Hz/ Leżą na progu podświadomości, występują w stanach

między snem a czuwaniem. Jest to brama do nauki, pamięci. Theta redukuje

stres, budzi intuicję, kreatywność. Powoduje wzrost odporności

immunologicznej i produkcji endorfin.To integracja umysłu i ciała.

Wzrasta w czasie zasypiania, myślenia, wizualizacji, zmęczenia, głodu,

gorączki.

Nadmiar Theta np. w czole powoduje dekoncentrację i problemy w skupieniu

uwagi, znużenie.

Fale Alfa /8-12Hz/ To stan głębokiej relaksacji z bierną uwagą, czuwanie przy

oczach zamkniętych, uwolnienie od stresu, uspokojenie wewnętrzne, pozytywne

myślenie, natchnienie. Organizm jest w stanie równowagi miedzy produkcją i

zużyciem energii. Ze stanu Alfa można szybko przejść w dowolny inny stan.

Nadmiar Alfa mówi o zaburzeniach koncentracji, zniechęceniu, braku

motywacji, nastroju depresyjnym.

Fale SMR /12-15Hz/, niska Beta. Obrazują spokój, uwagę zewnętrzną,

umiarkowane skupienie.

Są hamowane przez ruch. Dają regulację impulsywności, odprężenie, większą

kontrolę lęku i złości, poprawiają sen, koncentrację i uwagę.

Fale Beta1 /15-20 Hz/ To stan pełnego czuwania, intensywnej koncentracji,

wrażliwości na bodźce zewnętrzne. Wiąże się z dużym wydatkiem energii.

Występuje podczas analitycznego rozwiązywania problemów, podejmowania

decyzji.

To fala najlepsza do zadań umysłowych, stymuluje do działania w przypadkach

wolnego tempa i niskiego pobudzenia, w depresji, poprawia przebieg procesów

poznawczych i precyzję wykonania, wpływa na samoregulację arousalu.

8

Fale Beta2 /20-34 Hz/, wysoka Beta. Wysoki poziom Beta2 to duże zużycie

energii, obciążenie bioenergetyczne organizmu. Uwalniają się hormony stresu,

które mają toksyczny wpływ na organizm, powodując korozję połączeń dróg

nerwowych i blokady między poziomami świadomości.

Nadmiar Beta2 wskazuje na wysokie pobudzenie nerwowe, nadmierny stres,

lęk, ekscytację.

Długo trwający stres z wysokim poziomem fal Beta2 powoduje znaczne

obniżenie poziomu innych częstotliwości fal mózgowych, wpływając

negatywnie na możliwości intelektualne, poziom wykonania, kontrolę emocji,

obiektywny stosunek do rzeczywistości.

Fale Gamma /34-44 Hz/ Najbardziej wydajna praca twórcza, myślenie

integracyjne, skojarzeniowe /równoczesne przetwarzanie informacji w różnych

częściach mózgu/, „olśnienie” ale też towarzyszy skrajnym przeżyciom

i emocjom.

Pamięć i uczenie się zależą od stanu aktywności mózgu, wyrażonej w

częstotliwości wytwarzanych fal mózgowych.

Efektywność /kreatywność/ w pracy polega na umiejętności uzyskania

pożądanego w danej chwili poziomu wzbudzenia umysłu czyli generowania

przez mózg odpowiednich częstotliwości fal. Można to porównać z możliwością

przełączania biegów w samochodzie.

Trening EEG Biofeedback jest nowoczesną i bezpieczną metodą wspierającą

podczas intensywnej nauki lub pracy, usuwającą trudności w uczeniu się,

wspomagającą leczenie zaburzeń emocjonalnych i chorób psychosomatycznych.

Doskonali i usprawnia funkcje umysłu, poprawia samopoczucie poprzez

umiejętność kontroli stresu, wpływa na poprawę funkcjonowania i jakość życia

człowieka.